Biskup
Z Wikipedii
Biskup (z łac. episcopus, z gr. ἐπίσκοπος episkopos - nadzorca, opiekun) - duchowny o najwyższych święceniach w kościołach chrześcijańskich, urząd kościelny.
Spis treści |
[edytuj] Dzieje instytucji
Już w Nowym Testamencie można doszukać się zróżnicowania w posługach hierarchii pierwszych wspólnot chrześcijańskich. Apostołowie już posiadali bowiem wyraźnie swych pomocników, kształconych na zastępców. W połowie II wieku ustalono, że sukcesja apostolska realizuje się w kolegium biskupów. W ten sposób już w tych wczesnych czasach utrwalił się potrójny model święceń (diakoni, prezbiterzy, biskupi). Regułą stało się, że w każdym lokalnym Kościele powinien być jeden i tylko jeden biskup. W ten sposób rodziła się już wówczas koncepcja terytorium kanonicznego. W II wieku rodziła się kolegialna odpowiedzialność biskupów za cały Kościół, która znajdzie swe pełne urzeczywistnienie w synodach i soborach powszechnych. W czasach cesarza Konstantyna i pierwszych istotnych synkretyzmów doby chrystianizacji imperium, prezbiterów zaczęto nazywać kapłanami (łac. sacerdos). Biskupi natomiast zaczynali pełnić funkcję coraz bardziej administracyjno-jurysdykcyjne.
Kolorem biskupim w katolicyzmie jest fiolet (stosowane odcienie - rubin, wrzos...)
Pierwszych biskupów powoływali apostołowie, następnie - przez wybór - duchowni i świeccy z danego Kościoła lokalnego, przy aprobacie Kościołów sąsiedzkich. Dopiero w dalszych wiekach wybór zatwierdzał metropolita. Od IV wieku władza świecka, cesarska, zaczęła wpływać na obsadę tych stanowisk duchownych.
Na Zachodzie dopiero w czasach walki o inwestyturę władza kościelna odzyskała pełny wpływ na nominacje biskupie. Wybory jednak przechodziły do przeszłości, w XII wieku sobory wykluczyły z grona wyborców osoby świeckie, a pod koniec XIII i w XIV wieku papieże zarezerwowali sobie prawo mianowania biskupów. W średniowieczu i czasach nowożytnych (zobacz Sobór trydencki) Kościół Zachodu, katolicki, podkreślał kapłańskie święcenia jako fundament duchowieństwa. Ze święceniami biskupimi wiązał raczej pewne przywileje natury jurysdykcyjnej. Dopiero w ostatnich stuleciach teologia podkreślała następstwo apostolskie biskupów i ich szczególną rolę w prowadzeniu Kościoła lokalnego oraz współuczestniczeniu w Kościele soborowym.
Na Wschodzie forma wyboru była mniej istotna, gdyż podkreślano, iż to sam Bóg dokonuje tego wyboru. Kładziono natomiast nacisk na formę instalacji i sakrę. Teologia prawosławna również nie wysuwa biskupiej funkcji rządzenia na pierwszy plan, mówiąc raczej o nauczaniu, uzdrawianiu i jednoczeniu. Biskup w prawosławiu jest też w dużo mocniejszym stopniu szafarzem eucharystii i święceń, inni kapłani mogą wykonywać to jedynie w imieniu i za pozwoleniem biskupa. W Kościele Wschodnim już w VI wieku została wprowadzona zasada równouprawnienia wszystkich biskupów, którzy wraz z diecezją reprezentują Kościoły lokalne. Do biskupa zwracamy się per. "ekscelencjo".
[edytuj] Biskupi w tradycji sukcesji apostolskiej
W głównych tradycjach chrześcijańskich biskupi są uważani za kontynuatorów misji apostołów. Na tym polega ich główna teologiczna funkcja. Aby biskup był następcą apostołów musi zostać wyświęcony w sposób ważny, czyli przez nałożenie rąk przynajmniej jednego biskupa wyświęconego w sposób ważny. Tradycja katolicka wymaga, by na ręce nakładało przynajmniej trzech biskupów, a prawosławna dwóch. Na tym polega funkcjonowanie sukcesji apostolskiej, że pomiędzy danym biskupem a apostołami jest nieprzerwany ciąg ważnych święceń. Sukcesję apostolską zachowały Kościoły katolicki, prawosławny, zdecydowana większość Kościołów wschodnich, Kościoły starokatolickie oraz kościół anglikański i w pewnym stopniu luterański (co bywa jednak podważane - acz Kościół Szwecji zachował pełną sukcesję apostolską). Wytyczne jakich udzielił Paweł Apostoł biskupom są następujące: "jeśli ktoś dąży do biskupstwa, pożąda dobrego zadania. Biskup więc powinien być nienaganny, mąż jednej żony, trzeźwy, rozsądny, przyzwoity, gościnny, sposobny do nauczania, nieprzebierający miary w piciu wina, nieskłonny do bicia, ale opanowany, niekłótliwy, niechciwy na grosz, dobrze rządzący własnym domem, trzymający dzieci w uległości, z całą godnością. Jeśli ktoś bowiem nie umie stanąć na czele własnego domu, jakżeż będzie się troszczył o Kościół Boży?" (1 List do Tymoteusza 3:1-5, Biblia Tysiąclecia).
[edytuj] Biskupi w innych tradycjach
W protestantyzmie i wielu innych Kościołach chrześcijańskich nie istnieje jednolita wykładnia teologicznej roli i natury biskupa. Wiele wspólnot protestanckich odrzuca w całości urząd biskupi (w rozumieniu katolickim), zastępując go starszym zboru bądź radą starszych. Wśród pozostałych protestantów część widzi w biskupstwie najwyższy stopień święceń, a część przyjmuje, że jest to jedna z równoważnych trzech posług tego samego urzędu duchownego. W tradycji protestanckiej biskup nie jest mianowany, lecz wybierany przez organ reprezentujący dany Kościół lokalny.
[edytuj] Polscy biskupi
Z tym tematem związana jest kategoria: Polscy biskupi.[edytuj] Zobacz też
- Stopnie święceń kapłańskich: prezbiter, diakon
- Funkcje biskupie: patriarcha, prymas, metropolita, biskup diecezjalny, biskup sufragan, biskup koadiutor, biskup pomocniczy, superintendent, biskup polowy.
- Godności biskupie: papież, kardynał, arcybiskup, biskup misyjny, biskup tytularny
- Inne: Polscy biskupi katoliccy, biskupi mariawiccy
