Olsztyn

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°47' N 20°30' E53.7833333 20.5 (Olsztyn)

Olsztyn
Herb Olsztyna Flaga Olsztyna
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Gmina  - rodzaj	Olsztyn miejska
Założono	ok. 1334
Prawa miejskie	31 października 1353
Prezydent miasta	Czesław Jerzy Małkowski/ p.o. Tomasz Głażewski (e-mail)
Powierzchnia	88 [1] km²
Położenie	53° 47' N 20° 30' E
Wysokość	87,7-154,4 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2007)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	174 941 [1] 1 981 [1] os./km² 270 000 [2] (2005)
Strefa numeracyjna (do 2005)	(+48) 089
Kod pocztowy	10-001 do 11-041 wszystkie kody
Tablice rejestracyjne	NO
Położenie na mapie Polski Olsztyn
TERC10 (TERYT)	280604
Miasta partnerskie	Rovaniemi Chateauroux Calpe Gelsenkirchen Offenburg Kaliningrad Łuck Richmond
Urząd miejski3 pl. Jana Pawła II 1 10-101 Olsztyn tel. 89 527 31 11; faks 89 535 15 58 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Olsztyn w Wikicytatach
Strona internetowa miasta

Olsztyn (niem. Allenstein ^*, dawniej hist. pol. Holstin) – największe miasto i stolica województwa warmińsko-mazurskiego, powiat grodzki Olsztyn, stolica powiatu ziemskiego olsztyńskiego, archidiecezji warmińskiej, a od 1992 r. metropolii warmińskiej. Główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy, siedziba władz i najważniejszych instytucji regionu, a także ważny węzeł kolejowy i drogowy.

Olsztyn leży w południowej części Warmii, historycznej krainy należącej w latach 1466-1772 do Rzeczypospolitej. Wbrew powszechnej opinii nie jest położony na Mazurach.

Spis treści 1 Geografia 1.1 Lokalizacja 1.2 Warunki naturalne 1.3 Klimat 1.4 Podział administracyjny 1.5 Aglomeracja Olsztyn 2 Demografia 3 Historia 4 Polityka i administracja 4.1 Rada miasta 4.2 Burmistrzowie i prezydenci miasta 5 Gospodarka 5.1 Przemysł 6 Transport i komunikacja 6.1 Komunikacja miejska 6.2 Transport drogowy 6.3 Transport kolejowy 6.4 Transport lotniczy 7 Edukacja i nauka 7.1 Uczelnie wyższe 7.2 Jednostki naukowo-badawcze 8 Kultura i sztuka 8.1 Muzea 8.2 Galerie 8.3 Kina 8.4 Teatry 8.5 Muzyka 8.6 Imprezy i festiwale 8.7 Planetarium i obserwatorium 8.8 Inne organizacje i placówki kulturalne 9 Turystyka 9.1 Szlaki turystyczne 9.2 Turystyka kajakowa 9.3 Zabytki architektury 9.4 Inne atrakcje turystyczne 10 Sport 11 Osoby związane z Olsztynem 11.1 Honorowi obywatele miasta 12 Miasta partnerskie 13 Media 13.1 Radio i telewizja 13.2 Prasa 14 Przypisy 15 Bibliografia 16 Zobacz też 17 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

[edytuj] Lokalizacja

Olsztyn położony jest w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego nad rzeką Łyną, w granicach Pojezierza Olsztyńskiego, które wchodzi w skład makroregionu Pojezierza Mazurskiego. Miasto sąsiaduje z gminami: Dywity, Barczewo, Purda, Stawiguda, Gietrzwałd oraz Jonkowo.

Mż miasto leży w paśmie moren czołowych ostatniego zlodowacenia. Najwyższy punkt Olsztyna umiejscowiony jest na wysokości 155 m n.p.m., natomiast najniższy na 88 m n.p.m.^[3]

Olsztyn leży 87 km od granicy z Rosją^[4], ok. 140 km od Kaliningradu i 409 km od Wilna^[5].

Według Google Maps odległości drogowe do stolic sąsiednich województw wynoszą:

• Olsztyn-Białystok – 241 km,^[6]
• Olsztyn-Gdańsk, ul. Nowe Ogrody 8/12 – 169 km,^[7]
• Olsztyn-Toruń – 173 km,^[8]
• Olsztyn-Warszawa – 211 km,^[9]

[edytuj] Warunki naturalne

W 2000 Olsztyn przekroczył liczbę 172 tys mieszkańców. Szacuje się, że wówczas na każdego Olsztynianina przypadło średnio 139 m² lasu miejskiego, 3,5 m² parku, 43,5 metrów powierzchni wód znajdujących się w granicach miasta.^[10]

Według stanu na 2007 struktura użytkowania gruntów wynosiła:^[3]

• tereny rolne — 22,7 km² (25,8%),
• tereny leśne i zadrzewione — 20,2 km kw. (23%),
• tereny osiedlowe — 20,4 km² (23%),
• tereny przemysłowo-składowe — 5,5 km² (6,3%),
• tereny parków i zieleni — 1,7 km² (2,0%),
• tereny usług ogólnomiejskich (w tym PKP) — 8,0 km². (9,2%),
• tereny pod wodami — 9,4 km² (10,7%).

Zasoby wodne w mieście

Przez miasto Olsztyn przepływają 3 rzeki: Łyna, Wadąg i Kortówka. W granicach administracyjnych miasta obecnie leży 15 jezior, w tym13 powyżej 1 ha.

Łącznie powierzchnia jezior w Olsztynie wynosi około 720 ha (8,15% powierzchni miasta). Ich rozmieszczenie jest nierównomierne na korzyść części zachodniej, gdzie jeziorność wynosi 40% (w części wschodniej 8%).^[11]

W przeszłości na obszarze miasta znajdowało sie więcej jezior, które po przejęciu przez prywatnych inwestorów w drugiej połowie XIX wieku poddane zostały osuszeniu. W wyniku osuszenia z powierzchni Olsztyna zniknęły liczne stawy oraz jeziora: Motka, Małe Klebarskie, Płocidugi czy Pelnogi (Połnogi) oraz jezioro Fajferek, nad którym w 1845 roku Zarząd Miejski otworzył kąpielisko.

Tereny zielone

Olsztyńskie lasy zajmują ponad 1800 ha (21,2% powierzchni miasta). Ponad połowa to zwarty kompleks Lasu Miejskiego (1050 ha), pełniący przede wszystkim funkcje terenów rekreacyjno-wypoczynkowych oraz turystyczno-krajoznawczych.^[12]

Zieleń miejska zajmuje 560 ha (6,5% powierzchni miasta).^[13] Urządzona jest w postaci licznych parków (m.in. Park Kusocińskiego, Park Zamkowy), zieleńców, skwerów oraz trzech ponad stuletnich cmentarzy.

Rezerwaty przyrody

Na terenie Olsztyna znajdują się dwa rezerwaty przyrody roślinności torfowej:^[12]

• Mszar – powierzchnia: 4 ha, ustanowiony w 1953 roku
• Redykajny – powierzchnia: 10 ha, ustanowiony w 1949 roku

[edytuj] Klimat

Olsztyn leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego. Jest to typowy klimat pojezierny. Uwarunkowany został głównie przez lokalne elementy środowiska (rzeźba terenu, lasy, jeziora). Klimat lokalny cechują średnie roczne opady, wynoszące ok. 600 mm. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. +6,6°C z maksimum w lipcu ok. +17,7°C i minimum w styczniu ok. –3,5°C. Przeciętnie w ciągu roku opady występują przez ok. 160 dni, liczba dni z przymrozkami wynosi 140, natomiast pokrywa śnieżna zalega średnio przez 83 dni.^[3] W ciągu całego roku dominują wiatry południowo-zachodnie i zachodnie. Jesienią i zimą wzrasta udział wiatrów południowych, zaś wiosną i latem północno-zachodnich.

[edytuj] Podział administracyjny

Olsztyn podzielony jest na 23 osiedla - jednostki pomocnicze gminy.^[14] Stanowią one najniższy, pomocniczy, szczebel samorządu miejskiego. Do zakresu ich działania należą sprawy publiczne o zasięgu lokalnym.

W Olsztynie funkcjonuje również co najmniej kilkanaście mniejszych osiedli, nie posiadających rad osiedli. Nie stanowią one oficjalnego podziału administracyjnego, ale zostały wyodrębnione (np. ze względu na swoje położenie) i posiadają nazwy powszechnie używane przez mieszkańców.

Podział administracyjny Olsztyna
	Podział oficjalny Brzeziny • Dajtki • Generałów  • Grunwaldzkie • Gutkowo • Jaroty • Kętrzyńskiego • Kormoran • Kortowo • Kościuszki • Likusy • Mazurskie • Nad Jeziorem Długim • Nagórki • Pieczewo • Podgrodzie • Podleśna • Pojezierze • Redykajny • Śródmieście • Wojska Polskiego • Zatorze • Zielona Górka Osiedla bez rad osiedli Jakubowo • Karolin • Kolonia Jaroty • Kortowo II • Łupstych • Mleczna • Niedźwiedź • Piękna Góra • Podlesie • Pozorty • Skarbówka Poszmanówka • Słoneczny Stok • Stare Kieźliny • Stare Miasto • Stare Zalbki • Stary Dwór • Track
Rys. Podział administracyjny Olsztyna na 22 osielda według stanu na rok 2006, nieuwzględniający wyodrębnienia z os. Jaroty os. Generałów w roku 2007.

[edytuj] Aglomeracja Olsztyn

Problematyka obszaru i ludności kształtującej się aglomeracji olsztyńskiej jest podejmowana od połowy lat 80. XX wieku, kiedy to Olsztyn przekroczył 150 000 mieszkańców. W końcu lat 90. XX w. można wyodrębnić funkcjonalną aglomerację olsztyńską w strukturze osadniczej Polski składająca się z: Olsztyna, gminy Dywity oraz części gmin Barczewo, Purda, Stawiguda, Gietrzwałd i Jonkowo. Obszar ten zamieszkuje (osoby zameldowane) ok. 250 000 osób. Jest to aglomeracja rozwijająca się z dodatnim przyrostem naturalnym i dodatnim saldem migracji.^[2]

[edytuj] Demografia

Tab. Zmiany liczby ludności Olsztyna od 1770 roku^[15][1]

Według danych GUS z 1 stycznia 2007, Olsztyn ma 174 941 mieszkańców (22 m-ce w kraju), powierzchnię 88,33 km² (26 m-ce w kraju) i gęstość zaludnienia 1981 os./km².^[1]

Zgodnie z danymi GUS z 31 grudnia 2006, proporcja liczby kobiet do liczby mężczyzn w Olsztynie wyniosła 93 438 kobiet na 81 035 mężczyzn, co daje stosunek 115 kobiet na 100 mężczyzn.^[16] W tym samym roku udzielono 903 małżeństw, na świat przyszło 1619 dzieci, zmarło 1257 osób, w tym 8 niemowląt. Przyrost naturalny w Olsztynie wyniósł 362 (2,15 na 1000 mieszkańców).^[17] Saldo migracji wyniosło 273 osoby,^[18] podczas gdy stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 6,8%.^[19] W marcu 2008 stopa bezrobocia (liczona do aktywnych zawodowo) spadła do 4,4%.^[20]

[edytuj] Historia

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1334, kiedy to Henryk von Luter założył w zakolu rzeki Łyny drewniano-ziemną strażnicę puszczańską, nadając jej nazwę Allenstein (Gród nad Łyną, Alna znaczy "łania", to pruska nazwa Łyny). Prawa miejskie oraz nazwę "Allenstein" (dla Polaków był to Holstin, a później Olstyn, ale wymawiano tę nazwę tak jak dzisiaj – Olsztyn) zostały nadane 31 października 1353 roku przez diecezjalną Kapitułę Warmińską. Zasadźcą i pierwszym burmistrzem miasta był Jan z Łajs.

Jeszcze przed nadaniem praw miejskich – w 1347 roku – w miejscu strażnicy drewniano-ziemnej rozpoczęto budowę zamku, którą ukończono w 1353. W późniejszych wiekach zamek był wielokrotnie przebudowywany. W drugiej połowie XIV wieku (lata 1370-1380) wzniesiono kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła, który uchodzi za jeden z najwybitniejszych przykładów gotyku ceglanego w Polsce. Do dnia dzisiejszego przetrwała wytyczona wtedy sieć ulic i część imponujących fortyfikacji, a wiele istniejących dziś na obszarze Starego Miasta domów wspiera się o średniowieczne fundamenty.

Liczne wojny XV wieku niejednokrotnie niszczyły młode jeszcze miasto. W 1414 Olsztyn został zniszczony przez wojska króla Władysława Jagiełły. W 1440 miasto przystąpiło do Związku Pruskiego – konfederacji szlachty i miast pruskich skierowanej przeciw Krzyżakom. W 1454 mieszczanie wzięli udział w powstaniu przeciwko zakonowi krzyżackiemu i opanowali zamek, uznając zwierzchnictwo króla polskiego, jednak rok później miasto ponownie zajął zakon krzyżacki. Na mocy traktatu pokojowego zawartego w 1466 roku w Toruniu, Olsztyn wraz z całą Warmią przeszedł pod zwierzchnictwo Polski.

Kolejna wojna, wywołana w latach 1519-1521 przez zakon krzyżacki spustoszyła południową Warmię. Ówczesnym administratorem dóbr kapituły warmińskiej był kanonik fromborski – Mikołaj Kopernik. Przygotował on skutecznie olsztyński zamek do obrony przed spodziewanym atakiem Krzyżaków (1521). Ponadto Kopernik podjął wielką akcję zasiedlania rejonu sprowadzając mówiących po polsku osadników z Mazowsza.

Kolejny wiek to rozkwit miasta, korzystnie położonego na ruchliwym szlaku Królewiec–Warszawa. Mieszkańcy utrzymywali się z handlu i rzemiosła. Pośredniczyli też w wymianie handlowej między Polską a portami Bałtyku. Rozwój został powstrzymany przez wojny północne w XVII i XVIII wieku, a wielka zaraza lat 1709-1712 wyludniła miasteczko niemal całkowicie. Dzięki wsparciu kapituły Olsztyn w ciągu XVIII wieku zdołał poprawić swe położenie. W okresie rozbiorów Warmię wcielono do Królestwa Prus. Miasto i zamek stały się własnością króla pruskiego.

W czasie wojen napoleońskich miasto zostało po raz kolejny obrabowane. 3 lutego 1807 w Olsztynie zatrzymał się cesarz Francuzów – Napoleon Bonaparte. Po wojnach napoleońskich w Prusach utworzono samorząd terytorialny, a w 1818 roku powstał powiat olsztyński.

Po 1818 roku zabudowa miejska opuściła mury Starego Miasta. Druga połowa XIX wieku to dynamiczny rozwój pod rządami burmistrza Roberta Zakrzewskiego (Sakrzewskiego), a następnie Oskara Beliana. W 1867 – powstał nowoczesny jak na owe czasy szpital, w latach 1872-1873 przeprowadzono przez Olsztyn magistralę kolejową, łączącą Toruń z Królewcem, w 1877 powstało gimnazjum. Liczba mieszkańców w tym okresie wzrosła z 4 tys. w 1846, poprzez 6 tys. w 1875 do 25 tys. w 1895 roku. W tym samym okresie Olsztyn stał się ośrodkiem polskiego ruchu narodowego na Warmii. W kwietniu 1886 roku ukazał się pierwszy numer "Gazety Olsztyńskiej", polskiego pisma wydawanego bez przerwy do 1939 roku przez rodziny Liszewskich i Pieniężnych. W 1891 powstało Polsko-Katolickie Towarzystwo Ludowe "Zgoda". Dzięki pomocy działaczy z Wielkopolski i Pomorza polscy Warmiacy w wyborach do sejmu pruskiego zaczęli wysuwać swoich kandydatów.

W ostatnich latach XIX wieku i na początku XX wzniesiono nowe gmachy publiczne, między innymi nowy ratusz w stylu holenderskiego renesansu, neogotyckie kościoły Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Józefa, siedzibę rejencji, zbudowano też nowoczesne dzielnice mieszkaniowe. W roku 1890 położono instalację gazową, a w 1892 zadzwonił pierwszy telefon, sześć lat później doszedł nowoczesny wodociąg i kanalizację, a w 1907 – elektryczność. Na ulicach pojawiły się tramwaje, a niewiele później otwarto lotnisko.

W 1914 r. miasto zostało na krótko zajęte przez wojska rosyjskie, które wycofały się z miasta po klęsce w bitwie pod Tannenebrgiem. Po I wojnie światowej o przyszłej przynależności państwowej południowej części Prus Wschodnich zadecydował plebiscyt z 11 lipca 1920. 97,8% głosujących w Olsztynie opowiedziało się za pozostaniem miasta przy Niemczech. Pod rządami Hitlera wokół miasta powstał krąg osiedli powiązanych ze śródmieściem terenami zielonymi. W roku 1939 mieszkało tu ponad 50 tys. osób.

22 stycznia 1945 Olsztyn zajęła Armia Czerwona, po kilku dniach stacjonowania żołnierze radzieccy podpalili miasto – zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy. 21 marca 1945 o godz. 12.00 Jakub Prawin jako Pełnomocnik Rządu na Okręg Warmińsko-Mazurski przejął administrację Warmii i Mazur. Pozostała w Olsztynie ludność niemieckojęzyczna uległa wysiedleniu, na jej miejsce stopniowo napływali polscy osadnicy. W 1946 miasto liczyło 23 tys. mieszkańców, a w 1950 – 45 tys.

Po 1945 roku Olsztyn jako stolica województwa znacznie się rozwinął. Tu przeniesiona została z Fromborka siedziba kurii biskupiej (diecezjalnej, a od 1992 archidiecezjalnej). Zlokalizowano zakłady przemysłu gumowego – Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych (1967), spożywczego, drzewnego, maszynowego, materiałów budowlanych i inne. Przełom w życiu politycznym oznaczało powstanie NSZZ "Solidarność". W okresie stanu wojennego w mieście czynnie działała opozycja. Po 1989 roku odtworzony został samorząd terytorialny, wybrano pierwszą demokratyczną radę i zarząd miasta. W 1999 roku z połączenia trzech szkół wyższych powstał Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.

Obecnie widoczny jest dalszy rozwój miasta – szybka rozbudowa dzielnicy mieszkaniowej Jaroty oraz dzielnicy przemysłowej (m.in. poprzez rozwój fabryki Michelin). Olsztyn jest jednym z niewielu miast posiadających dodatni współczynnik przyrostu naturalnego jak też dodatnie saldo migracji.

[edytuj] Polityka i administracja

[edytuj] Rada miasta

W dawnym Olsztynie rada miejska organizowała życie w mieście m.in. poprzez ustanawianie przepisów porządkowych zwanych wilkierzami. Pierwszy wilkierz olsztyński datowany jest na 1568 rok. Samorząd Olsztyna kontrolowała kapituła, a właściwie jej przedstawiciel kanonik administrator komornictwa olsztyńskiego. Jego rezydencją był zamek.

Po rozbiorach, w ramach wielkich reform państwa pruskiego w latach 1806-1807, wprowadzono w życie nową ordynację miejską. Władza ustawodawcza należała do rady miejskiej, wybieranej przez obywateli w bezpośrednim głosowaniu. W Olsztynie wybierano wówczas 24 członków rady. Władza wykonawcza należała do magistratu, wybieranego przez radę miejską, a zatwierdzanego przez rejencyjną władzę państwową.

Obecnie Rada Miasta Olsztyna jest organem stanowiącym i kontrolnym Miasta, w skład którego wchodzi 25 członków, wybieranych na 4-letnią kadencję.

[edytuj] Burmistrzowie i prezydenci miasta

Prezydent Miasta Olsztyn jest organem wykonawczym gminy, wybieranym na 4-letnią kadencję w wyborach bezpośrednich. Obecnym prezydentem miasta jest Czesław Jerzy Małkowski (KWW "Po Prostu Olsztyn"). Jest zawieszony w pełnieniu obowiązków, zastępuje go Tomasz Głażewski.

[edytuj] Gospodarka

Do XIX wieku Olsztyn był miastem niewyróżniającym się pod względem rozwoju gospodarczego spośród innych miast Warmii^{[potrzebne źródło]}. Sytuacja zmieniła się w II połowie XIX w. W ciągu 30 lat liczba mieszkańców powiększyła się ponad czterokrotnie. Zlokalizowano tu liczny^{[potrzebne źródło]} garnizon wojskowy, Olsztyn stał się ważnym węzłem kolejowym i drogowym, utworzono rejencje oraz przyznano mu status miasta wydzielonego na prawach powiatu.

[edytuj] Przemysł

W końcu XIX w. miasto wyróżniało się dzięki dwóm fabrykom maszyn: Karla Roenscha (przy dzisiejszej ul. Partyzantów) oraz spółki Beyer i Thiel (przy dzisiejszej al. Niepodległości), a także fabryce zapałek Juliusza Landedorfa (przy obecnej al. Piłsudskiego). W 1914 r. funkcjonowało już ok. 60 zakładów przemysłowych, m.in.: 2 zakłady mleczarskie, 2 młyny, 3 drukarnie, fabryka musztardy, 4 browary, 7 tartaków, 9 fabryczek mebli, 7 cegielni, 2 kaflarnie, 3 fabryki wozów, wytwórnia batów, fabryka rękawiczek, fabryka koszów, 2 fabryki grzebieni, 7 pralni chemicznych i farbiarni.

Szybki wzrost gospodarczy Olsztyn przeżył również po II wojnie światowej, kiedy miasto stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym Warmii i Mazur. Zlokalizowano tu przemysł dotąd nieistniejący na Warmii jak Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych (otwarte 1967), znacznie rozbudowano zakłady oparte na przetwórstwie płodów rolnych oraz przemysł drzewny.

Obecnie Olsztyn, obok Dębicy, jest głównym ośrodkiem przemysłu oponiarskiego (fabryka opon Michelin), drzewnego i meblarskiego – MM International, Mazur Comfort, Mebelplast, spożywczego (mięsny, mleczarski, młynarski, browar) – Grupa Indykpol, Grupa Polmlek, Browar Kormoran, Browar Jurand, Chłodnia Olsztyn (jedna z większych w Polsce^{[potrzebne źródło]}), odzieżowego Wardom, Yakan, środków transportu, materiałów budowlanych, poligraficznego – Olsztyńskie Zakłady Graficzne). Istotną rolę odgrywają również Olsztyńskie Kopalnie Surowców Mineralnych^{[potrzebne źródło]}.

Pod względem wielkości zatrudnienia Olsztyn jest 15. ośrodkiem przemysłowym w Polsce w tym dziale gospodarki; w przemyśle pracuje ponad 20 tys. osób^{[potrzebne źródło]}.

[edytuj] Transport i komunikacja

[edytuj] Komunikacja miejska

System komunikacji miejskiej w Olsztynie istnieje od 1907 roku. W latach 1907-1965 w jego skład wchodziły linie tramwajowe, a w latach 1939-1971 również trolejbusowe. Obecnie jedynym środkiem komunikacji miejskiej są autobusy. W Strategii Rozwoju Miasta Olsztyn pojawiły się plany przywrócenia trakcji tramwajowej do 2020 r. Jako pierwsza miałaby powstać linia łącząca Dworzec Główny z Jarotami.

Podstawowym organizatorem i przewoźnikiem w miejskim transporcie zbiorowym jest Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Olsztynie. Przewozy pasażerskie realizowane są na 34 liniach komunikacyjnych (w tym dwie linie nocne, 5 miejsko-podmiejskich i jedna sezonowa). Na stanie MPK znajduje się ok. 170 autobusów (stan na styczeń 2007 rok).

W Olsztynie funkcjonują także przewoźnicy prywatni, którzy zapewniają komunikację w granicach miasta (m.in. Olsztyńska Korporacja – 4 linie miejskie, "Prywatna Komunikacja Miejska"), jak również z okolicznymi miejscowościami.

[edytuj] Transport drogowy

Według stanu na 31 grudnia 2006, w Olsztynie jest 13 km powiatowych dróg publicznych o twardej nawierzchni ulepszonej i 170 km dróg publicznych o twardej nawierzchni, w tym 164 km posiadają nawierzchnie ulepszoną.^[21] Głównymi drogami przebiegającymi przez miasto są: droga krajowa 16 , droga krajowa 51 , droga krajowa 53 , droga wojewódzka 527 , droga wojewódzka 598

Olsztyn nie posiada obwodnicy, a większość ruchu tranzytowego odbywa się ulicami miasta. Obecnie trwają uzgodnienia oraz prace projektowe związane z ustaleniem jej trasy. Według założeń obwodnica Olsztyna powinna powstać do 2013.

Jednoczesnie trwają prace lobbingowe na rzecz modernizacji dróg krajowych w regionie oraz nt. budowy na ich podłożu dróg ekspresowych. W zamierzeniu podejmowane są tematy budowy drogi ekspresowej S16 , drogi ekspresowej S51 oraz drogi ekspresowej S53 .

Plac Pułaskiego jest jednym z niewielu rond w Europie, na środku którego umiejscowiony jest parking, przystanek autobusowy i toaleta miejska, a samo rondo ma kształt prostokąta.

[edytuj] Transport kolejowy

Pierwsza linia kolejowa przechodząca przez Olsztyn otwarta została w 1872 roku. Wkrótce Olsztyn stał się ważnym węzłem kolejowym regionu. Obecnie miasto posiada trzy funkcjonujące dworce kolejowe:

• Olsztyn Główny
• Olsztyn Zachodni
• Olsztyn Gutkowo

[edytuj] Transport lotniczy

W granicach administracyjnych Olsztyna funkcjonuje cywilno-sportowy port lotniczy Olsztyn-Dajtki . Lotnisko zlokalizowane zostało na osiedlu Dajtki, w odległości ok. 4,5 km od centrum miasta. Z lotniska korzysta m.in. Aeroklub Warmińsko-Mazurski oraz Lotnicze Pogotowie Ratunkowe.

[edytuj] Edukacja i nauka

Olsztyn jest największym ośrodkiem edukacyjnym województwa warmińsko-mazurskiego oraz jednym z najważniejszych w północnej Polsce. W obszarze miasta obecnie funkcjonują:^[22]

• 43 przedszkola (w tym 14 niepublicznych)
• 30 szkół podstawowych (w tym 3 niepubliczne)
• 25 gimnazjów (w tym 1 niepubliczne)
• 28 liceów ogólnokształcących (w tym 14 niepublicznych)
• 1 liceum plastyczne
• 9 liceów profilowanych
• 11 techników (w tym 1 niepubliczna)
• 8 zasadniczych szkół zawodowych (w tym 1 niepubliczna)
• 47 szkoły policealne (w tym 37 niepublicznych)
• 2 szkoły muzyczne (I i II stopnia)
• 8 ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego (w tym 7 niepubliczne)
• 1 niepubliczne kolegia języków obcych
• 6 ośrodków doskonalenia nauczycieli (w tym 4 niepubliczne)
• 6 centrów kształcenia ustawicznego (w tym 4 niepubliczne)
• 18 niepublicznych placówek kształcenia ustawicznego
• 10 uzupełniających liceów ogólnokształcących (w tym 8 niepublicznych)
• 9 uzupełniających techników (w tym 2 niepubliczne)
• 1 szkoła specjalna przysposabiająca do pracy
• 1 niepubliczny ośrodek rehabilitacyjno-edukacyjno-wychowawczy
• 3 niepubliczne placówki oświatowo-wychowawcze
• 2 specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci
• 5 poradni psychologiczno-pedagogicznych (w tym 1 niepubliczna)
• 18 zespołów szkół i placówek

[edytuj] Uczelnie wyższe

Pierwszą uczelnią wyższą w mieście była utworzona 31 maja 1950 Wyższa Szkoła Rolnicza. 1 października 1969 WSR przemianowana została na Akademię Rolniczo-Techniczną. 1 września 1999 roku w wyniku połączenia Akademii Rolniczo-Technicznej, Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Warmińskiego Instytutu Teologicznego powstał Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, który kształci ponad 40 tys. studentów na 39 kierunkach (48 od roku akademickiego 2008/2009) i jest największą szkołą wyższą w regionie.

W Olsztynie jest 6 szkół wyższych:

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
• Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP
• Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego
• Olsztyńska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania im. Tadeusza Kotarbińskiego
• Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej "Hosianum"
• Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie – Wydział Nauk Humanistyczno-Społecznych w Olsztynie.

W Olsztynie funkcjonuje również Warmińsko-Mazurski Uniwersytet Trzeciego Wieku.

[edytuj] Jednostki naukowo-badawcze

Oprócz szkół wyższych, działalność badawczo-naukową w Olsztynie prowadzą instytuty:

• Centrum Badań Wschodnich
• Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN
• Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza
• Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego

W przeszłości w mieście funkcjonowały również:

• Instytut Mazurski
• Warmiński Instytut Teologiczny

[edytuj] Kultura i sztuka

[edytuj] Muzea

Za czasów Prus Wschodnich muzealnictwo w Olsztynie nie miało warunków rozwoju. Pierwsze muzeum państwowe w Olsztynie powstało w 1921 w salach olsztyńskiego zamku, a zawarte w nim eksponaty głosiły zwycięstwa niemieckiego w plebiscycie z 1920.^[23]

„	Przeszłość miasta oraz przeszłość i współczesność otaczających go wsi były zbyt polskie, by mogły budzić zainteresowanie niemieckich kulurträgerów. Nie mógł tu zaś powstać społeczny, polski ruch muzealniczy, tego typu co w Łowickiem czy na Kurpiach, bo brakło indywidualności, które rozbudziły go i pokierowały nim, i brakowało funduszy.	”
— Andrzej Wakar: Olsztyn : dzieje miasta. Olsztyn: „Radio Wa-Ma”, 1997, ss. 168-169. ISBN 83-905634-0-1.  (pl)

Największą obecnie olsztyńską placówką muzealną jest Muzeum Warmii i Mazur, którego siedziba mieści się w Zamku Kapituły Warmińskiej. W jego zbiorach znajdują się m.in. pamiątki, dokumenty, ikonografie, obrazy i rzeźby rodem z tutejszego regionu. W Muzeum zlokalizowana jest stała wystawa kopernikowska, której najważniejszym eksponatem jest astronomiczna tablica doświadczalna wykonana własnoręcznie przez Mikołaja Kopernika w 1517 roku.

Do muzeów w Olsztynie zalicza się także Dom Gazety Olsztyńskiej, którego siedzibą jest budynek, będący w czasach dwudziestolecia międzywojennego redakcją Gazety Olsztyńskiej, jedynej polskiej gazety na Warmii, ukazującej się od 1886 roku. W stolicy województwa warmińsko-mazurskiego mieszczą się także muzea przyrody przy ul. Metalowej w secesyjnym pałacyku oraz muzeum przyrody im. Janiny Wengris w dzielnicy akademickiej Kortowo, w hali widowiskowo-sportowej Urania znajduje się muzeum sportu.

[edytuj] Galerie

W Olsztynie funkcjonuje ok. 10 galerii sztuki. Jedną z nich jest Biuro Wystaw Artystycznych z siedzibą w olsztyńskim planetarium. Jest to największa, państwowa galeria sztuki w mieście. Powstała w roku 1958, początkowo jej siedzibą był olsztyński zamek, w roku 1973 przeniesiono ją w obecne miejsce. Wśród innych olsztyńskich galerii znajdują się m.in. Galeria Rynek, Galeria Spichlerz MOK czy Art Deco.

[edytuj] Kina

Ta sekcja wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w niej poprawić: Przedstawić klarowną wiedzę o obecnych kinach w Olsztynie, następnie o nieistniejących już kinach. Bez przemieszania.. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Pierwsze kina w Olsztynie powstały jeszcze przed I wojną światową:^[24]

• (niem.) „Luisentheater” przy Rynku nr 23 - obecnie jako kino „Awangarda”
• (niem.) „Metropoltheater” przy ul. Podgórnej (obecna ul. Staromiejska) - kino zniszczone podczas działań wojennych w 1945
• (niem.) „Lichtspielpalast” przy ul. Pieniężnego nr 12 - kino zlikwidowane po II wojnie światowej.

Kolejne obiekty kinowe w mieście powstały w okresie międzywojennym:^[25]

• kino „Capitol” przy ul. Klebarskiej (obecna al. Piłsudskiego) - po zakończeniu II wojny światowej kino zastąpione nieistniejącym już kinem „Odrodzenie”
• kino utworzone w 1936 nakładem inwestycyjnym berlińskiej firmy UT-Lichtspiele przy ul. Pieniężnego 16 - działające do 2005 jako kino „Polonia”.

W połowie lat 90. XX wieku zamknięto kino „Grunwald” przy al. Wojska Polskiego. Kolejne zamknięcia placówek kinowych w Olsztynie odbyły się w 2005 i dotyczyły kino „Kopernik” przy ul. 1 maja oraz kino „Polonia” przy ul. Pieniężnego. Oba kina zamknięto w związku z budowanym multipleksem centrum filmowego „Helios” w „Alfa Centrum” przy al. Piłsudskiego.^[26]

Obecnie w Olsztynie działają dwa kina: największe - Helios i najstarsze - Awangarda oraz Dyskusyjny Klub Filmowy „ZA”.

[edytuj] Teatry

Największym olsztyńskim teatrem jest dramatyczny Teatr im. Stefana Jaracza, założony w 1925 roku jako Treudank, symbol wdzięczności mieszkańcom za głosowanie za pozostaniem w granicach Niemiec podczas plebiscytu w 1920 roku. Placówka posiada obecnie trzy sceny, w tym jedną dużą na 480 miejsc. Jednym z festiwali odbywających się w Teatrze im. Stefana Jaracza są Olsztyńskie Spotkania Teatralne. Aktualnie teatr posiada status narodowej instytucji kultury.^[27] Od 1998 roku działa w nim publiczne Studium Aktorskie. W Olsztynie mieści się także Olsztyński Teatr Lalek. Za datę jego powstania uznaje się rok 1953. Trzecim olsztyńskim teatrem jest założona w 1957 przez Tadeusza Ostaszkiewicza Pantomima Olsztyńska – teatr głuchych, zaliczany w latach 1971-1990 do grona renomowanych scen w kraju i Europie (od 1959 do 1989 prowadził ją Bohdan Głuszczak). W latach 90. Pantomima Olsztyńska straciła na znaczeniu, zaś od początku XXI wieku jej status ogranicza się do roli teatralnego koła zainteresowań przy Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych (d. WDK) w Olsztynie.

[edytuj] Muzyka

Edukacja muzyczna w Olsztynie odbywa sie na bazie Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka Chopina, a także prywatnej Szkoły Muzycznej Yamaha.

W Olsztynie mieści się Warmińsko-Mazurska Filharmonia im. Feliksa Nowowiejskiego. Początki działalności Filharmonii związane są z małą orkiestrą symfoniczną, powstałą w połowie lat 40. XX w. W 1972 r. zespół Orkiestry Symfonicznej otrzymał stałą siedzibę w Państwowej Szkole Muzycznej im. F. Chopina, wtedy też nadano jej status Państwowej Filharmonii im. F. Nowowiejskiego.

Olsztyn utożsamiany jest również jako ważny ośrodek chóralistyki w północno-wschodniej Polsce.

Z Olsztyna wywodzi się kilka znanych zespołów muzycznych i wykonawców, m.in: Afromental, Vader, Big Day, Czerwony Tulipan, Pro Musica Antiqua, Pro Musica, PRO FORMA, Olsztyński Chór Kameralny COLLEGIUM MUSICUM, Norbi, Kuśka Brothers, Kangaros, Mietek Folk, Christ Agony, Union, Harlem, Kaczki z Nowej Paczki, Shannon, Horpyna, czy Berkut.

[edytuj] Imprezy i festiwale

Do najważniejszych olsztyńskich cyklicznych imprez i festiwali należą m.in. Olsztyńskie Lato Artystyczne, Olsztyńskie Noce Bluesowe oraz Ogólnopolskie Spotkania Zamkowe "Śpiewajmy Poezję". Spotkania Zamkowe odbywają się w mieście od 1974 roku. Głównym punktem festiwalu jest konkurs młodych artystów poezji śpiewanej. Olsztyńskie Lato Artystyczne to z kolei trzymiesięczny cykl imprez odbywających się w trakcie wakacji. Główną ich sceną jest olsztyński amfiteatr. Wśród imprez organizowanych w ramach Olsztyńskiego Lata Artystycznego są m.in. Dni Olsztyna, Olsztyńskie Koncerty Organowe, Staromiejskie Spotkania z Szantą, Olsztyński Festiwal Jazzowy.

[edytuj] Planetarium i obserwatorium

Olsztyńskie Planetarium Astronomiczne otwarto 19 lutego 1973 – w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika – przy dzisiejszej Alei Piłsudskiego. Jest to drugie co do wielkości planetarium w Polsce. Planetarium jest siedzibą Federacji Miast Kopernikowskich.

Obserwatorium Astronomiczne w Olsztynie otwarto 13 października 1979. Zlokalizowane zostało w zaadaptowanej wieży ciśnień, zbudowanej w 1897 roku na wzgórzu św. Andrzeja, najwyższym (143 m n.p.m.) wzniesieniu dawnego Olsztyna.^[28][29]

Przy bezchmurnym niebie w obserwatorium prowadzone są pokazy nieba^{[styl do poprawy]}. Ponadto z tarasu można obejrzeć panoramę miasta.

[edytuj] Inne organizacje i placówki kulturalne

• Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych – samorządowa instytucja kultury, zajmująca się animowaniem, inspirowaniem i wspieraniem społecznej aktywności kulturalnej w województwie warmińsko – mazurskim
• Miejski Ośrodek Kultury w Olsztynie – organizator wielu imprez i festiwali
• Pałac Młodzieży w Olsztynie – placówka oświatowo-wychowawcza dla dzieci i młodzieży
• Centrum Francusko-Polskie Cotes-d'Armor

[edytuj] Turystyka

[edytuj] Szlaki turystyczne

Olsztyn jest ważnym ośrodkiem turystycznym głównie ze względu na swoje położenie wśród jezior i lasów. Miasto położone jest Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego^[30], polskiej części Drogi św. Jakuba, Szlaku Zamków Gotyckich, Szlaku Grunwaldzkim, czy Szlaku Kopernikowskim^[31][32][33]

[edytuj] Turystyka kajakowa

W sezonie letnim po Łynie odwywaja się spływy kajakowe "Łyną przez Olsztyn". Spływy rozpoczynają się pod zamkiem olsztyńskim. Trzykilometrowa trasa wiedzie przez malowniczy przełom Łyny w olsztyńskim Lesie Miejskim. Celem spływu jest rozlewisko, gdzie łączą się dwie rzeki – Łyna i Wadąg.

[edytuj] Zabytki architektury

Poza walorami rekreacyjno-wypoczynkowymi^{[styl do poprawy]} miasto posiada liczne zabytki architektoniczne:^[34][35]

• gotycki zamek kapituły warmińskiej z II połowy XIV w.,
• fragmenty murów miejskich z Bramą Wysoką (Górna Brama) z XIV w.,
• XIV-wieczna konkatedra pw. św. Jakuba (bazylika mniejsza),
• Stary Ratusz (wzniesiony w XIV w., po pożarze odbudowany w latach 1623-1624),
• Kościół św. Wawrzyńca z XIV w. (w dzielnicy Gutkowo),
• Kaplica Jerozolimska z 1565 r.,
• secesyjna zabudowa ul. Dąbrowszczaków,
• neogotycki kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa z lat 1901-02,
• neoromański kościół pw. św. Józefa z lat 1912-13,
• kościół pw. Chrystusa Króla (zbudowany w stylu renesansu włoskiego) z XX w.,
• kościół garnizonowy pw. Matki Boskiej Królowej Polski (1913-14),
• neogotycki kościół ewangelicko-augsburski z lat 1876-99,
• pseudogotycka kaplica cmentarna, obecnie prawosławna z 1904 r.,
• secesyjna kaplica Zjednoczonego Kościoła Ewangelickiego z przełomu XIX i XX w.,
• dom Gazety Olsztyńskiej,
• pałacyk przy ul. Metalowej,
• pałacyk fabrykancki (XIX w.),
• wiadukt kolejowy w przełomie Łyny (XIX w.),
• Dom Polski (XIX w.),
• gmach I LO im. Adama Mickiewicza z II połowy XIX w.,
• cmentarz żydowski z domem pogrzebowym, zaprojektowany przez Ericha Mendelsohna,
• Nowy Ratusz z pocz. XX w.,
• figura Boża Męka z XVIII w.,
• figura Chrystusa Pana z XVIII w.
• dzwonnica na Dajtkach przy ul. Żniwnej
• kościół Matki Bożej Różańcowej na Dajtkach z 1878
• Cerkiew Opieki Najświętszej Maryi Panny

Do 10 listopada 1938 roku w mieście znajdowała się mauretańska synagoga z 1877 roku. Była jednym z najbardziej charakterystycznych budynków w mieście ze względu na swoją unikalną, orientalną architekturę.

[edytuj] Inne atrakcje turystyczne

• 15 jezior w granicach administracyjnych miasta,
• Olsztyńskie Lato Artystyczne,
• obserwatorium astronomiczne w XIX-wiecznej wieży ciśnień,
• planetarium,
• park na terenie lasu miejskiego (największego w Europie lasu na terenach miejskich), ze stadionem leśnym pochodzącym z lat 20. ubiegłego wieku,
• plaża miejska i przystanie nad Jeziorem Ukiel (Krzywym),
• Stare miasto w zakolu Łyny.

[edytuj] Sport

Oprócz typowych walorów rekreacyjno-turystycznych, miasto jest prężnie działającym ośrodkiem sportowym. W mieście działa kilkadziesiąt klubów sportowych. Najbardziej utytułowanymi i powszechnie rozpoznawanymi klubami na arenie ogólnokrajowej są OKS 1945 Olsztyn (dawny Stomil Olsztyn), Mlekpol AZS Olsztyn (siatkówka), OKPR Traveland-Społem Olsztyn oraz i KKS Warmia Olsztyn.

Nieodzownym elementem życia sportowego w Olsztynie jest międzynarodowy, siatkarski Memoriał im. Huberta Wagnera. Olsztyn jest również etapowym miastem kolarskiego wyścigu Tour de Pologne.

Dzięki posiadanej infrastrukturze sportowej, unikalnej lokalizacji wśród lasów i jezior oraz rozwiniętej bazie hotelowej, Olsztyn jest miejscem zgrupowań wielu kadr i reprezentacji sportowych.

[edytuj] Osoby związane z Olsztynem

Lista nazwisk znanych osób urodzonych lub mieszkająch w Olsztynie

• Mikołaj Kopernik (1473-1543), wybitny astronom, matematyk, ekonomista, lekarz, duchowny, administrator kapituły warmińskiej w latach 1516-1521,
• Łukasz David (1503-1583), historyk pruski,
• Albert Nowiejski (zm. 1664), sekretarz królewski, kanonik warmiński, cały swój majątek zapisał w testamencie na rzecz szpitali Świętego Ducha i Świętego Jerzego w Olsztynie.
• Oskar Belian, słynny burmistrz Olsztyna,
• Piotr Poleski (1730- ca 1798) kupiec olsztyński, rajca miejski, opiekun zabytków, założyciel fundacji Poleskiego.
• Hugo Haase (1863-1919), niemiecki polityk (SPD i USPD),
• Feliks Nowowiejski (1877-1946), kompozytor, muzyk-wirtuoz, dyrygent, autor muzyki do "Roty",
• Maksymilian Kaller (1880-1947), w latach 1930-1947 biskup warmiński,
• Erich Mendelsohn (1887-1953), wybitny architekt niemiecki,
• Maria Zientara-Malewska (1894-1984), poetka,
• Jakub Prawin (1901-1957), pierwszy wojewoda olsztyński,
• Jędrzej Giertych (1903-1992), polityk, ideolog Narodowej Demokracji,
• Klaus-Joachim Zülch (1910-1988), niemiecki naukowiec (neurologia), syn burmistrza Georga Zülcha,
• Henryk Panas (1912-1985), prozaik, dramaturg i publicysta,
• Mieczysław Moczar (1913-1986), działacz władz komunistycznych, w latach 1948-1952 związany z Olsztynem,
• Hans-Jürgen Wischnewski (1922-2005), wieloletni minister Republiki Federalnej Niemiec,
• Andrzej Zawada (1928-2000), sejsmolog i himalaista,
• Józef Glemp (ur. 1929), prymas Polski, w latach 1979-1981 biskup warmiński,
• Janusz Lorenz (ur. 1942), polityk,
• Kazimierz Schilling (1943-2006) astronom, popularyzator astronomii,
• Gudrun Wagner (1944-2007), współorganizatorka Festiwalu Wagnerowskiego w Bayreuth,
• Tadeusz Iwiński (ur. 1944), polityk SLD,
• Jacek Jezierski (ur. 1949), biskup pomocniczy warmiński,
• Zbigniew Lubiejewski (ur. 1949), siatkarz, mistrz olimpijski z Montrealu,
• Marian Bublewicz (1950-1993), wielokrotny mistrz Polski w rajdach samochodowych,
• Andrzej Arciszewski (ur. 1951), lalkarz, aktor dubbingowy,
• Ryszard Górecki (ur. 1951), rektor UWM, członek PAN, senator RP, honorowy obywatel Olsztyna,
• Kazimierz Brakoniecki (ur. 1952), poeta, eseista, tłumacz literatury francuskiej Bretanii, laureat nagrody Laur Unesco 2007,
• Bronisław Wildstein (ur. 1952), dziennikarz,
• Juliusz Machulski (ur. 1955), reżyser,
• Izabela Trojanowska (ur. 1955), piosenkarka i aktorka,
• Włodzimierz Kowalewski (ur. 1956), prozaik, nominowany do literackiej nagrody NIKE (1998,2001)
• Andrzej Ryński (ur. 1958), polityk SLD, prezydent Olsztyna (1994-1998), marszałek województwa warmińsko-mazurskiego (1999-2006),
• Piotr Bałtroczyk (ur. 1961), dziennikarz, poeta, konferansjer, satyryk, prezenter telewizyjny i radiowy,
• Krzysztof Pater (ur. 1961), ekonomista, działacz społeczny i polityk, harcmistrz,
• Krzysztof Hołowczyc (ur. 1962), kierowca rajdowy,
• Iwona Szymańska-Pavlović (ur. 1963) – tancerka, sędzia związkowy, jurorka Tańca z gwiazdami TVN,
• Piotr "Peter" Wiwczarek (ur. 1965), wokalista zespołu Vader
• Piotr Galiński – tancerz, choreograf, juror Tańca z gwiazdami TVN,
• Artur Wojdat (ur. 1968), pływak, brązowy medalista olimpijski,
• Beata Krupska-Tyszkiewicz (ur. 1970), polska koszykarka,
• Anna Samusionek (ur. 1971), aktorka,
• Marek Bożek (ur. 1974) ekskomunikowany proboszcz parafii św. Stanisława Kostki w St. Louis, USA
• Łukasz Kadziewicz (ur. 1980), siatkarz, reprezentant Polski,
• Wojciech Grzyb (ur. 1981), siatkarz, reprezentant Polski.
• Wojciech Łozowski pseudonim Łozo (ur. 1984) – wokalista grupy Afromental i prezenter MTV Polska

[edytuj] Honorowi obywatele miasta

Honorowe Obywatelstwo Olsztyna nadawane jest na podstawie uchwały osobom szczególnie zasłużonym dla Olsztyna, a także wybitnym osobistościom, jako wyraz najwyższego wyróżnienia i uznania Rady Miasta Olsztyn. Osoba wyróżniona otrzymuje Akt Nadania i Odznakę Honorowego Obywatelstwa Olsztyna.

Honorowemu Obywatelstwi Olsztyna przysługuje uczestniczenie, na prawach honorowego gościa, w sesjach Rady oraz w uroczystościach o charakterze miejskim, korzystanie z bezpłatnego wstępu na imprezy okolicznościowe organizowane przez miasto oraz prawo bezpłatnego przejazdu środkami miejskiej komunikacji publicznej.^[36]

L.p.	Imię i Nazwisko	Data nadania tytułu
1.	Tadeusz Nowakowski[37]	10 września 1991
2.	Natalia Żarska[38]	23 maja 1995
3.	Mieczysław Pimpicki[39]	28 grudnia 1995
4.	Kazimierz Pacer[40]	24 kwietnia 1996
5.	Jadwiga Lindner[41]	22 lutego 1996
6.	Jan Lubomirski[42]	22 lutego 1996
7.	Georg Dietrich	14 stycznia 1998
8.	Andrzej Hopfer[43]	14 stycznia 1998
9.	Janusz Jasiński[44]	25 kwietnia 2001
10.	Erwin Kruk[44]	25 kwietnia 2001
11.	Tadeusz Krzymowski[44]	25 kwietnia 2001
12.	Władysław Ogrodziński[44]	25 kwietnia 2001
13.	Hieronim Skurpski[44]	25 kwietnia 2001
14.	Edmund Piszcz[45]	1 października 2003
15.	Marian Rapacki[46]	26 maja 2004
16.	Ryszard Górecki[47]	1 października 2003
17.	Zbigniew Lubiejewski[48]	26 maja 2004
18.	Mieczysław Doroszuk[49]	26 maja 2004
19.	Julian Żołnierkiewicz[50]	29 września 2004
20.	Jan Paweł II[51]	1 grudnia 2004
21.	Eugenia Dudzik[52]	28 września 2005
22.	Wojciech Wrzesiński[53]	28 września 2005
23.	Włodzimierz Jarmołowicz[54]	30 maja 2007

[edytuj] Miasta partnerskie

Miasta partnerskie
Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Calpe	Hiszpania	?
Chateauroux	Francja	1991
Gelsenkirchen	Niemcy	1992
Kaliningrad	Rosja	1993
Łuck	Ukraina	1997
Offenburg	Niemcy	1999
Richmond	Stany Zjednoczone	1995
Rovaniemi	Finlandia	1976

[edytuj] Media

[edytuj] Radio i telewizja

W 1969, uruchomiono Olsztyński Radiowo-Telewizyjny Ośrodek Nadawczy w Pieczewie. Wybudowano tam maszt radiowo-telewizyjny 53°45'13" N 20°30'57" E o wysokość 360 m, który jest najwyższym istniejącym obiektem budowlanym w Polsce.

Stacje radiowe funkcjonujące na obszarze miasta:

• Radio Olsztyn – regionalna rozgłośnia Polskiego Radia, nadająca od 12 października 1952 jako Ekspozytur Polskiego Radia
• Radio WaMa – lokalna stacja radiowa należąca do holdingu medialnego Eurozet, nadająca od 1 czerwca 1994
• Radio UWM FM – radio akademickie UWM w Olsztynie, nadające od grudnia 2000
• Radio Eska – oddział lokalny Olsztyn
• Radio RMF FM – oddział lokalny Olsztyn

Ośrodki telewizyjne nadające z Olsztyna:

• TVP Olsztyn – regionalny oddział TVP, powstały 1 stycznia 2005 na bazie Warmińsko-Mazurski Ośrodek TVP (TVP3)
• Tele-Top Olsztyn – lokalna stacja telewizyjna, nadająca program w sieci telewizji kablowej Multimedia Polska
• TV Olsztyn – lokalna stacja telewizyjna, nadająca program w sieci telewizji kablowej Vectra
• Internetowa Telewizja UWM w Olsztynie

[edytuj] Prasa

• „Extra Sukces” – bezpłatny tygodnik wydawany od 4 września 2007 przez Produkt Sp. z o.o.
• „Gazeta Olsztyńska” – gazeta regionalna powstała 6 kwietnia 1970 z przemianowania "Głosu Olsztyńskiego", wydawany przez Edytor Sp. z o.o.
• „Gazeta Studencka” – miesięcznik studentów UWM w Olsztynie
• „Gazeta Uniwersytecka” – bezpłatny dodatek do Gazety Olsztyńskiej i Dziennika Elbląskiego, ukazujący się w każdą pierwszą środę miesiąca od rarca 2002 przy współpracy z UWM w Olsztynie
• „Gazeta Wyborcza” – mutacja lokalna Olsztyn, wydawana przez Agora SA
• „Nasz Olsztyniak” – bezpłatna gazeta ukazująca się dwa razy w tygodniu, wydawana przez spółkę Wydawca Olsztyn Sp. z o.o.
• „Nowe Życie Olsztyna” - kolorowy miesięcznik, wydawany od 2004 r.
• „Posłaniec Warmiński” – dwutygodnik Kurii Metropolitalnej Archidiecezji Warmińskiej, wydaany od 10 października 1982
• „Super Express” – mutacja lokalna Olsztyn, wydawany przez MURATOR SA
• „Wiadomości Uniwersyteckie” – bezpłatny miesięcznik informacyjny UWM w Olsztynie, wydawany od 1999

[edytuj] Przypisy

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2 1,3 1,4} "Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2007 r, GUS, 13 sierpnia 2007, Warszawa.
2. ↑ ^{2,0 2,1} Rozporządzenia Nr 43 Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 22 września 2006 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Olsztyn (Dz. Urz. Województwa Warmińsko-Mazurskiego Nr 147, poz. 2157).
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2} Położenie, układ miasta i warunki naturalne (pl). Urząd Miasta Olsztyn, 2007-11-06. [dostęp 27 maja 2008].
4. ↑ Google Maps, Olsztyn-Obwód Kaliningradzki.
5. ↑ Google Maps, Olsztyn-Wilno.
6. ↑ Google Maps, Olsztyn-Białystok.
7. ↑ Google Maps, Olsztyn-Gdańsk.
8. ↑ Google Maps, Olsztyn-Toruń.
9. ↑ Google Maps, Olsztyn-Warszawa.
10. ↑ Jerzy Sikorski: Galopem przez stulecia : Olsztyn 1353-2003. red. i wybór il. Tomasz Śrutkowski. Olsztyn: Edytor „Wers”, 2003, s. 210. ISBN 83-919110-0-4. 
11. ↑ Zasoby wodne (pl). Urząd Miasta Olsztyn, 2007-10-03. [dostęp 24 maja 2008].
12. ↑ ^{12,0 12,1} OLSZTYŃSKA ZIELEŃ (pl). Urząd Miasta Olsztyn, 2007-10-03. [dostęp 24 maja 2008].
13. ↑ Drzewo za drzewo (pl). Urząd Miasta Olsztyn, 2008-03-18. [dostęp 27 maja 2008].
14. ↑ Uchwała Nr XII/128/07 Rady Miasta Olsztyn z dnia 26 czerwca 2007 r. zmieniająca uchwałę w sprawie uchwalenia Statutu Miasta Olsztyn (Dz. Urz. Województwa Warmińsko-Mazurskiego Nr 111, poz. 1563).
15. ↑ Urząd Miasta Olsztyn, RAPORT O STANIE MIASTA. Olsztyn 2005, s.17. pdf (pl) [dostęp 11 maja 2008].
16. ↑ GUS. Powierzchnia i ludność w 2006 r. (stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna - województwo warmińsko-mazurskie. Ludność - dane powiatowe. (pl) [dostęp: 11 maja 2008].
17. ↑ GUS. Ruch naturalny ludności w 2006 r. (stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna - województwo warmińsko-mazurskie. Ludność - dane powiatowe. (pl) [dostęp: 11 maja 2008].
18. ↑ GUS. Migracje wewnętrzne ludności na pobyt stały w 2006 r. (stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna - województwo warmińsko-mazurskie. Ludność - dane powiatowe. (pl) [dostęp: 11 maja 2008].
19. ↑ GUS. Podstawowe informacje o bezrobotnych zarejestrowanych w 2006 r. (stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna - województwo warmińsko-mazurskie. Praca, dochody ludności - dane powiatowe. (pl) [dostęp: 11 maja 2008].
20. ↑ Publiczna Służba Zatrudnienia. Liczba bezrobotnych oraz stopa bezrobocia. (stan na koniec marca 2008), Statystyki strukturalne. marzec 2008 rozmiar: 561 kB.. (pl) [dostęp: 11 maja 2008].
21. ↑ GUS. Drogi publiczne w 2006 r. (stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna - województwo warmińsko-mazurskie. Inwestycje, środki trwałe, transport - dane powiatowe. (pl) [dostęp: 11 maja 2008].
22. ↑ Kuratorium Oświaty w Olsztynie, Adresy szkół. (pl). [dostęp 11 maja 2008].
23. ↑ Andrzej Wakar: Olsztyn : dzieje miasta. Olsztyn: „Radio Wa-Ma”, 1997, ss. 168-169. ISBN 83-905634-0-1.  (pl)
24. ↑ Andrzej Wakar: Olsztyn : dzieje miasta. Olsztyn: „Radio Wa-Ma”, 1997, s. 169. ISBN 83-905634-0-1.  (pl)
25. ↑ Andrzej Wakar: Olsztyn : dzieje miasta. Olsztyn: „Radio Wa-Ma”, 1997, s. 169. ISBN 83-905634-0-1.  (pl)
26. ↑ KS: Jaka przyszłość kin w Olsztynie? (pl). Stopklatka.pl, 6 maja 2005. [dostęp 7 czerwca 2008].
27. ↑ PAP: Olsztyn. Umowa ministra z Jaraczem podpisana. e-teatr.pl, 09-09-2005. [dostęp 24 maja 2008].
28. ↑ Obserwatorium (pl). Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne, aktualizacja 5 maja 2008. [dostęp 7 czerwca 2008].
29. ↑ Olsztyńskie Obserwatorium (pl). Kultura i rozrywka w Olsztynie - Serwis Urzędu Miasta Olsztyn, 4 września 2007, modyfikowany 6 maja 2008. [dostęp 7 czerwca 2008].
30. ↑ Miasta i kraje Szlak Kopernikowski cz. 3 (pl). European Route of Brick Gothic. [dostęp 28 maja 2008].
31. ↑ Marian Jurak: Szlak Kopernikowski cz. 1 (pl). jezioro.com.pl. [dostęp 28 maja 2008].
32. ↑ PTTK Elbląg: Szlak Kopernikowski cz. 2 (pl). jezioro.com.pl. [dostęp 28 maja 2008].
33. ↑ PTTK Elbląg: Szlak Kopernikowski cz. 3 (pl). jezioro.com.pl. [dostęp 28 maja 2008].
34. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych - województwo warmińsko-mazurskie (pl). Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, stan na dzień 30 kwietnia 2008. [dostęp 28 maja 2008].
35. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego (pl). Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie, sstan na dzień 15 listopada 2006. [dostęp 28 maja 2008].
36. ↑ Załącznik nr 1 do Uchwały Nr LV/733/06 Rady Miasta Olsztyn z dnia 25 stycznia 2006 r. zmieniająca uchwałę w sprawie Statutu Miasta Olsztyn. (Dz. Urz. Województwa Warmińsko-Mazurskiego z 2006 r. Nr 32, poz. 692.)
37. ↑ Uchwała Nr XII/123/91 Rady Miasta Olsztyn z dnia 10 września 1991 r. w sprawie nadania tytułu „Honorowego Obywatela Olsztyna”. [dostęp 28 maja 2008].
38. ↑ Uchwała Nr XI/108/95 Rady Miejskie w Olsztynie z dnia 23 maja 1995 r. w sprawie nadania tytułu „Honorowego Obywatela Olsztyna”. [dostęp 28 maja 2008].
39. ↑ Uchwała Nr XVIII/194/95 Rady Miejskie w Olsztynie z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie nadania tytułu „Honorowego Obywatela Olsztyna”. [dostęp 28 maja 2008].
40. ↑ Uchwała Nr XX/236/96 Rady Miejskie w Olsztynie z dnia 24 kwietnia 1996 r. w sprawie nadania tytułu „Honorowego Obywatela Olsztyna”. [dostęp 28 maja 2008].
41. ↑ Uchwała Nr XIX/212/96 Rady Miejskie w Olsztynie z dnia 22 lutego 1996 r. w sprawie nadania tytułu „Honorowego Obywatela Olsztyna”. [dostęp 28 maja 2008].
42. ↑ Uchwała Nr XIX/213/96 Rady Miejskie w Olsztynie z dnia 22 lutego 1996 r. w sprawie nadania tytułu „Honorowego Obywatela Olsztyna”. [dostęp 28 maja 2008].
43. ↑ Uchwała Nr XI/108/95 Rady Miejskie w Olsztynie z dnia 14 stycznia 1998 r. w sprawie nadania tytułu „Honorowego Obywatela Olsztyna”. [dostęp 28 maja 2008].
44. ↑ ^{44,0 44,1 44,2 44,3 44,4} Uchwała Nr XLV/685/01 Rady Miasta Olsztyn z dnia 25 kwietnia 2001 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].
45. ↑ Uchwała Nr XIV/218/03 Rady Miasta Olsztyn z dnia 1 października 2003 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].
46. ↑ Uchwała Nr XXVI/373/04 Rady Miasta Olsztyn z dnia 26 maja 2004 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].
47. ↑ Uchwała Nr XIV/219/03 Rady Miasta Olsztyn z dnia 1 października 2003 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].
48. ↑ Uchwała Nr XXVI/371/04 Rady Miasta Olsztyn z dnia 26 maja 2004 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].
49. ↑ Uchwała Nr XXVI/372/04 Rady Miasta Olsztyn z dnia 26 maja 2004 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].
50. ↑ Uchwała Nr XXXIII/425/04 Rady Miasta Olsztyn z dnia 29 września 2004 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].
51. ↑ Uchwała Nr XXXVII/470/04 Rady Miasta Olsztyn z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].
52. ↑ Uchwała Nr XLIX/662/05 Rady Miasta Olsztyn z dnia 28 września 2005 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].
53. ↑ Uchwała Nr XLIX/663/05 Rady Miasta Olsztyn z dnia 28 września 2005 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].
54. ↑ Uchwała Nr XI/104/07 Rady Miasta Olsztyn z dnia 30 maja 2007 r. w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. [dostęp 28 maja 2008].

[edytuj] Bibliografia

• Olsztyn 1353-2003. praca zbiorowa pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego; [aut. oprac. Stanisław Achremczyk et al.]. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych i Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2003, s. 651. ISBN 83-87643-38-6. 
• Olsztyn 1945-2005 : kultura i nauka. praca zbiorowa pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego; [aut. oprac. Stanisław Achremczyk et al.]. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych i Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2006, s. 927. ISBN 83-87643-44-0.  (pl)
• Rafał Bętkowski: Olsztyn jakiego nie znacie : obraz miasta na dawnej pocztówce. red. Tomasz Śrutowski. Olsztyn: Edytor „Wers”, 2003, s. 192. ISBN 83-919110-1-2. 
• Jan Chłosta: Ludzie Olsztyna. Olsztyn: „Posłaniec Warmiński” i Urząd Miasta Olsztyn, 2003, s. 145. ISBN 83-919372-3-2. 
• Jan Chłosta: Słownik Warmii. Olsztyn: „Littera”, 2002, s. 462. ISBN 83-914158-5-6. 
• Bohdan Łukaszewicz: Olsztyn : 1945-1985 : zapis czterdziestolecia. Olsztyn: „Pojezierze”, 1987, s. 513. ISBN 83-7002-283-9. 
• Bohdan Łukaszewicz: Olsztyn 1945-2005 : raptularz miejski. Olsztyn: Pracownia Wydawnicza „ElSet”, 2006, s. 719. ISBN 83-89151-17-0. 
• Stanisław Piechocki: Czyściec zwany Kortau. Olsztyn: Książnica Polska, 1993, s. 153. ISBN 83-85702-02-4. 
• Stanisław Piechocki: Dzieje olsztyńskich ulic. Wyd. pierwsze. Olsztyn: Agencja Wydawnicza „Remix”, 1994, s. 190. ISBN 83-900155-6-0. 
• Stanisław Piechocki: Dzieje olsztyńskich ulic. Wyd. rozszerzone i wzbogacone nowymi ilustracjami. Olsztyn: Agencja Wydawnicza „Remix”, 2002, s. 295. ISBN 83-87031-12-7. 
• Rzempołuch Andrzej: Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953 : od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych. fot. Grzegorz Kumorowicz. Olsztyn: Urząd Miasta Olsztyn i Agencja Wydawnicz „Remix” s.c., 2004, s. 239. ISBN 83-921324-0-8. 
• Jerzy Sikorski: Galopem przez stulecia : Olsztyn 1353-2003. red. i wybór il. Tomasz Śrutkowski. Olsztyn: Edytor „Wers”, 2003, s. 219. ISBN 83-919110-0-4. 
• Andrzej Wakar: Olsztyn : dzieje miasta. Olsztyn: „Radio Wa-Ma”, 1997, s. 367. ISBN 83-905634-0-1.  (pl)
• Andrzej Wakar: Olsztyn. praca zbiorowa, red. Maria Lossman. Wyd. pierwsze. T. 1: Olsztyn 1353-1945. Olsztyn: „Pojezierze”, 1971, s. 432.  (pl)
• Andrzej Wakar: Kronika Olsztyna : 1945-1950. Wyd. pierwsze. Olsztyn: „Pojezierze”, 1972, s. 160.  (pl)

[edytuj] Zobacz też

• Warmia
• Pojezierze Olsztyńskie
• Synagoga w Olsztynie
• Hejnał Olsztyna

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Serwis informacyjny Urzędu Miasta w Olsztynie
  • BIP Urzędu Miasta w Olsztynie
  • e-Urząd Miasta w Olsztynie
  • Informator miejski Urzędu Miasta w Olsztynie
• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi

Na górę strony