Kaliningrad

Z Wikipedii

Współrzędne: 54°44' N 20°29' E54.7333333 20.4833333 (Kaliningrad)

Kaliningrad Кaлинингpaд
Herb Kaliningradu Flaga Kaliningradu
Państwo	Rosja
Obwód	kaliningradzki
Mer	Юрий Савенко Jurij Sawienko
Powierzchnia	215,7 km²
Położenie	54° 44' N 20° 29' E
Wysokość	4,8 m n.p.m.
Ludność (2005) • liczba ludności • gęstość	434,9 tys. 2016 os./km²
Tablice rejestracyjne	39
Podział miasta	5 dzielnic
Miasta partnerskie	Polska, Olsztyn  Polska, Zabrze  Polska, Gdynia  Polska, Toruń  Polska, Starogard Gdański  Polska, Białystok  Polska, Łódź
Położenie na mapie kraju Kaliningrad Кaлинингpaд
Strona internetowa miasta

Kaliningrad (do 4 czerwca 1946 – niem. Königsberg, potem nazwa została zmieniona na ros. Калининград (Kaliningrad); łac. Regiomontium, czes. Královec, lit. Karaliaučius, prus. Kunnegsgarbs, pol. Królewiec – od XVI, także Królówgród – do XVI) – miasto w Rosji u ujścia Pregoły do Bałtyku, w historycznej krainie Sambii; stolica obwodu kaliningradzkiego – eksklawy Rosji, graniczącej z Polską i Litwą. Liczba ludności Kaliningradu – 425,6 tys. (2005).

Spis treści 1 Historia 1.1 Polacy w Królewcu 2 Zabytki (nieistniejące) 3 Miejsca odwiedzane przez turystów 4 Teraźniejszość 5 Militaria 6 Gospodarka 7 Transport 7.1 Transport morski 7.2 Komunikacja kolejowa 7.3 Komunikacja lotnicza 8 Wyższe uczelnie 9 Kontrowersje wokół nazwy 10 Miasta partnerskie 11 Osobistości 12 Przypisy 13 Bibliografia 14 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Miasto założone w 1255 przez Krzyżaków (na miejscu pruskiej osady Tuwangste) na cześć czeskiego króla Przemysła Ottokara II, który stanął na czele wojsk krzyżackich podczas ich kolejnej wyprawy przeciwko Prusom. Krzyżacy postawili tu zamek, a w 1256 nazywano go zamek Królewska Góra w Sambii (castrum de Coningsberg in Zambia), po łacinie – Mons Regius (później Regiomontium).

Miasto weszło w skład państwa Krzyżackiego, stając się stolicą diecezji sambijskiej, jednej z czterech diecezji na obszarze Prus. Zakon ostatecznie podbił Prusów w 1273 i przystąpił wtedy do rozbudowy miasta. Było to możliwe także z powodu przekazania zakonowi przez biskupa sambijskiego Henryka von Stritberga swojej części miasta. W 1312 zamek królewiecki stał się rezydencją wielkiego marszałka zakonu. Na przełomie XIII i XIV wieku kapituła sambijska wybudowała nowy kościół katedralny pod wezwaniem św. Wojciecha.

Rozwój osady zmusił zakon do podniesienia zamkowego osiedla wokół młyna do rangi miasta. 27 maja 1300 nadano prawa miejskie Nowemu Miastu (Nova Civitas), które jednak z czasem przejęło nazwę od pobliskiej wsi Lipnik. W 1478 Niemcy po raz pierwszy zapisali ją jako Löbenick, następnie mówiono Löbenicht i od tych nazw powstała druga wersja polska – Lewenik. W 1322 zakon przyznał kapitule wschodnią część wyspy Knipawa pod warunkiem wybudowania mostu na Pregole. Właśnie tutaj biskup rozpoczął budowę nowej katedry. W 1327 wielki mistrz Werner von Orseln nadał Knipawie przywileje miejskie. Miasto miało się nazywać Vogtswerder (wyspa wójta); pisano też Pregelmünde (Pregołoujście), ale zwyciężyła nazwa pierwotna – Knipawa (Kneiphof). Stare Miasto i Knipawa należały do Hanzy, a od 1440 do Związku Pruskiego.

11 kwietnia 1454 król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk utworzył województwo królewieckie, którego stolicą został Królewiec i włączył je do Polski. 12 kwietnia 1455 miasto zostało odbite przez wojska krzyżackie, a województwo przestało istnieć.

Podczas wojny trzynastoletniej od 1457 Królewiec stał się siedzibą wielkiego mistrza krzyżackiego. W latach 1466-1525 był stolicą zależnych od Korony Królestwa Polskiego Prus Zakonnych. W czasie wojny polsko-krzyżackiej 1519-1521, oblegany był w maju 1520 przez polskie wojska zaciężne pod wodzą hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Firleja.

Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego w 1525 miasto stało się stolicą Prus Książęcych, zależnych od króla polskiego jako lenno. Wkrótce rozpoczęła się w Prusach wojna religijna, w wyniku której religią panującą w państwie stał się luteranizm.

W 1542 książę Albrecht Hohenzollern utworzył w Knipawie szkołę partykularną, w której mieli przygotowywać się kandydaci do studiów uniwersyteckich. Szkoła w 1544 została przekształcona w Pedagogium, które istniało do 1617. W 1551 w Królewcu ukazał się pierwszy przekład Nowego Testamentu na język polski dokonany przez Stanisława Murzynowskiego. Na prośbę Albrechta Zygmunt August w 1560 obdarzył uniwersytet (Albertyna) w Królewcu takimi samymi przywilejami jakie posiadała Akademia Krakowska.

Dzięki staraniom króla Zygmunta III i biskupa warmińskiego Szymona Rudnickiego (który nosił także tytuł biskupa sambijskiego) w latach 1614-1616 w Królewcu wzniesiono kościół katolicki, jednak na skutek protestów pobliskiej ewangelickiej gminy litewskiej, nie pozwolono wybudować wieży ani zawiesić dużego dzwonu.

W 1618 Prusy Książęce przeszły we władanie elektorów Brandenburgii, a w 1657 uzyskały pełną niezależność od I Rzeczypospolitej.

W 1701 elektor Brandenburgii koronował się w Królewcu na króla Prus jako Fryderyk I. Koronacja odbyła się w Prusach, gdyż nie były one częścią składową Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, tak więc tytuł króla w Prusach był łatwiejszy do zaakceptowania dla cesarza. W wyniku koronacji ziemie pod władzą elektorów brandenburskich stały się częścią nowego Królestwa Prus.

Królewiec był tylko miejscem koronacji, stolica państwa pozostała w Berlinie. Jednak dzięki tej koronacji miasto zyskało ogromne symboliczne znaczenie jako kolebka zjednoczonych Niemiec.

Fryderyk Wilhelm I wydał 13 czerwca 1724 reglament ratuszowy, który scalał trzy miasta: Stare Miasto, Knipawę i Lipnik w jedno miasto Królewiec, którego oficjalna nazwa brzmiała odtąd: Królewsko-Pruskie Stołeczne i Rezydencjonalne Miasto Królewiec (niem. Königlich Preussische Haupt- und Rezidenzstadt Königsberg). Miasto otrzymało też nowy herb – z herbu Starego Miasta wzięto biały krzyż i koronę (na środku), herb Lipnika po prawej – korona między dwoma gwiazdami, po lewej herb Knipawy – korona wśród dwóch myśliwskich rogów. Wszystkie wizerunki łączył pruski orzeł w koronie książęcej na głowie i koroną królewską z inicjałami FW (Fryderyk Wilhelm) na piersi. Herbem tym posługiwano się tylko na pieczęci miejskiej i dopiero w 1906 stał się on oficjalnym herbem miasta Królewiec.

W 1757 wybuchła wojna nazwana siedmioletnią. Zgodnie z porozumieniem między Austrią a Rosją carowa Elżbieta wydała 31 grudnia 1757 ukaz, na mocy którego wcieliła Królewiec do Rosji. Rosjanie opuścili miasto w marcu 1763.

W 1871 miasto stało się częścią Rzeszy.

W 1933 powstał jeden z pierwszych hitlerowskich obozów koncentracyjnych w Quednau.

9 kwietnia 1945, po krwawym oblężeniu, miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną. Po wojnie, w wyniku postanowień poczdamskich, miasto jak i całe Prusy Wschodnie zostało odebrane Niemcom. Niemiecką ludność wykorzystano do pracy w bardzo ciężkich warunkach, a w 1948 wysiedlono, wg niemieckich źródeł po wojnie zginęło ponad 100 000 cywilów. Królewiec wcielono do Rosyjskiej FSRR (ZSRR), a po 1991 stał się częścią Rosji. W 1946 miasto przemianowano na Kaliningrad na cześć jednego z przywódców ZSRR Michaiła Kalinina, który nigdy nie był w tym mieście.

[edytuj] Polacy w Królewcu

Polakami było wielu założycieli i wykładowców Uniwersytetu Albertina w Królewcu w XVI w.i XVII w.. Współzałożycielem tej uczelni był Abraham Kulwieć - (później wykładowca greki i hebrajskiego), a wykładowcami: Stanisław Rafajłowicz i Hieronim Malecki (teologia) oraz Maciej Menius (astronomia). Wśród pierwszych studiujących tu znanych Polaków byli: Bieniasz Budny, Erazm Gliczner, Marcin Kwiatkowski, Jan Kochanowski, Piotr Kochanowski, Andrzej Kochanowski, Jan i Jakub Niemojewscy, Stanisław Sarnicki i Samuel Dambrowski. Przez 24 lata rektorem tej uczelni był Celestyn Myślenta.

Od 1728 istniało na uniwersytecie ewangelickie "Seminarium Polskie", które działało aż do lat 30. XX w. i wykształciło wielu pastorów, zasłużonych dla krzewienia oświaty i kultury polskiej na Mazurach, m.in. Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza i Augusta Grzybowskiego.

Od XVI w. do XIX w. miasto było ośrodkiem wydawniczym polskojęzycznej protestanckiej literatury religijnej. Do najwybitniejszych polskich drukarzy i wydawców zaliczał się w XVI w. Jan Seklucjan, który opiekował się także parafią polską w kościele św. Mikołaja na Steindamm (Steindammer Kirche).

Jedną z pierwszych gazet w języku polskim była wydawana w Królewcu w XVIII w. Poczta Królewiecka.

[edytuj] Zabytki (nieistniejące)

• zamek
• kościół farny (staromiejski)
• kościół polski na Steindamm
• kościół św. Jakuba w Quednau

[edytuj] Miejsca odwiedzane przez turystów

Z okresu II wojny światowej Królewiec wyszedł na tyle okaleczony, iż obecny Kaliningrad niewiele przypomina swego poprzednika. Jednakże magia miasta sprawia, że cieszy się popularnością turystów, głównie z Niemiec. Najczęściej odwiedzają oni:

• katedrę na wyspie Knipawie (Ostrov Kanta), z muzeum i mauzoleum Immanuela Kanta (Мавзолей Иммануила Канта),
• miejskie fortyfikacje – baszty Wrangel (Врангеля) i Der Dohna (Дер Дона) wraz z Muzeum Bursztynu (Музей янтаря), bramy Królewską (Королевские ворота) i Brandenburską (Бранденбургские ворота), twierdzę Kronprinz (Кронпринц) z bastionem Grolman (Грольман),
• najładniejszym i jedynym ocalałym z wojny willowym osiedlem miasta jest Amalienau (Амалинау), obecnie leżące w dzielnicy centralnej (Центральный район),
• kościoły z przełomu XIX/XX w. - dawne ewangelickie: kościół królowej Luizy (teatr lalek), obecnie prawosławne kościoły w dzielnicach Ponarth i Rosenau, św. Krzyża na Lomse (1930-1935, architekt Arthur Kickton) i Chrystusa (dom kultury); dawny katolicki kościół Św. Rodziny (filharmonia), św. Wojciecha (biura) i św. Antoniego (przebudowany na cele świeckie) ; gotycki kościół w Judytach (obecnie prawosławny)
• nowowzniesiony monumentalny sobór prawosławny Chrystusa Zbawiciela na pl. Zwycięstwa (płoszczad Pobiedy), wokół którego zachowało się sporo monumentalnej urzędowej zabudowy sprzed 1939 r.
• spełniający rolę bazaru i pchlego targu – Rynek Centralny,
• położoną nad brzegiem rzeki byłą siedzibę Giełdy (Биржа), obecnie Dom Kultury Marynarzy (Дом культуры моряков),
• Bunkier dowódcy obrony Królewca – generała Otto von Lascha (Музей «Блиндаж», Бункер Ляша),
• Muzeum Historii i Sztuki (Областной историко-художественный музей),
• Muzeum Rosyjskiego Państwowego Uniwersytetu im. Immanuela Kanta (Музей Российского государственного университета) wraz z pozostałością kolekcji unikalnej Biblioteki Wallenrodskiej (Die Wallenrodtsche Bibliothek, Валленродтская библиотека),
• Oceanarium (Музей Мирового океана),
• statek naukowo-poszukiwawczy Witiaź (Витязь), który brał udział w zdjęciach do filmu Titanic.
• barokowy pałac Gross Holstein (przebudowany) - osiedle Pregolskij.

Szokującym pomnikiem, który de facto stał się symbolem minionej epoki miasta, jest budowany w latach 1973-1988 w miejscu najpierw uszkodzonego w 1945 a następnie burzonego sukcesywnie w latach 1967-1969 Zamku Królewskiego, niedokończony 16 piętrowy tzw. Dom Rad (Дом советов). Powodem wstrzymania prac były problemy z jego statyką (niezinwentaryzowane piwnice itd). Inwestorem były władze obwodowe i miejskie. W latach dziewięćdziesiątych sprywatyzowany.

W 2006 podjęto prace nad rekonstrukcją historycznego centrum miasta.

W bezpośrednim sąsiedztwie Kaliningradu zachowały się w różnym stanie interesujące zabytki, m. in. gotyckie kościoły (Gurjewsk, Marjino), ich ruiny - np. Chrabrowo, zamki (Gurjewsk, Nizowje), dwory (Rodniki) i in., oraz obszary interesujące krajobrazowo (Zalew Wiślany, dolina Pregoły.

[edytuj] Teraźniejszość

W 1991 podjęto decyzję o likwidacji zamkniętej strefy jaką od 1945 był obwód kaliningradzki. Tym samym region, jak i jego stolica – Kaliningrad, stały się otwarte na współpracę międzynarodową. W Kaliningradzie urodziła się żona byłego prezydenta Rosji Władimira Putina – Ludmiła.

[edytuj] Militaria

W mieście swoją siedzibę ma dowództwo Floty Bałtyckiej (Балтфлот) , ul. Grekowa 2 (Грекова), której dowódca pełni również funkcję zwierzchnika wszystkich jednostek wojskowych w obwodzie, dowodząc jednocześnie chroniącym ją Kaliningradzkim Rejonem Obronnym. Wśród kilkunastu jednostek wojskowych w Kaliningradzie mieści się też Bałtycki Instytut Wojskowo-Morski (Балтийский военно-морской институт).

• 5,3 km od centrum na płd-zach. mieści się pierwsze lotnisko wojskowe w Kaliningradzie - Małe Isakowo (ros. Малое Исаково, niem. Devau), siedziba miejscowego aeroklubu.
• 7 km od centrum, w miejscowości Czkałowsk (ros. Чкаловск, niem. Tannenwalde), zlokalizowano w 1935 największą bazę lotniczą w obwodzie, obecnie w granicach administracyjnych miasta.
• 15 km od centrum, w pow. Bagrationowsk, znajduje się lotnisko Niwienskoje (ros. Нивенское, niem. Wittenberg (bei Tharau)), obecnie nieczynne.
• 24 km od centrum, w pow. Gurjewsk zlokalizowano lotnisko wojskowe Chrabrowo (ros. Храброво, niem. Powunden), obecnie pełniące głównie rolę cywilnego portu lotniczego.

[edytuj] Gospodarka

Obecnie największe zakłady to:

• Nadbałtycka Stocznia Jantar (Прибалтийский судостроительный завод Янтарь), (b. stocznia Schichau),
• Kaliningradzki Zakład Budowy Wagonów (Калининградский вагоностроительный завод),
• Zakłady Produkcji Samochodów Awtotor (автомобилестроительное предприятие Автотор), produkujące samochody na licencji BMW, Kia i General Motors.

[edytuj] Transport

[edytuj] Transport morski

Obszar portowy Kaliningradu dzieli się na trzy części:

• Port Morski
• Port Rybacki
• Terminal Naftowy

[edytuj] Komunikacja kolejowa

W Kaliningradzie swoją siedzibę ma dyrekcja okręgowa kolei SZD (Калининградская железная дорога KЖД), eksploatująca sieć linii o łącznej długości 963 km i zatrudniająca 6774 pracowników (2005). Funkcjonują bezpośrednie połączenia kolejowe Kaliningradu z: Berlinem i Gdynią, Adlerem, Brześciem nad Bugiem, Charkowem, Czelabińskiem, Homlem, Kijowem, Moskwą, Murmańskiem, Odessą, Symferopolem, Sankt Petersburgiem, większość przez Wilno i Mińsk.

[edytuj] Komunikacja lotnicza

Nieopodal (24 km na północ) znajduje się zbudowane w 1921 lotnisko wojskowe Chrabrowo (ros. Храброво, niem. Powunden, ang. Khrabrovo), spełniające od lat sześćdziesiątych również funkcję cywilnego a od kilkunastu lat międzynarodowego portu lotniczego. Kod portu: KGD. Obecnie lądują na nim samoloty następujących towarzystw lotniczych:

• KD Avia (Berlin-Tegel, Kijów-Borispol, Moskwa-Domodedowo, Moskwa-Szeremietiewo, Soczi, Sankt Petersburg-Pułkowo); linie lotnicze z siedzibą w Kaliningradzie
• Aerofłot (Moskwa-Szeremietiewo)
• airBaltic (Kopenhaga, Ryga)
• Belavia (Mińsk)
• Perm Airlines (Erywań)
• Polskie Linie Lotnicze LOT (Warszawa)
• Pulkovo Aviation (Sankt Petersburg-Pułkowo)
• UT Air (Moskwa-Wnukowo)

Uwaga: Do portu lotniczego z centrum Kaliningradu kursuje autobus nr 138, firmy Koenig-Auto (КёнигАвто). Terminal Międzynarodowy położony jest 3 km od Terminalu Krajowego.

W 1919 w Królewcu uruchomiono pierwszy port lotniczy Devau. W 1921 otwarto połączenie lotnicze Berlin-Gdańsk-Królewiec-Kłajpeda-Ryga, w 1923 przedłużono je do Tallinna, a w 1924 do Helsinek; inny przewoźnik w 1922 rozpoczął loty na trasie Królewiec-Ryga-Moskwa. 27 stycznia 1945 z tego miejsca odleciał z Królewca ostatni niemiecki samolot JU-52 z 40 pasażerami na pokładzie. Obecnie lotnisko, nazwa oficjalna: Małe Isakowo (Малое Исаково), popularna: Devau (Девау), jest siedzibą miejscowego Aeroklubu.

[edytuj] Wyższe uczelnie

Obecnie w mieście funkcjonuje 21 szkół wyższych. Najważniejsze z nich to:

• Rosyjski Uniwersytet Państwowy im. Immanuela Kanta (Российский государственный университет им. И. Канта),
• Bałtycka Akademia Państwowa (Балтийская государственная академия),
• Kaliningradzki Państwowy Uniwersytet Techniczny (Калининградский государственный технический университет), wcześniej Kaliningradzki Techniczny Instytut Przemysłu Rybnego i Gospodarki (Калининградский технический институт рыбной промышленности и хозяйства),
• Bałtycki Instytut Wojskowo-Morski (Балтийский военно-морской институт),
• Kaliningradzki Wojskowy Instytut Federalnej Służby Pogranicza Federacji Rosyjskiej (Калининградский военный институт федеральной пограничной службы РФ).

[edytuj] Kontrowersje wokół nazwy

W 1946 Sowieci zmienili rosyjską nazwę miasta (Кёнигсберг) na obecną – Kaliningrad (Калининград). Nowa nazwa przyjęła się także w języku polskim i jest obecnie zalecaną przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP polską nazwą tego miasta. Część Polaków preferuje jednak tradycyjną nazwę miasta. Argumentują to tym, że Królewiec jest częścią polskiego dziedzictwa kulturowego i był niegdyś lennem Polski, zaś "Kaliningrad" jest nazwą narzuconą przez komunistyczne władze ZSRR. Kontrowersje budzi też postać patrona miasta, Michaiła Kalinina, który jest współwinnym zbrodni katyńskiej. Nazwa "Królewiec" jest obecnie dopuszczalną, lecz niezalecaną polską nazwą Kaliningradu^[1].

[edytuj] Miasta partnerskie

• Kilonia, Niemcy
• Groningen, Holandia
• Gdańsk, Polska
• Gdynia, Polska
• Toruń, Polska
• Białystok, Polska
• Elbląg, Polska
• Zabrze, Polska
• Olsztyn, Polska
• Starogard Gdański, Polska
• Łódź, Polska
• Racibórz, Polska
• Malmö, Szwecja
• Norfolk, Stany Zjednoczone
• Meksyk, Meksyk
• Kłajpeda, Litwa

[edytuj] Osobistości

Zobacz też Uniwersytet Albertyna w Królewcu

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Zmiany wprowadzone na XXII posiedzeniu KSNG

[edytuj] Bibliografia

• Caspar Stein, Das Alte Königsberg. Eine ausführliche Beschreibung der drei Städte Königsberg... anno 1644, Hamburg, Verein für Familienforschung in Ost- und Westpreussen, 1998, ISBN 3-931577-14-7 (reprint wyd. Königsberg 1911)
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. pod red. Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego, Władysława Walewskiego, t. 4, Warszawa, nakł. Władysława Walewskiego, 1883 (reprint Warszawa, WAiF, 1976)
• Adolf Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreussen, H. 7, Königsberg, Königsberg, Teichert, 1897
• Alfred Rohde, Königsberg Pr., Leipzig, Klinkhardt und Biermann, 1929
• Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
• Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X (unveränd. Nachdr. d. 1. Aufl. 1966)
• Carl von Lorck, Dome, Kirchen und Klöster in Ost- und Westpreussen. Nach alten Vorlagen, 2. unver. Aufl., Frankfurt am Main, Weidlich, 1982, ISBN 3-8035-1163-1
• Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn, Remix, 1992, ISBN 83-900155-1-X
• Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ISBN 3-422-03025-5
• Królewiec a Polska, red. Marian Biskup, Wojciech Wrzesiński, Olsztyn, OBN, 1993
• Juri Iwanow, Königsberg und Umgebung, Dülmen, Laumann-Verl., 1994, ISBN 3-87466-185-7
• Janusz Jasiński, Historia Królewca. Szkice z XIII-XX stulecia, Olsztyn, Książnica Polska, 1994, ISBN 83-85702-03-2
• Anatolij Bachtin, Gerhard Doliesen, Vergessene Kultur. Kirchen in Nord-Ostpreussen. Eine Dokumentation, 2. Aufl., Husum, Husum, 1998, ISBN 3-88042-849-2
• Kaliningrad. Putevoditel (Калининград. Путеводитель), avt. teksta T. Ermakova, Kaliningrad, Jantarnyj skaz (Янтарный сказ), 2005, ISBN 5-7406-0870-1
• Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji. Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu = Ostpreussen - Dokumentation einer historischen Provinz. Die photographische Sammlung des Provinzialdenkmalamtes in Königsberg, oprac. i red. bazy danych Jan Przypkowski, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, [2006], ISBN 83-89101-44-0
• Vadim Jur'evič Kurpakov, Kaliningradskaja oblast. Putevoditel (Калининградская область. Путеводитель), Kaliningrad, Terra Baltika (Терpа Балтика), 2007, ISBN 978-5-98777-012-2

[edytuj] Linki zewnętrzne

• 750 lat Kaliningradu/Królewca
• Administracja obwodu kaliningradzkiego
• Interactive Map with photos of Königsberg and modern Kaliningrad
• Slideshow with more pictures of Königsberg and modern Kaliningrad
• Kaliningrad Photo Gallery - Reisebilder aus Königsberg
• Historia, stare pocztówki, przedwojenny plan miasta
• Historyczne fotografie - Królewiec w latach dwudziestych XX wieku
• Polacy w Królewcu
• Pismo Wspólnoty Polskiej w Kaliningradzie, ukazuje się od 1995 r.