Portal:Olsztyn
Z Wikipedii
Olsztyn (niem. Allenstein *, dawniej hist. pol. Holstin) – największe miasto i stolica województwa warmińsko-mazurskiego, powiat grodzki Olsztyn, stolica powiatu ziemskiego olsztyńskiego, archidiecezji warmińskiej, a od 1992 r. metropolii warmińskiej. Główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy, siedziba władz i najważniejszych instytucji regionu, a także ważny węzeł kolejowy i drogowy.
Olsztyn leży w południowej części Warmii, historycznej krainy należącej w latach 1466-1772 do Rzeczypospolitej. Wbrew powszechnej opinii nie jest położony na Mazurach.
W granicach administracyjnych Olsztyna leży 15 jezior, z czego 13 przekracza 1 ha powierzchni. Łącznie wszystkie jeziora zajmują 725 ha, co równa się 8,25% powierzchni całego miasta. W zachodniej części Olsztyna jeziorność wynosi 40%, we wschodniej natomiast 8%.
Największym i zarazem najgłębszym olsztyńskim jeziorem jest Jezioro Ukiel, zwane również Krzywym. Jego powierzchnia wynosi 412 ha, a maksymalna głębokość dochodzi do 43 metrów. W pobliżu ulicy Jeziornej nad jeziorem Ukiel znajduje się kąpielisko miejskie.
Drugie co do wielkości jezioro w Olsztynie to jezioro Kortowskie, które z jeziorem Ukiel połączone jest przez rzekę Kortówkę. Powierzchnia jeziora to 89,7 ha, a maksymalna głębokość wynosi 17,2 metrów.
Drugim co do głębokości olsztyńskim jeziorem jest Tyrsko, często nazywane przez mieszkańców Olsztyna jeziorem Żbik. Maksymalna głębokość akwenu wynosi 30,6 metra, a jego powierzchnia to 18,6 ha.
Najmniejsze jezioro Olsztyna to z kolei jezioro Modrzewiowe. Jego powierzchnia zajmuje 0,25 ha. Jednym z płytszych jezior jest jezioro Trackie. Mimo, iż jest ono trzecim według wielkości olsztyńskim jeziorem (52.8 ha) to w najgłębszym miejscu liczy sobie 4,6 metrów.
- W wieku 86 lat zmarł Mieczysław Doroszuk, trener siatkarski, wieloletni nauczyciel Technikum Budowlanego, honorowy obywatel Olsztyna.
- Olsztyński poeta Kazimierz Brakoniecki otrzymał laur poetycki polskiego komitetu UNESCO za swoją twórczość i upowszechnianie kultury narodowej.
- Rozpoczęto przebudowę ulicy 1 Maja, jednej z głównych arterii Śródmieścia. Droga zostanie poszerzona o dwa pasy (po jednym w każdym kierunku).
- Władze miasta podjęły ostateczną decyzję w sprawie przyszłości Hali Urania. Obiekt zostanie przebudowany, a nie jak pierwotnie planowano zburzony. Wcześniejsze spekulacje mówiły o powstaniu nowej hali w miejsce starej budowli.
Olsztyn od 1999 roku nosi status miasta na prawach powiatu, będącego stolicą województwa warmińsko-mazurskiego, które powstało na skutek reformy administracyjnej również z 1999 roku. W latach 1975-1999 Olsztyn był stolicą województwa olsztyńskiego, które wówczas było największym polskim województwem. W latach 1945-1975 Olsztyn również był miastem wojewódzkim.
W skład powiatu olsztyńskiego wchodzą miasta: Barczewo, Biskupiec, Dobre Miasto, Jeziorany, Olsztynek.
Wg oficjalnego podziału w mieście znajdują się 22 osiedla, które pełnią rolę pomocniczą gminy. Niektóre z nich zwyczajowo nazywane są dzielnicami. Poza nimi istnieje również ok. 20 osiedli nie posiadających rad osiedlowych.
Zobacz:
Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1334. Prawa miejskie nadano 31 października 1353 roku. Zasadźcą miasta był Jan z Łajs.
Liczne wojny XV wieku niejednokrotnie niszczyły młode jeszcze miasto. Na mocy traktatu pokojowego zawartego w 1466 roku, Olsztyn wraz z całą Warmią przeszedł pod zwierzchnictwo Polski. Kolejna wojna, wywołana w latach 1519-1521 przez zakon krzyżacki spustoszyła południową Warmię.
Kolejny wiek to rozkwit miasta, korzystnie położonego na ruchliwym szlaku Królewiec-Warszawa. Rozwój został powstrzymany przez wojny północne w XVII i XVIII wieku, a wielka zaraza lat 1709-1712 wyludniła miasteczko niemal całkowicie.
W okresie rozbiorów Warmię wcielono do Królestwa Prus. Druga połowa XIX i poczętek XX wieku to dynamiczny rozwój miasta. W tym samym okresie Olsztyn stał się ośrodkiem polskiego ruchu narodowego na Warmii.
Po I wojnie światowej Olsztyn wraz z Warmią pozostał przy Niemczech. 22 stycznia 1945 Olsztyn zajęła Armia Czerwona, żołnierze radzieccy podpalili miasto - zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy.
Olsztyn nie posiada obwodnicy, a większość ruchu tranzytowego odbywa się ulicami miasta. Obecnie trwają prace nad obwodnicą, która ma powstać do 2013 r. Główne drogi przebiegające przez miasto:
Drogi krajowe
- 16 – Grudziądz - Olsztyn - Ełk - Ogrodniki
- 51 – Bezledy - Olsztyn - Olsztynek 7
- 53 – Olsztyn - Szczytno - Ostrołęka
Drogi wojewódzkie
Przewozy pasażerskie w mieście realizowane są na 34 liniach autobusowych. W Olsztynie funkcjonują także przewoźnicy prywatni, którzy zapewniają komunikację w granicach miasta, jak również z okolicznymi miejscowościami. Władze miasta rozważają reaktywację sieci tramwajowej.
Olsztyńskie dworce i stacje kolejowe: Olsztyn Główny,Olsztyn Zachodni, Olsztyn Gutkowo.
Olsztyn posiada cywilno-sportowy port lotniczy, usytuowany ok. 4,5 km od centrum Olsztyna, w dzielnicy Dajtki. W 2006 r. wybudowany zostanie betonowy pas startowy umożliwiający lądowanie samolotów zabierających do 30 pasażerów.
Zobacz:
W mieście działa wiele klubów sportowych, m.in.:
- OKS 1945 Olsztyn
- Mlekpol AZS Olsztyn
- Traveland Olsztyn
- Warmia Olsztyn
- WMPD Rugby Olsztyn
Obecnie trzy, z wyżej wymienionych klubów, reprezentują olsztyński sport na najwyższym poziomie rozgrywkowym w Polsce. Mlekpol AZS Olsztyn występuje w Polskiej Lidze Siatkówki (3 miejsce w sezonie 2006/2007), natomiast piłkarze ręczni Travelandu Olsztyn biorą udział w rozgrywkach ekstraklasy (I ligi polskiej) piłki recznej. W pierwszej lidze rugby miasto reprezentowane jest przez zespół WMPD Rugby Olsztyn.
Piłkarze (nożni) OKS 1945 Olsztyn występują w I grupie III ligi, a piłkarze Warmii Olsztyn w klasie okręgowej.
Główne obiekty sportowe w Olsztynie to m.in.:
- Stadion OSiR-u
- Stadion Warmii
- Hala Urania
- Kryte Baseny OSiR-u
Aktualnie w hali Urania swe mecze rozgrywają ekipy Mlekpol AZS Olsztyn oraz Travelandu Olsztyn. Hala może pomieścić ok. 3 tys. widzów. Na Stadionie OSiR-u występują natomiast piłkarze OKS 1945 Olsztyn. Stadion może pomieścić ponad 16 tys. kibiców, jednak tylko ok. 2 tys. z nich może zasiąść na miejscach siedzących. Warmia Olsztyn rozgrywa swe mecze na własnym stadionie.
Nieodzownym elementem życia sportowego w Olsztynie jest siatkarski Memoriał im. Huberta Wagnera. Olsztyn jest również etapowym miastem kolarskiego wyścigu Tour de Pologne.
Olsztyn jest stolicą jednego z największych turystycznych regionów Polski - Warmii i Mazur. Tym samym pełni rolę ważnego ośrodka turystycznego w regionie. Miasto posiada wiele atrakcji, którymi przyciąga turystów, zarówno z kraju, jaki i z zagranicy.
Jednym z atutów miasta są jeziora, których Olsztyn posiada w swych granicach administracyjnych kilkanaście. Nad jednym z nich - jeziorem Ukiel - umiejscowione jest kąpielisko miejskie, które w okresie wakacji przeżywa oblężenie mieszkańców i turystów. Inne walory przyrodnicze miasta to m.in. największy w Europie las na terenach miejskich oraz kilka parków.
Innym atutem jest olsztyńskie Stare Miasto, gdzie znajduje się wiele zabytków, m.in. gotycki zamek kapituły warmińskiej z II połowy XIV w. czy XIV wieczna konkatedra pw. św. Jakuba.
Poza tym Olsztyn posiada również planetarium, obserwatorium astronomiczne w XIX wiecznej wieży ciśnień oraz kilka szlaków turystycznych na terenie miasta i w jego okolicach (Zobacz: Szlaki turystyczne Olsztyna i okolic).
- gotycki zamek kapituły warmińskiej z II połowy XIV w.,
- fragmenty murów miejskich z Bramą Wysoką (Górna Brama) z XIV w.,
- XIV wieczna katedra pw. św. Jakuba (bazylika mniejsza),
- Stary Ratusz (wzniesiony w XIV w., po pożarze odbudowany w latach 1623-1624),
- Kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca z XIV w.,
- Kaplica Jerozolimska z 1565r.,
- secesyjna zabudowa ul. Dąbrowszczaków,
- neogotycki kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa,
- pseudoromański kościół pw. św. Józefa,
- kościół pod wezwaniem Chrystusa Króla (zbudowany w stylu renesansu włoskiego) z XX w.,
- kościół garnizonowy pw. Matki Boskiej Królowej Polski (pocz. XX w.),
- neogotycki kościół ewangelicko-augsburski z XIX w.,
- wiadukt kolejowy w przełomie Łyny (XIX w.),
- gmach I LO im. Adama Mickiewicza z II połowy XIX w.,
- pseudogotycka kaplica cmentarna, obecnie prawosławna z 1904r.,
- secesyjna kaplica Zjednoczonego Kościoła Ewangelickiego,
- dom Gazety Olsztyńskiej,
- cmentarz żydowski z domem pogrzebowym, zaprojektowany przez Ericha Mendelsohna
Olsztyn jest najważniejszym ośrodkiem edukacyjnym województwa warmińsko-mazurskiego oraz jednym z ważniejszych w północnej Polsce. Uczelnie wyższe:
- Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
- Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP
- Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego
- Olsztyńska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania im. Tadeusza Kotarbińskiego
- Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej Hosianum
- Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie - Wydział Nauk Humanistyczno-Społecznych w Olsztynie
Miasto posiada ponad 10 liceów ogólnokształcących, szereg gimnazjów i szkół podstawowych.
Olsztyn to ważny ośrodek kulturowy regionu. W mieście funkcjonuje wiele instytucji kulturalnych:
- teatry (Teatr im. Stefana Jaracza, Olsztyński Teatr Lalek),
- kina (Awangarda, Helios, DKF ZA),
- muzea (m.in Muzeum Warmii i Mazur, Muzeum Przyrody w Olsztynie),
- galerie (m.in Biuro Wystaw Artystycznych, Galeria Rynek),
- filharmonia (Państwowa Filharmonia im. Feliksa Nowowiejskiego),
- ośrodki kultury (m.in. Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych, Miejski Ośrodek Kultury),
- stowarzyszenia (m.in. Borussia, Warmińska Inicjatywa Kulturalna).
W Olsztynie, szczególnie w sezonie letnim, odbywa się wiele cyklicznych imprez i festiwali: Ogólnopolskie Spotkania Zamkowe "Śpiewajmy Poezję", Olsztyńskie Noce Bluesowe, Olsztyńska Trzydniówka Teatralna, "Letnie sesje śmiechoterapii" czy też Olsztyńskie Lato Artystyczne czyli ok. trzymiesięczny cykl imprez odbywających się głównie na Olsztyńskiej Starówce.
Olsztyn jest głównym ośrodkiem przemysłu:
- oponiarskiego (największa fabryka opon w Polsce, Michelin),
- drzewnego,
- meblarskiego,
- odzieżowego,
- środków transportu,
- materiałów budowlanych,
- poligraficznego.
Przez Olsztyn przepływają 3 rzeki: Łyna, Wadąg i Kortówka.
W granicach administracyjnych miasta leży 15 jezior (13 powyżej 1 hektara). Łącznie powierzchnia jezior w Olsztynie wynosi około 725 ha (7,25 km² - 8,25% powierzchni miasta).
Lasy zajmują 21,2% powierzchni miasta. Ponad połowa to zwarty kompleks Lasu Miejskiego (1050 ha), pełniący przede wszystkim funkcje terenów rekreacyjno - wypoczynkowych oraz turystyczno - krajoznawczych.
Zieleń miejska zajmuje 560 ha (6,5% powierzchni miasta). Urządzona jest w postaci licznych parków, zieleńców, skwerów oraz trzech ponadstuletnich cmentarzy.
Na terenie Olsztyna znajdują się dwa rezerwaty przyrody roślinności torfowej:
- W 1635 w Olsztynie przebywał król Władysław IV Waza, a 3 lutego 1807 Napoleon Bonaparte?
- W latach 1457-1458 biskupem warmińskim był Eneasz Sylwiusz Piccolomini, późniejszy papież Pius II 1458-1464?
- Plac Pułaskiego jest jednym z niewielu rond w Europie, gdzie na środku umiejscowiony jest parking i toaleta miejska, a samo rondo ma kształt prostokąta?
- Na Stadionie Leśnym padł niegdyś rekord świata w trójskoku?
- W Olsztynie znajduje się najwyższy obiekt w Polsce - maszt radiowo-telewizyjny, którego wysykość wynosi 360 m.
- W drugiej połowie XIX wieku osuszono kilka olsztyńskich jezior, w tym jezioro Fajferek, nad którym w 1845 roku Zarząd Miejski otworzył kąpielisko?
- Pierwsza wzmianka o Olsztynie pochodzi z dokumentu lokacyjnego Kieźlin?
- Olsztyn został w latach 2003-2006 czterokrotnie uznany najlepszym miastem etapowym kolarskiego wyścigu Tour de Pologne?
Osoby urodzone w Olsztynie lub związane z miastem:
- Mikołaj Kopernik (1473-1543), wybitny astronom, matematyk, ekonomista, lekarz, duchowny,
- Łukasz David (1503-1583), historyk pruski,
- Feliks Nowowiejski (1877-1946), kompozytor, muzyk-wirtuoz, dyrygent, autor "Roty",
- Erich Mendelsohn (1887-1953), wybitny architekt niemiecki,
- Hans-Jürgen Wischnewski (1922-2005), wieloletni minister Republiki Federalnej Niemiec,
- Andrzej Zawada (1928-2000), sejsmolog i himalaista,
- Józef Glemp (ur. 1929), prymas Polski, w latach 1979-1981 biskup warmiński,
- Marian Bublewicz (1950-1993), wielokrotny mistrz Polski w rajdach samochodowych,
- Bronisław Wildstein (ur. 1952), dziennikarz,
- Izabela Trojanowska (ur. 1955), piosenkarka i aktorka,
- Juliusz Machulski (ur. 1955), reżyser,
- Piotr Bałtroczyk (ur. 1961), konferansjer, satyryk, prezenter telewizyjny i radiowy,
- Krzysztof Hołowczyc (ur. 1962), kierowca rajdowy,
- Anna Samusionek (ur. 1971), aktorka,...
Rozwój haseł związanych z Olsztynem wymaga stworzenia, rozszerzenia, bądź usystematyzowania wielu artykułów. Jeżeli uznasz, że artykuł dotyczący miasta jest zalążkiem, a nie możesz go rozbudować, wstaw poniższy szablon: {{Olsztyn stub}}.
Przydatne linki:
Opisy (KOLEJNOŚĆ ALFABETYCZNA):
Aeroklub Warmińsko-Mazurski • Automobilklub Olsztyński • Areszt Śledczy w Olsztynie • Bank Olsztynski obecnie budynek ZETO, ul. Pieniężnego 6 • Bank Rzeszy obezcnie budynek Banku Kredytowego, ul. Dąbrowszczaków 11 • Central Hotel w Olsztynie obecnie budynek OBN im. W. Kętrzyńskiego • Centrum Badań Wschodnich • Chór Chłopięcy miasta Olsztyn pod dyrekcją P. Józefa Wojtkowiaka • Cmentarz Komunalny w Olsztynie (ul. Poprzeczna) • Cmentarz Komunalny Olsztyn-Dywity • Cmentarz św. Jakuba w Olsztynie • Cmentarz św. Józefa w Olsztynie • Cmentarze wojenne w Olsztynie (ul. Szarych Szeregów, ul. Baczewskiego) • Czyści jak Łza • Dom Mendelsohna • Dom Zdrojowy w Olsztynie obecnie budynek, Wojska Polskiego 33 • Dziecięcy Zespół Tańca Ludowego Rutka • Fundacja ŻAK • Hotele w Olsztynie • Indykpol • Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie • Instytut Kultury Chrześcijańskiej w Olsztynie - powołany 29 września 1979 przez bp. warmińskiego Józefa Glempa. [1] • Kapela Jakubowa • Komunikacja miejska w Olsztynie ujęcie przekrojowe: historia, struktura, przedsiębiorstwa • Kościół Ewangelicki p.w. Chrystusa Zbawiciela w Olsztynie • Kościół Klasztorny Bernardynów w Olsztynie p.w. Chrystusa Króla i św. Franciszka Mazurskie Meble International • Mebel Plast • Memoriał im. Marka Włodarczyka • Międzynarodowy Memoriał Marka Włodarczyka • Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne w Olsztynie • Olsztyńska Miejska Sieć Komputerowa OLMAN [2] • Olsztyński Klub Menedżera • Olsztyński Nowy Teatr Rapsodyczny • Olsztyńska Trzydniówka Teatralna • Olsztyńskie Spotkania Teatralne • Osobowość Roku Warmii i Mazur • Ośrodek religijny w Olsztynie • Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego jako instytucja oraz budynek • dawny Dom Polski przy ul. Partyzantów • Pałac Archiprezbitera w Olsztynie • Pałac Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie ul. Metalowa • Panorama Północy • Pantomima Olsztyńska/Pantonima Głuchych Teatr Głuchych w Olsztynie (1957-16.06.2002) • Park Miejski Jakubowo w Olsztynie • PKM Olsztyn • PP Perkoz Olsztyn • Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Olsztynie • Schola Teatru Wiejskiego Węgajty • Stadion Leśny w Olsztynie • Studium Aktorskie w Olsztynie - jedyna policealna szkoła w Polsce dająca dyplom aktora sceny dramatycznej, założone w grudniu 1990. • Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Gest • Stowarzyszenia na rzecz Ochrony Krajobrazu Kulturowego Sadyba • Stowarzyszenie Zacisze w Olsztynie • Taxi-Oko • Tartak Raphaelsohnów • Teatr Biały w Olsztynie • Teatr Wiejski Węgajty • Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie • Towarzystwo Naukowe Nieruchomości • Turystyka i rekreacja w Olsztynie • Warmińskie Przedsiębiorstwo Budowlane • Warmińsko-Mazurski Klubu Biznesu • Warmińsko-Mazurskie Zrzeszenie Przewoźników Drogowych • Warmiss Volley Olsztyn • Willa Secesyjna w Olsztynie Dąbrowszaczaków 3 • Willa Casablanca w Olsztynie Zamkowa 5 • Willa Bayer w Olsztynie Szrajbera 1 • WMPD Rugby Olsztyn • Wodny Patrol Zespół Piosenki Żeglarskiej • Zabytki Olsztyna • Zespół Pieśni i Tańca Kłobuki • Zespół Pieśni i Tańca Kortowo • Zespół Pieśni i Tańca Olsztyn • Zespół Pieśni i Tańca Warmia
Biografie: Benedykt Błoński • Zbigniew Dąbkowski • Leszek Dorosz • Eugenia Dudzik • Bohdan Głuszczak • Piotr Grzymowicz • Jerzy Litwiński • dr Edward Martuszewski (1921-1982) • historyk, krytyk teatralny, tłumacz literatury hiszpańskiej, eseista, prozaik, felietonista. Działacz Związku Literatów Polskich i Polskiego Towarzystwa Historycznego. • Aleksander Stankiewicz - wielokrotny mistrz świata we fryzjerstwie. • Artur Steranko • Alojzy Śliwa (zm. 1969 w Olsztynie) • literat • Eugenia Śnieżko-Szafnaglowa (1990-1981) • słynna aktorka Teatru im. Stefana Jaracza, pierwsze przedstawienie w Olsztynie • 18 listopada 1945. • Tomasz Waszczuk • Wojciech Wrzecionkowski • Zofia Uggla
Opisy: II Liceum Ogólnokształcące im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Olsztynie Browar Jurand • Browar Kormoran • Budynek Rejencji w Olsztynie • Grupa Rast • Gwardia Olsztyn • Instytut Rybactwa Śródlądowego im Stanisława Sakowicza w Olsztynie • Kościół św. Jakuba w Olsztynie • Las miejski w Olsztynie • Memoriał im. Huberta Wagnera • Muzeum Przyrody w Olsztynie • Muzeum Sportu w Olsztynie • Obserwatorium Astronomiczne w Olsztynie • Okręg wyborczy Olsztyn • Olsztyn Główny • Olsztyn Zachodni • Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego • Olsztyński Okręg Przemysłowy • Olsztyński Teatr Lalek • Olsztyńskie Dni Nauki • Park Kusocińskiego w Olsztynie • Park Zamkowy w Olsztynie • Planetarium w Olsztynie • Pomniki Olsztyna • Sport w Olsztynie • Stare Miasto (Olsztyn) • Staromiejskie ulice w Olsztynie • Szlak Kopernikowski • Szlak Zamków Gotyckich • Wspólnota Kulturowa Borussia • Teatr Studencki Cezar • Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie • TV Olsztyn • Zakład Elektronicznej Techniki Obliczeniowej w Olsztynie Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie Zespół Pieśni i Tańca "Kortowo"
Biografie: Andrzej Arciszewski • Piotr Bałtroczyk • Kazimierz Brakoniecki • Krzysztof Hołowczyc • Janusz Jasiński • Kazimierz Schilling • Mariusz Sieniewicz • Andrzej Wakar • Tomasz Wilczyński • Maria Zientara-Malewska • Wiktor Wawrzyczek
Autobusy miejskie w Olsztynie • Cmentarz żydowski w Olsztynie • Dworzec Gutkowo (Olsztyn) • Kategoria:Jeziora Olsztyna • Kategoria:Licea ogólnokształcące w Olsztynie • Olsztyn Zachodni • Najstarsza winda w Olsztynie • Park Kusocińskiego w Olsztynie • Stadion OSiR w Olsztynie • Kategoria:Ulice i place Olsztyna
Artykuły związane z Olsztynem, które zostały odznaczone medalem:
- Paweł Zagumny - od 2003 roku siatkarz AZS-u Olsztyn
 |
