Miasto
Z Wikipedii
Miasto (łac. civitas) - historycznie ukształtowana jednostka osadnicza charakteryzująca się dużą intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza rolnictwem (w przemyśle lub w usługach) prowadzącą specyficzny miejski styl życia. W różnych państwach kryteria miejskości są różne. Najczęściej są to kryteria ludnościowe, bądź prawno-administracyjne (prawa miejskie).
Spis treści |
[edytuj] Czynniki miastotwórcze
Wśród czynników miastotwórczych można wymienić następujące:
- przedsiębiorczość indywidualną i zbiorową mieszkańców i tzw. patriotyzm lokalny – czynnik społeczny
- czynniki lokalizacji przemysłu, budownictwa, transportu oraz usług produkcyjnych – czynniki produkcyjne
- czynniki zainwestowania w infrastrukturze społecznej i ekonomicznej – czynniki zainwestowania infrastrukturalnego
- czynniki historyczne umożliwiające kontynuację procesów rozwojowych dotychczasowych funkcji tradycyjnych, uwarunkowanie biegiem historii
- położenie względem tzw. otocznie będącego siłą motoryczną rozwoju miast
- rezerwy terenów miejskich
- dostępność komunikacyjna do źródeł zasilania w wodę, energię elektryczną itp.
- siła oddziaływania potencjału lub grawitacji w strefie wpływu wielkich miast – czynnik aglomeracji i deglomeracji miast
[edytuj] Sytuacja prawna
Systemy prawne i administracyjne wielu krajów podchodzą do kwestii nazewnictwa obszarów zurbanizowanych na różne sposoby. W większości krajów Europy kontynentalnej nie stosuje się formalnego rozróżnienia między miastami dużymi a małymi, a miasta nie stanowią zazwyczaj odrębnych jednostek w podziale administracyjnym kraju. Z kolei w krajach anglojęzycznych często istnieje różnorodny i wielostopniowy podział na jednostki o różnych sytuacjach prawnych - od dużych miast (city), przez miasta mniejsze (town), do zurbanizowanych jednostek osadniczych określanych innymi nazwami (m.in. borough, township, municipality), często nie posiadających własnych samorządów.
Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
[edytuj] Polska
W Polsce przyjmuje się następującą definicję prawną: miasto to jednostka osadnicza o przewadze zwartej zabudowy i funkcjach nierolniczych posiadającą prawa miejskie, bądź status miasta nadany w trybie określonym przepisami.
W podziale administracyjnym miasta mają status samodzielnej gminy (gmina miejska) lub - w przypadku niewielkich miast - wchodzi w skład gminy miejsko-wiejskiej. Miasta będące samodzielną gminą mogą dzielić się na tzw. jednostki pomocnicze: dzielnice lub osiedla, a także - co ciekawe sołectwa. W Polsce miasta będące samodzielnymi gminami zarządzane są przez prezydenta miasta jeśli liczą powyżej 50 tys. mieszkańców lub burmistrza w wypadku mniejszych miast (burmistrz jest także organem wykonawczym gminy miejsko-wiejskiej).
[edytuj] Etapy rozwoju miast
Urbanizacja charakteryzuje się szybszym tempem wzrostu zaludnienia obszarów centralnych miasta aniżeli obszarów zewnętrznych. Liczba ludności całej aglomeracji wzrasta na skutek dodatniego przyrostu naturalnego i migracji ludności. Napływ ludności do miasta jest wysoki i związany jest ze wzrostem zatrudnienia, głównie w przemyśle.
Suburbanizacja charakteryzuje się szybszym przyrostem ludności na obszarach zewnętrznych aniżeli w centrum miasta. Przyrost naturalny na obszarach zewnętrznych jest wyższy, a niektóre centralne obszary wykazują przyrost ujemny. Okres ten jest okresem rozwoju aglomeracji. Główne miasto traci na znaczeniu i zaczyna chylić się ku upadkowi. O zmianie ludności w dalszym ciągu decydują migracje, zatrudnienie ogółem wzrasta, ale w niektórych centralnych dzielnicach zaczyna występować spadek tej wielkości. Podstawowa rola i zatrudnienie w sferze usług.
Dezurbanizacja charakteryzuje się spadkiem liczby ludności na obszarze centralnym, a następnie również i zewnętrznym. Spadek ten powoduje zmniejszanie się aglomeracji jako całości, tempo migracji ludności z obszarów węzłowych (centralnych) na obszary zewnętrzne i do mniejszych miast przewyższa jej przyrost na obszarach zewnętrznych aglomeracji. W fazie tej funkcje centrów miast ulegają bardzo silnej erozji. Funkcja mieszkaniowa zanika, działalność usługowa nastawiona na zaspokojenie potrzeb ludności też się zmniejsza, funkcja administracyjna i zatrudnienie wzrastają, infrastruktura przeznaczona dla transportu zajmuje coraz większe obszary, co koliduje z funkcja mieszkaniową. Funkcje społeczne i kulturalne spełniane przez centra miast ulegają zmniejszeniu.
Reurbanizacja występuje wówczas, gdy udział ludności obszaru centralnego w ogólnej liczbie ludności rośnie początkowo na skutek zahamowania tempa ubytku, a następnie wzrostu ludności tego obszaru. W procesie odradzania się miasta przeważają siły dośrodkowe, w przeciwieństwie do fazy dezurbanizacji, w której dominowały siły odśrodkowe.
[edytuj] Funkcje miast
Funkcje egzogeniczne i funkcje endogeniczne. Funkcje endogeniczne to funkcje miasta skierowane do wewnątrz (administracja miejska, część handlu). Funkcje egzogeniczne to funkcje skierowane na zewnątrz miasta (przemysł, turystyka, handel morski itp.).
Funkcje egzogeniczne dzielą sie na:
- funkcje centralne - usługi, handel i drobna wytwórczość skierowane do ściśle określonego, zdefiniowanego i na ogół leżącego wokół miasta zaplecza (por. teoria Christallera),
- funkcje wyspecjalizowane - funkcje o zasięgu zmiennym, często trudnym do zdefiniowania, niehierarchicznym: działalność przemysłu, turystyka itp.
- funkcje mieszane - oba wspomniane typy nakładają sie na siebie.
Układy lokalizacyjne miast wg. funkcji miasta:
- układ ośrodków centralnych (central places),
- układ ośrodków wyspecjalizowanych (specialized cities),
- układ systemów sieci (network system),
- układ miast - wrót (gateway cities).
Funkcje miast zależą od przeważającej funkcji i infrastruktury z tym związanej. Wyróżnia się miasta o funkcji:
- przemysłowej - gdzie większość ludzi znajduje zatrudnienie w przemyśle, obojętnie czy jest to przemysł ciężki, lekki, górniczy czy chemiczny; np. Katowice
- transportowej - tutaj wyróżnia się kilka podkategorii, jest to także kategoria, która nigdy nie występuje samodzielnie, miasto o tej funkcji spełnia co najmniej jeszcze jedną:
- usługowej - miasto z przeważającą liczba sklepów, marketów, szpitali, przedszkoli, lekarzy itp. (np. Łódź)
- religijnej - miejsce kultu religijnego (np. Częstochowa, Mekka)
- uzdrowiskowej (np. Ciechocinek, Nałęczów).
[edytuj] Miasto stołeczne
Miasto stołeczne to nazwa zarezerwowana dla stolicy kraju, jest ona również stosowana w nazwach miast pełniących niegdyś tę funkcję, albo miast posiadających formalnie, de iure status stołeczny, lecz de facto nie wypełniających w praktyce administracyjnych funkcji stolicy. W wielu przypadkach miasta stołeczne posiadają odrębny status administracyjny, często są wydzielone z podziału administracyjnego państwa na specjalnych warunkach.
Warszawa posiadała specjalny status administracyjny w latach 1946-1975, i jako jedno z kilku miast w Polsce (stanowiła wówczas miasto wydzielone, tzw. województwo miejskie). Obecnie Warszawa jest integralną częścią województwa mazowieckiego bez specjalnego statusu administracyjnego.
[edytuj] Największe miasta świata
Bangkok
B.
W.
Chongqing
T.
A.
P.
Ć.
H.
Według liczby ludności zamieszkałej w granicach administracyjnych miasta. Dane z roku 2005.
Przypisy
[edytuj] Źródła
- Encyklopedia PWN "Fakty i liczby", Warszawa 2006
[edytuj] Zobacz też
- obszar metropolitalny, aglomeracja, megalopolis
- dzielnica, osiedle, wielki zespół mieszkaniowy
- socjologia miasta, socjologia przestrzeni, szkoła chicagowska
- miasto-ogród, miasto satelickie, miasto-sypialnia
- prawa miejskie
- modele struktury przestrzennej miasta
- śródmieście, przedmieście
- urbanistyka, urbanizacja, kontrurbanizacja, ruralizacja
[edytuj] Zestawienia
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Ludność wszystkich miast świata powyżej 10 tys. mieszkańców
- Sebastian Adamkiewicz, Spacer w wielkim mieście. Topografia miast średniowiecznych w magazynie Histmag
