Toruń

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°02' N 18°37' E53.0333333 18.6166667 (Toruń)

Toruń
Herb Torunia Flaga Torunia
Dewiza: Durabo (Przetrwam)
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Założono	pierwsza osada : 9000 lat p.n.e.
Prawa miejskie	1233
Prezydent miasta	Michał Zaleski (e-mail)
Powierzchnia	115,72 km²
Położenie	53° 02' N 18° 37' E
Wysokość	30-50 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2007)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	206 765[1] 1790 os./km² 297 646
Strefa numeracyjna (do 2005)	+ (48) 056
Kod pocztowy	87-100 do 87-120
Tablice rejestracyjne	CT
Położenie na mapie Polski Toruń
Miasta partnerskie	Czadca, Filadelfia, Getynga, Guilin (桂林), Hämeenlinna, Kaliningrad, Lejda, Novo Mesto, Swindon
Urząd miejski3 Wały Gen. Sikorskiego 8 87-100 Toruń tel. (0-56) 6118777, 6118772; faks (0-56) 6221670
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Toruń w Wikicytatach
Strona internetowa miasta

Toruń (niem. Thorn, łac. Thorunia, Torunium, Thorvnivm) – miasto w województwie kujawsko-pomorskim, położone nad Wisłą i Drwęcą. Dwunaste miasto wojewódzkie pod względem wielkości w Polsce (szesnaste wśród wszystkich miast). Duży ośrodek gospodarczy i kulturalny, największy w regionie ośrodek naukowy i turystyczny.

Od 1999 siedziba władz samorządowych województwa kujawsko-pomorskiego oraz Urzędu Marszałkowskiego. Siedziba Sejmiku Wojewódzkiego^[2]. Siedziba starosty powiatu toruńskiego, a także powiat grodzki. W latach 1920-1939 stolica województwa pomorskiego, w latach 1945-1975 w województwie bydgoskim, w latach 1975-1998 stolica województwa toruńskiego.

Jest jednym z najstarszych miast polskich. Od 1992 Toruń jest stolicą diecezji toruńskiej. W 1997 toruński zespół staromiejski został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, a od 2004 jest ogólnopolską siedzibą Ligi Polskich Miast UNESCO. W 2007 toruńska starówka została wpisana na listę 7 Cudów Polski, które zostały wyłonione w wyniku plebiscytu "Rzeczpospolitej", zajmując drugie miejsce, ustępując jedynie kopalni soli w Wieliczce. Obie wyprzedziły takie obiekty jak Zamek w Malborku czy krakowski Wawel.

Toruński Rynek i Ratusz Staromiejski zostały uznane przez 50-osobowe jury złożone z podróżników, naukowców i dziennikarzy za jedno ze 100 najpiękniejszych miejsc na świecie, i kandydują w plebiscycie National Geographic Polska do grona 30 najpiękniejszych miejsc na globie. Obok toruńskiej Starówki na liście znalazły się inne polskie obiekty, w tym krakowski Rynek i dzielnica Kazimierz, Rynek we Wrocławiu, Kopalnia Soli w Wieliczce, plaża w Juracie, Kościół Pokoju w Świdnicy i Połonina Wetlińska.^[3]

Spis treści 1 Historia 1.1 Początki osadnictwa 1.2 Czasy krzyżackie 1.3 W granicach Rzeczypospolitej 1.4 W Królestwie Prus 1.5 Okres międzywojenny i II wojna 1.6 Czasy powojenne 2 Warunki naturalne, ochrona przyrody 2.1 Położenie Torunia 2.2 Atrakcje przyrodnicze i tereny zielone 2.3 Rezerwaty 2.4 Rzeki, jeziora i inne obiekty wodne 3 Osiedla 3.1 W obrębie granic administracyjnych 3.2 Przedmieścia Torunia 3.3 Gminy podmiejskie 3.4 Demografia 4 Zabytki, atrakcje turystyczne 4.1 Zespół staromiejski 4.2 Inne osiedla, okolice Torunia 5 Kultura i sztuka 5.1 Zabiegi o status Europejskiej Stolicy Kultury 2016 5.2 Teatry i kina 5.2.1 Teatry 5.2.2 Kina 5.3 Imprezy i festiwale 5.4 Muzea 5.5 Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne 5.6 Muzyka 6 Kościoły 7 Edukacja 7.1 Wyższe uczelnie publiczne 7.2 Wyższe uczelnie niepubliczne 7.3 Gimnazja i inne szkoły średnie 7.4 Szkoły podstawowe 7.5 Przedszkola 8 Media 9 Gospodarka i infrastruktura 9.1 Toruński ośrodek przemysłowy 9.2 Instytucje biznesu 9.3 Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna 9.4 Targi Toruńskie 9.5 Hipermarkety 10 Transport 10.1 Transport drogowy 10.1.1 Stan obecny 10.1.2 Inwestycje aktualne i projektowane 10.1.3 Inwestycje niedokończone lub zaniechane 10.2 Transport kolejowy 10.3 Lotniska 10.4 Transport wodny 11 Komunikacja miejska 11.1 Miejski Zakład Komunikacji 11.2 Inni przewoźnicy 11.2.1 Miasto 11.2.2 Tereny miejskie i podmiejskie 11.2.3 Transport turystyczny 12 Sport i rekreacja 12.1 Profesjonalne kluby sportowe 12.2 Sport amatorski, rekreacja 13 Torunianie 14 Dyplomacja, polityka, współpraca 14.1 Rada miasta 14.2 Dyplomacja w Toruniu 14.3 Miasta partnerskie 14.4 Stowarzyszenia 15 Jednostki pływające nazwane imieniem Torunia 16 Planetoida 12999 Toruń 17 Przypisy 18 Bibliografia 19 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

[edytuj] Początki osadnictwa

Obszar dzisiejszego miast stanowił dogodne miejsce dla osadnictwa w epokach prehistorycznych. Styk trzech krain geograficznych, dostęp do rzeki, oraz dogodna przeprawa (brodu) przez Wisłę, sprawiała iż osadnictwo na obszarze dzisiejszego miasta i w jego okolicy rozwijało się od paleolitu, ok. 9 tyś lat p.n.e. Przez Toruń prowadził także bursztynowy szlak.

Najstarsze ślady bytności człowieka 11 tyś lat temu znajdują się na lewym brzegu Wisły, w obecnej dzielnicy Podgórz, gdzie istniała osada ludności koczowniczej. W kolejnych tysiącleciach osadnictwo ulegało coraz większej intensyfikacji. W neolicie ludność kultury pucharków lejkowatych i kultury amfor kulistych zajmowała się głównie uprawą roli i hodowlą. Na obszarze dzisiejszego Starego Miasta znajdują się ślady osadnictwa wysoko rozwiniętej kultury łużyckiej. Dokładne badania archeologiczne w prezbiterium kościoła św. Janów wykazały istnienie tej kultury od 1000 do 500 r. p.n.e.

Osadnictwo które miało bezpośredni wpływ na późniejszy rozwój miasta jest datowane na VIII w. Na prawym brzegu Wisły, na terenie późniejszego zamku krzyżackiego powstała osada, która w X w. została wzmocniona wałem od strony lądu (Wisła sama w sobie stanowiła barierę ochronną). Na zachód od niej znajdowała się osada podgrodowa. Gród ten spełniał swoje funkcje wojskowo-administracyjne do końca XII w. Nie znamy bezpośrednio przyczyn jego upadku, jednak prawdopodobnie został on zniszczony, podobnie jak wiele innych grodów ziemi chełmińskiej, w wyniku najazdów pruskich.

[edytuj] Czasy krzyżackie

Początek miastu dali Krzyżacy w 1230, dla których był on punktem wyjścia do podboju plemion pruskich i tworzenie państwa krzyżackiego. Pierwszą wzmiankę historyczną o Toruniu zawiera dokument lokacyjny z 28 grudnia 1233 roku wystawiony przez Hermanna von Salza, mistrza krzyżackiego. Pierwotnym miejscem lokacji był odcinek prawego brzegu Wisły, od wyspy zwanej Liszką na dwie mile w dół rzeki, pokrywający się z obszarem dzisiejszego Starego Torunia. Niestety mimo poszukiwań archeologicznych nie udało się odkryć śladów pierwotnej osady. Istnieje legenda wg której najwcześniejszą siedzibą krzyżaków była korona rosnącego tam olbrzymiego dębu. Z powodu częstych powodzi nawiedzających te nisko położone tereny w roku 1236 przeniesiono miasto w górę rzeki w miejsce jego obecnego położenia. Nowe terytorium określa odnowiony przywilej chełmiński z 1251 roku, który został wystawiony w miejsce starego, zniszczonego w pożarze. 13 sierpnia 1264 nadano prawa miejskie drugiej osadzie – Nowemu Miastu, od wschodu stykającemu się ze Starym Miastem. W 1454 r. oba miasta połączono, zachowując jednak dzielące je mury obronne.

W 1280 r. Toruń stał się członkiem Hanzy, bardzo ważnej organizacji handlowej średniowiecza w tej części Europy. Przez pewien okres Toruń pełnił funkcje sekretarza Hanzy. Zapewniało to znaczące źródło dochodów i impuls do wzrostu. Miasto szybko wypełniło się kościołami, ratuszem i innymi budynkami. W 1365 Toruń otrzymał prawo składu. XIV-XV wiek to pierwszy okres szybkiego rozwoju miasta. Toruń stał się ważnym miastem w Prusach i dużym ośrodkiem handlowym, liczącym aż 20.000 mieszkańców.

1 lutego 1411 w Toruniu zawarto I pokój toruński. Jednak niezadowolenie mieszczan wynikające z kryzysu w jakim znalazło się państwo zakonne skłoniło ich ku władzom polskim. W 1454 wybuchło powstanie antykrzyżackie, zburzono zamek krzyżacki. Był to początek polsko-krzyżackiej wojny trzynastoletniej. Dla wzmocnienia poparcia szlachty król polski w 1454 nadał słynne przywileje szlacheckie. Stało się to na Zamku Dybowskim, podmiejskiej osadzie Nieszawa (obecnie dzielnica Torunia). Torunianie gruntownie przyczynili się do osłabienia państwa krzyżackiego, odgrywając kluczową rolę w antykrzyżackim Związku Pruskim, pośrednio otwierając Polsce drogę do Bałtyku. 19 października 1466 II pokój Toruński zakończył wojnę trzynastoletnią. W wyniku jego postanowień Toruń wraz z Prusami Królewskimi wszedł w skład państwa Polskiego.

[edytuj] W granicach Rzeczypospolitej

Przełom XV/XVI w. to czas szybkiego rozwoju miasta. Rozbudowywano ratusz, wznoszono kamienice, bogaciły się rody patrycjuszowskie. 19 lutego 1473 przy ul. Św. Anny urodził się Mikołaj Kopernik. W 1500 zawieszono na wieży kościoła św. Jana największy w ówczesnej Polsce dzwonu Tuba Dei oraz otwarto najdłuższy w kraju drewniany mostu przez Wisłę. W 1501 w Sali Królewskiej Ratusza Staromiejskiego zmarł król Jan Olbracht. 15 czerwca 1528 została otwarta w mieście mennica królewska, przy ulicy Mostowej, zastępując dotychczasowe mennice: krzyżacką i miejską. W pierwszej poł. XVI w szerzyła się w Toruniu reformacja, do której przystąpiła znaczna część mieszczan. W 1557 r. Toruń stał się oficjalnie miastem luterańskim. W 1568 nastąpiło otwarcie Gimnazjum Akademickiego, a w 1594 uroczyste podniesienie go do rangi uczelni półwyższej (jednej z pierwszych w kraju). Niebawem powstało pierwsze w północnej Polsce Muzeum.

XVII wiek to czas osłabienia miasta ze względu na toczące się w jego rejonie wojny. W 1629 miasto odparło pierwsze oblężenia Szwedów. Rozpoczęto budowę fortyfikacji bastionowych. W 1645 w mieście odbyło się Colloquium charitativum, jedyne na świecie spotkanie ekumeniczne w celu pogodzenia katolików i protestantów. W 1658 wojska króla Jana Kazimierza po oblężeniu odzyskały Toruń.

24 września – 9 października 1703 miało miejsce katastrofalne bombardowanie miasta przez wojska szwedzkie, dowodzone przez Karola XII. Spłonęła prawie połowa miasta, ratusz i kościoły. W 1708 r. ludność miasta została zdziesiątkowana przez wielką epidemię dżumy (w ciągu kilku miesięcy zmarło 4 tyś. mieszkańców). Miasto już do końca XVIII w. nie podniosło się ze zniszczeń spowodowanych wojnami i epidemiami.

Od 7 października do 22 października 1709 przebywał w Toruniu car Rosji Piotr I. Na tle zaostrzających się konfliktów religijnych 16 lipca 1724 doszło do tzw. "Tumultu Toruńskiego", zakończonego surowym wyrokiem sądu królewskiego i ścięciem protestanckiego burmistrza miasta, Jana Godfryda Roesnera, co odbiło się głośnym echem poza granicami kraju, jako tzw. Toruński krwawy sąd. W 1767 r. została w Toruniu przez ewangelicką szlachtę zawiązana konfederacja toruńska.

[edytuj] W Królestwie Prus

Pierwszy rozbiór Polski pozostawił Toruń przy Polsce, ale pozbawił miasto ziem, będących jego własnością, oraz sprawił, iż osłabł handel na Wiśle, co pozbawiło miasto głównych dochodów. Drugi rozbiór włączył Toruń w skład Królestwa Prus. 24 stycznia 1793 wojska pruskie wkroczyły do miasta. Ludność zmniejszyła się do 6.000 mieszkańców. W 1797 założono pierwszy w kraju Ogród Zoobotaniczny.

Czasy napoleońskie dla Torunia oznaczały splendor, ale i dalsze osłabienie gospodarcze. Na mocy traktatu w Tylży 7 lipca 1807 Toruń znalazł się w Księstwie Warszawskim. 21 kwietnia 1809 na trzy tygodnie Toruń stał się stolicą Księstwa Warszawskiego, będąc miejscem rezydowania ewakuowanego z Warszawy rządu. 2 czerwca 1812 cesarz Francuzów Napoleon I przybył do Torunia. Zwiedził Dom Kopernika, zaplanował wybudowanie jego pomnika. Przygotowując miasto do obrony, zniszczył przedmieścia, rozbierając okoliczne kościoły i zamki na budulec, przerabiając zabytki średniowieczne na twierdze. Po przegranej Napoleona 22 września 1815 na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego Toruń wrócił do Prus.

Okres pruski w XIX wieku to powolny rozkwit gospodarczy i nowe inwestycje, ograniczone jednak przez uczynienie z miasta twierdzy. Zbudowano wodociągi, kanalizację, linie tramwajowe, żelazny most przez Wisłę, Dwór Artusa, teatr. Linie kolejowe połączyły Toruń z Warszawą, Bydgoszczą, Poznaniem, Olsztynem, Chełmżą i Grudziądzem. Toruń zyskał tramwaje elektryczne szybciej niż Warszawa. W ramach tworzenia twierdzy zbudowano 15 dużych fortów oraz ponad sto mniejszych obiektów militarnych. Toruń został wciśnięty w kilkunastokilometrowy pierścień umocnień i stał się najnowocześniejszą i największą twierdzą w Europie. Utworzone zostały Konsulaty Rosji i USA. Funkcja militarna ograniczyła jednak częściowo szybki rozwój terytorialny. Mimo to miasto wchłonęło przedmieścia – Mokre, Chełmińskie, Jakubskie.

Okres pruski to także coraz silniejsze zmagania o polskość miasta. W 1867 wydano Gazetę Toruńską, pierwszą polskojęzyczną gazetę Pomorza. W 1875 utworzono Towarzystwo Naukowe, jedno z pierwszych w Polsce. Polacy zyskali mandaty w Radzie Miasta.

[edytuj] Okres międzywojenny i II wojna

Po I wojnie światowej w wyniku postanowień traktatu wersalskiego Toruń został przyznany odrodzonej Polsce. 18 stycznia 1920 wojska niemieckie opuściły Toruń. Miasto, liczące 37.356 mieszkańców, został stolicą województwa pomorskiego. Wobec pozostawania Gdańska poza granicami Polski i istnienia silnej mniejszości niemieckiej w Bydgoszczy władze centralne podjęły politykę wspierania awansu Torunia do roli głównego ośrodka regionu. Rozpoczął się drugi okres znacznego rozkwitu miasta. Wybudowano wiele budynków użyteczności publicznej, nowoczesnych dróg. Pięć państw otwarło swe konsulaty, w tym Niemcy – Generalny Konsulat obejmujący trzy województwa. W 1928 otwarto nowoczesną halę wystawową w Toruniu. W 1929 w hali Wiktorii Bernard Marwiński założył jedyną w regionie wytwórnię filmową. Uruchomiona została Rozgłośnia Pomorska Polskiego Radia w Toruniu, druga pod względem mocy w kraju po warszawskiej. W 1933 nastąpiło otwarcie drugiego mostu przez Wisłę. W 1937 populacja Torunia przekroczyła 70.000 mieszkańców. Rozwinęła się także nauka. W 1926 powstał Instytut Bałtycki. W 1938 zapadła decyzja o utworzeniu od 1940 uniwersytetu w Toruniu, jako filii Uniwersytetu Adama Mickiewicza.

7 września 1939 do miasta wkroczył Wehrmacht, a Toruń znalazł się w prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie. 1 lutego 1945 bez większych zniszczeń Armii Czerwona zajęła Toruń.

[edytuj] Czasy powojenne

W okresie PRL z racji prawicowo-mieszczańskiego charakteru miasto bardzo straciło na znaczeniu. Rozpoczął się bardzo trudny okres dla miasta, ze sztucznym zmniejszeniem jego roli i funkcji, osłabieniem politycznym i znaczącym spadkiem inwestycyjnym. Zabrano instytucje i media. Urząd Wojewódzki przeniesiono do Bydgoszczy, a za nim kolejno liczne instytucje toruńskie (Rozgłośnia Pomorska, Orkiestra Symfoniczna, Biblioteka Pedagogiczna, redakcje gazet). W 1961 nadajnik Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia z powodów politycznych został zamknięty i przeniesiony do Bydgoszczy, a w 1974 całkowicie zamknięto toruńskie studio.

Pozytywnym wyjątkiem tego okresu było powołanie w 1945 Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Miasto zostało wciśnięte w funkcję naukowo-kulturalną, ale dzięki temu rozwinęła się ona znacząco.

1 czerwca 1975 Toruń stał się stolicą województwa toruńskiego, a od 1 stycznia 1999, po reformie administracyjnej współstolicą kujawsko-pomorskiego (z siedzibą m.in. Sejmiku i Urzędu Marszałkowskiego).

Po 1989 miasto stało się centrum inwestycyjnym, naukowym i turystycznym regionu. Rozbudował się Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Powstały nowe uczelnie, hotele, muzea. Pojawili się prywatni inwestorzy. W 1997 wpisano zespół Starego i Nowego Miasta oraz ruiny zamku krzyżackiego na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, a w 2004 wybrano Toruń na ogólnopolską siedzibę Ligi Polskich Miast i Miejsc UNESCO. W 2006 rozpoczęła się budowa strefy inwestycyjnej Crystal Park w podtoruńskich Łysomicach.

W 2007 rozpoczęły się starania Torunia o uzyskanie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2016.

Zobacz też: Toruńskie pierniki

[edytuj] Warunki naturalne, ochrona przyrody

[edytuj] Położenie Torunia

Toruń położony jest w zalesionej Kotlinie Toruńskiej, po obu stronach rzeki Wisły, otoczony prawie ze wszystkich stron lasami. Tereny w Toruniu i okolicy, w bezpośrednim sąsiedztwie Wisły są obniżone (najczęściej do poziomu 33-36 m n.p.m.) i stanowią wąski, długi pas terenu równinnego, położony na linii wschód-zachód, o szerokości ok. 100-500 metrów po obu stronach Wisły i o wysokiej jakości gleby (organiczna, II, III klasa). Dalej od niecki rzeki teren wznosi się (50-60 m n.p.m.), często stromo (np. osiedle Na Skarpie), staje się pagórkowaty, tworząc malownicze tarasy, o ziemi piaszczystej (V, VI klasa). Generalnie teren wokół Torunia określany jako pagórkowaty (w 90%).

Bezpośrednio wokół Torunia, prawie ze wszystkich stron, otaczają go znaczne obszary leśne (co jest w Polsce rzadkością), stanowiące atrakcyjne tereny rekreacyjne – Barbarka, Las Bielawski, Bielański, Łysomicki, Papowski, Lasy Ciechocińskie, Puszcza Bydgoska, oraz trzy rezerwaty. Część terenów leśnych oraz duża ilość parków znajduje się w samym mieście.

[edytuj] Atrakcje przyrodnicze i tereny zielone

W Toruniu znajduje się duża ilość terenów zielonych, a miasto zalicza się do jednego z najbardziej zielonych w Polsce (około 30% powierzchni). Łączna powierzchnia lasów to 2755 ha, a parków i Plant – ok. 600 ha. Główne parki skupione są w centrum na tzw. Plantach wokół Starówki, gdzie po likwidacji średniowiecznych umocnień w XIX wieku wygospodarowano strefę zieleni wokół Starego Miasta.

Poza tym w Toruniu znajduje się kilkanaście innych parków. Największymi terenami rekreacyjnym są Barbarka, ze szkołą leśną, urządzeniami rekreacyjnymi, placami zabaw; niedawno zagospodarowane Błonia Wisły oraz trzy rezerwaty. Najstarszymi terenami zielonymi są Park Miejski na Bydgoskim Przedmieściu, Park na Bielawach założony w XVIII wieku oraz najstarszy w Polsce Ogród Zoobotaniczny z 1797.

[edytuj] Rezerwaty

W Toruniu znajdują się trzy rezerwaty: najstarszy, z 1924 rezerwat leśny Las Piwnicki; najdłuższy rezerwat ichtiologiczny w Polsce - Rezerwat na rzece Drwęcy z 1961 (z ginącym minogiem rzecznym) oraz unikalnie położony w centrum miasta rezerwat leśny Kępa Bazarowa z 1987, na wiślanej wyspie, naprzeciwko toruńskiej Starówki.

[edytuj] Rzeki, jeziora i inne obiekty wodne

Najważniejszą rzeką Torunia jest dzieląca miasto na dwie części Wisła, dzięki niej Starówka zyskuje malownicze położenie. Drugą co do wielkości jest Drwęca, a trzecią Struga Toruńska, dopływająca do Starówki, gdzie jej fragmenty są wyeksponowane w budynkach i chodnikach.

Największym jeziorem w Toruniu jest Jezioro Nagus na Rudaku, później Kaszownik obok Starówki i kilka mniejszych. Największymi kąpieliskami w okolicy Torunia są Osiek, jezioro Kamionki, Okonin, Górsk i Jezioro Chełmżyńskie.

W Toruniu znajduje się także sześć przystani, na terenie czterech portów rzecznych (Port Drzewny, Port Zimowy, AZS i Budowlani), wszystkie na rzece Wiśle.

[edytuj] Osiedla

[edytuj] W obrębie granic administracyjnych

• osiedla na prawym brzegu Wisły
  • Barbarka
  • Bielany: Brzezina, Osiedle Św. Józefa, Osiedle Św. Klemensa, Osiedle Uniwersyteckie – campus, Osiedle Fałata, Osiedle Przy Lesie.
  • Bielawy
  • Bydgoskie Przedmieście: Osiedle Kochanowskiego, Osiedle Reja, Zieleniec, Rybaki, Błonia
  • Chełmińskie Przedmieście: Osiedle Młodych, Osiedle Bema, Koniuchy, Osiedle Dekerta, Śródmieście
  • Grębocin: Abisynia, Osiedle Nasze, Osiedle Nad Strugą, Cegielnia
  • Jakubskie Przedmieście: Słoneczne Tarasy, Winnica
  • Jar
  • Kaszczorek
  • Katarzynka: Hutowo
  • Mokre Przedmieście: Osiedle Chrobrego, Osiedle Kościuszki, Pod Dębową Górą
  • Na Skarpie: Anna, Bożena I, Bożena II, Karolina, Regina, Maciej, Nad Doliną
  • Port Drzewny
  • Rubinkowo: Rubinkowo I, Rubinkowo II, PZWANN
  • Starówka (część Torunia, umieszczona na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO): Stare Miasto, Nowe Miasto, Bulwar Filadelfijski, Planty
  • Wrzosy: Wrzosy, Wrzosy II, Wrzosy-Słoneczna, Wrzosy-Gromadzka, Wrzosy-Leśna Polana
• osiedla na lewym brzegu Wisły
  • Czerniewice: Osiedle Solanki
  • Glinki
  • Kluczyki: Betonki
  • Podgórz: Osiedle Letnie
  • Rudak
  • Stawki: Stawki Północne, Stawki Południowe, Piaski
  • Kępa Bazarowa: Majdany, Mała Wisełka

[edytuj] Przedmieścia Torunia

Osiedla zwarte na terenie przyległych gmin związane bezpośrednio z miastem:

• Prawobrzeżna część Wisły:
  • Przysiek, Rozgarty
  • Górsk, Stary Toruń, Czarne Błoto
  • Łysomice, Papowo Toruńskie, Lulkowo, Różankowo
  • Grębocin
  • Lubicz, Krobia
  • Brzozówka, Głogowo
  • Złotoria, Grabowiec, Kopanino
• Lewobrzeżna część Wisły:
  • Brzoza Toruńska
  • Mała Nieszawka i Wielka Nieszawka
  • Cierpice, Cierpiszewo, Kąkol

[edytuj] Gminy podmiejskie

Od początku lat 90. XX wieku znacząco rośnie liczba mieszkańców zurbanizowanych osiedli podmiejskich wokół Torunia: Przysiek-Rozgarty, Złotoria, Lubicz, Grębocin, Mała i Wielka Nieszawka, Łysomice. Do najważniejszych gmin podmiejskich, bezpośrednio związanych z Toruniem należą Gmina Lubicz, Gmina Zławieś Wielka, Gmina Łysomice, Gmina Wielka Nieszawka.

Od 1993 do 2007 liczba mieszkańców tych gmin wzrosła ponad dwukrotnie. Liczebność mieszkańców gmin sąsiadujących z Toruniem to ponad 55 tys. osób, z czego na osiedlach posiadających bezpośrednie związki funkcjonalno-przestrzenne z Toruniem – ponad 45 tys. osób. Proces ten jest wynikiem:

• braku poszerzania granic miasta Torunia od prawie 40 lat, a z niektórych kierunków – od 60-70 lat,
• braku terenów inwestycyjnych i budowlanych w mieście,
• migracji ze ścisłych granic miasta w poszukiwaniu większych działek i nowych terenów,
• znaczącego wzrostu zainteresowania inwestorów Toruniem i jego okolicami,

[edytuj] Demografia

Na dzień 31 grudnia 2006 roku zameldowano na stałe 196 045 oraz zameldowano czasowo 7 681 mieszkańców, razem 203 729 mieszkańców.

Toruń jest miastem osób młodych. Posiada społeczeństwo znacznie poniżej średniej wieku w porównaniu z regionem czy krajem. Proporcja osób czynnych zawodowo w stosunku do osób w wieku poprodukcyjnym jest najbardziej korzystna w regionie. W Toruniu występuje duża dysproporcja płci – na 100 mężczyzn przypada prawie 115 kobiet.

[edytuj] Zabytki, atrakcje turystyczne

[edytuj] Zespół staromiejski

Zespół staromiejski Torunia jest jednym z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce. W 1997 został on wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Obejmuje Stare i Nowe Miasto, z zachowanym prawie bez zmian XIII-wiecznym układem urbanistycznym.

Główne zabytki:

• kościoły gotyckie:
  • św. św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty
  • pofranciszkański Wniebowzięcia NMP
  • św. Jakuba
• Rynek Staromiejski w Toruniu i Ratusz Staromiejski w Toruniu
• Rynek Nowomiejski w Toruniu
• pozostałości średniowiecznych obwarowań miejskich: fragmenty murów, budowanych od połowy XIII, rozbudowywanych i modernizowanych do XV w., zachowały się m.in. odcinki wzdłuż Wisły i ulicy Podmurnej oraz bramy Mostowa, Klasztorna i Żeglarska, kilka baszt (wśród nich m.in. Krzywa Wieża, Monstrancja, Gołębnik, Żuraw, Koci Łeb)
• ruiny zamku krzyżackiego
• gotycki most, jeden z nielicznych w Polsce, pod ulicą Most Pauliński
• zespół gotyckich kamienic mieszczańskich z XIV-XVI w., w tym m.in. Dom Kopernika (XV w.), Dom Eskenów (XIV w., przebudowany w XVI i XIX w.) oraz kamienice przy ul. Łaziennej, Małe Garbary, Mostowej, Szczytnej, Szerokiej, Szewskiej, Wielkie Garbary, Żeglarskiej.
• barokowe pałace miejskie: pałac Dąmbskich, o bogato zdobionej fasadzie z roku 1693, Fengera (1742, przebudowany w XIX w.), Meissnera (1739, przebudowany ok. 1800)
• Kamienica Pod Gwiazdą, dom z XV w. przez krótki czas będący własnością znanego humanisty Filipa Kallimacha, przebudowywany w XVII w., fasada o dekoracji stiukowej z 1697 r.
• kościół poewangelicki św. Ducha
• kościół poewangelicki Trójcy św.
• spichrze z XIV-XVIII w. (w tym najlepiej zachowany w Polsce spichrz gotycki)
• Pomnik Mikołaja Kopernika
• Dwór Artusa w Toruniu, monumentalny neorenesansowy gmach (1889-1891, R. Schmidt) położony w południowej części Rynku Staromiejskiego – obecnie Centrum Kultury
• Teatr im. W. Horzycy – powstały w 1904, neobarokowo-secesyjny, dzieło wiedeńskich architektów specjalizujących się w projektowaniu budynków teatralnych, F. Fellnera i H. Helmera
• siedziba Towarzystwa Naukowego w Toruniu z 1881.
• neogotyckie kościoły: garnizonowy św. Katarzyny z 1897, ewangelicko-augsburski św. Szczepana z 1903.

[edytuj] Inne osiedla, okolice Torunia

Poza zespołem Starego Miasta znajdują się również liczne zabytki:

• ruiny zamku Dybowskiego
• ruiny zamku w Złotorii
• zespół obiektów pruskiej Twierdzy Toruń z XIX-XX wieku (ponad 200 obiektów, w tym 15 fortów)
• Kościół św. Józefa w Toruniu
• najstarszy w Polsce Ogród Zoobotaniczny z 1797
• dzielnica secesyjna (Bydgoskie)
• budownictwo szachulcowe (Chełmińskie)
• kaplica polskokatolicka Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
• zabytkowe kościoły: Podgórz, Kaszczorek, Bielany, Barbarka, Mokre

Zobacz też: Piernikowa Aleja Gwiazd na Rynku Staromiejskim

[edytuj] Kultura i sztuka

Kultura i sztuka to charakterystyczne cechy Torunia, główne przyczyny czyniące Toruń miastem znanym w Polsce i w Europie. Toruń należy do miast, gdzie życie kulturalne jest bogate, a czas wolny łatwy do zagospodarowania. Kilkanaście kin i teatrów (w Toruniu działa 7 kin, w tym jeden multipleks, a dla porównania w większym o 10 tys. mieszkańców Radomiu działa tylko jedno kino, multipleks z 5 salami) , kilkadziesiąt różnorodnych festiwali, kilkanaście muzeów, kilkadziesiąt galerii, Planetarium, Orbitarium – spowodowały, że Toruń sięga w tej dziedzinie po najwyższe laury, a we wszelkich rankingach jest postrzegany jako idealne miejsce do życia i spędzania wolnego czasu.

Największa ilość imprez kulturalnych skupia się na zabytkowej Starówce^{[potrzebne źródło]}.

[edytuj] Zabiegi o status Europejskiej Stolicy Kultury 2016

Władze Torunia postanowiły ubiegać się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury roku 2016. Tytuł ten posiadało tylko jedno polskie miasto (Kraków w 2000), a w 2016 Toruń będzie miał czterech konkurentów.

Głównymi atutami Torunia są spuścizna kulturowa, ogromne nagromadzenie zabytków, instytucje kultury i nauki, tradycje miasta pogranicza, wielcy naukowcy (Mikołaj Kopernik), pozycja toruńskiego uniwersytetu oraz wpis na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

[edytuj] Teatry i kina

[edytuj] Teatry

Toruń posiada teatr dramatyczny – Teatr im. Wilama Horzycy, który jest jedną z najstarszych i najbardziej znanych i utytułowanych placówek w Polsce, goszczącą kilka dużych przedsięwzięć teatralnych (Festiwal Kontakt czy Festiwal Pobocza Teatru).

Toruń posiada również trzy sceny dziecięce – Teatr Baj Pomorski, Teatr Vaśka i Teatr Lalek Zaczarowany Świat. Najsłynniejszy z nich, Baj Pomorski, poza dziesiątkami przedstawień dla dzieci i organizacją Międzynarodowych Toruńskich Spotkań Teatrów Lalek, jest także kolejną toruńską sceną dla dorosłych.

Toruń posiada także teatry muzyczne – Teatr Muzyczny Mała Rewia, Studencki Teatr Tańca oraz Teatr Tańca Akro w Toruniu. Liczne są także impresariaty i inne grupy teatralne – Scena Młodych Studio P, Teatr Magma, Teatr Wróbli, Akademia Teatru Młodego Widza czy studenckie Perpetuum Mobile i Teatr Tempestas.

W Toruniu działają również teatry alternatywne – Teatr Wiczy oraz Plastyczny Teatr Symbolu. Ten pierwszy reprezentuje twórczość alternatywną, organizuje Festiwalu Teatrów Ulicznych Bulwar. Swoje spektakle prezentował w 100 miastach w Polsce i Europie. Drugi, założony został w 1991 roku przez Romana Roka. Występował z nim m.in. na festiwalach na poznańskiej Malcie, Sztuce Ulicy w Warszawie oraz przeglądach w Olsztynie, Łodzi i Tczewie.

[edytuj] Kina

• Kino Centrum - kino znajdujące się w Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu
• Cinema City – multipleks, posiada 12 sal i około 2600 miejsc
• Orzeł – kino niezależne, organizator Toruńskiego Offowego Festiwalu Filmowy TOFFI, często grające offowy
• Nasze Kino – kameralne kino na Starówce, wyświetla często obrazy dla mniejszej widowni, zamknięte seanse
• Kinoteatr Grunwald (dawniej garnizonowe) – ze sceną teatralną, często organizuje imprezy artystyczne, muzyczne i teatralne (m.in. Toruńskie Warsztaty Gospel), przeglądy filmowe
• Niebieski Kocyk – kino na Bielanach, w miasteczku uniwersyteckim, repertuar typowo studencki, awangardowy.
• Kino Diecezjalne – prowadzone przez Diecezję Toruńską, repertuar religijny, historyczny, patriotyczny. Znajduje się w podziemiach kościoła św. Józefa na Bielanach
• Kino Letnie – czynne w sezonie, na dziedzińcu Ratusza Staromiejskiego, stanowi atrakcję dla turystów (filmy wyświetlane są pod gołym niebem, po zmierzchu)

[edytuj] Imprezy i festiwale

Pośród festiwali teatralnych najbardziej znany w kraju jest Międzynarodowy Festiwal Teatralny "Kontakt", odbywający się od 1991. Teatr studencki reprezentują Akademickie Spotkania Teatralne Klamra, alternatywny – Ogólnopolski Festiwal Teatralny Pobocza Teatru, uliczny – Letnie Spotkania Teatrów Ulicznych, Międzynarodowe Spotkania Kapel Ludowych i Festiwal Folkloru Miejskiego. Teatr dziecięcy to Międzynarodowe Toruńskie Spotkania Teatrów Lalek.

Kino i film reprezentują Międzynarodowy Festiwal Lato Filmów i Tofifest.

Z imprez i festiwali muzyki klasycznej działa Festiwal Muzyczny Toruń-Muzyka i Architektura i Międzynarodowy Festiwal Haendlowski. Festiwal Muzyki i Sztuki Krajów Bałtyckich Probaltica odbywa się poza Toruniem, także w Warszawie i Grudziądzu, podobnie Europejskie Spotkania Artystyczne – oprócz Torunia w Przysieku i Zamku Bierzgłowskim. Świętojański Festiwal Muzyki Organowej trwa przez cał dwa letnie miesiące. Z festiwali muzyki współczesnej w Toruniu zorganizowano Jazz Od Nowa Festival, Toruń Blues Meeting, Afryka Reggae Festival i Toruń-Bydgoszcz Harmonica Bridge. Największy rozgłos posiada Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chrześcijańskiej Song Of Songs.

Z imprez naukowych jest tu najstarszy w regionie Toruński Festiwal Nauki i Sztuki oraz impreza uniwersytecka Promocja Edukacyjna, ukazująca ofertę szkół wyższych z całej Polski, a w listopadzie – Toruński Festiwal Książki. Sztuki plastyczne to jedna z największych światowych imprez graficznych, odbywająca się w kilku miastach – Triennale Kolor w Grafice, Ogólnopolski Konkurs Wydawnictw Reklamowych IDEA, najstarszy regionalny Konkurs ZPAP Dzieło Roku, a także unikalny w skali europejskiej Międzynarodowy Konkurs Twórczości Plastycznej Dzieci i Młodzieży.

Imprezy masowe i popularne to Otwarte Mikrolotowe Mistrzostwa Polski – Festiwal Wiatru, coroczna odsłona Piernikowej Alei Gwiazd, Święto Muzyki, Dni Torunia i Święto Piernika. Od dwóch lat odbywa się także Festiwal Anielskie Spotkania, festiwal wolontariuszy pod hasłem "Toruń miastem aniołów".

[edytuj] Muzea

Pierwsze muzeum ("musaeum") istnieje w Toruniu już od 1594. Spadkobiercą jego historii jest Muzeum Okręgowe. Obecnie trwają prace nad przekształceniem Muzeum Okręgowego w Muzeum Narodowe. Natomiast budowane obecnie Muzeum Sztuki Współczesnej ma już przyznany przez ministerstwo status placówki narodowej.

• Muzeum Okręgowe, złożone z kilku oddziałów – m.in.:
  • Ratusza Staromiejskiego
  • Pałacu Eskenów
  • Kamienicy pod Gwiazdą – Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu
  • Domu Kopernika wraz z wystawą Świat Toruńskiego Piernika, Mikołaj Kopernik – Życie i Dzieło, Pracownią Uczonego, Wnętrzami mieszczańskimi, wystawą polską w Rappersville.
  • Muzeum Archeologii
  • Muzeum Podróżników im. Tony Halika przechowujące pamiątki po tym podróżniku
• Muzeum Etnograficzne
  • skansen etnograficzny przy Starym Mieście (jedyny w kraju skansen w centrum miasta)
  • oddział muzeum w Kaszczorku – Zagroda Rybacko-Rolnicza
• Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie pod Toruniem
• Muzeum Inżynierii Komunalnej Torunia (w zabytkowej wieży ciśnień)
• Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu (Narodowe Centrum Kultury, budowane w ramach Narodowego Programu Kultury "Znaki czasu")
• Muzeum Piernika w Toruniu
• Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu
• Muzeum Artylerii w Toruniu
• Muzeum Przyrodnicze w Toruniu (Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Mikołaja Kopernika)
• Muzeum Motoryzacji w Toruniu (przy Technikum Samochodowym)
• Fort IV – XIX-wieczny fort artyleryjski, dostępny do zwiedzania z przewodnikiem, ekspozycja historii Twierdzy Toruń

[edytuj] Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne

• Planetarium im. Władysława Dziewulskiego
  • Planetarium – seanse filmowe
  • Orbitarium – pokazy naukowe, sterowanie statkami kosmicznymi
  • Centrum Wiedzy o Wszechświecie (budowa)
• Obserwatorium Astronomiczne w Piwnicach pod Toruniem
  • największe w Europie środkowej radioteleskopy (32 m średnicy)
  • zabytkowe obserwatoria kopułowe optyczne (rozsuwane dachy)
  • zabytkowy pałac i park pałacowy

[edytuj] Muzyka

• Toruńska Orkiestra Symfoniczna
• Centrum Kultury "Dwór Artusa"
• Zespół Szkół Muzycznych im. Karola Szymanowskiego
• Klub Studencki Od Nowa w Toruniu przy UMK
• z Torunia wywodzą się zespoły: Republika i Kobranocka, Manchester, Czaqu, Butelka, Nocna Zmiana Bluesa, SOFA.
• Corocznie, podczas koncertu pamięci Grzegorza Ciechowskiego w klubie Od Nowa na Toruńskich Bielanach, przyznawana jest specjalna nagroda jego imienia dla młodych, utalentowanych muzyków.

[edytuj] Kościoły

Od połowy XVI w. Toruń był miastem protestanckim. Obecnie większość toruńskich świątyń należy do Kościoła Rzymskokatolickiego. Na terenie Torunia znajdują się 24 kościoły rzymskokatolickie oraz ponad 10 parafii i zborów innych wyznań, w tym 7 - protestanckich. Większość toruńskich kościołów protestanckich reprezentuje nurt chrześcijaństwa ewangelicznego i należy do Toruńskiego Przymierza Protestanckiego oraz Aliansu Ewangelicznego w RP.

[edytuj] Edukacja

Pierwsza uczelnia w Toruniu - protestanckie Gimnazjum Akademickie - powstała już w 1568 i była jedną z najstarszych uczelni w kraju. Od 1594 jako szkoła wyższa, przekształcona dzięki zabiegom toruńskiego burmistrza i humanistę Henryka Strobanda do rangi akademickiej. Była to jedna z pierwszych uczelni wyższych w Polsce.

Toruńskie uczelnie kształcą rocznie ponad 56 tysięcy studentów^{[potrzebne źródło]}.

[edytuj] Wyższe uczelnie publiczne

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (założony w 1945). Największa uczelnia w województwie, wg wielu rankingów najlepsza w regionie i 4-5 w kraju. Posiada 15 wydziałów, z czego 3 jako Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (dawna Akademia Medyczna w Bydgoszczy), filie w Brodnicy, Grudziądz. Uniwersytet posiada Obserwatorium Astronomiczne w Piwnicach, gdzie znajduje się największy w Europie środkowo-wschodniej radioteleskop oraz Stację Polarną na Spitsbergenie.
• Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Toruńskiej
• Centrum Szkolenia Artylerii
• Kolegium Mody ASP w Toruniu (oddział ASP Łódź)
• Centrum Studiów Europejskich

[edytuj] Wyższe uczelnie niepubliczne

• Wyższa Szkoła Bankowa (założona w 1998). Najlepsza niebiznesowa uczelnia prywatna w województwie kujawsko-pomorskim wg rankingów (Rzeczpospolita i Perspektywy, Polityka, Home&Market, Medal Europejski Business Centre Club).
• Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu (założona w 2001). Prowadzi studia dziennikarstwa, komunikacji społecznej, politologii, informatyki oraz podyplomowe w zakresie, relacji międzynarodowych, dyplomacji, funduszy unijnych, grafiki komputerowej i technik multimedialnych.
• Toruńska Szkoła Wyższa
• Wyższa Szkoła Filologii Hebrajskiej (w trakcie organizacji)

[edytuj] Gimnazja i inne szkoły średnie

W mieście funkcjonują 34 gimnazja, niektóre z oddziałami integracyjnymi.

• Gimnazjum i Liceum Akademickie
• Licea ogólnokształcące – 36 wraz z liceami dla dorosłych
• Technika – 31
• Zasadnicze szkoły zawodowe – 13
• Szkoły specjalne – 3 przysposabiające do pracy i do zawodu
• Licea profilowane – 8
• Szkoły artystyczne – 6

[edytuj] Szkoły podstawowe

• 32 szkoły podstawowe (SP nr 18 i SP nr 16 z oddziałami integracyjnymi)

[edytuj] Przedszkola

W mieście jest około 45 placówek zapewniających edukację na poziomie przedszkolnym, niektóre z placówek posiadają także grupy żłobkowe dla najmłodszych. Mniej więcej połowa z nich to przedszkola publiczne (prowadzone przez Miasto Toruń), a połowa – prywatne.

[edytuj] Media

• Stacje telewizyjne poiadające studia w Toruniu
  • TVN / TVN24 – Oddział Regionalny w Toruniu
  • TVP Bydgoszcz – Redakcja w Toruniu [2]
  • Telewizja Trwam
  • Telewizja Polsat (w trakcie organizacji redakcji)
  • Telewizja Podróże TV
  • Telewizja Toruń
  • Petrus TV

• Rozgłośnie radiowe nadawane z Torunia
  • Radio Maryja
  • Radio VOX FM
  • Radio ESKA
  • Radio GRA
  • Radio Plus
  • Radio Sfera
  • Polskie Radio Euro
  • Polskie Radio Pomorza i Kujaw w – Redakcja w Toruniu
  • Radio Św. Mikołaja i Telewizja Św. Mikołaja

• Prasa wydawana w Toruniu
  • Lokalny oddział Gazety Pomorskiej
  • Nowości
  • Lokalny oddział Gazety Wyborczej
  • Metro
  • Teraz Toruń
  • City Toruń
  • Undergrunt
  • Ilustrator
  • Ikar
  • Rocznik Toruński

[edytuj] Gospodarka i infrastruktura

[edytuj] Toruński ośrodek przemysłowy

• Centra logistyczne, hurtownie ogólnopolskie:
  • Centra logistyczne: Nestle-Pacific, STALER, TZMO ) Brenntag Stines Logistics Polska
  • ogólnopolskie centrale hurtowe: Nova Trading, Thyssen Krupp, Torfarm SA
• przemysł wydobywczy: Geofizyka Toruń SA, Aga Gazy Techniczne
• Przemysł chemiczny:
  • włókna chemiczne Elana, Merinotex
  • nawozy fosforowe, kwas siarkowy (do 2005 Polchem)
  • farby graficzne (Toruńska Fabryka Farb Graficznych Atra)
  • materiały higieniczne i środki opatrunkowe TZMO
• Przemysł spożywczy:
  • Krajowa Spółka Cukrowa
  • fabryka pierników i wyrobów cukierniczych Kopernik
  • fabryka płatków śniadaniowych Nestle-Pacific
  • zakłady drobiarskie Drosed
  • wytwórnia serów topionych Lacpol
  • Toruńskie Piwnice Win Importowanych Torwin SA
  • rozlewnia i fermentownia win Vinpol
• Przemysł elektromaszynowy:
  • maszyny budowlane Beretta, Dynamic Metal, spożywcze PAAK, dla przemysłu chemicznego Rywal RHC,
  • fabryki samochodów WAS Wietmarscher, Fabryka Karetek
  • przemysł okrętowy Towimor SA,
  • przemysł młynarski Spomasz SA,
  • aparatura elektryczna i elektroniczna Apator SA, Kopel-Kooperacja
  • aparatura pomiarowa – wodo- i gazomierze, zegary Metron SA
• przemysł meblarski Wuteh, Gamet, Nomet, Jurmet, Stolgro
• przemysł odzieżowy Torpo, Eldorado, Markit
• przemysł poligraficzny Zapolex, Pack-Druk, Congraph SA, PAK
• budownictwo
  • największe firmy budowlane (developerzy) z regionu Budlex SA, Marbud, Grabowscy, Urbański, Erbud, Toruńskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego
  • produkcja ceramiki budowlanej Wienerberger, Cegielnie Toruńskie, Ceg-Pol
  • stolarka budowlana Adpol, Stamir SA

Toruńskie firmy zajmują wysokie miejsca w ogólnopolskich rankingach firm, takich jak np. ranking "Rzeczpospolitej", oraz czołowe w rankingach wojewódzkich (np. Krajowa Spółka Cukrowa, TZMO)

[edytuj] Instytucje biznesu

• Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego SA
  • Centrum Transferu Technologii
  • Toruński Park Technologiczny
• Loża Toruńska Business Centre Club

[edytuj] Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna

Wydzielona z Pomorskiej SSE w Gdańsku w 2006 r, nazwana "Crystal Park", oddalona 2 km na północ od granicy Torunia, przy drodze krajowej nr 1/E75 i budowanej autostradzie A1. To największa inwestycja zagraniczna w województwie i jedna z największych w kraju. Wyjątkowo szybkie japońskie tempo budowy każdej fabryk to 6-8 miesięcy.

• Początek: 12 kwietnia 2006 szef Sharp Corporation Katsuhiko Machida, premier Polski Kazimierz Marcinkiewicz oraz podsekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki Andrzej Kaczmarek spotkali się w Kancelarii Premiera, by podpisać umowę na budowę fabryki modułów do monitorów ciekłokrystalicznych w podtoruńskim Ostaszewie (gm. Łysomice). Pierwsza fabryka ruszyła w styczniu 2007. Na początku zatrudniała 800 osób. W ślad za japońskim potentatem poszli jego kooperanci i suma inwestycji w gminie Łysomice powiększyła się kilkakrotnie.
• stan obecny (marzec 2007): czynne 3 firmy (Sharp, Orion, Matsushita Chemicals), ok. 3000 zatrudnionych. Kolejne firmy w budowie (Sumika Electronic Materials Poland, Crystal Logistics, U-TEC Poland, Poland Tokai Okaya Manufacturing). Główna firma Sharp posiada linie do produkcji monitorów ciekłokrystalicznych.
• stan docelowy: Do 2010 Sharp oraz kilkanaście firm kooperujących zainwestuje pod Toruniem ok. 500 mln USD.

[edytuj] Targi Toruńskie

Od 2005 firma Targi Toruńskie Sp. z o.o. przystąpiła do organizowania imprez targowych. Do cyklu imprez targowych weszły między innymi: Targi Konserwatorskie, Kujawsko-Pomorskie Targi Inwestycyjne "INWEST-TOR", Targi Budownictwa i Targi Mieszkaniowe "Od działki po dom", Targi Metal Tools, oraz jarmarki na toruńskiej starówce. W 2006 do użytku po generalnym remoncie została oddana hala targowa Centrum Targowe PARK. Zbudowana w 1928 jako najnowocześniejsza w Polsce hala wystawowa wg. projektu K. Ulatowskiego, która od 1958 służyła celom przemysłowym.

Kalendarz imprez:

• Targi Budownictwa i Targi Mieszkaniowe "Od działki po dom" (marzec)
• Kujawsko Pomorskie Targi Inwestycyjne "INWEST-TOR" (marzec)
• Targi Metal Tools (kwiecień)
• Jarmark Wielkanocny (wiosną tydzień przed świętami)
• Jarmark Katarzyński (czerwiec)
• Targi Konserwatorskie (pażdziernik)
• Jarmark Bożonarodzeniowy (trwa ok. dwa tygodnie przed świętami)

[edytuj] Hipermarkety

Toruń posiada ok. 60 super- i hipermarketów:

• spożywcze: Carrefour (Centrum Handlowe Bielawy), Real (2) (centrum handlowe Galeria Copernicus oraz Centrum Handlowe Kometa), Billa, Tesco (4), Biedronka (7), Piotr i Paweł (2), Netto (2), Lidl (4), POLOmarket (9).
• techniczne: Leroy Merlin, MediaMarkt, OBI, Avans (5), Arpol, Makro Cash and Carry, Domar Bydgoszcz (3), Media Expert (3).
• ogrodnicze: Rolpest, Torseed (2), Stihl.
• wykończenia wnętrz i meblowe: Galeria Wnętrz AMC (największa w województwie, ponad 60 firmowych sklepów), Jysk (2), PDT, DobreDlaDomu (2), Kler.
• ekskluzywne salony, sklepy – duża ilość na Starym Mieście

Projektowanych jest kilkanaście kolejnych super- i hipermarketów oraz cztery centra handlowo-wypoczynkowe:

• Jordanki: francuski Apsys (sala koncertowa, parkingi, galerie)^{[potrzebne źródło]},
• Śródmieście: Irlandzka Grupa Inwestycyjna (sala koncertowa, parkingi, galerie),
• Bydgoskie Przedmieście: firma Nesta SA (zespół handlowy na terenie dawnego Polchemu SA).
• Bielany: teren stadionu żużlowego (Centrum Plaza – projektowane centrum handlowo-rozrywkowe)

[edytuj] Transport

[edytuj] Transport drogowy

Toruń jest najważniejszym węzłem drogowym w województwie. Tu przecinają się najważniejsze krajowe drogi oraz jedyna w regionie autostrada A1 i droga szybkiego ruchu S10).

[edytuj] Stan obecny

• autostrada A1 – obecnie istniejący jednojezdniowy fragment służy jako wschodnia obwodnica i ma tymczasowy status drogi szybkiego ruchu S10 (do przemianowania na autostradę A1 po jej wybudowaniu).
• południowa obwodnica Torunia (tzw. trasa poligonowa) – fragment drogi szybkiego ruchu S10, otwarty 15 listopada 2005 jako jednojezdniowy fragment. W jegi ciągu znajdują się cztery czynne węzły drogowe:
  • Toruń-Nieszawka (bezkolizyjny) S10/10/15
  • Toruń-Czerniewice (kolizyjny) S10/10/1
  • Toruń-Złotoria (bezkolizyjny, techniczny) S10/10/654
  • Toruń-Lubicz (bezkolizyjny) S10/10/80
• droga międzynarodowa E75 (droga krajowa nr 1) w kier. Gdańska i Łodzi
• droga krajowa nr 10 w kierunku Bydgoszcz, Szczecina i Warszawy
• droga krajowa nr 15 z kierunku Inowrocławia, Poznania, Krotoszyna, Wrocławia do Olsztyna
• droga krajowa nr 80 w kierunku Bydgoszczy
• droga wojewódzka nr 200 (Wielka Nieszawka – Cierpice)
• droga wojewódzka nr 257 (Toruń Przybyszewskiego – Toruń – rzeka Wisła – Mała Nieszawka)
• droga wojewódzka nr 258 (Toruń – Złotoria – Silno – rzeka Wisła – Wygoda – Toruń Czerniewice)
• droga wojewódzka nr 273 (Mała Nieszawka – Wielka Nieszawka – Cierpice)
• droga wojewódzka nr 552 Różankowo – Lubicz stanowi północną obwodnicę, o znaczeniu lokalnym na odcinku Różankowo – Łysomice; od Łysomic do Lubicza jest to połączenie drogi krajowej nr 1 z drogą szybkiego ruchu S10, w przyszłości autostradą A1, która jest wschodnią obwodnicą Torunia.
• droga wojewódzka nr 553 w kierunku Różankowa
• droga wojewódzka nr 572 (Lubicz – stacja PKP)
• droga wojewódzka nr 585 (Podgórska – Dybowska)
• droga wojewódzka nr 654 (Toruń – Złotoria – Silno)
• droga wojewódzka nr 657 (Złotoria – Lubicz)

[edytuj] Inwestycje aktualne i projektowane

• Autostrada A1 Gdańsk – Toruń – Łódź – Katowice (trwa budowa od strony Gdańska)
• Trasa Wschodnia – z mostem na rzece Wiśle (projektowana)
• Trasa Średnicowa Północna (projektowana)
• Trakt Leśny (projektowany)
• Północna obwodnica Torunia (węzeł Lubicz – Łysomice – Przysiek) (projektowana)

[edytuj] Inwestycje niedokończone lub zaniechane

• Druga nitka Mostu autostradowego im. Armii Krajowej (przeprawa autostrady A1 przez Wisłę).

• Zobacz też: Most drogowy im. Józefa Piłsudskiego w Toruniu
• Zobacz też: Most autostradowy im. Armii Krajowej w Toruniu

[edytuj] Transport kolejowy

Toruń jest ważnym węzłem kolejowym. Krzyżują się tutaj linie kolejowe:

Linia	Nr D29	Sąsiednie ważniejsze węzły	Operator przewozów pasażerskich
Kutno – Piła Główna	18	Aleksandrów Kuj. – Bydgoszcz Wschód	PKP Intercity, PKP Przewozy Regionalne(BiT-City)
Poznań Wschód – Skandawa (GP) – Žielieznodorožnyj	353	Inowrocław – Jabłonowo Pom.	PKP Przewozy Regionalne
Toruń Wschodni – Malbork	207	Grudziądz	Arriva PCC, PKP Przewozy Regionalne
Nasielsk – Toruń Wschodni	27	Sierpc	Arriva PCC
Toruń Wschodni – Olek (daw. Chełmno)	246	(dawniej) Unisław Pom.	– (linia towarowa)

• Stacje oraz przystanki kolejowe i ich lokalizacja wg osiedli i ulic:
  • Toruń Główny (Stawki, ul. Kujawska) (pociągi pospieszne i osobowe; stacja węzłowa)
  • Toruń Miasto (Stare Miasto, plac 18 Stycznia) (pociągi pospieszne i osobowe)
  • Toruń Wschodni (Mokre, plac Fryderyka Skarbka) (pociągi pospieszne i osobowe; stacja węzłowa)
  • Toruń Kluczyki (Podgórz-Kluczyki, ul. Kluczyki) (pociągi osobowe)
  • Toruń Północny (stacja towarowa) (Chełmińskie-Koniuchy, Szosa Chełmińska,)
  • Toruń Czerniewice (Czerniewice, ul. Przy Torze) (pociągi osobowe)
  • Toruń Grębocin (Grębocin, ul. Ceramiczna) (pociągi osobowe).
  • Toruń TRB (stacja towarowa) (Podgórz, ul. Nieszawska)
• Stacje oraz przystanki osobowe zamknięte lub zlikwidowane:
  • Toruń Elana (Mokre - Katarzynka, ul. Płaska, zamknięty)
  • Toruń Zachodni (Bielany) zlikwidowany ok. 1970 roku
  • Toruń Barbarka (Wrzosy-Barbarka, ul. Pawia, zamknięty)
• Stacje na przedmieściach Torunia:
  • Łysomice
  • Papowo Toruńskie
  • Lubicz
  • Brzoza Toruńska
  • Cierpice

• Szybka kolej miejska BiT-City – proponowane szybkie kolejowe połączenie Torunia i Bydgoszczy. Według założeń ma być elementem spajającym i integrującym dwa największe miasta województwa, spowodować szybszy rozwój obu stolic regionu, przyspieszyć powstanie aglomeracji bydgosko-toruńskiej. Pomysłodawcą projektu jest Wydział Inwestycji Strategicznych Urzędu Miasta Torunia w 2006, a wdrażającym projekt – Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu oraz Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu, przy współpracy z urzędami miast Bydgoszczy i Torunia . Obecnie trwają szczegółowe prace projektowe oraz pozyskiwanie środków unijnych dla potrzeb projektu. Wiadomo, że potrzebna jest modernizacja toru pozwalająca na rozwinięcie prędkości do 160 km/h.
  • Pierwotnie jest rozważane połączenie na trasie Bydgoszcz Główna – Toruń Wschodni.
  • Rozważane jest także przedłużenie pierwotnej linii do stacji Port Lotniczy z jednej oraz Toruń Północ z drugiej strony.

Prowizorycznie, jeszcze przed modernizacją toru i nabyciem nowoczesnego taboru, połączenie Bydgoszcz Główna – Toruń Wschodni pod szyldem BiT-City ruszyło 9 grudnia 2007. Do obsługi połączenia Zarząd Województwa wybrał przewoźnika PKP Przewozy Regionalne sp. z o.o.

Zobacz też: Most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego w Toruniu

[edytuj] Lotniska

W samym Toruniu, lotnisko Toruń-Bielany (EPTO) jest lotniskiem Aeroklubu Pomorskiego, który istnieje od 1922. Lotnisko zostało rozbudowane przez Niemców w czasie II wojny światowej. Posiada dwie poniemieckie betonowe drogi startowe:

• na kierunku 11R/29L o wymiarach 1269 x 57 metrów,
• na kierunku 02/20 o wymiarach 1190 x 57 metrów.

EPTO także posiada dwie użytkowane trawiaste drogi startowe (oprócz w/w dwóch betonowych):

• na kierunku 11L/29R o wymiarach 1092 x 100 metrów,
• na kierunku 14/32 o wymiarach 730 x 100 metrów.

Lotnisko na Bielanach jest dogodnie położone bezpośrednio przy linii kolejowej, drodze krajowej 80 oraz projektowanej trasie średnicowej. Posiada hotel oraz restaurację. Obecnie w aeroklubie działają sekcje sportowe (lotnicza, szybowcowa, lotniarska i spadochroniarska). Prowadzone są także spacerowe loty turystyczne.

Od pewnego czasu trwają starania sfinansowania modernizacji i rozbudowy toruńskiego lotniska w celu przekształcenia go w lotnisko turystyczno-biznesowe oraz cargo, lub współpracujące z bydgoskim portem lotniczym. Niedawna propozycja firmy Meinl Airport International z Austrii zakłada udział w rozwoju obu lotnisk przez tego samego inwestora^[4]. Propozycje wskazują na potrzeby turystyki, biznesu i cargo w Toruniu. Miasto prowadzi rozmowy z inwestorami prywatnymi. Uzyskanie dotacji Komisji Europejskiej może być utrudnione, z uwagi na bliskość EPBY i obecną strategię inwestycyjną województwa kujawsko-pomorskiego^{[5] [6] [7]}.

Najbliższym portem lotniczym, 45 km od centrum Torunia, jest port lotniczy Bydgoszcz im. Ignacego Jana Paderewskiego (BZG, EPBY). Miasto Toruń niedawno stało się współudziałowcem tego lotniska (0,11% głosów), wraz z innymi samorządami grodzkimi z regionu i samym województwem. W aktualnej strategii rozwoju województwa, lotnisko w Bydgoszczy ma być głównym komunikacyjnym portem lotniczym regionu^{[6] [7]}. Rozważana jest budowa szybkiej kolei miejskiej z Torunia na lotnisko w Bydgoszczy.

[edytuj] Transport wodny

• Toruń od stuleci był ważnym portem rzecznym na Wiśle. Obecnie ta forma transportu jest mało popularna. Nadal jednak istnieją porty rzeczne w Toruniu.
  • Port Drzewny – ul. Starotoruńska
  • Port Zimowy – ul. Popiełuszki (Rybaki)
  • Regionalna Dyrekcja Gospodarki Wodnej, ul. Popiełuszki

• liczne przystanie żeglarskie
  • AKS
  • AZS
  • KS Budowlani
  • Szkwał, Port Drzewny
  • Towimor, Port Drzewny
  • Walter, Port Drzewny
  • Yacht Klub Toruń, Port Drzewny
  • Liga Morska i Rzeczna, Port Drzewny

[edytuj] Komunikacja miejska

[edytuj] Miejski Zakład Komunikacji

Główna firmą komunikacyjną w Toruniu jest Miejski Zakład Komunikacji, istniejący od 1891. W mieście kursują 38 linii autobusowe, z tego 33 dzienne (w tym 5 podmiejskich), 3 nocne i 3 nocne specjalne. Razem stanowi to około 328 kilometrów. Poza tym w Toruniu kursuje 5 linii tramwajowych, z tego 4 dzienne i jedna nocna. Razem daje to około 41,4 kilometrów. Jest także linia sezonowa, obsługiwana przez wagon historyczny (wycieczkowy). Nie ma tramwajów niskopodłogowych. Udział tramwajów w pracy przewozowej wynosi około 19%.

Tabor autobusowy w kategorii wieku należy do jednych z najmłodszych w kraju, gorzej wypada tabor tramwajowy, lecz wagony są poddawane modernizacjom. Bolączką parku MZK Toruń jest mała ilość taboru przystosowanego do przewozu osób niepełnosprawnych (w listopadzie 2006: 40 autobusów, czyli 31% taboru). Główne linie, mimo relatywnie wysokiej częstotliwości w szczycie (5-10 min), są przeciążone i panuje w nich tłok.

[edytuj] Inni przewoźnicy

Po mieście kursuje wielu przewoźników innych niż MZK.

[edytuj] Miasto

Na terenie miasta poza MZK kursuje także wielu innych przewoźników. Należą do nich:

• Morvi, utrzymująca bezpłatne linie do:
  • hipermarketu Carefour - 2 linie
  • hipermarketu Real (dawny Geant) - 3 linie
  • galerii Copernicus
• Europol działa od jesieni 2006. Uruchomił Linię E:
  • Na Skarpie - Starówka
• Toruńska Korporacja Autobusowa A-Linia - największy prywatny przewoźnik poza MZK. Posiada 11 linii, jeżdżących od centrum miasta w kierunku:(działalność czasowo zawieszona - odebrana koncesja na przewozy)
  • Mała Nieszawka i Wielka Nieszawka - linie 101, 104, 105, 106, 107
  • Cierpice, Cierpiszewo, Kąkol - linie 102, 104, 105, 106
  • Łysomice, Papowo Toruńskie - linia 401
  • Lulkowo, Różankowo - linia 201
  • Unisław, Stablewice - linia 201
  • Brzozówka, Głogowo - linia 501

[edytuj] Tereny miejskie i podmiejskie

Na trasach miejsko-podmiejskich kursują:

• Mix Bus - posiada linie w kierunkach:
  • Grabowiec-Złotoria-Kaszczorek-Toruń
  • Łysomice–Mirakowo–Kamionki–Turzno–Grębocin–Toruń
  • Łysomice–Tylice–Gostkowo–Papowo Toruńskie–Toruń
• Polbus - Kaszczorek-Złotoria-Nowa Wieś-Lubicz-Rubinkowo-Stare Miasto
• Toruń Bus - na lotnisko w Bydgoszczy (PLB)
• Auto Trans - Chełmża-Toruń-Chełmża
• Trans-Tur - Orzechowo-Węgorzyn-Dźwierzno-Zelgno-Pluskowęsy-Chełmża-Grzywna-Łysomice-Toruń
• Hanvan - Chełmża-Toruń (Grudziądzka, Grudziadzka/Bumar, Plac Artylerii, Przy Kaszowniku, Plac Św. Katarzyny, Aleja Solidarności, Grudziądzka) -Chełmża
• Trans-Tom - Chełmża-Toruń–Chełmża-Bocień
• TOT - Zławieś Mała-Zławieś Wielka –Rozgarty–Przysiek–Toruń
• Mat-Bud - Pakość–Inowrocław–Toruń

Na trasach podmiejskich i dalekobieżnych kursują:

• PKS Connex Toruń (cały region)
• Komfort Bus (cały region)
• Polski Express (w kierunkach: Warszawa i Bydgoszcz-Koszalin)

[edytuj] Transport turystyczny

W sezonie turystycznym oferowane są dodatkowo inne formy komunikacji:

• Łódka Katarzynka - łączącą Bulwar Filadelfijski z Kępą Bazarową i Zamkiem Dybowskim
• Statek pasażerski Wanda (kursy po Wiśle)
• Statek pasażerski Wiking (kursy po Wiśle)
• Riksze, postój na Rynku Staromiejskim (kursy po Starym Mieście)
• Dorożki (okazjonalnie, na Rynku Staromiejskim)
• Turystyczny wagon tramwajowy MZK (kursuje po istniejących torowiskach) - dla wycieczek

[edytuj] Sport i rekreacja

[edytuj] Profesjonalne kluby sportowe

• KS Unibax Toruń SSA (dawniej KS Apator Toruń)
• Toruński Klub Piłkarski (dawniej ZKS Elana Toruń)
• TKH ThyssenKrupp Energostal Toruń – (Toruński Klub Hokejowy)
• UKS Budowlanka Toruń
• Pomorzanin Toruń – drużyna hokeja na trawie (I liga), drużyna piłkarska
• SIDEn MMKS VIII LO Toruń – męska drużyna koszykówki
• AZS UMK VIII LO – kobieca drużyna koszykówki
• MKS "Axel" Toruń – łyżwiarstwo figurowe, curling
• Nova Trading
• Nestle-Pacific (kolarstwo)
• "Start-Wisła" Toruń – łyżwiarstwo figurowe
• Toruński Klub Taekwon-do Lechmed
• Skarpa Toruń – siatkówka
• Budowlani Toruń – szermierka, wioślarstwo, siatkówka kobiet (TKS-T Budowlani Toruń)
• MKL Toruń – (Miejski Klub Lekkoatletyczny)
• TS OPATRUNKI TORUŃ – klub tenisa stołowego

[edytuj] Sport amatorski, rekreacja

W Toruniu znajduje się bogata baza, kilkadziesiąt obiektów służących rekreacji. Do najważniejszych należą:

• lodowiska sztuczne – 3: dwa stałe całoroczne TOR-TOR, MENTOR, trzecie sezonowe Rynek Nowomiejski (zimą)
• wyciąg narciarski: Unisław k. Torunia, (wyciąg, tor snowboardowy i saneczkowy)
• tory saneczkowe: Rudelka (Bema), Park Miejski (Bydgoskie), Winna (Rubinkowo), Unisław (Krystyania)
• baseny kryte – 12: Mini Aqua-Park, SP14, ZSME, OSIR, SP8, SP28, SP16, SP32, SP29, SP30, SP24, SP5.
• baseny odkryte: Wodnik
• stadiony – 6: Żużlowy KS Apator, Miejski, Elana, Tramp, Kopernik, MOS
• hale sportowe – 2: Hala ZSPS, Olimpijczyk
• przystanie wioślarskie i żeglarskie – 6: AKS, AZS, Budowlani, Szkwał, Towimor, Walter
• strzelnice – 6: Falco (strzelnica i paintball, Fort VIII), Euro Trade (paintball), Auto Trezor (strzelnica), Sportowa (Fort I), Myśliwska (Glinki), Kurkowe Bractwo Strzeleckie (Fort VII)
• pola golfowe – 2: Tatfort (Fort IV), Country Club, Toruń-Górsk
• boiska do siatkówki plażowej: Centrum Siatkówki Plażowej UKS "Budowlanka" Toruń (Legionów 19/25)
• Lotnisko Sportowe: Aeroklubu Pomorskiego (Bielany)
• Tor Rallycrossowy: Toruński Klub Motorowy
• Skate Park: Bema
• Park Linowy: Barbarka (otwarcie w październiku 2007)
• ściany wspinaczkowe – 4: Bella wellness Centrum, Walter, Tor-Tor, Piernikowe Miasteczko (dla dzieci)
• korty tenisowe – 6: Start Wisła, OSIR, Świętopełka, TTT Real, Jurmet (3 kryte hale) Lubicz, TKM
• stadniny koni – 9: Gospodarstwo Agroturystyczne Łucji i Józefa Ciurusiów (Kaszczorek), Agrofood (Grabowiec), Jaskółcza 11 (Wrzosy), Rancho (Mała Nieszawka), Fundacja Ducha, Ogród Zoobotaniczny, Brzoza Toruńska, Rubbens (Papowo Toruńskie), Dolina Koni (Otłoczyn)
• tor rowerowy – 1: pod zarządem Toruńskiego Stowarzyszenia Sportów Alternatywnych (Na Skarpie, w przebudowie)

[edytuj] Torunianie

• Honorowi Obywatele Torunia
• Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
• Piernikowa Aleja Gwiazd na Rynku Staromiejskim
• Inne miejskie nagrody i wyróżnienia

[edytuj] Dyplomacja, polityka, współpraca

[edytuj] Rada miasta

W radzie miasta zasiada 25 osób. Kadencja trwa 4 lata. Obecnie (2006-2010) trwa V kadencja.

[edytuj] Dyplomacja w Toruniu

Polityczna rola Torunia od wieków była bardzo silna. Toruń był siedzibą trzech obrad sejmu w okresie I Rzeczypospolitej (1519, 1576, 1626). W podtoruńskiej Nieszawie na Zamku Dybowskim (obecnie dzielnica Torunia), nadano słynne przywileje szlacheckie, rozpoczynające okres "złotej wolności szlacheckiej". W Toruniu zawarto I pokój toruński i II pokój toruński, a także ostatni rozejm polsko-krzyżacki w 1521 r.

W czasie rozbiorów, w 1807 był siedzibą rządu powstańczego – przy Rynku Nowomiejskim w Toruniu. W tym okresie posiadał dwa konsulaty: Rosja i USA. W okresie międzywojennym w Toruniu ulokowano pięć konsulatów, w tym Konsulat Generalny Niemiec i III Rzeszy, Francji, Belgii. Obecnie w Toruniu znajdują się cztery (z pięciu w całym regionie) konsulaty – placówki dyplomatyczne innych państw, a ponadto siedem ośrodków ambasad o charakterze kulturalnym i promocyjnym.

[edytuj] Miasta partnerskie

Miasto partnerskie	Kraj	Od kiedy
Filadelfia	Stany Zjednoczone	1976
Getynga	Niemcy	1978
Lejda	Holandia	1988
Hämeenlinna	Finlandia	1989
Kaliningrad	Rosja	1995
Czadca	Słowacja	1996
Swindon	Anglia	2003

W latach 70. XX wieku pojawiła się nowa forma współpracy – Miasta partnerskie. Obecnie Toruń ma podpisane umowy z dziewięcioma takimi miastami.

• Filadelfia – umowa z Toruniem od 1976. Widocznym sladem jest nazwa nadwiślańskiego bulwaru – Bulwar Filadelfijski
• Getynga – umowa z Toruniem od 1978. Widocznym śladem jest tablica drogowa na Placu Teatralnym (kierująca do Getyngi), kamień graniczny Getyngi, nazwa zjazdu drogowego z mostu drogowego Józefa Piłsudskiego – Ślimak Getyński.
• Lejda – umowa z Toruniem od 1988.
• Hämeenlinna – umowa z Toruniem od 1989.
• Kaliningrad – umowa z Toruniem od 1995.
• Čadca – umowa z Toruniem od 1996. Widocznym efektem współpracy są coroczne Dni Czadcy w Toruniu i Dni Torunia w Czadcy oraz Rondo Czadcy przy ul. Legionów w Toruniu.
• Swindon – umowa z Toruniem od 2003.

Kolejne trzy miasta podpisały z Toruniem list intencyjny ale nie mają jeszcze oficjalnego statusu miast partnerskich ^[8]

• Novo Mesto - Słowenia
• Łuck -  Ukraina
• Guilin - Chiny

[edytuj] Stowarzyszenia

W Toruniu znajduje się kilkadziesiąt stowarzyszeń. Do najważniejszych należą:

• Towarzystwo Naukowe w Toruniu (jedno z najstarszych polskich stowarzyszeń)
• Towarzystwo Miłośników Torunia "To-Mi-To"
• Stowarzyszenie Porozumienie Obywateli
• Stowarzyszenie Rozwoju Torunia
• Instytut Pomorski z siedzibą w Toruniu
• Lokalna Organizacja Turystyczna – Oddział w Toruniu
• Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji
• Fundacja Przyjaciół Planetarium
• Toruński Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej
• Młodzieżowy Dom Kultury w Toruniu
• Towarzystwo Współpracy z Miastami Bliźniaczymi Torunia
• Związek Miast Nadwiślańskich z siedzibą w Toruniu
• Federacja Miast Kopernikowskich
• Nowa Hanza
• Royal Rangers Szczep nr 2 w Toruniu (chrześcijańskie harcerstwo, OPP)
• Toruńskie Przymierze Protestanckie

[edytuj] Jednostki pływające nazwane imieniem Torunia

• ORP Toruń – monitor rzeczny Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej
• ORP Toruń Transportowo-Minowy (morski)
• m/s Uniwersytet Toruński
• s/y Województwo Toruńskie

[edytuj] Planetoida 12999 Toruń

Na cześć miasta nazwano odkrytą w 1981 r. przez Edwarda Bowella planetoidę z grupy pasa głównego asteroid, 12999 Toruń. Proponując nadanie tej właśnie nazwy Edward Bowell, wskazał Toruń jako miejsce narodzin Mikołaja Kopernika, gotyckie Stare Miasto wpisane w 1997 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika zawiadujący największym w Polsce obserwatorium astronomicznym.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Wielotomowa Historia Torunia pod red. Mariana Biskupa:
  • T. 1, W czasach średniowiecza (do roku 1454), oprac. J. Chudziakowa, Toruń 1999
  • T. 2, cz. 1, U schyłku średniowiecza i w początkach odrodzenia (1454-1548), Marian Biskup, Toruń 1992
  • T. 2 cz. 2, W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548-1660), oprac. Stefan Cackowski, Toruń 1994
  • T. 2 cz. 3, Między barokiem i oświeceniem (1660-1793), oprac. Jerzy Dygdała, Stanisław Salmonowicz, Jerzy Wojtowicz, Toruń 1996
  • T. 3, cz. 1, W czasach zaboru pruskiego (1793-1920), oprac. Elżbieta Alabrudzińska, Toruń 2003
  • T. 3, cz. 2, W czasach Polski Odrodzonej i okupacji niemieckiej (1920-1945), oprac. Elżbieta Alabrudzińska, Toruń 2006
• Dzieje Torunia, pod red. Kazimierza Tymienieckiego, Toruń 1933
• Janina Przybyłowa, Toruń w opisach literackich. Głosy wieków, Toruń 1973 [3]
• Eugeniusz Gąsiorowski, Maria Gąsiorowska, Toruń. Krajobraz i architektura, Warszawa 1974
• Mansfeld Bogusław, Toruń i okolice. Przewodnik, Warszawa 1977 [4]
• Jerzy Remer, Toruń. Historia, ludzie, sztuka, wydanie III, Toruń 1970

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miejska
• System Informacji Torunia
• Zbiór ponad 300 linków do różnych stron o Toruniu
• Serwis turystyczny
• O Toruniu w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi