Z Wikipedii

Spis treści 1 Zabytki 1.1 Stare Miasto 1.1.1 Przypisy 1.2 Twierdza Toruń 1.3 Bydgoskie Przedmieście 1.4 Mokre 1.5 Chełmińskie Przedmieście 1.6 Jakubskie Przedmieście 1.7 Rudak 1.8 Kaszczorek 1.9 Barbarka 1.10 Podgórz 1.11 Okres międzywojenny 1.12 Cmentarze 1.13 Pomniki 1.14 Okolice Torunia 2 Linki zewnętrzne

[edytuj] Zabytki

[edytuj] Stare Miasto

Zespół staromiejski Torunia jest jednym z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce, a pod względem ilości zachowanych kamienic z okresu średniowiecza znajduje się na czołowym miejscu wśród miast południowego pobrzeża Bałtyku i Morza Północnego^[1]. W 1997 roku został on wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Składa się z trzech głównych części: Starego Miasta, Nowego Miasta i terenu dawnego zamku krzyżackiego. Na obszarze tym znajduje się ok. 1100 obiektów wpisanych do rejestru zabytków.

Uroku toruńskiej starówce dodaje gęste oświetlenie zabytków. Jedna z najpiękniejszych panoram, widok z lewego brzegu (np. z mostu drogowego, lub punktu widokowego na Majdanach), warta jest zobaczenia szczególnie po zmroku.

• ulice:
  • Ulica Szeroka
  • Ulica Mostowa
  • Ulica Most Pauliński
  • Ulica Żeglarska w Toruniu

• Kościoły:
  • św. św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty
  • Wniebowzięcia NMP
  • św. Jakuba
  • relikty kościoła podominikańskiego św. Mikołaja
  • kościół poewangelicki Św. Ducha
  • garnizonowy św. Katarzyny z 1897 r.
  • ewangelicko-augsburski św. Szczepana z 1903 r.
  • Poewangelicki Zbór Trójcy Św. (obecnie siedziba Fundacji TUMULT, do niedawna także Festiwalu Sztuki Zdjęć Filmowych Camerimage)
• Rynek Staromiejski w Toruniu i Ratusz Staromiejski w Toruniu
• Rynek Nowomiejski w Toruniu i Ratusz Nowomiejski w Toruniu
• mury miejskie, budowane od połowy XIII, rozbudowywane i modernizowane do XV w., w większości rozebrane w XIX w., najdłuższy odcinek zachował się wzdłuż Wisły, krótsze fragmenty wzdłuż ulic Podmurnej i Wały Gen. Sikorskiego; spośród 11 bram zachowały się:
  • Mostowa
  • Klasztorna
  • Żeglarska,
• a także baszty:
  • Krzywa Wieża
  • Monstrancja
  • Wartownia
  • Żuraw
  • Gołębnik
  • Koci Łeb
  • baszty przy ul. Podmurnej 30 i 60
• ruiny zamku krzyżackiego
• największy w Polsce zespół gotyckich kamienic mieszczańskich, m.in.:
  • "Dom Kopernika", ul. Kopernika 17, koniec XV w., i połączona z nią kamienica przy Kopernika 15, późnogotycka z ok. poł. XIV w., fasady rekonstruowane w latach 60.

• kamienice renesansowe:
  • Królowej Jadwigi 3, połowa XVI w.
  • Łazienna 4, koniec XVI w.
  • Małe Garbary 7, połowa XVII w.
  • Panny Marii 9, 2 połowa XVI w.
  • Piekary 41, koniec XVI w.
  • Piekary 25, przełom XVI i XVII w.
  • Rynek Nowomiejski 23, XVII w.
  • Rynek Staromiejski 19, ok. 1600
  • Rynek Staromiejski 31, z 1653 r.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Eugeniusz Gąsiorowski, Toruńska kamienica mieszczańska, s. 69 [w:] Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Nauki Humanistyczno Społeczne, z. 16, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, I

[edytuj] Twierdza Toruń

• zabudowania Twierdzy Toruń, rozpoczęte w 1818 roku, modernizowane i rozbudowywane do początku wieku XX, rozsiane po całym mieście (obiekty wchodzące w skład Twierdzy znajdują się w dzielnicach: Podgórz, Rudak, Stawki, Bielany, Mokre Przedmieście, Bydgoskie Przedmieście, Jakubskie Przedmieście, Rubinkowo).

[edytuj] Bydgoskie Przedmieście

• Dzielnica o układzie urbanistycznym z 1889 r. z zabudową głównie z lat 1890-1910 oraz 1920-39
• Przykłady budownictwa ryglowego z końca XIX w. o charakterze pensjonatowym (ul. Bydgoska 25, 30, 34/36, 40, 50/52, ul. Konopnickiej 12, 14, 16, 18)
• Najstarszy park miejski Torunia, założony w 1822 r.
• Rybaki - dawna osada rybacka o tradycjach średniowiecznych, domy ryglowe i drewniane konstrukcji sumikowo-łątkowej z końca XIX i pocz. XX w.
• ławka Schillera
• hala wystawowa
• przystanek tramwaju konnego "Grzybek"

[edytuj] Mokre

• kościół MB Zwycięskiej i św. Jerzego (dawniej św. Jerzego) (1904-07) wraz z plebanią
• drewniana cerkiew prawosławna, XIX w.
• zabudowa ryglowa - domy piętrowe lub parterowe z drewnianymi gankami (zwłaszcza przy ulicy Podgórnej i Grudziądzkiej)
• willa ryglowa przy ul. Batorego 5, 1903 r.
• willa przy ul. Kościuszki 49, lata 80. XIX w.
• kamienice z przełomu XIX/XX w. przy ul. Kościuszki i Podgórnej
• budynki dawnej fabryki maszyn Born i Schütze, koniec XIX w.
• dawny młyn zbożowy Richtera, koniec XIX w.
• domy z okresu międzywojennego (ul. Podgórna)
• kościół Chrystusa Króla, 1929-30, K. Ulatowski

[edytuj] Chełmińskie Przedmieście

• zabytkowe zabudowania Szosy Chełmińskiej

[edytuj] Jakubskie Przedmieście

• fort św. Jakuba, 1827-33, przebudowany
• domy ryglowe z końca XIX w. przy ul. Winnica, Ścieżka Szkolna, Antczaka i Studziennej, niektóre z zachowanymi drewnianymi gankami
• dom drewniany konstrukcji sumikowo-łątkowej przy ul. Winnica
• ruiny dawnej rzeźni miejskiej, późniejszych zakładów "Tormięs" z 1884, rozbudowywanych w 1894; sklepiona hala przejazdowa z lat 1911-1912 projektu Roberta Richtera zburzona w latach 90. XX w.

[edytuj] Rudak

• kościół Opatrzności Bożej (pocz. XX w.)

[edytuj] Kaszczorek

• kościół gotycki z XIII w. z dobudowaną w XVII w. wieżą
• oddział Muzeum Etnograficznego w Toruniu
• Obok skansenu wije się serpentynami Drwęca, która od 1961 roku na całej swej długości uznana została jako ichtiofaunistyczny rezerwat przyrody. Ochronie gatunkowej podlegają: pstrąg potokowy, łosoś, certa i troć wędrowna. Przy ujściu Drwęcy do Wisły żyje minóg rzeczny. Rzeka stanowi naturalną historyczną granicę pomiędzy ziemią chełmińską a ziemią dobrzyńską, którą można pokonać przechodząc po starym drewniany moście z XIX wieku z charakterystycznymi izbicami.

[edytuj] Barbarka

• kościół św. Barbary
• cmentarz powst. w latach 40. XIX w.
• grota św. Barbary
• cmentarz ok. 900 ofiar hitlerowskich (nauczyciele, patrioci, harcerze)

[edytuj] Podgórz

• kościół i klasztor poreformacki św. Piotra i Pawła ufundowany w roku 1644 (obecnie kościół parafialny o. Franciszkanów)
• ruiny zamku Dybowskiego, początkowo królewskiego, później krzyżackiego (1431-35), pierwsza wzmianka o budowli pochodzi z roku 1429

[edytuj] Okres międzywojenny

Budowle z okresu międzywojennego, o architekturze nawiązującej do klasycyzmu, z elementami modernizmu, funkcjonalizmu i art deco:

• Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych (obecnie Sejmik Wojewódzki), 1933 r., proj. F. Krzywdy-Polkowskiego ze zmianami S. Cybichowskiego
• Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, 1931 r., K. Ulatowski, rzeźby I. Zelek
• Starostwo Krajowe i Komunalna Kasa Oszczędności (ob. Collegium Minus UMK), 1935 r., J. Wierzbicki
• Kasa Chorych (obecnie Miejska Przychodnia Specjalistyczna), 1928 r., K. Ulatowski, Ignacy Zelek, witraże H. Jackowski
• Hala Wystawowa, 1928 r., K. Ulatowski, przebudowana w 2005 r. Obecnie mieszczą się tam Targi Toruńskie.
• Bank Rolny (obecnie Bank Gospodarki Żywnościowej), wg proj. M. Lalewicza z 1937 r.
• Dyrekcja Dróg Wodnych (obecnie Wojewódzki Szpital Obserwacyjno-Zakaźny),
• Muzeum Ziemi Pomorskiej im. J. Piłsudskiego. Budynek ukończono po 1945 i przeznaczono najpierw na Bibliotekę UMK, a później na Wydział Matematyki i Informatyki UMK. Został przebudowany i rozbudowany częściowo w duchu epoki w roku 2006), S. Putowski i T. Kaszubski
• Towarzystwo Domu Społecznego (obecnie Dom Studenta nr 1), 1935 r., K. Ulatowski
• Bank Inwestycyjny, 1935 r., R. Gutt
• Budynek Rozgłośni Polskiego Radia, 1935 r., A. Dygat

[edytuj] Cmentarze

• Cmentarz św. Jerzego , najstarsza zachowana nekropolia Torunia powst. w r. 1811
• Stary Cmentarz podgórski, powst. 1812 r.
• Cmentarz Garnizonowy, powst. 1839 r. wiele ciekawych przykładów XIX- i XX-wiecznej rzeźby nagrobnej

[edytuj] Pomniki

• Mikołaja Kopernika - Friedrich A. Tieck
• Marszałka J. Piłsudskiego
• Flisaka – postać z legendy
• Filusia - psa prof. Filutka z rysunków Zbigniewa Lengrena
• Pawlaka i Kargula (bohaterów filmu Sami swoi) odsłonięty 11 lutego 2006 - Z. Mikielewicz
• twórcy ogrodu zoobotanicznego w 1797 r., Gottlieba Schultza
• Obelisk ku czci Bawarczyków
• Obelisk ku czci żołnierzy francuskich (Fort VII)
• Ku czci jeńców wojennych
• Ks. J. Popiełuszki
• Armii Krajowej
• Ofiar Stalinizmu
• Cześć i Chwała Toruńskim Lotnikom
• Artylerzystów
• I Wojewody Pomorskiego
• Obelisk budowniczych Twierdzy Toruń
• Stanisława Moniuszki
• Kotwica Wyższej Szkoły Morskiej
• Zegar Słoneczny w Dolinie Marzeń

[edytuj] Okolice Torunia

• Zamek krzyżacki w Toruniu, XIII w. - Stare Miasto
• Zamek Dybowski, zbudowany przez Władysława Jagiełłę, Toruń - Podgórz
• Zamek w Złotorii, zbudowany przez Kazimierza Wielkiego, ul. Toruńska, u ujścia Drwęcy do Wisły
• Zamek w Małej Nieszawce, ul. Topolowa
• Zamek w Golubiu, odbywają się w nim turnieje rycerskie
• Zamek we wsi Zamek Bierzgłowski, kościelny ośrodek wypoczynkowy
• Pod Toruniem, od Służewa, przez Otłoczyn wzdłuż rzeczki Tążyna (D1-C2) oraz od Silna przez Grabowiec do Lubicza Górnego (C2) przebiegała granica carsko-pruska, wzdłuż której zachował się tzw. "kordon graniczny" - wał ziemny z rowami oddzielający zaborców, a także posterunki graniczne pruskie (Obory, Nowa Wieś, Otłoczyn - komora celna, cmentarz protestancki), carskie (Smogorzewiec, Zawały, Aleksandrów Kujawski - okazały dworzec kolejowy na miarę wielkości imperium carskiego) oraz prawosławny cmentarz żołnierzy carskich (Lubicz Górny).
• Przejście graniczne Otłoczyn – Aleksandrowo (dzisiaj miasto Aleksandrów Kujawski. W 1862 roku uruchomiono połączenie kolejowe Prus z Rosją z Bydgoszczy do Łowicza.. Nowy szlak handlowy oficjalnie nazwano Drogą Żelazną Warszawsko-Bydgoską.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Toruński Serwis Turystyczny
• Rejestr zabytków województwa kujawsko-pomorskiego na stronie Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków (plik PDF)