Toruńskie pierniki
Z Wikipedii
Toruńskie pierniki – specjał kulinarny i słynny wypiek toruński, wyrabiany przez toruńskich piekarzy już od prawie 700 lat[potrzebne źródło]. Rozsławiały i rozsławiają miasto Toruń w całej Polsce i w Europie.
Jest marką na 19. miejscu w Polsce pod względem rozpoznawalności u konsumenta, wliczając w to wszystkie marki wszystkich branż[potrzebne źródło] (a trzecią najlepiej rozpoznawaną marką spożywczą w kraju)[potrzebne źródło].
Spis treści |
[edytuj] Jak powstają
Ciasto wyrabia się ręcznie z mąki, wody, mleka, miodu i przypraw. Następnie wypieka w piecu w odpowiedniej temperaturze. Sekret wypieku tkwi w ilości i rodzaju przypraw i miodu oraz odpowiedniego wypieku. Przez stulecia piekarze z innych miast próbowali podrabiać toruńskie pierniki, ale im się to nie udawało[potrzebne źródło].
[edytuj] Historia
Pierniki wyrabiano od średniowiecza. Wówczas zajmowały się tym cechy rzemieślnicze, które zazdrośnie strzegły swych receptur. Nowych pracowników przyuczano latami i nie dzielono się zbyt szybko swoją wiedzą. Awansowanie z czeladnika na piekarza było długim, skomplikowanym procesem, zależnym od umiejętności ucznia, humoru piekarza oraz potrzeb lokalnego rynku. W XVI i XVII wieku dochodziło do wielu konfliktów między czeladnikami i mistrzami, stawiającymi swoim podopiecznym coraz to nowe wymagania. Zawsze istniało bowiem wielu producentów pierników w Toruniu. I jeszcze więcej chętnych.
Najstarsze wzmianki o toruńskim piernikarstwie pochodzą z XIV wieku. Źródła z czwartej ćwierci tego stulecia wymieniają kilkakrotnie niejakiego Niclosa Czana nazywając go piekarzem względnie ciastkarzem. Z pierwszych lat XV wieku pochodzi wzmianka o sprzedaniu wosku zakonowi krzyżackiemu przez toruńskiego piekarza Henryka Kuche, co dowodzi, że prócz Czana działali wtedy w Toruniu także inni piekarze.
W XVI wieku źródła toruńskie mówią już wyraźnie o piernikarzach. Wymienia się Symeona Neissera, piernikarza zmarłego na zarazę w 1564. Nazwa "piernikarze" pojawia się także w statucie cechu "piekarzy chleba miętkiego i niewarzonego". Także klasztory wypiekały pierniki we własnym zakresie. XVI-wieczny kronikarz Szymon Grunau wspomina o zubożałym klasztorze Panien Cysterek na przedmieściu Torunia, gdzie zakonnice utrzymywały się z wypiekania pierników tak smacznych, iż eksportowano je nawet do obcych krajów.
W 1751 miało miejsce otwarcie przez Gustawa Weesego w Toruniu nowoczesnej, jak na owe czasy, fabryki pierników. Była to najstarsza przemysłowa manufaktura w regionie i najstarsza firma na Pomorzu, istniejąca nieprzerwanie do dzisiaj. Firma miała kilka siedzib, ale ta z XVIII i XIX wieku zachowała się do dzisiaj. Mieściła się przy ulicy Małe Garbary na toruńskiej Starówce.
Obecnie w tym budynku znajduje się regionalny kujawsko-pomorski oddział firmy ubezpieczeniowej Warta SA, gdzie w godzinach pracy biura można oglądać zachowany piec, pomieszczenia fabryki, a nawet 200-letni komin.
W 1907 kolejną fabrykę toruńskich pierników uruchomił Kaszuba Jan Ruchniewicz. Była to fabryka niezależna od fabryki Gustawa Weesego. Fabryka Weesego przeniosła się na Jakubskie Przedmieście. Obie fabryki (oraz kilka mniejszych warsztatów) istniało przez cały okres międzywojenny.
Po 1945 istniejącą i zachowaną fabrykę Gustawa Weesego upaństwowiono, nadając nazwę Fabryka Cukiernicza Kopernik. Pozostałe mniejsze piekarnie zamknięto. Przez cały okres PRL istniał tylko jeden producent pierników toruńskich w kraju. Fabryka Cukiernicza Kopernik SA do dziś uważa się za jedynego prawowitego posiadacza praw do wypieku pierników.
Po 1989 prywatna przedsiębiorczość w Toruniu uległa znacznemu ożywieniu. Zaczęły powstawać mniejsze piekarnie, trudniące się wypiekiem pierników.
[edytuj] Spór o markę "toruńskie pierniki"
Toruńskie pierniki produkowane były przez firmę "Kopernik" już w 1751 roku. Powstał jednak dylemat, czy posiada ona wyłączne prawo rozporządzania nazwą "toruńskie pierniki", czy mogą jej używać inne podmioty.
W 2003 Firma Kopernik zastrzega nazwę "toruńskie pierniki" w Urzędzie Patentowym na wyłączność, a w 2007 na skutek interwencji firm konkurencyjnych i decyzji NSA je traci. W 2005 i 2006 doszło do kilku procesów o prawa do wypieku pierników przez wiele podmiotów, lub do prawa wyłącznego, jak chce Fabryka Cukiernicza Kopernik SA. Procesy trwają. We wrześniu 2007 NSA w Warszawie przywrócił wyłączność firmie Kopernik, uznając ze firmy konkurencyjne nie udowodniły interesu prawnego co do spornej marki i ze naruszają bezsporny dorobek FC Kopernik SA.
[edytuj] Fabryka Cukiernicza Kopernik S.A.
Fabryka Cukiernicza Kopernik to największy zakład produkujący pierniki toruńskie. Istnieje od 1751 roku i jest kontynuatorem chlubnych tradycji Gustawa Weesego.
[edytuj] Rodzaje produkowanych pierników
- Pierniki w czekoladzie: "Katarzynki", "Serca w czekoladzie", "Pierniki sułtańskie", "Piernikowe serce".
- Pierniki nadziewane w czekoladzie: "Torcik piernikowy nadziewany marmoladą", "Pierniki nadziewane", "Serduszka z nadzieniem morelowym", "Pierniki ratuszowe w czekoladzie", "Piernikowa nuta w czekoladzie", "Kostka piernikowa w czekoladzie".
- Pierniki glazurowane: "Torunianki w glazurze", "Kryniczanki w glazurze", "Uszatki", "Serca Toruńskie w glazurze".
- Pierniki nadziewane glazurowane: "Pierniki Toruńskie nadziewane w glazurze", "Lampion Kopernika – Bursztynowe Serce", "Pierniki Ratuszowe nadziewane w glazurze", "Piernikowa Nuta w glazurze", "Bursztynowe Serce w glazurze", "Piernikowe guziczki – Pierniki nadziewane w glazurze".
[edytuj] Siedziby sklepów firmowych
Sklepy z oryginalnymi piernikami toruńskiej firmy Fabryka Cukiernicza Kopernik znajdują się w takich miastach jak: Toruń (cztery różne), Warszawa, Gdańsk, Poznań, Łódź, Kraków, Szczecin, Bielsko-Biała, Bydgoszcz, Lublin, Koszalin, Chorzów i Gliwice.
[edytuj] Piernikarnia Toruńska
Około 2003 powstała Piernikarnia Toruńska. Jest to grupa kilku najlepszych, toruńskich firm piekarniczych kontynuujących kilkusetletnią tradycję wypieku pierników z zachowaniem oryginalnych metod i receptur.
Pierniki w Piernikarni Toruńskiej wypiekane są w niewielkich ilościach, niejako ręcznie, na potrzeby renomowanych restauracji, kawiarni i herbaciarni zlokalizowanych w urokliwych zamkach, szlacheckich pałacach, staropolskich dworkach, wielowiekowych karczmach i gospodach w Polsce. Posiadają sklepy tylko w Toruniu.
Zrzeszone w Piernikarni Toruńskiej firmy piekarnicze zorganizowały jedyną w Polsce Kancelarię Świętego Mikołaja, gdzie dzieci mogą wysyłać listy i prosić o prezenty.
[edytuj] Legenda o powstaniu pierników
Legenda mówi o Katarzynce, córce toruńskiego młynarza, która miała przygotować wyśmienite przysmaki na przyjazd króla do Torunia. Pszczoły podpowiedziały jej dołożenie miodu do chleba i ciast. Wypieki udały się znakomicie, a król zaczął odtąd sławić toruńskie pierniki w całej Europie.
Do dziś niektóre pierniki nazywane są Katarzynki.
[edytuj] Tradycje piernikarstwa w Toruniu
Rokrocznie w czerwcu w Toruniu odbywa się Toruńskie Święto Piernika w skansenie przy Muzeum Etnograficznym, szeroko ukazującym codzienne życie piekarza, chłopa, młynarza, czy kowala, połączone z barwnym kiermaszem ludowym.
Piernikowe Miasteczko – zostało otwarte w 2004 roku i wówczas było miejscem edycji Święta Piernika. Jest to plac zabaw dla dzieci w całkowicie zmienionej postaci. Teren przy ul. Podmurnej w fosie między Starym Miastem a Nowym Miastem został uporządkowany, powstały nowe alejki, chodniki, balustrady i ławeczki. Wybudowano fontannę z dużym brodzikiem, ściankę wspinaczkową oraz kilka piaskownic w kształcie pierników. Patronem piernikowej krainy został Tytus de'Zoo, kultowa postać z komiksów Papcia Chmiela "Tytus, Romek i Atomek".
Na deptaku przed Dworem Artusa zainicjowano w 2003 roku Piernikową Aleję Gwiazd. W tablicach w formie piernikowej "katarzynki" znajdują się autografy znanych osób wywodzących się i związanych z Toruniem, których wybitne osiągnięcia rozsławiają miasto w Polsce i na świecie.
W Toruniu powstały także dwa, niezależne od siebie, muzea piernika:
- Muzeum Piernika w Toruniu – na oczach widzów odbywa się pokaz pieczenia pierników. Można samodzielnie ugnieść ciasto, wypiec, a nawet wziąć do domu na pamiątkę. Podczas pobytu w Muzeum zwiedzającym towarzyszy i przekazuje tajniki piernikarskiej wiedzy średniowieczny mistrz piernikarski Bartłomiej oraz jego czeladnicy, a także wiedźma korzenna.
- Dom Kopernika wraz z wystawą Świat Toruńskiego Piernika. Ukazano miejsce pracy mistrza piernikarskiego, oryginalne klocki z XVII i XVIII wieku, pochodzące głównie z dwóch toruńskich warsztatów piernikarskich, które dały początek największym, XIX-wiecznym firmom: Gustawa Weesego i Hermana Thomasa. Prezentowane są formy piernikowe z całej Polski północnej.
Do dziś słowo Katarzynka ma wiele znaczeń związanych z Toruniem:
- pierniki – katarzynki
- łódka pływająca po Wiśle – Katarzynka
- toruńskie koszykarki sponsorowane przez Fabrykę Cukierniczą Kopernik – "katarzynki"
- Jarmark Katarzyński w Toruniu
1 października 1950 Zbigniew Herbert rozpoczął studia filozofii na UMK, gdzie w 1951 napisał Traktat o Piernikach.
[edytuj] Przysłowia o toruńskich piernikach
- Dla Torunia tym jest piernik, czym dla statku dobry sternik
- By na licu była gładka – daj jej piernik zamiast kwiatka
- Dasz jej sernik – da kopniaka, dasz jej piernik – da buziaka
- wiersz Franciszka Fenikowskiego:
-
- Katarzynki! Katarzynki!
- - przysmak chłopca i dziewczynki.
- Najsmaczniejszy upominek
- To paczuszka katarzynek.
-
- Młody, stary, duży, mały
- zna ten specjał nad specjały.
- Sam król pono łyka ślinkę
- Gdy zobaczy katarzynkę!
- wiersz Józefa Epifaniego Minasowicza:
-
- Jaki piernik – taka dziurka,
- jaka matka – taka córka.
- Jeśli skraść jej chcesz całusa – piernik daj, on serce skrusza
- cytat Jana Długosza zachwalającego najlepsze rzeczy w Polszcze:
-
- Krakowska panna, gdańskie trzewiki i toruńskie pierniki
