Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej

Z Wikipedii

Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej, do 17 października 1931 Flotylla Pińska – polska flotylla rzeczna wchodząca w skład Marynarki Wojennej w okresie międzywojennym, stacjonująca w Pińsku na rzece Pinie. Flotylla operowała na tzw. morzu pińskim - w dorzeczu Prypeci z głównymi rzekami: Prypeć, Pina, Strumień.

Wnętrze wieży monitora rzecznego Flotylli Pińskiej.
Ostre strzelanie w czasie ćwiczeń.

[edytuj] Powstanie i rozwój

Flotylla Pińska powstała 19 kwietnia 1919 roku, została rozwiązana 2 sierpnia 1920 z powodu zajęcia dorzecza Prypeci przez Armię Czerwoną i samozatopienia wszystkich jednostek pływających. 11 października 1920 utworzono Oddział Detaszowany Flotylli Wiślanej na Prypeci, 2 marca 1922 przemianowany na Flotyllę Pińską. Po likwidacji 1 października 1925 Flotylli Wiślanej i przejęciu większości jej jednostek przez Flotyllę Pińską stała się ona jedyną flotyllą rzeczną w Polsce. W 1939 roku z części sił Flotylli utworzono Oddział Wydzielony Rzeki Wisły. Wiosną 1939 utworzono w ramach Flotylli Oddział Wydzielony na Prypeci.

[edytuj] Dowódcy flotylli:

por. mar. Jan Giedroyć 19 kwietnia 1919 - 16 marca 1920
mjr mar. Edward Sadowski 16 marca - 2 lipca 1920
ppłk mar. Jerzy Wołkowicki 2 lipca - 2 sierpnia 1920
kpt. por. mar. Marian Wolbek 2 marca 1922 – 22 października 1924
kmdr por. Władysław Blinstrub 23 października 1924 – 25 lutego 1927
kmdr Witold Zajączkowski 25 lutego 1927 - 6 października 1939

[edytuj] Zastępcy dowódcy flotylli:

kmdr ppor. Stanisław Hryniewiecki 3 kwietnia 1932 – 19 grudnia 1936
kmdr por. Henryk Eibel 19 grudnia 1936 – 6 października 1939

[edytuj] Dowódcy Oddziału Detaszowanego Flotylli Wiślanej na Prypeci:

kpt. mar. Bohdan Jarociński 11 października 1920
por. mar. Aleksander Mohuczy 1920 - 1921
kmdr ppor. Edward Rozenbaum 1921 - 13 stycznia 1922
kpt. por. mar. Ignacy Antoniewicz 13 stycznia - 2 marca 1922

[edytuj] Kampania wrześniowa

[edytuj] Działania wojenne

We wrześniu 1939 roku Flotylla (bez Oddziału Wydzielonego Rzeki Wisły) składała się z 6 monitorów rzecznych, 3 kanonierek rzecznych, 4 statków uzbrojonych, 17 kutrów uzbrojonych (w tym 3 kutry obsługi i 1 zwiadu artyleryjskiego i łączności), 2 kutrów meldunkowych, 7 trałowców rzecznych i statku minowo - gazowego, oraz 48-50 jednostek pomocniczych, w tym 32 kryp, statku szpitalnego, 2 holowników, kilku motorówek i 6 ślizgaczy. Wszystkie jednostki zatopiono na rozkaz generała Franciszka Kleeberga w 1939 roku. Od 25 września do 12 listopada służba awaryjno-ratownicza Wojennej Flotylli Dnieprzańskiej oraz przedsiębiorstwo robót ratowniczych i podwodnych EPRON wydobyły co najmniej 54 z nich, w tym 26 okrętów bojowych (5 monitorów, 2 kanonierki, 15 kutrów uzbrojonych , statek minowo - gazowy i 3 trałowce), które następnie po remoncie i przezbrojeniu wcielono do WFD.

W dniach 10-14 września 1939 na bazie batalionu zapasowego (mobilizowany od 31 sierpnia) i Oddziału Desantowego (utworzony 2 sierpnia) sformowano dwa bataliony morskie, złożone ze spieszonych podchorążych Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Gdyni i marynarzy rezerwy. Dowódcami batalionów zostali kmdr Pawłowski i kpt. mar. Marian Foltyn (początkowo por. mar. Władysław Galiński) Marynarze zostali przemundurowani w polowe mundury wojsk lądowych, oficerowie i podchorążowie starszego rocznika zatrzymali garnizonowe czapki marynarskie, młodsi podchorążowie i rezerwiści w większości z własnej inicjatywy umieszczali orzełki Marynarki Wojennej na czapkach polowych.

Większość stanu osobowego Flotylli 20 września, po zatopieniu jednostek pływających wymaszerowała na rozkaz gen. Kleeberga w kierunku Lubieszowa i Włodawy , z zamiarem przebijania się w kierunku Rumunii. 22 września, pozbawiony łączności z dowództwem gen. Kleeberg, zdecydował podjąć marsz z odsieczą dla Warszawy. 28 września zmienił nazwę swych wojsk na SGO "Polesie".

Po odejściu, zgodnie z rozkazem Kleeberga, nielicznych wątpiących w celowość dalszej walki oraz części marynarzy narodowości ukraińskiej i białoruskiej, nastąpiła reorganizacja batalionów morskich, które 28 września weszły wraz z innymi marynarzami w skład 182 Pułku Piechoty z 60 Dywizji Piechoty jako 3 batalion "morski". Dowódcą batalionu został kmdr ppor. Stefan Kamiński, dowódcami kompanii kpt. mar. woj. Lucjan Rabenda, kpt. artylerii Jerzy Wojciechowski i kpt. piechoty Jan Lipecki. Kwatermistrzem został kmdr ppor. Alojzy Pawłowski. Ponadto z marynarzy utworzono 4 kompanię samodzielnego batalionu 179 Pułku Piechoty tej dywizji (dowódca - ppor. mar. Bohdan Korsak)

Część marynarzy flotylli nie dołączyła do SGO "Polesie", lecz do Grupy KOP gen. bryg. Wilhelma Orlika-Rückemanna, tworząc w niej zbiorczy batalion marynarski, pod dowództwem kolejno: kmdr. por. Henryka Eibla, kpt. mar. Edmunda Jodkowskiego i kpt. art. Bogusława Rutyńskiego. Większość z nich w nocy 25/26 września dostała się do niewoli sowieckiej, przy czym kilkudziesięciu zostało następnego dnia zamordowanych w Mokranach.

[edytuj] Organizacja w 1939 roku

[edytuj] Dowództwo flotylli

Dowódca flotylli – kmdr Witold Zajączkowski
Zastępca dowódcy – kmdr por. Henryk Eibel
Szef sztabu – mjr dypl. art. Władysław Szczekowski
Oficer artylerii sztabu – ppłk. art. Włodzimierz Klewszczyński
Oficer techniczny – kpt. mar. inż Wacław Trzebiński
Oficer łączności – kmdr ppor. Bronisław Witkowski
Oficer wywiadowczy – kpt. mar. Narcyz Małuszyński
Naczelny lekarz – kpt. mar. lek Kozłowski
Kapelan – mjr. ks. Władysław Antonowicz
Oficer flagowy – por. mar. Janusz Marciniewski
Komendant Portu Wojennego Pińsk – kmdr ppor. Mieczysław Reutt
Oficer inspekcyjny Portu Wojennego Pińsk – por. mar. rez. Stefan Murza - Murzicz
Intendent Flotylli – kpt. mar. Alojzy Mrozik
Kapelmistrz – chor. mar. Julian Tomaszewski
Oficer oświatowy – kpt. mar. Czesław Basiński
Szef kancelarii – st. bsm. Wacław Szwarc

[edytuj] Dowódcy dywizjonów

1 dywizjon bojowy – kpt. mar. Mieczysław Sierkuczewski
2 dywizjon bojowy – kmdr ppor. Stefan Kamiński
3 dywizjon bojowy – p.o. kpt. mar. Bronisław Bończak

[edytuj] Dowódcy okrętów

Monitor ORP "Wilno" – kpt. mar.Edmund Jodkowski
Monitor ORP "Kraków" – kpt. art. Jerzy Wojciechowski
Monitor ORP "Warszawa" – por. mar. Jan May
Monitor ORP "Horodyszcze" – kpt. mar. Andrzej Marzecki
Monitor ORP "Pińsk" – kpt. mar. Jan Kierkuś
Monitor ORP "Toruń" – kpt. mar. Bolesław Parydzay
Statek OPL ORP "Generał Sikorski" – ppor. mar . rez. Fidosz
Statek OPL ORP "Hetman Chodkiewicz" – por. mar. rez. Edward Kulesza
Statek uzbrojony ORP "Generał Szeptycki" – kpt. mar. w st. spocz. Rudolf Stanisław Kuzio
Statek minowo - gazowy ORP "Mątwa" – kpt. mar. Narcyz Małuszyński

[edytuj] Jednostki Flotylli

[edytuj] Jednostki sztabowe

Statek sztabowy "Admirał Sierpinek"
Motorówka sztabowa S 1
Motorówka sztabowa S 2
Ślizgacz Nr 5

[edytuj] 1 Dywizjon Bojowy

Monitor "Kraków"
Monitor "Wilno"
Kanonierka "Zuchwała" z-cz d-cy Lis
Kanonierka "Zaradna"
Kanonierka "Zawzięta" , z-cz d-cy st.bosman Świeczka
I Grupa Kutrów Uzbrojonych
- Kuter uzbrojony KU 16
- Kuter uzbrojony KU 17
- Kuter uzbrojony KU 18
- Kuter uzbrojony KU 19
- Kuter uzbrojony KU 21 kuter obsługi
Krypa mieszkalna K 20
Statek OPL "Generał Sikorski"
Ślizgacz Nr 1

[edytuj] 2 Dywizjon Bojowy

Monitor "Warszawa" d-capor. mar.Jan May
Monitor "Horodyszcze" d-ca kpt. mar. Andrzej Marzecki
II Grupa Kutrów Uzbrojonych
- Kuter uzbrojony KU 22 kuter obsługi
- Kuter uzbrojony KU 24 kuter obsługi
- Kuter uzbrojony KU 25
- Kuter uzbrojony KU 26
Krypa mieszkalna K 8
Statek OPL "Hetman Chodkiewicz"
Ślizgacz Nr 2

[edytuj] 3 Dywizjon Bojowy

dowódca kpt.mar.Bronisław Bończak
Monitor "Pińsk"
Monitor "Toruń"
Kuter uzbrojony KU 7 kuter zwiadu
III Grupa Kutrów Uzbrojonych
- Kuter uzbrojony KU 23 kuter obsługi
- Kuter uzbrojony KU 27
- Kuter uzbrojony KU 28
- Kuter uzbrojony KU 29
Krypa mieszkalna K 10
Statek uzbrojony "Generał Szeptycki"
Ślizgacz Nr 3

[edytuj] Oddział Minowo – Gazowy

Statek minowo-gazowy "Mątwa", d-ca kpt.mar. Narcyz Małuszyński
Trałowce pancerne T 1, T 2, T 3
Trałowce kołowe T 4, T 5, T 6, T 7

[edytuj] Oddział Łączności

Kuter meldunkowy KM 14
Kuter meldunkowy KM 15
Pływająca baza łączności K 2
Motorówka P 3
Dwa plutony łączności lądowej

[edytuj] Baza Wysunięta z Pogotowiem Technicznym

Kuter uzbrojony KU 1
Kuter uzbrojony KU 2
Kuter uzbrojony KU 3
Holownik Neptun
Statek sanitarny "Generał Sosnkowski"
Krypa amunicyjne K 12
Krypa amunicyjne K 13
Krypa paliwowa K 14
Krypa paliwowa K 15
Krypa paliwowa K 25
Pływająca kantyna K 17
Warsztaty pływające K 19
Krypa nurków K 7
Krypa mieszkalna K 9
Krypa mieszkalna K 30

[edytuj] Rzeczna Eskadra Lotnicza

Krypa mieszkalna K 4
Motorówka P 4
Ślizgacz Nr 7
Wodnosamoloty R-17W 3 szt. (podczas mobilizacji)

[edytuj] Port Wojenny Pińsk

Holownik "Kiliński"
Motorówka P 1
Motorówka P 2
15 kryp obsługi
Pluton OPL
Pluton łączności
Pluton administracyjny

[edytuj] Straty osobowe

[edytuj] Polegli i zamordowani w działaniach Flotylli Pińskiej i SGO Polesie

Lp.	Imię i nazwisko	stopień	data śmierci	miejsce śmierci
1	Bolesław Albo		26 września 1939	Mokrany
2	Czesław Basiński	kpt.mar.	wrzesień 1939	Ogdemen^[1]
3	Bąk	st.bsm.	26 września 1939	Mokrany
4	Bronisław Bończak	kpt.mar.	26 września 1939	Mokrany
5	Bolesław Chabałowski	st.bsm	26 września 1939	Mokrany
6	Tadeusz Cieślak	szer.	5 października 1939	Helenów
7	Gabriel Deczer	bsm.	26 września 1939	Mokrany
8	Dębicz	st.mar.	październik 1939	Kock
9	Stanisław Dobiecki	st.mar.	5 października 1939	Helenów
10	Władysław Dullewicz	bsmt pchor.	5 października 1939	Helenów
11	Edward Fuksa	st.mar.	5 października 1939	Helenów
12	Jan Góralski	mar.	5 października 1939	Helenówek
13	Edmund Grzędziński	por.mar. rez.	5 października 1939	Wola Gułowska
14	Zbigniew Herman	pchor.mar.	październik 1939	Wola Gułowska
15	Zenon Jałowik	pchor.mar.	październik 1939	Wola Gułowska
16	Jarczyński	bsm.	26 września 1939	Mokrany
17	Władysław Jasik	kpt.art.	26 września 1939	Mokrany
18	Leszek Jastrzębowski	pchor.mar.	zaginął bez wieści
19	Edmund Jobkowski	kpt.mar.	26 września 1939	Mokrany
20	Jan Kąkol (Konkol?)	bsmt. pchor.	5 października 1939	Wola Gułowska
21	Jan Kierkuś	kpt.mar.	26 września 1939	Mokrany
22	Król	mar.	4 października 1939	Helenów
23	Krzyk	mar.	6 października 1939	Helenówek
24	Kwieciński (Kwinciński?)	bsm.	26 września 1939	Mokrany
25	Lis		26 września 1939	Mokrany
26	Narcyz Małuszyński	kpt.mar.	po 20 września 1939	Strumień, k/Pińska
27	Janusz Marciniewski	por.mar.	26 września 1939	Mokrany
28	Jan May	por.mar.	26 września q1939	Mokrany
29	Zenon Mendel	mar.	po 20 września 1939	koło Włodawy
30	Roman Mendyka	st.bsm.	26 września 1939	Mokrany
31	Jan Molewicz	pchor.mar.	zaginął bez wieści
32	Stanisław Mól (Mul?)	bsmt	30 września 1939	Milanowo
33	Tomasz Musielewicz	por.mar.rez.	ok.20 września 1939	Pińsk^[2]
34	Józef Nabożny	bsmt	7/8 września	Konorzatka k/Woli Gułowskiej
35	Władysław (?) Niziński	mar.(?)^[3]	4 października 1939	Helenów
36	Antoni Nowakowski	mar. (?)^[4] 4 października 1939	Helenów
37	Walerian Pilarski	pchor.mar.	5 października 1939	Wola Gułowska
38	Janusz Rola - Podczaski	bsmt pchor.		zaginął bez wieści
39	Lechosław Porwisiak	bsmt	5 października 1939	Wola Gułowska
40	Marian Radziejewski	st.bsm.	26 września 1939	Mokrany
41	Bogusław Rutyński	kpt.art.	26 września 1939	Mokrany
42	Przemysław Rybiański	bsmt pchor.	5 października 1939	Wola Gułowska
43	Mieczysław Sierkuczewski	kpt.mar.	26 września 1939	Mokrany
44	Jerzy Steifer	bsmt pchor.^[5]	5/6 października 1939	Wola Gułowska
45	Ludwik Szefer	chor.mar.	26 września 1939	Mokrany
46	Wacław Szwarc	st.bsm.	26 września 1939	Mokrany
47	Świeczka	st.bsm.	26 września 1939	Mokrany
48	Julian Tomaszewski	chor.mar. (?)	26 września 1939	Mokrany
49	Witold Jerzy Wyrostek	por.mar.	5 października 1939	Wola Gułowska
50	nieznane	mar.	październik 1939	Podlodowo
51	nieznane	mar.	październik 1939	Adamów
52	nieznane	mar.	po 20 września 1939	Ogdemer
53	nieznane	mar.	po 20 września 1939	Ogdemer
54	nieznane	mar.	26 września 1939	Puchowa Góra
55	nieznane	mar.	26 września 1939	Puchowa Góra

[edytuj] Polegli, zamordowani i zmarli w czasie okupacji, w niewoli i na zesłaniu

Lp.	Imię i nazwisko	stopień	data śmierci	miejsce śmierci
1	Anastalski	mar.	1940	ZSRR
2	Maciej Błoński	pchor.mar.	jesień 1943	Lublin^[6]
3	Ryszard Bock	mar.	1940	Starobielsk
4	Stanisław Capała	st.mar.	24 czerwca 1942	Jedlnia k/Radomia
5	Czesław Chludziński	mat lub bsmt	po 1943	KL Auschwitz
6	Wincenty Chmielewski	st.bsm.	październik 1940	nad Peczorą, ZSRR
7	Wincenty Czyżewski	pchor.mar.	21 stycznia 1943	Nowomatinie k.Ostroga
8	Jan Fiternik	mar.	3 kwietnia 1942	Baza Ewakuacyjna w Krasnowodzku
9	Włodzimierz Fołdziński	pchor.mar.		KL Auschwitz
10	Władysław Galiński	por.mar.rez.		rozstrzelany przez Niemców
11	Stanisław Gargul	chor.mar.	1940	Katyń
12	Władysław Górski	mat	1940	Alpy,^[7]
13	Górski	bsm.	1940	Abisa , Komi ASRR
14	Józef Graniczny	por.mar.rez.	1940	ZSRR
15	Stanisław Gronowski	pchor.mar.	11 lipca 1945^[8]	Moosburg
16	Idzi Stefan Grudniewicz	kpt.mar.	1940	Katyń
17	Bolesław Andrzej Hagmajer		1940	Katyń
18	Mieczysław Januszewski	pchor.mar.		KL Auschwitz
19	Kirjaczek	bsm.	1940	Abisa , Komi ASRR
20	Wincenty Kitlas	kpt.mar.	1940	Katyń
21	Jan Klemfas	mar.	13 czerwca 1943	Morze Śródziemne^[9]
22	Eugeniusz Kowaliński	pchor.mar.		KL Auschwitz
23	Aleksander Kreisler	pchor.mar.		KL Auschwitz
24	Rudolf Stanisław Kuzio	kpt.mar.w st.spocz.	1940	Katyń
25	Wiktor Lachota	ppor.mar.rez.	1940	Starobielsk
26	Izydor Laskowski	por.mar.rez.	1940	Katyń
27	Władysław Lewandowski	bsm.	styczeń 1941	obwód archangielski, ZSRR
28	Feliks Ligocki	mat	3 marca 1942	St.Kermine
29	Bronisław Józef Lubińkowski	kpt.mar.pilot	1940	Katyń
30	Stanisław Maltze	por.mar.rez.	1940	Starobielsk
31	Małek	mar.		obwód archangielski, ZSRR
32	Bogusław Marczewski	bosman	1940	obwód archangielski, ZSRR
33	Andrzej Marzecki	kpt.mar.	1940	Katyń
34	Alojzy Mrozik	kpt.mar.	1940	Katyń
35	Stefan Murza - Murzicz	por.mar.rez.	1940	Katyń
36	Tomasz Musielewicz	por.mar.rez	1940	Katyń^[10]
37	Gotfryd Niezabitowski	por.mar. w st. spocz.	1940	Katyń
38	Stanisław Paciorkowski	por.mar. w st.spocz.	1940	Katyń
39	Bronisław Mikołaj Porydzay	kpt.mar.	1940	Katyń
40	Roman Pufahl	kmdr ppor.	1940	Katyń
41	Edward Rójek	kpt. mar. w st. spocz.	1940	Katyń
42	Stanisław Sawiński	pchor.mar.	1940	Katyń
43	Roman Sielicki	bsm.	3 listopada 1942	ZSRR
44	Henryk Sienkiewicz	mar.	po 23 czerwca 1941	Białystok ? ^[11]
45	Stempiewski	por.rez.	marzec 1940	Uchta , Komi ASRR
46	Henryk Sułkowski	kpt.mar.rez.	1940	Katyń
47	Zdzisław Szafrański	mat	19 marca 1942^[12]	Włocławek
48	Władysław Szczekowski	mjr.art.dypl.	sierpień 1944	Moabit
49	Piotr Teodorowski	mat lub bsmt	1943	pod Małkinią^[13]
50	Zygmunt Tomicki	bsm.		Kotłas, obwód archangielski, ZSRR
51	Władysław Urbański	mat rez.	zima 1943	Hagenow k.Schwerin^[14]
52	Maksymilian Wojciechowski	por.mar.rez	1940	Katyń
53	Zygmunt Nikodem Wojciechowski	ppor.mar.rez.	1940	Katyń
54	Mirosław Wykowski	ppor.mar.rez.	1940	Katyń
55	Matros	podoficer	20 czerwca 1943^[15]	Pińsk
56	Michał Wysocki	mar.	1942	St.Kermine

Przypisy

↑ zamordowany wraz dwoma nieznanymi marynarzami przez ukraińskich dywersantów
↑ wg.innych wersji zginął w Katyniu
↑ szeregowy z batalionu morskiego
↑ szeregowy z batalionu morskiego
↑ pośmiertnie lub na łożu śmierci awansowany na ppor.
↑ żołnierz AK, stracony w egzekucji ulicznej
↑ jeniec stalagu VII A Moosburg, zginął podczas ucieczki
↑ uczestnik bitwy pod Kockiem, jeniec stalagów, aresztowany w Brauweiler, zesłany do Buchenwaldu, zmarł po wyzwoleniu w szpitalu w Moosburgu
↑ zatonął wraz "Empress of Canada" w trakcie rejsu z Suezu do Anglii
↑ wg innej wersji poległ pod koniec września 1939
↑ aresztowany przez Niemców koło wsi Krypno, wywieziony do Białegostoku, zaginął bez wieści
↑ radiotelegrafista Flotylli, uniknął niewoli, aresztowany za działalność konspiracyjną, rozstrzelany
↑ żołnierz AK, zastrzelony przez agenta gestapo
↑ jeniec stalagu II A Neubrandenburg, ranny przy pracach leśnych zmarł w szpitalu
↑ imię i nazwisko nieznane, żołnierz AK, aresztowany i zamordowany przez gestapo

[edytuj] Zobacz też:

Polegli w działaniach OW Wisła

[edytuj] Źródła

Jerzy Pertek:Marynarze generała Kleeberga, Biblioteka Pamięci Pokoleń, KiW, Warszawa, 1986
Jerzy Pertek:Wielkie dni małej floty, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1967
Mieczysław Kowalski: Relacja Mieczysława Kowalskiego , maszynopis
Tablica na zbiorowej mogile w Woli Gułowskiej
Andrzej Olejko: Rzeczna Eskadra Lotnicza Flotylli Pińskiej, Pruszków 1994,
Józef Wiesław Dyskant, Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej 1919-1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994, wyd. I, ISBN 83-11-08251-0,