Muzeum Okręgowe w Toruniu
Z Wikipedii
| Muzeum Okręgowe w Toruniu | |
 Ratusz Staromiejski w Toruniu, siedziba Muzeum Okręgowego w Toruniu |
|
| Data założenia | [[1861, tradycja od 1594]] |
| Lokalizacja |  Polska Toruń |
| Dyrektor | Marek Rubnikowicz |
| Adres | Rynek Staromiejski 1 87-100 Toruń (e-mail) |
| Telefon | (0-56) 622 70 38 |
| Strona internetowa muzeum | |
Muzeum Okręgowe w Toruniu – najstarsza i jedna z największych placówek muzealnych w północnej Polsce, szczycąca się tradycją swych poprzedniczek (pod zmienianymi nazwami) od 1594; wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów w 1998.
Inne, dawniejsze nazwy Muzeum Okręgowego w Toruniu (i innych placówek muzealnych w Toruniu) występującego pod różnymi, zmienianymi nazwami to:
- Musaeum – od 1594
- Coppernicus Verein fur Wissenschaft und Kunst – od 1854
- Stadtisches Museum – od 1861
- Towarzystwo Naukowe w Toruniu – od 1875
- Muzeum Miejskie – od 1920
- Muzeum Ziemi Pomorskiej – od 1935 (projekt uzyskania statusu ministerialnego)
- Muzeum Miejskie – od 1945
- Muzeum Pomorskie w Toruniu – od 1950 (status ministerialny)
- Muzeum w Toruniu – od 1955 (utrata statusu ministerialnego z powodów politycznych)[potrzebne źródło]
- Muzeum Okręgowe w Toruniu – od 1965
Spis treści |
[edytuj] Historia
Muzeum Miejskie w Toruniu ma długą historię. Początki gromadzenia zbiorów muzealnych w Toruniu sięgają końca XVI wieku i wiążą się z otwarciem Gimnazjum Akademickiego w Toruniu, jednej z najstarszych uczelni w kraju (od 1564 jako szkoła półwyższa, od 1594 jako szkoła wyższa). Gimnazjum Akademickie promieniowało z Torunia na całą północną Polskę, szerząc nowoczesną renesansową naukę, wiedzę i kulturę.
W 1594 założono popularne w renesansie muzeum, tzw. Musaeum i tą datę można przyjąć jako początek działalności muzealnej w Toruniu.
Musaeum gromadziło szkielety zwierząt, szczątki kopalne, duża była kolekcja globusów. Posiadało obrazy, w tym portrety sławnych torunian (Marcina Mochingera, Henryka Strobanda i inne). Było placówką publiczną, utrzymywaną przez samorząd Torunia. W 1825 na mocy układu między Toruniem a rządem pruskim Gimnazjum i Muzeum stało się placówką państwowo-miejską, a od 1880 – państwową.
Idea kolekcjonowania różnorodnych pamiątek przeszłości w Toruniu ulegała różnorodnym przeobrażeniom na przestrzeni wieków. Znacznego rozmachu nabrała w połowie XIX wieku. Powstały wówczas dwa niezależne stowarzyszenia naukowe, a przy nich muzea. Instytucje te w sposób systematyczny i uporządkowany, wg nowoczesnych na ówczesne czasy metod naukowych, gromadziły i porządkowały kolejne zbiory muzealne.
W 1854 zorganizowano stowarzyszenie Coppernicus Verein fur Wissenschaft und Kunst, niemieckie towarzystwo naukowe. Gromadziło ono zbiory dotyczące historii miasta i regionu. Sprawowało opiekę nad zabytkami i pomnikami. W 1861 przeniosło się do ratusza, zmieniając nazwę na Stadtisches Museum.
W 1875 z inicjatywy Zygmunta Działowskiego, polskiego ziemianina i archeologa, zawiązano drugie, niezależne Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Było typowo polską instytucją o charakterze patriotycznym, i pierwszym polskim Towarzystwem Naukowym na Pomorzu. Gromadzenie zbiorów muzealnych było jego podstawowym celem działania. W latach 1875-1883 Towarzystwo i Muzeum mieściło się przy ulicy Żeglarskiej. Do 1881 Towarzystwo Naukowe z własnych składek wybudowało nową reprezentacyjną siedzibę przy ul. Wysokiej 16 na toruńskiej Starówce, dokąd przeprowadzono się w 1883.
W 1920 Stadtisches Museum, ponownie w swych dziejach, przemianowano – na Muzeum Miejskie. Przez dziesięć lat czyniono starania o włączenie zbiorów z Towarzystwa Naukowego, ale brak było odpowiedniego lokalu. 1 lipca 1929 Starostwo Krajowe Pomorskie utworzyło stanowisko kustosza Muzeum Miejskiego, które objął dr Gwido Chmarzyński. W 1930 zbiory Towarzystwa Naukowego przekazano w depozyt, powiększając Muzeum Miejskie.
Uroczyste otwarcie nowego budynku Muzeum, w Ratuszu Staromiejskim przy Rynku Staromiejskim odbyło się 19 lutego 1931, w rocznicę urodzin Kopernika. Eksponaty podzielono na sześć działów:
W okresie międzywojennym muzeum znacznie się wzbogaciło, przejmując m.in. dary mieszkańców Torunia, Sopotu (m.in. od znanego numizmatyka Walerego Amrogowicza) i z całego Pomorza.
W 1935 rozpoczęto budowę nowego gmachu dla planowanego Muzeum Narodowego pod nazwą Muzeum Ziemi Pomorskiej (nazwa od 1935) przy ul. Chopina (obecnie Instytut Matematyki UMK). Gmach był w 1939 praktycznie gotowy, niestety wybuch wojny przerwał te plany. Hitlerowcy ograniczyli zbiory, by mogły świadczyć o niemieckości Pomorza, umieszczając je przy Rynku Staromiejskim nr 7. Organizowali propagandowe wystawy o potędze III Rzeszy, a w 1945 część zbiorów wywieźli.
W 1945 reaktywowało się pod nazwą Muzeum Miejskie, odszukując znaczną część zagubionych i wywiezionych zbiorów, dzięki dużemu zaangażowaniu Haliny Załęskiej. W 1946 zabrano Muzeum część ratusza na potrzeby Archiwum Miejskiego, ograniczając ekspozycję aż do 1957. W 1949 wydzielono działy:
1 stycznia 1950 muzeum upaństwowiono i nazwano Muzeum Pomorskie w Toruniu, muzeum zgodnie z przedwojennymi planami awansowało do rangi placówki ministerialnej. Muzeum zaczęło sprawowac nadzór nad zbiorami całego województwa bydgoskiego. Jednak na skutek nacisków politycznych, 21 grudnia 1955 obniżono jego rangę z rządowej na regionalną, przekazując we władanie Wojewódzkiej Radzie Narodowej w Bydgoszczy, która 25 sierpnia osłabiła jego rolę i zmieniła nazwę na Muzeum w Toruniu.
Od 1965 nosi nazwę Muzeum Okręgowe w Toruniu. W 1975 Muzeum przeszło we władanie nowo utworzonego województwa toruńskiego, a 1 stycznia 1999 przekazano je we władanie samorządu toruńskiego powiatu grodzkiego.
Obecnie czynione są projekty zamiany statusu Muzeum Okręgowego, największej i najstarszej placówki w regionie, posiadającej jedne z najbogatszych zbiorów w Polsce – na Muzeum Narodowe.
[edytuj] Inne muzea wyodrębnione z Muzeum Okręgowego
Po remoncie Ratusza Staromiejskiego w latach 1957-1964 ze środków ministerialnych przystosowano sale do celów ekspozycyjnych. W 1964 usunięto ulokowane wcześniej w ratuszu Archiwum Miejskie, co wpłynęło na znaczne zwiększenie możliwości ekspozycyjnych.
W 1959 z Muzeum wyodrębniono Dział Etnograficzny, tworząc osobne Muzeum Etnograficzne.
W 1960 z Muzeum wyodrębniono Dział Historyczny, tworząc oddział – Dom Kopernika (obecnie Muzeum Mikołaja Kopernika). W Roku Kopernikańskim 1973 poszerzono muzeum o sąsiednią kamienicę.
W 1962 utworzono Dział Dokumentacji, łącząc zbiory biblioteki, zbiór fotografii, muzealiów i architektury Torunia w jedną całość.
W 1966 do Muzeum dołączono Zamek Krzyżacki, tworząc tu kolejną placówkę Muzeum.
W 1968 powstał Dział Historii Najnowszej, tworząc podstawy do wyodrębnionego w 1971 Toruńskiego Towarzystwo Kultury.
W 1970 w odrestaurowanej Kamienicy Pod Gwiazdą utworzono Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu w oparciu o dar Tadeusza Wierzejskiego.
W 1971 przy ulicy Ciasnej umieszczono zbiory archeologiczne, tworząc Muzeum Archeologii.
W latach 1980-1989 odrestaurowano Pałac Eskenów w Toruniu przy Łaziennej 16 i dostosowano do potrzeb wystaw czasowych, pracowni i magazynów muzealnych.
[edytuj] Zbiory obecne Muzeum
Obecnie podstawowymi działami muzeum są działy:
- Dział Sztuki – obejmuje kolekcję sztuki polskiej i europejskiej średniowiecznej i nowożytnej, sztuki nowoczesnej, rzemiosła artystycznego, grafiki i Sztuki Dalekiego Wschodu
- Dział Archeologii – ze zbiorami zabytków epoki kamienia, epoki brązu i epoki żelaza, zbiory wpływów rzymskich, średniowiecza
- Dział Historii – ze zbiorami historii średniowiecznej, nowożytnej i najnowszej, z kolekcją militariów, numizmatyki i emalierstwa
- Dział Kultur Pozaeuropejskich (Kamienica pod Gwiazdą) – malarstwo, rzeźba, meble, ceramika (od XVI-XX wieku)
- Dom i Muzeum Mikołaja Kopernika
- zbiory związane z astronomią i Pracownią Uczonego
- wystawa "Mikołaj Kopernik – Życie i Dzieło"
- makieta średniowiecznego Torunia
- wystawa Świat Toruńskiego Piernika – miejsce pracy mistrza piernikarskiego, oryginalne klocki z XVII i XVIII wieku, początek największych XIX-wiecznych firm piernikarskich w Toruniu, formy piernikowe z całej Polski północnej
- wystawa polska w Rappersville
Muzeum zarządza także:
- Ratuszem Staromiejskim posiadającym:
- Salę Sądową – malarstwo i rzeźba sakralna (XVI-XVII wiek)
- Salę Sztuki Gotyckiej (malarstwo, rzeźba)
- wystawa "Dawny Toruń – Historia i Rzemiosło" (od 1233 do 1793) – wyroby i pamiątki cechowe, pieczęcie, malarstwo, ślusarstwo, intarsja,
- wystawa "Sztuka Sakralna Nowożytnego Torunia" – malarstwo, złotnictwo
- Skarb ze Skrwilna (zbiór kosztowności renesansowych znaleziony w 1961 przez pracowników UMK)
- Salę Mieszczańską – z jednym z najwcześniejszych portretów Mikołaja Kopernika
- Salę Królewską – z najstarszym pocztem królów polskich w kraju
- Galerię Sztuki Polskiej
- od XVIII wieku do 1900 – zawierają obrazy takich malarzy jak Marcello Bacciarelli, Artur Grottger, Piotr Michałowski, Juliusz Kossak, Józef Brandt, Jan Matejko, Henryk Rodakowski, Józef Chełmoński
- od 1900 do 1939 – zawiera obrazy malarzy: Julian Fałat, Leon Wyczółkowski, Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski, Stanisław Ignacy Witkiewicz
- Pałacem Eskenów
- Galeria Sztuki Polskiej (po 1945) – m.in. Jan Cybis, Zbigniew Pronaszko, Piotr Potworowski, Antoni Fałat, Edward Dwurnik, Zdzisław Beksiński, Jerzy Duda-Gracz
- Militaria (od starożytności do XX wieku) – ponad 600 obiektów
- wystawa archeologiczna dot. Kujaw i Ziemi Chełmińskiej (od 1100 pne do 1300 ne.)
- wystawy czasowe
- Muzeum Podróżników im. Tony Halika
- specjalistyczną biblioteką z 20 tysiącami woluminów – archiwum klisz, odbitek fotograficznych
- Zamkiem Krzyżackim w Toruniu
Muzeum organizuje:
- lekcje muzealne
- imprezy edukacyjne i kulturalne
- prace konserwatorskie we własnych pracowniach:
- Konserwacji Malarstwa i Rzeźby
- Konserwacji Rzemiosła Artystycznego
- archiwum fotograficzne we własnej pracowni fotograficznej
Najciekawsze elementy zbiorów Muzeum to:
- ponad 100 pamiątek masońskich i wolnomularskich – największe zbiory w Polsce
- 13 tabliczek z sumeryjskim pismem klinowym sprzed 4000 lat – drugie co do wielkości zbiory w Polsce
- zbiory graficzne (od XV wieku do XX wieku)
- duże zbiory numizmatyki i medalierstwa (począwszy od XVII wieku)
Muzeum posiada także sporą dodatkową część zbiorów, które z braku miejsca lub funduszy na renowację nie są eksponowane.
[edytuj] Dyrektorzy Muzeum
- Od założenia Musaeum w 1594 – nieznany, związany z Gimnazjum Akademickim w Toruniu
- Od 1 lipca 1929 kustoszem Muzeum Miejskiego zostaje dr Gwido Chmarzyński.
- 1 grudnia 1947 funkcję dyrektora Muzeum Okręgowego obejmuje słynny historyk i przedwojenny generalny konserwator zabytków, prof. Jerzy Remer. Jeden z najlepszych dyrektorów Muzeum. Początkowo dzięki niemu placówka nie zostaje zbyt znacząco zdegradowana na skutek nacisków politycznych Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy w 1955. Po 1957, za jego czasów, następuje znaczące wzmocnienie i rozwój Muzeum. Odszedł na emeryturę 31 marca 1971. Zmarły w 1979 w Toruniu, pochowany na zabytkowym toruńskim cmentarzu Św. Jerzego.
- Obecnie jego dyrektorem jest dr Marek Rubnikowicz.
[edytuj] Bibliografia
- Arthur Semrau, Führer durch das Städtische Museum, Thorn 1917 [1]
- Zbiory gotyckiej rzeźby i malarstwa. Muzeum Okręgowe w Toruniu. Katalog, opracowali Janina Kruszelnicka Józef Flik, Toruń 1968
- Malarstwo i rzeźba polska od końca XVIII wieku do 1945 roku w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu, opracowała Anna Kroplewska-Gajewska, Toruń 2006, ISBN 83-87083-93-3
- Malarstwo i rzeźba XVI-XX w. Informator o zbiorach i wystawie stałej Działu Sztuki, Muzeum Okręgowego w Toruniu, opracowała Halina Załęska, red. Zdzisław Ciara, Toruń 1973
- Anna Szyszko-Czyżak, Medale polskie XVI-XVIII w. w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu. Katalog, red. Zdzisław Ciara, Toruń 1981
- Michał Woźniak, Muzeum Okręgowe w Toruniu – jego regionalny charakter [w:] Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, z. 29 (326), 1998, s. 117-126 [2]
- "Rocznik Muzeum w Toruniu", wydawany od 1962 r.
