Zaćmienie Słońca
Z Wikipedii
Zaćmienie Słońca powstaje, gdy Księżyc znajdzie się pomiędzy Słońcem a Ziemią i tym samym przesłoni światło słoneczne.
Spis treści |
[edytuj] Rodzaje zaćmień Słońca
- zaćmienie częściowe - występuje, gdy obserwator nie znajduje się wystarczająco blisko przedłużenia linii łączącej Słońce i Księżyc, by znaleźć się całkowicie w cieniu Księżyca, lecz na tyle blisko, że znajduje się w półcieniu.
- zaćmienie całkowite - występuje, gdy obserwator znajduje się w cieniu Księżyca. W takim przypadku widoczna staje się korona słoneczna. Jest to możliwe dzięki temu, że obserwowane rozmiary kątowe Księżyca są tylko nieznacznie większe od rozmiarów kątowych Słońca i w przypadku zaćmienia całkowitego, Księżyc przysłania całkowicie powierzchnię Słońca, ale nie przysłania korony słonecznej.
- zaćmienie obrączkowe - zwane również zaćmieniem pierścieniowym występuje wtedy, gdy, podobnie jak w przypadku zaćmienia całkowitego, obserwator znajduje się bardzo blisko przedłużenia linii łączącej Słońce i Księżyc. W odróżnieniu jednak od zaćmienia całkowitego, w przypadku zaćmienia pierścieniowego rozmiary kątowe Księżyca są mniejsze niż rozmiary kątowe Słońca. Dzieje się tak, wtedy, gdy zaćmienie ma miejsce w czasie, gdy Księżyc znajduje się w pobliżu apogeum swojej orbity, czyli w pozycji najbardziej oddalonej od Ziemi.
- zaćmienie hybrydowe - zachodzi wówczas, gdy w pewnych miejscach Ziemi to samo zaćmienie jest całkowite, a w innych obrączkowe. Tylko około 5 % wszystkich zaćmień jest hybrydowych.
W przypadku zaćmienia centralnego (całkowite, obrączkowe lub hybrydowe) obserwator nie znajdujący się w centrum, czyli nie w cieniu, ale w półcieniu obserwuje jedynie zaćmienie częściowe.
częściowe | całkowite | obrączkowe | hybrydowe |
---|---|---|---|
35,2 % | 26,9 % | 33,2 % | 4,8 % |
W ciągu roku występują (gdzieś na kuli ziemskiej) co najmniej dwa zaćmienia Słońca, ale nie więcej niż pięć (z tych najwyżej trzy są całkowite). I tak np. 1993 był rokiem z dwoma zaćmieniami, 1935 z pięcioma. Statystycznie rzecz biorąc, całkowite zaćmienie Słońca zdarza się na danym obszarze co 370 lat. Zdarza się oczywiście, że w danym regionie możemy takie zjawisko obserwować częściej (np. Brisbane w Australii (5 kwietnia 1856 i 25 marca 1857), czy wybrzeże Angoli (21 czerwca 2001 i 4 grudnia 2002).
Najbliższe zaćmienie Słońca widoczne w Polsce nastąpi 1 sierpnia 2008 roku, najbliższe obrączkowe zaćmienie 13 lipca 2075 roku, zaś najbliższe całkowite zaćmienie widoczne z terenów Polski dopiero 7 października 2135 roku.
Z powodu ruchów pływowych występujących na Ziemi, Księżyc stopniowo oddala się od naszej planety. Tempo tego ruchu to około 4 cm rocznie. Za mniej więcej 600 mln lat średnica kątowa tarczy Księżyca stanie się na tyle mała, że całkowite zaćmienia Słońca przestaną występować. Obserwować będzie można jedynie zaćmienia częściowe i obrączkowe.
[edytuj] Wybrane zaćmienia Słońca
Data zaćmienia | Typ | Czas trwania (maks.) | Trasa zaćmienia | Uwagi |
---|---|---|---|---|
1 czerwca 1639 | obrączkowe | 00:26,9 min | Ameryka Północna, Europa | Obrączkowe zaćmienie Słońca, widoczne w Prusach Wschodnich, terenach Białorusi, Kazachstanu. |
12 sierpnia 1654 | całkowite | 04:26,4 min | Europa, Azja | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce. |
23 września 1699 | hybrydowe | 00:08,2 min obrączkowe 00:53,4 min całkowite | Europa, Azja | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce. |
12 maja 1706 | całkowite | 04:10,3 min | Europa, Azja | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce. |
13 maja 1733 | całkowite | 04:09,8 min | Ameryka Północna, Północna Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce. |
25 lipca 1748 | obrączkowe | 05:07,4 min | Ameryka Północna, Ocean Atlantycki, Europa, Azja Mniejsza, | Obrączkowe zaćmienie Słońca, widoczne w Polsce. |
5 września 1793 | obrączkowe | 05:57,5 min | Środkowa Europa, Azja, | Obrączkowe zaćmienie Słońca, widoczne w Polsce. |
11 lutego 1804 | hybrydowe | 00:45,0 min obrączkowe 00:04,8 min całkowite | Środkowa Europa | Hybrydowe zaćmienie Słońca, w obecnych granicach Polski widoczne jedynie jako obrączkowe. |
19 listopada 1816 | całkowite | 02:03,6 min | Środkowa Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w obecnych granicach Polski (południowa część). |
15 maja 1836 | obrączkowe | 04:42,9 min | Środkowa Europa | Obrączkowe zaćmienie Słońca widoczne w obecnych granicach Polski (północna część). |
8 lipca 1842 | całkowite | 04:09,6 min | Środkowa Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w obecnych granicach Polski (południowe i południowo-wschodnie tereny). |
28 lipca 1851 | całkowite | 03:44,7 min | Środkowa Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w obecnych granicach Polski. |
19 sierpnia 1887 | całkowite | 03:53,9 min | Środkowa Europa | Przedostatnie całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce. To zaćmienie zainspirowało Bolesława Prusa przy pisaniu Faraona. |
17 kwietnia 1912 | hybrydowe (obrączkowo-cakowite) | 00:06,0 min (całkowite) 00:42,6 min (obrączkowe) | Europa | Zaćmienie Słońca całkowite: w Hiszpanii, na Oceanie Atlantyckim, we Francji, obrączkowe: Francja, Niemcy, Morze Bałtyckie, (obecna) Łotwa, Rosja. |
21 sierpnia 1914 | całkowite | 02:18,1 min | Północna i Wschodnia Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne na terenach polskich np. w Wilnie. |
29 maja 1919 | całkowite | 06:55,7 min | Zachodnia Afryka | Sfotografowane przez Arthura Eddingtona w celu weryfikacji ogólnej teorii względności |
30 czerwca 1954 | całkowite | 02:39,0 min | Ameryka Północna, Północna i Wschodnia Europa | Ostatnie całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce - dokładniej na samej granicy z Litwą (Suwałki, Sejny). |
11 sierpnia 1999 | całkowite | 02:23,0 min | Wielka Brytania, kraje Beneluksu, Francja, Niemcy, Austria, Węgry, Rumunia, Bułgaria. | Ostatnie całkowite zaćmienie Słońca XXw, blisko granic Polski. W Polsce widoczne jako dość głębokie zaćmienie częściowe. |
21 czerwca 2001 | całkowite | 04:57 min | Ameryka Południowa, Afryka | |
14 grudnia 2001 | obrączkowe | 03:53 min | Północna i Środkowa Ameryka | |
10 czerwca 2002 | obrączkowe | 00:23 min | Azja, Australia, Ameryka Północna | |
4 grudnia 2002 | całkowite | 02:04 min | Afryka Południowa, Antarktyka, Indonezja, Australia | |
31 maja 2003 | obrączkowe | 03:37 min | Europa, Azja, Ameryka Północna | |
23 listopada 2003 | całkowite | 01:57 min | Australia, Nowa Zelandia, Antarktyka, Ameryka Południowa | |
8 kwietnia 2005 | hybrydowe | 00:42 min | Pacyfik, Ameryka Środkowa | |
3 października 2005 | obrączkowe | 04:32 min | Portugalia, Hiszpania i północna Afryka | [1] |
29 marca 2006 | całkowite | 04:07 min | Brazylia, północna Afryka, centralna Azja, Mongolia, Turcja | [2] |
22 września 2006 | obrączkowe | 07:09 min | Ameryka Południowa, Zachodnia Afryka, Antarktyka | |
7 lutego 2008 | obrączkowe | 02:12 min | Antarktyka, Australia, Nowa Zelandia | |
1 sierpnia 2008 | całkowite | 02:27 min | Ameryka Północna, Europa (Norwegia, Rosja-Nowa Ziemia), Azja | W Polsce widoczne jako częściowe zaćmienie. |
26 stycznia, 2009 | obrączkowe | 07:54 min | południowa Afryka, Antarktyka, południowo-wschodnia Azja, Australia | |
22 lipca 2009 | całkowite | 06:39 min | Indie, Chiny, Pacyfik. | Najdłuższe zaćmienie XXI wieku |
15 stycznia 2010 | obrączkowe | 11:08 min | Afryka, Azja | |
11 lipca 2010 | całkowite | 05:20 min | Ameryka Południowa | |
1 czerwca 2011 | częściowe | - | Islandia, Ameryka Północna, wschodnia Azja | |
25 listopada 2011 | częściowe | - | południowa Afryka, Antarktyka, Tasmania, Nowa Zelandia | |
20 maja 2012 | obrączkowe | 05:46 min | Pacyfik, Azja, Ameryka Północna | |
13 listopada 2012 | całkowite | 04:02 min | Australia, Nowa Zelandia, Ameryka Południowa, południowy Pacyfik | |
10 maja 2013 | obrączkowe | 06:03 min | Australia, Nowa Zelandia, Pacyfik | |
3 listopada 2013 | hybrydowe | 01:40 min | wschodnia Ameryka, południowa Europa, Afryka | |
29 kwietnia 2014 | obrączkowe | 00:00 min | południowe Indie, Australia, Antarktyka | |
20 marca 2015 | całkowite | 02:47 min | Atlantyk, Anglia, Norwegia, Biegun północny (!) | W Polsce zaćmienie widoczne jako częściowe |
9 marca 2016 | całkowite | 04:09 min | południowa Azja, Pacyfik | |
1 września 2016 | obrączkowe | 03:06 min | Afryka | |
26 lutego 2017 | obrączkowe | 00:44 min | południowa Afryka, Ameryka Południowa | |
21 sierpnia 2017 | całkowite | 02:40 min | Ameryka Północna | |
13 lipca 2018 | częściowe | - | południowa Australia | |
2 lipca 2019 | całkowite | 04:33 min | Ameryka Południowa | |
26 grudnia 2019 | obrączkowe | 03:39 min | południowa Azja | |
21 czerwca 2020 | obrączkowe | 00:38 min | południowa Azja | |
14 grudnia 2020 | całkowite | 02:10 min | Ameryka Południowa | |
12 sierpnia 2026 | całkowite | 02:21,5 min | Hiszpania, Islandia, Grenlandia, Półwysep Tajmyr | Następne całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Europie |
2 sierpnia 2027 | całkowite | 06:23,0 min | Gibraltar, Libia, Maroko, Tunezja, Egipt, Arabia Saudyjska Somalia. | |
13 lipca 2075 | obrączkowe | 04:40,6 min | Europa Środkowa, Wschodnia, Azja | Następne obrączkowe zaćmienie Słońca widoczne w Polsce (Kraków, Rzeszów). |
23 lipca 2093 | obrączkowe | 05:07,1 min | Ameryka Północna, Europa Środkowa, Wschodnia, Azja | Obrączkowe zaćmienie Słońca widoczne w Polsce (Zielona Góra, Wrocław, Kraków). |
7 października 2135 | całkowite | 04:42,9 min | Środkowa Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce (Wrocław, Katowice, Kraków). |
25 maja 2142 | całkowite | 03:21,4 min | Środkowa Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce (Pomorze). |
10 lutego 2195 | obrączkowe | 06:47,7 min | Wschodnia Europa | Obrączkowe zaćmienie Słońca widoczne w Polsce (Suwałki, Białystok, Warszawa, Lublin, Kielce, Rzeszów). |
14 kwietnia 2200 | całkowite | 01:27,1 min | Środkowa Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce. |
16 maja 2227 | całkowite | 01:03,1 min | Środkowa Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce (Katowice, Warszawa, Białystok). |
21 sierpnia 2305 | obrączkowe | 03:18,1 min | Wschodnia Europa | Obrączkowe zaćmienie Słońca widoczne w Polsce (Suwałki). |
19 marca 2379 | całkowite | 03:11,4 min | Środkowa Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce (Katowice, Kraków, Kielce, Warszawa, Białystok). |
22 lipca 2381 | całkowite | 05:36,8 min | Środkowa Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce (Zielona Góra, Wałbrzych, Wrocław, Katowice, Kraków). |
2 września 2426 | całkowite | 05:18,4 min | Północna i Wschodnia Europa | Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Polsce (Szczecin, Słupsk, Gdańsk, Bydgoszcz, Olsztyn, Warszawa, Białystok). |
[edytuj] Lista najdłuższych zaćmień Słońca od 1 roku n. e. do 3000 r. n. e.
Należy pamiętać, że obliczenia dotyczące zaćmień bardzo odległych czasowo obarczone są sporym ryzykiem błędu. Dlatego też różne źródła mogą podawać nieco odmienne wyniki obliczeń w zależności od przyjętej metody szacowania ruchu ciał niebieskich. Główne źródło błędu tkwi w braku danych co do nieregularności ruchów Ziemi i Księżyca. Dane te mogą być jedynie ekstrapolowane na podstawie obserwacji dotyczących stosunkowo krótkiego okresu.
[edytuj] Całkowite zaćmienia Słońca
Data | Długość |
---|---|
16 lipca 2186 | 7:29 min |
5 lipca 2168 | 7:26 min |
27 czerwca 363 | 7:24 min |
27 lipca 2204 | 7:22 min |
8 lipca 381 | 7:22 min |
9 czerwca 1062 | 7:20 min |
20 czerwca 1080 | 7:18 min |
16 czerwca 345 | 7:17 min |
3 czerwca 699 | 7:16 min |
13 czerwca 717 | 7:15 min |
1 czerwca 132 | 7:14 min |
24 czerwca 2150 | 7:14 min |
29 maja 1044 | 7:12 min |
25 czerwca 2522 | 7:12 min |
12 czerwca 150 | 7:12 min |
19 lipca 399 | 7:11 min |
3 lipca 2885 | 7:11 min |
14 czerwca 2504 | 7:10 min |
23 czerwca 2867 | 7:10 min |
23 maja 681 | 7:09 min |
20 czerwca 1955 | 7:08 min |
8 sierpnia 2222 | 7:06 min |
22 maja 114 | 7:05 min |
1 lipca 1098 | 7:05 min |
8 czerwca 1937 | 7:04 min |
30 czerwca 1973 | 7:04 min |
5 lipca 2540 | 7:04 min |
16 lipca 2903 | 7:04 min |
6 czerwca 327 | 7:03 min |
22 czerwca 168 | 7:02 min |
25 czerwca 735 | 7:02 min |
12 czerwca 2849 | 7:00 min |
Najdłuższe całkowite zaćmienie Słońca w XXI wieku będzie miało miejsce 22 lipca 2009 a będzie trwało 6 m 39 s. Całkowite zaćmienie Słońca może trwać (teoretycznie) do 7 m 32 s.
[edytuj] Obrączkowe zaćmienia Słońca
Data | Czas trwania |
---|---|
7 grudnia 150 | 12:24 min |
25 listopada 132 | 12:16 min |
17 grudnia 168 | 12:15 min |
14 grudnia 1955 | 12:09 min |
14 stycznia 3080 | 12:09 min |
24 stycznia 3098 | 12:05 min |
24 grudnia 1973 | 12:03 min |
25 grudnia 1628 | 12:02 min |
2 grudnia 1937 | 12:00 min |
Najdłuższe obrączkowe zaćmienie Słońca w XXI wieku będzie miało miejsce 15 stycznia 2010 a będzie trwało 11:08 min.
[edytuj] Całkowite zaćmienia Słońca widoczne z położenia dzisiejszej Warszawy - 21°00' E 52°15' N
Dane zgodnie z: NASA World Atlas of Solar Eclipse Paths
Data |
---|
10.02.1286 p.n.e. |
29.04.1011 p.n.e. |
24.06.894 p.n.e. |
06.08.700 p.n.e. |
19.02.348 p.n.e. |
13.07.364 p.n.e. |
19.10.183 p.n.e. |
28.05.64 p.n.e. |
01.06.113 n.e. |
09.10.348 n.e. |
29.11.878 n.e. |
04.09.1187 n.e. |
07.06.1415 n.e. |
26.06.1424 n.e. |
28.07.1851 n.e. |
08.06.2681 n.e. |
15.08.2911 n.e. |
Uwaga: Dane dotyczące odległych czasowo zjawisk astronomicznych mogą być jak wspomniano powyżej niedokładne.
[edytuj] Zobacz też