Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
Z Wikipedii
 Ten artykuł jest częścią serii Polityka Polski |
| Prawo |
|---|
| Konstytucja Polskie prawo |
| Władza wykonawcza |
| Prezydent Lech Kaczyński Prezes Rady Ministrów Donald Tusk Rada Ministrów |
| Władza ustawodawcza |
| Sejm Senat Zgromadzenie Narodowe |
| Władza sądownicza |
| Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny Trybunał Stanu Naczelny Sąd Administracyjny |
| Samorząd terytorialny |
| Samorząd w Polsce Samorząd gminny Samorząd powiatowy Samorząd województwa |
| Kluby parlamentarne |
| PO PiS Lewica PSL |
| Wybory |
| Wybory w Polsce (od 1989):
prezydenckie: |
Sejm - od końca XIV w. najwyższy organ władzy ustawodawczej w Polsce.
W III Rzeczypospolitej Sejm stanowi pierwszą izbę polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym (wybory pięcioprzymiotnikowe). Kadencja Sejmu, zgodnie z Konstytucją, trwa 4 lata; biegnie od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.
Budynek Sejmu i inne gmachy parlamentu usytuowane są nad skarpą wiślaną w rejonie ulic Wiejskiej, Górnośląskiej i Maszyńskiego w Warszawie. Najważniejszymi pomieszczeniami w Sejmie są Sala Posiedzeń i Sala Kolumnowa. Cały kompleks został zbudowany między 1925 a 1928 rokiem. Wcześniej obradowano w przebudowanym budynku dawnej szkoły.
Obecny Sejm obraduje ciągle, jego obrady są jawne (transmitowane przez radio i telewizję). Do pomocy w jego działaniu powołana jest Kancelaria Sejmu.
Spis treści |
[edytuj] Historia Sejmu
Nazwa "Sejm" oznacza w języku staropolskim zjazd ludności. Najwcześniejszy znany opis zawarty jest w Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum. Powstanie Sejmu poprzedzały zjazdy dzielnicowe i prowincjonalne. Kolebką polskiego parlamentaryzmu są Chęciny, do których przed bitwą pod Płowcami Władysław Łokietek zwołał ogólnopolski wiec (w dniach od 26 maja do 14 czerwca 1331 r.). Wydarzenie to uważane jest przez wielu historyków, począwszy od Jana Długosza, za początek przyszłych sejmów Rzeczypospolitej. W roku 1493 król Jan Olbracht zwołał sejm walny (wielki), czyli zjazd ogólnokrajowy, na którym wyłoniła się izba poselska – osobna izba sejmowa, będąca reprezentacją szlachty wybraną na sejmikach ziemskich. W okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej Sejm był przedstawicielem wyłącznie stanu szlacheckiego. Był on jednym z najważniejszych przywilejów szlacheckich, co miało swój wyraz w konstytucji Nihil novi z 1505 r., w której zapisano, że król nie może stanowić żadnych praw bez zgody posłów i senatorów.
Trzy stany reprezentowane w Sejmie to: posłowie, senatorowie i król. Początkowo prawo głosu mieli na nich król i senatorowie, szlachta jedynie przysłuchiwała się obradom i wyrażała aprobatę lub sprzeciw. Ustawy wówczas nazywano konstytucjami.
W kompetencjach Sejmu było: uchwalanie konstytucji (ustaw) w sprawach wydatków i dochodów państwa, wielkości podatków, liczebności wojska oraz podejmowanie decyzji o wojnie, przymierzach politycznych i sojuszach wojskowych. Sejm był zwoływany przez króla, a w okresie bezkrólewia (interregnum) przez prymasa-interrexa.
Sejmy były:
- zwyczajne, które zbierały się co 2 lata na okres 6 tygodni;
- nadzwyczajne, które mogły być zwołane w dowolnym terminie na okres 2 tygodni.
Do czasu zawarcia unii lubelskiej w 1569 i utworzenia wspólnego polsko-litewskiego sejmu jego sesje odbywały się w Piotrkowie, Krakowie, Bydgoszczy, Radomiu, Sandomierzu (sejmik generalny przy osobie króla), Lublinie, Parczewie i w Warszawie. Później w Warszawie, Toruniu i co trzecia sesja w Grodnie.[1]
W XVII w. Rzeczpospolita przeżywała kryzys. Jednym z jego objawów, choć na pewno nie główną przyczyną, było częste zrywanie sejmu za pomocą liberum veto.
Próby zażegnania kryzysu podjął się Sejm Wielki z 1791 r., który uchwalił Konstytucję 3 Maja. Próba nie powiodła się, a wręcz przeciwnie – zakończyła się ostatecznym upadkiem Rzeczypospolitej.
W XIX w. pewną rolę odegrały Sejmy Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego oraz Sejm Krajowy w Galicji.
W 1918 przedstawiciele Polaków żyjących w Niemczech zebrali się na Polskim Sejmie Dzielnicowym w Poznaniu.
W okresie międzywojennym po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zwołano jednoizbowy Sejm Ustawodawczy, którego zadaniem było uchwalenie tzw. Małej Konstytucji, która wprowadziła ustrój republikański i system rządów parlamentarnych.
Konstytucja marcowa z 1921 r. umocniła rolę Sejmu czyniąc z niego (obok Senatu) centralny organ w państwie (tzw. sejmokracja).
Po zamachu majowym, a w szczególności po wejściu w życie konstytucji kwietniowej rola parlamentu zmalała; zwierzchnia władza należała do Prezydenta. W czasie II wojny światowej władze RP na uchodźstwie powołały Radę Narodową Rzeczypospolitej Polskiej, która jako organ mianowany przez prezydenta RP z konieczności przejęła większość funkcji parlamentu. W czasie okupacji rolę tę w kraju pełniła Rada Jedności Narodowej.
Po wojnie, w znajdującej się pod kontrolą Związku Radzieckiego Polsce Ludowej powstał parlament jednoizbowy, o roli fasadowej wobec rządzącej PZPR.
W czerwcu 1989 odbyły się wybory do dwuizbowego Sejmu kontraktowego. Porozumienia Okrągłego Stołu zapewniły automatycznie większość kandydatom PZPR i jej koalicjantom (tylko wybory do Senatu nie miały tych ograniczeń). Następne wybory w latach 1991 i 1993 przeprowadzono już na podstawie demokratycznych ordynacji. Zgodnie z art. 95 Konstytucji, Sejm i Senat są organami państwa w zakresie władzy ustawodawczej.
[edytuj] Organy Sejmu
[edytuj] Funkcje i uprawnienia Sejmu
A - sala posiedzeń Senatu RP,
B - budynek administracyjny,
C, D - budynek główny Sejmu RP,
E, F - (Nowy) Dom Poselski,
G - budynek Komisji Sejmowych,
H - budynek administracyjny, biuro przepustek, księgarnia,
I - sala posiedzeń Sejmu RP,
J - budynek administracyjny,
K - budynek administracyjny (Stary Dom Poselski), sekretariaty Komisji Sejmowych, Biblioteka Sejmowa,
L, Ł - budynki administracyjne
[edytuj] Funkcja ustrojotwórcza i ustawodawcza
- ustanawianie ustroju państwa
- stanowienie prawa przez uchwalanie ustaw (w tym budżetu państwa) oraz uchwał
- określanie podstawowych kierunków działalności państwa
[edytuj] Funkcja kreacyjna
- powoływanie na stanowiska i zatwierdzanie składu rządu
- w szczególnym wypadku – prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności)
- wybór i powoływanie na stanowiska:
- zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu
- sędziów Trybunału Konstytucyjnego
- członków Krajowej Rady Sądownictwa (spośród posłów)
- członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej
- Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka
- prezesów Najwyższej Izby Kontroli, Narodowego Banku Polskiego
- Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych
- prezesa i członków kolegium Instytutu Pamięci Narodowej
- powoływanie osób na niektóre inne stanowiska państwowe przez Marszałka Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami (zobacz: Marszałek Sejmu)
[edytuj] Funkcja kontrolna
- wotum nieufności wobec rządu lub konkretnego ministra
- absolutorium budżetowe
- zapytanie poselskie i interpelacje skierowane do członków rządu, prezesa NIK lub NBP (osoby, do których skierowane są zapytania i interpelacje mają 21 dni na odpowiedź)
- kontrola nad działalnością samorządu terytorialnego (art. 171 konstytucji):
- kontrola pośrednia - wykonywanie nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego przez Prezesa Rady Ministrów, - kontrola bezpośrednia, gdy na wniosek Prezesa Rady Ministrów Sejm ocenia, czy organ stanowiący samorządu terytorialnego "rażąco narusza Konstytucję lub ustawy".
[edytuj] Kadencje Sejmu i Senatu w II Rzeczypospolitej
| kadencja Sejmu | kadencja Senatu | dzień wyborów | początek kadencji Sejmu i Senatu | pierwsze posiedzenie Sejmu | pierwsze posiedzenie Senatu | koniec kadencji Sejmu i Senatu | Marszałkowie Sejmu | Marszałkowie Senatu |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sejm Ustawodawczy | brak [2] | 26 stycznia 1919 | - | 10 lutego 1919 | - | 28 listopada 1922 | Wojciech Trąmpczyński | - |
| I | I | 5 listopada 1922 | 1922 | 28 listopada 1922 | 28 listopada 1922 | 1928 | Maciej Rataj | Wojciech Trąmpczyński |
| II | II | 4 marca 1928 | 1928 | 27 marca 1928 | 27 marca 1928 | 1930 | Ignacy Daszyński | Julian Szymański |
| III | III | 16 listopada 1930 | 1930 | 9 grudnia 1930 | 9 grudnia 1930 | 1935 | Kazimierz Świtalski | Władysław Raczkiewicz |
| IV | IV | 8 września 1935 | 1935 | 4 października 1935 | 4 października 1935 | 1938 | Stanisław Car, Walery Sławek | Aleksander Prystor |
| V | V | 6 listopada 1938 | 1938 | 28 listopada 1938 | 28 listopada 1938 | 2 listopada 1939 [3] | Wacław Makowski | Bogusław Miedziński |
[edytuj] Kadencje Sejmu w PRL
Po zmianie Konstytucji PRL z 1952 w kwietniu 1989 przywrócono istnienie Senatu jako izby wyższej polskiego parlamentu.
[edytuj] Kadencje Sejmu i Senatu w III Rzeczypospolitej
[edytuj] Galeria zdjęć
 Współczesny budynek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej |
 Wcześniejsza siedziba Sejmu |
 Sala obrad Sejmu, w oddali widoczny krzyż sejmowy |
 Sala obrad poza posiedzeniem |
[edytuj] Zobacz też
Definicja słownikowa w Wikisłowniku
Grafiki i media na Wikimedia Commons- Prezydium Sejmu
- Prezydium Senatu
- Marszałek Sejmu – lista Marszałków Sejmu
- Senat - Lista Marszałków Senatu
- Wicemarszałek Sejmu - lista Wicemarszałków Sejmu
- Wicemarszałek Senatu - lista Wicemarszałków Senatu
- Sejmy rozbiorowe
- Sala Posiedzeń w Sejmie
- Sala Kolumnowa w Sejmie
- Kryzys sejmowy w Polsce, 2006
- Sejm Dzieci i Młodzieży
- Posłowie na Sejm w II RP
[edytuj] Przypisy
- ↑ Władysław Konopczyński Chronologia sejmów polskich 1493-1793, passim
- ↑ przepisy ustrojowe nie przewidywały istnienia Senatu w latach 1918-1922
- ↑ 2 XI 1939 Sejm i Senat zostały rozwiązane przez Prezydenta RP, który 1 XII 1939 zarządził wybory na 60 dni po zakończeniu wojny
- ↑ Uchwała Rady Państwa z 13 XI 1952
- ↑ kadencja Sejmu i Senatu trwa 4 lata i upływa w przeddzień zebrania się nowo wybranego Sejmu; zgodnie z art. 98 ust. 2 Konstytucji Prezydent RP w okresie do 7 sierpnia 2011 wyznaczy datę wyborów przypadającą na dzień do 5 października 2011
[edytuj] Linki zewnętrzne
Albania • Andora • Austria • Belgia • Białoruś • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Kazachstan • Kosowo† • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Węgry • Wielka Brytania • Włochy
Terytoria zależne: Gibraltar • Guernsey • Jersey • Wyspa Man • Wyspy Owcze
Terytoria autonomiczne (stanowią integralną część państw): Azory (Portugalia) • Baszkiria (Rosja) • Gagauzja (Mołdawia) • Irlandia Północna (Wielka Brytania) • Kałmucja (Rosja) • Karelia (Rosja) • Krym (Ukraina) • Szkocja (Wielka Brytania) • Walia (Wielka Brytania) • Wojwodina (Serbia) • Wyspy Alandzkie (Finlandia)
Państwo nieuznawane na arenie międzynarodowej: Naddniestrze (Mołdawia) •
† Republika Kosowa jest obecnie nieuznana m.in. przez Serbię. Uznana jest przez 38 państw. (stan z 17 kwietnia 2008)
