Królestwo Jugosławii
Z Wikipedii
| Краљевина Југославија Kraljevina Jugoslavija Królestwo Jugosławii |
|||||
|
|||||
|
|||||
| Dewiza: (srb.) Jedan narod, jedan kralj, jedna država (Jeden naród, jeden król, jedno państwo) |
|||||
| Hymn: Bože pravde, Lijepa naša domovino i Naprej zastava slave | |||||
 |
|||||
| Język urzędowy | serbsko-chorwacki, macedoński, słoweński | ||||
| Stolica | Belgrad | ||||
| Ustrój polityczny | monarchia konstytucyjna | ||||
| Powierzchnia • całkowita |
255 000 km² |
||||
| Liczba ludności (1938) • całkowita • gęstość zaludnienia |
20 500 000 80 osób/km² |
||||
| Jednostka monetarna | dinar serbski (CSD) | ||||
| Data powstania | 6 stycznia 1929 | ||||
| Data likwidacji | 17 kwietnia 1941 | ||||
| Strefa czasowa | UTC +1 - zima UTC+2 - lato |
||||
.png/85px-Kingdom_of_Yugoslavia_CoA_(big).png)
Królestwo Jugosławii - nazwa państwa południowosłowiańskiego, używana od 1929 dla królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Rządziła nią dynastię Karadziordziewiciów (do 1945).
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Okres międzywojenny
1928 r. - poseł z Czarnogóry zastrzelił w Skupsztinie trzech przywódców Chorwackiej Partii Chłopskiej.
1929 r. - w zaistniałej po zamachu sytuacji, groźnej dla istnienia państwa, Aleksander I zawiesił konstytucję i zdecydował się na rządy osobiste. Zmieniono wówczas nazwę kraju na Królestwo Jugosławii i dokonano podziału kraju na okręgi (zwane: banowiny) znosząc historyczne ukształtowanie krain, z których powstało Królestwo SHS.
1931 r. - król Aleksander I nadał Jugosławii nową konstytucję, wzmacniającą władzę monarchy, ograniczającą prawa i wolności obywatelskie oraz samą demokrację.
1934 r. - Aleksander I zginął w zamachu zorganizowanym przez terrorystów chorwackich i macedońskich. W imieniu następcy tronu, Piotra II Karadziordziewicia, władzę przejęła Rada Regencyjna z uwagi na jego małoletność.
[edytuj] II wojna światowa
6 kwietnia 1941 r. – atak III Rzeszy na Jugosławię. Po dwunastu dniach walk państwo jugosłowiańskie upada, a jego ziemie zostają rozdzielone pomiędzy Niemcy i państwa sojusznicze: Włochy, Węgry i Bułgarię. Z okupantami współpracę podjął ruch ustaszów w celu dokonania secesji Chorwacji od państwa jugosłowiańskiego.
Ważniejsze daty kwietniowe:
- 10 kwietnia - ogłoszenie niepodległości przez Chorwację
- 12 kwietnia - kapitulacja stolicy Jugosławii - Belgradu.
- 13 kwietnia - przystąpienie Węgier do wojny przeciwko Jugosławii.
- 15 kwietnia - Chorwacja przystępując do paktu trzech staje się sojusznikiem III Rzeszy.
- 17 kwietnia - ogłoszenie kapitulacji Jugosławii.
- 1 maja - podział okupowanej Słowenii między Niemcy i Włochy.
1941 – 1945 r. - państwo jugosłowiańskie przestaje istnieć. Część terytorium okupanci włączyli do swoich państw, a z pozostałej części powstały:
- pod protektoratem niemieckim utworzono Niezależne Państwo Chorwackie, a w okrojonej Serbii Niemcy powołali marionetkowy rząd Milana Nedicia.
- Macedonię włączono do Bułgarii,
- Dalmację, Słowenię i Królestwo Czarnogóry oddano pod rządy Włochom.
Walkę przeciwko okupantom podjęli serbscy partyzanci – czetnicy pod dowództwem Dragoljuba Mihailovicia, wierni królowi i rządowi na emigracji oraz komunistyczni partyzanci Josipa Broz Tito. Wojna wyzwoleńcza w Jugosławii stała się wkrótce wojną domową, gdyż po stronie Niemców walczyli chorwaccy ustasze i oddziały gen. Nedicia, a czetnicy i komuniści zwalczali się nawzajem. Pomoc aliantów zostaje skierowana do oddziałów komunistycznych.
maj 1945 r. – koniec II wojny światowej. Do przejęcia władzy w Jugosławii przygotowują się komuniści Josipa Broz – Tito. Komuniści zaczynają rządy od eliminacji ustaszy i czetników.
listopad 1945 r. - opanowany przez komunistów parlament ustanowił w Jugosławii republikę, pozbawiając Karadziordziewiciów tronu. Utworzono - Socjalistyczną Federalną Republikę Jugosławii złożoną z sześciu republik:
- Serbii ze stolicą w Belgradzie - w skład której wchodziły autonomiczny region Wojwodina oraz mający podobny status okręg Kosowo,
- Chorwacji ze stolicą w Zagrzebiu,
- Macedonii ze stolicą w Skopje,
- Bośni i Hercegowiny ze stolicą w Sarajewie,
- Słowenii ze stolicą w Lublanie,
- Czarnogóry ze stolicą w Podgoricy.
styczeń 1946 r. – parlament (Skupstina) uchwalił konstytucję, która usankcjonowała zniesienie monarchii i przeprowadzoną już wcześniej nacjonalizację przemysłu.
[edytuj] Podział administracyjny
Królestwo Jugosławii podzielone było na częściowo autonomiczne banowiny.
- Dravska banovina (Ljubljana)
- Savska banovina (Zagrzeb)
- Primorska banovina (Split)
- Vrbaska banovina (Banja Luka)
- Drinska banovina (Sarajewo)
- Zetska banovina (Cetynia)
- Dunavska banovina (Nowy Sad)
- Moravska banovina (Nisz)
- Vardarska banovina (Skopje)
W 1939 roku savska banovina i primorska banovina zostały połączone w banowinę Chorwacji (hrvatska banovina).
[edytuj] Narodowości - język ojczysty
- Albańczycy - język albański
- Bośniacy (Muzułmanie) - język bośniacki
- Buniewcy - ?
- Czarnogórcy - język czarnogórski
- Chorwaci - język chorwacki
- Macedończycy - język macedoński
- Romowie - język cygański
- Rumuni - język rumuński
- Rusini - język rusiński
- Serbowie - język serbski
- Słoweńcy - język słoweński
- Węgrzy - język węgierski
[edytuj] Sąsiedzi
- Włochy
- Austria - do Niemiec w latach 1938-45
- Węgry
- Rumunia
- Bułgaria
- Grecja - do Niemiec w latach 1941-44
- Albania - do Włoch w latach 1939-43
