Język słoweński
Z Wikipedii
| Slovenščina | |
| Obszar | Słowenia, Włochy, Austria, Chorwacja i inne |
| Liczba mówiących | 2 miliony |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie Języki słowiańskie Południowosłowiańskie Język słoweński |
| Pismo | łaciński |
| Status oficjalny | |
| Język urzędowy | Słowenia, jeden z urzędowych w Unii Europejskiej |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | sl |
| ISO 639-2 | slv |
| ISO/FDIS 639-3 | slv |
| SIL | SLV |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata | |
Język słoweński – jeden z języków południowosłowiańskich. Język urzędowy w Słowenii. Posługuje się nim ok. 2 mln osób (z czego ok. 1,9 mln w Słowenii, ok. 90 tys. w przygranicznych rejonach Włoch, ok. 40 tys. w austriackiej części Karyntii, ok. 15 tys. w Chorwacji, ok. 3 tys. na Węgrzech; poza tym używany w ośrodkach emigracji słoweńskiej, takich jak Cleveland w USA i Buenos Aires w Argentynie).
Język słoweński zaliczany jest do południowej grupy języków słowiańskich, jednak posiada pewne elementy charakterystyczne dla języków północnosłowiańskich (np. użycie form praesentis niektórych czasowników dokonanych dla oznaczenia czynności przyszłych: Jutri vstanem ob osmih por. polskie "Jutro wstanę o ósmej" czy użycie słowa posiłkowego biti pol. "być" do tworzenia czasu przyszłego złożonego: Zvečer bom gledala film pol. "wieczorem będę oglądała film".) Najbardziej zbliżone do niego są język serbsko-chorwacki i język słowacki. Ponadto w leksyce i frazeologii można dostrzec silne wpływy języka niemieckiego.
Język słoweński obejmuje siedem zespołów silnie zróżnicowanych dialektów: dialekty karynckie, przymorskie, rowtarskie, goreńskie, doleńskie, styryjskie i panońskie. Język literacki powstał w XVI wieku dzięki działaczom reformacji (Primož Trubar, Adam Bohorič, Jurij Dalmatin) i oparty został na dialektach doleńskich z pewną domieszką dialektów goreńskich. Zapisywany jest w zmodyfikowanym alfabecie łacińskim, który składa się z 25 liter: a b c č d e f g h i j k l m n o p r s š t u v z ž. Stosowane są 3 dwuznaki: dž lj nj.
Pod względem wymowy język słoweński wyróżnia się wśród innych języków słowiańskich niewielką liczbą spółgłosek miękkich. Akcent wyrazowy jest swobodny, ruchomy i ma charakter dynamiczny, choć w niektórych dialektach występuje również akcent melodyczny (toniczny). Samogłoski akcentowane mogą być długie lub krótkie, co może wpływać na znaczenie słowa: naglas [naglas] pol. "akcent", na glas [nagla:s] pol. "na głos".
Charakterystyczna dla języka słoweńskiego jest kategoria liczby podwójnej, istniejąca obok liczby pojedynczej i liczby mnogiej, i używana, gdy mamy do czynienia z dwoma obiektami: eno jabolko, dve jabolki, tri jabolka ("jedno jabłko, dwa jabłka, trzy jabłka"), en pes, dva psa, trije psi ("jeden pies, dwa psy, trzy psy"). We wszystkich liczbach istnieją trzy rodzaje gramatyczne - męski, żeński i nijaki. Przypadków jest sześć (zanikł wołacz). Nie ma rodzajników ani przedimków, ale określoność lub nieokreśloność może być niekiedy sygnalizowana określoną lub nieokreśloną formą przymiotnika:
nov avto = (jakiś) nowy samochód = a new car,
novi avto = (ten) nowy samochód = the new car.
Istnieją cztery czasy gramatyczne, w tym jeden prosty (teraźniejszy) i trzy złożone, utworzone przy pomocy czasownika posiłkowego biti czyli "być" (przyszły, przeszły, zaprzeszły):
spim, spiš, spi = śpię, śpisz, śpi
spal bom, spal boš, spal bo = będę spał, będziesz spał, będzie spał
spal sem, spal si, spal je = spałem, spałeś, spał
spal sem bil, spal si bil, spal je bil = spałem był, spałeś był, spał był
Przy tworzeniu form czasu przesłego złożonego perfectum wykorzystuje się wyłącznie imiesłów (czasem określany tutaj formą-ł), np. bom spal. W języku polskim można stosować imiesłów lub bezokolicznik (bez różnicy znaczenia), w pozostałych językach słowiańskich możliwa jest jedynie forma z bezokolicznikiem.
Ponadto, tak samo jak w języku polskim, w odmianie czasownika istnieją trzy tryby gramatyczne (oznajmujący, rozkazujący, przypuszczający).
Zobacz też:
zachodniosłowiańskie:
czeski • dolnołużycki • górnołużycki • kaszubski • knaan † • polski (staropolski † • średniopolski †) • połabskie † • słowacki • słowiński † • śląski²
wschodniosłowiańskie:
białoruski • Krywiczów † • rosyjski • rusiński • ruski † • staroruski † • ukraiński
południowosłowiańskie:
bułgarski • cerkiewnosłowiański †* • macedoński • serbsko-chorwacki (bośniacki, chorwacki, czarnogórski, serbski) • słoweński • staro-cerkiewno-słowiański †
¹ Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, ale przodkiem wszystkich języków słowiańskich
² przez literaturę naukową uznawany za dialekt śląski języka polskiego
