Sloweens
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Sloweens (slovenačina) is 'n taal wat tot die Slawiese tale behoort. Binne die Slawiese tale vorm dit met Kroaties, Bosnies, Serwies, Macedonies en Bulgaars die Suid-Slawiese groep. Dit is die algemene voertaal in Slowenië. Die aantal sprekers bedra ongeveer 2 200 000 mense, naamlik ongeveer twee miljoen outochtone (inheemse) Slowene in Slowenië, Oostenryk, Italië en Hongarye en ongeveer tweehonderduisend immigrante in onder meer Argentinië, Kanada, Australië en Wes-Europa.
Inhoud |
[wysig] Taalgebied
Naas Slowenië word Sloweens van oudsher ook in gebiede wat aan Slowene bewoonde gebiede grens gepraat as en as tweede ampstaal gehandhaaf in onder andere:
- Friuli-Venezia Giulia (Furlanija Julijska Krajina) in Noord-Oos-Italië.
- Dorpe: Triëst (Trst) - Gorizia (Gorica) - Tarvisio (Trbi~);
- die Oostenrykse bondstaat Karinthië (Koroaka).
- Dorpe: Arnoldstein (Podkloater) - Villach (Beljak) - Klagenfurt (Celovec) - Ferlach (Borovlje) - Völkermarkt (Velikovec).
Sloweens word voorts deur die Slowene in die Oostenrykse deel van Stiermarken (`tajerska) ten suide van Graz (Gradec) en die Hongaarse gebied Szentgotthard (Monoater) gepraat. Ongeveer tweehonderdduisend Sloweense immigrante praat Sloweens. Die handhawing van die Sloweense taal hang van heelwat faktore af. So blyk Slowene in veral die Verenigde State (Pennsylvania, Ohio) hulle taal nouliks aan die volgende geslagte oordra, terwyl onder Slowene in Suid-Amerika die taal relatief dikwels ook deur derde en vierde generasies aktief gepraat word.
[wysig] Geskiedenis
Die vroegste taaldokument is die sogenaamde Bri~inski spomeniki (Freisinger Monumente), wat in Beierse Freising gevind is. Die tekste behandel liturgiese vrae en deels homiletiek. Die dokument is in ongeveer die jaar 1000 geskep.
[wysig] Skrif
Sloweens word met die Latynse alfabet, aangevul met die volgende diakritiese tekens, geskryf. č, a en ~. Waar Nederlands 'n x skryf, gebruik Sloweens altyd die skryfwyse ks – meer soos Afrikaans.
[wysig] Eienskappe
Sloweens is 'n flekterende taal. Enkele verskilpunte met Afrikaans is: afwesigheid van die lidwoord, groot vryheid in sinsbou, verbuiginge van selfstandige en byvoeglike naamwoorde (ses naamvalle), aspekte van werkwoorde ('n werkwoord het meer as een vorm, wat 'n tydsaspek van handelinge uitdruk) en die gebruik van tweevoud (dualis) naas enkelvoud en meervoud. Sloweens ken verder die supinum, waardeur 'n werkwoord in kombinasie met 'n werkwoord van beweging 'n ander vorm aanneem (nl. 'n wysiging van die infinitiefuitgang). Verbuigings van selfstandige en byvoeglike naamwoorde vind plaas volgens:
- naamval:
-
- Nominatief (Imenovalnik),
- Genitief (Rodilnik),
- Datief (Dajalnik),
- Akkusatief (To~ilnik),
- Lokatief (Mestnik),
- Instrumentalis (Orodnik);
-
- getal:
-
- Enkelvoud (Ednina),
- Tweevoud (Dvojina),
- Meervoud (Mno~ina);
-
- geslag:
-
- manlik (moaki spol),
- onsydig (srednji spol),
- vroulik (~enski spol).
-
De verbuiging word vertoon in die woordeinde (suffiks). Daar bestaan rofweg vier deklinasies (verbuigings - van Latyns: declinatio clinario – buig):
- manlik
- vroulik op -a
- vroulik op -ost/-ev
- onsydig
Die tydsaspek word enersyds uitgedruk deur die gebruiklike indeling teenwoordige tyd, verlede tyd en toekomende tyd, tegelykertyd word deur die Aspek die aard van 'n handeling (voltooid of onvoltooid, besigwees of herhalend) aangegee.
[wysig] Uitspraak
Sloweens het 'n vry aksent, wat nie uit die geskrewe vorm van 'n woord blyk nie. Aksente kan betekenisonderskeidend wees.
 |
Vir woordeboekinligting, sien die bladsy Sloweens op WikiWoordeboek |
[wysig] Dialekte
Sloweens het meer as veertig dialekte, wat in nege hoofgroepe verdeel kan word.
| Indo-Europese tale: Satem-tale: Slawiese tale | ||
|---|---|---|
| Wes-Slawiese tale: | ||
| Kasjoebies | Polabies | Pools | Slowaaks | Sorbies | Rusyn (Rusnak) | Tsjeggies | ||
| Oos-Slawiese tale: | ||
| Oekraïens | Russies | Rusyn (Roeteens) | Wit-Russies | ||
| Suid-Slawiese tale: | ||
| Bulgaars | Macedonies | Kerkslawies | Sloweens | Serwo-Kroaties (Bosnies, Kroaties, Serwies) | ||
