Txad
Wikipedia(e)tik
|
Txadeko Errepublika République du Tchad |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
|
|||||
| Goiburu nazionala: Unité, Travail, Progrès ( Batasuna, Lana, Garapena ) |
|||||
| Ereserkia: La Tchadienne | |||||
 |
|||||
| Hiriburua | N'Djamena |
||||
| Hiri handiena | N'Djamena | ||||
| Hizkuntza ofiziala(k) | Arabiera Frantsesa1 |
||||
| Gobernua
Presidentea
Lehen Ministroa |
Diktadura konstituzionala Idriss Deby Delwa Kassire Koumakoye |
||||
| Independentzia - Frantziatik - Gaur egungo gobernua |
1960ko abuztuaren 11 1996ko martxoaren 31 |
||||
| Eremua - Guztira - ur % |
1.840.000 km² (20.) 1,9% |
||||
| Biztanleria - Estimaketa (2005) - Errolda () - Dentsitatea |
9.826.419 (82.) 7,2 biztanle/km² (96.) |
||||
| Dirua | CFA Frankoa (CFA) |
||||
| Ordu eremua - Udan (DST) |
UTC (UTC +1) Ez (UTC +0) |
||||
| Interneteko domeinua | .td | ||||
| Telefono aurrezenbakia | +235 |
||||
| Herritarra | txadiar | ||||
| 1 Gainera ofizialak ez diren beste hizkuntza txiki batzuk ere badira. | |||||
Txad (arabieraz تشاد , frantsesez Tchad), ofizialki Txadeko Errepublika, Afrika erdialdean kokatuta dagoen estatu itsasgabea da. Iparraldean Libiarekin egiten du muga, Sudanekin ekialdean, Afrika Erdiko Errepublikarekin hegoaldean, Kamerun eta Nigeriarekin hegomendebaldean eta Nigerrekin mendebaldean.
Hiririk handiena eta hiriburua N'Djamena da. 200 talde etniko eta linguistiko daude baina arabiera eta frantsesa dira hizkuntza ofizialak.
Eduki-taula |
[aldatu] Geografia
Txad hiru eskualde geografikotan banatu ohi da: basamortua iparraldean, eskualde lehor saheliarra erdialdean eta emankorragoa den sabana hegoaldean.
Txad Lakua Afrika osoko bigarren lakurik handiena da eta herrialdeko handiena. Mendi garaiena Emi Koussi sumendia da (3.415 m)
[aldatu] Historia
Munduko herrialde gehienak bezala, oraingo estatuak hartzen duen lurraldean tribu bananduak bizi ziren. Hainbat erresuma agindu zuen bertan, garrantzitsuena Kanem-Bornu Inperioa. Erdi Aroan, atzeetitarren eragina nagusitzen joan zen, merkatari arabiarren eta bertako tribuen arteko bidegurutze bihurtuz.
XIX. mendean europarren eragina hasi zen antzematen. 1891an, Frantziaren Inperio Kolonialaren parte bihurtu zen, Bigarren Mundu Gerran kolonien artean aliatuen alde agertu ziren lehenak izan ziren. 1960an independentzia lortu zuen modu baketsuan. 1965an gerra zibil luzea hasi zen, 1998 arte iraun zuena, Idriss Déby presidente aukeratu zuten arte.
[aldatu] Gobernua eta politika
Sakontzeko, irakurri: Txadeko gobernua eta politika
Txadek independentzia eskuratu eta gero, alderdi bakarreko sistema ezarri zen herrialdean. 1979 eta 1982 artean, iparraldeko eta hegoaldeko tropen arteko gerrate zibila izan zen, Libia nahiz Frantziaren parte hartzearekin. 1975etik 1982ra estatu kolpeak eman zituzten, azkena Hisséne Habrék burututakoa. Honek boterean iraun zuen 1990era arte. urte horretan, Idriss Débyk eskuratu zuen boterea. 1992an alderdi politiko guztiak legeztatu ziren. 1996an Déby presidente aukeratu zuten, eta iparraldeko tribu nomaden altxamendu bati aurre egin zion.
[aldatu] Banaketa administratiboa
Sakontzeko, irakurri: Txaden banaketa administratiboa
 |
Txadek 18 eskualde ditu:
|
|
| Afrikako herrialde eta lurraldeak (Nazio Batuen azpi-eskualdeka) | |||
Iparraldeko Afrika |
Aljeria • Egipto • Libia • Maroko • Mendebaldeko Sahara • Sudan • Tunisia | Mendebaldeko Afrika |
Benin • Burkina Faso • Boli Kosta • Cabo Verde • Gambia • Ghana • Ginea • Ginea Bissau • Liberia • Mali • Mauritania • Niger • Nigeria • Senegal • Sierra Leona • Togo |
Erdialdeko Afrika |
Angola • Afrika Erdiko Errepublika • Ekuatore Ginea • Gabon • Kamerun • Kongoko Errepublika • Kongoko Errepublika Demokratikoa • Sao Tome eta Principe • Txad | Ekialdeko Afrika |
Burundi • Djibuti • Eritrea • Etiopia • Kenya • Komoreak • Madagaskar • Malawi • Maurizio • Mozambike • Ruanda • Seychelleak • Somalia • Tanzania • Uganda • Zambia • Zimbawe |
Hegoaldeko Afrika |
Botswana • Hego Afrika • Lesotho • Namibia • Swazilandia | Menpeko lurraldeak eta bestelakoak: |
Erresuma Batua: Santa Helena • Espainia: Kanariar Uharteak • Melilla • Zeuta • Frantzia: Mayotte • Réunion • Portugal: Madeira |
