XIX. mendea
Wikipedia(e)tik
XIX. mendeak 1801etik 1900. urtera bitarteko iraupena du, biak barne. Hala ere hainbat historialarik 1815tik (Viennako Kongresua) 1914rako tarteaz hitz egiteko erabiltzen dute izendapen hau. Beste autore batzuek luzeagoa egiten dute eta 1789tik 1914rainoko tartea hartzen dute kontutan.
| Mendeak: | XVIII.a - XIX.a - XX.a |
| Hamarkadak: | 1800koa 1810koa 1820koa 1830koa 1840koa 1850koa 1860koa 1870koa 1880koa 1890koa |
| XIX. mendearen taula | |
[aldatu] Gertaerak
- 1801: Britania Handiak eta Irlandako Erresumak Erresuma Batua osatu zuten.
- 1816-28: Shakaren erresuma zulua Afrika hegoaldeko erresumarik handiena bilakatu zen.
- 1820: Amerikatik askatutako hainbat esklabok Liberia sortu zuten Afrikan.
- 1833tik 1876ra: hiru Gerra Karlistak.
- 1848: Manifestu Komunista idatzi zutan.
- 1851-64: Taipineko altxamendua. Mende osoan Txinan izandako gatazkarik odoltsuena.
- 1867: Estatu Batuek Alaska erosi zioten Errusiari.
- 1879-84: Peru, Bolivia eta Txileren arteko gerra.
- 1884-85: Txinatar-Frantziar Gudatik frantziar Indotxina sortu zen.
- 1896: Aro Modernoko lehen Olinpiar Jokoak ospatu ziren, Atenasen.
[aldatu] Pertsona nabarmenak
- Grimm anaiak antropologoak eta idazleak.
- Paul Cezanne margolaria
- Vincent van Gogh margolaria
- Ludwig van Beethoven musikaria
- Piotr Txaikovski musikaria.
- Emile Zola idazlea
- Karl Marx filosofoa
- Johann Wolfgang von Goethe idazlea
- Marie Curie zientzialaria
- Gregor Mendel abadea eta zientzialaria.
- Báb pertsiarra: babaismoaren sortzailea.
- Søren Kierkegaard filosofoa
- Benjamin Disraeli politikaria
- Sabino Arana politikaria
- Victoria erregina
- Friedrich Nietzsche filosofoa
- Charles Darwin zientzilaria
[aldatu] Zientzia eta teknologia
- 1800: Alessandro Voltak bateria elektrikoa asmatu zuen.
- 1817: Kaleidoskopioa: David Brewster
- 1821: Motore elektrikoa: Michael Faraday
- 1837: Dagerrotipoa (argazkigintza): Louis-Jacques-Mandé Daguerre
- 1842: Anaestesia: Crawford Long
- 1859: Charles Darwinen Espezieen Jatorria
- 1862: Pasteurizazioa: Louis Pasteur, Claude Bernard
- 1876: Telefonoa: Alexander Graham Bell
- 1886: Gasolinazko motorea: Gottlieb Daimler
- 1899: Zinta grabagailu magnetikoa: Valdemar Poulsen
