Afrika Erdiko Errepublika
Wikipedia(e)tik
|
Afrika Erdiko Errepublika République Centrafricaine |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
|
|||||
| Goiburu nazionala: "Unité, Dignité, Travail" ( Batasuna, duintasun, lana ) |
|||||
| Ereserkia: La Renaissance, E Zingo' (Sangoz) | |||||
 |
|||||
| Hiriburua | Bangui 4°22′N, 18°35′E |
||||
| Hiri handiena | Bangui | ||||
| Hizkuntza ofiziala(k) | Frantsesa, Sangoa | ||||
| Gobernua
Presidentea
Lehen Ministroa |
Errepublika François Bozizé Élie Doté |
||||
| Independentzia - Aldarrikatua |
Frantziatik 1960 |
||||
| Eremua - Guztira - ur % |
240,534 km² (43) 0,00% |
||||
| Biztanleria - Estimaketa (2006) - Errolda (2003) - Dentsitatea |
4.216.6666 (124) 3,895,150 6,77 biztanle/km² (191) |
||||
| Dirua | CFA frankoa (XAF) |
||||
| Ordu eremua - Udan (DST) |
UTC (UTC +1) Ez (UTC +1) |
||||
| Interneteko domeinua | .cf | ||||
| Telefono aurrezenbakia | +236 |
||||
| Herritarra | erdiafrikar | ||||
Afrika Erdiko Errepublika, izenak dione bezala, Afrikaren erdialdean kokatuta dagoen estatua da eta, hortaz, itsasgabea. Mugakide ditu Txad iparraldean, Sudan ekialdean, Kongoko Errepublika eta Kongoko Errepublika Demokratikoa hegoaldean eta Kamerun mendabaldean.
Afrika Erdiko Errepublika munduko herrialde txiroenetarikoa, Afrikako hamar txiroenen artean.
Eduki-taula |
[aldatu] Geografia
Afrika Erdiko Errepublika guztiz estatu itsasgabea da, kontinentearen erdi-erdian kokatua. Herrialdearen gehiengoa goi-ordoki zabalak hartzen du, 500 m garai dena. Ipar-ekialdean Fertit Mendixkak daude eta hegoaldean mendi sakabanatu batzuk. Ipar-mendebaldean Yade Mendigunea dago, granitozko goi-ordokia (1.143 m).
Ibai nagusiak Ubangui, Chari eta Lobaye dira. Klima tropikat-ekuatoriala da, euri ugari eta tenperatura 18 etq 40ºC artekoa. Landaredia (eta hortaz ekosistema osoa) arrisku bizian dago, basamortutze aurreratua dela-eta.
[aldatu] Historia
Behin oihanez estalitako lurralde hauetako lehen biztanleak pigmeo babingak eta gero bantuak izan ziren. XIX. mendea arte, Islamiar mugatik haratago bizi izan ziren, erljio abrahamikoen eraginetik at (Judaismoaa, Kristautasuna eta Islama). Garai horretan hasi ziren merkatari musulmanak gutxinaka eskualdean sartzen, merkataritza errazteko asmotan. Baina mende erdialdetik aurrera, soldadu armatuz lagundutako esklabo-merkatariak eskualdean sartu ziren. 1860-1910 artean, Afrika erdialdeko esklabo-merkatariek (Sudan, Txad, Kamerun, AEE iparraldeko Dar al-Kuti eta AEE hegoaldeko Nzakara eta Zande eskualdekoak) ekialdeko eskualdeetako biztanleriaren gehiengoa esportatu zuten, gaur egun biztanle gutxi dutenak.
Frantziarrek XIX. mende amaieran kolonizatu zuten eskualde osoa eta Oubangui-Chari izenpean administratu. Bigarren Mundu Gerran kolonia aliatuekin bat egin zuen. Herrialdea 1958ko abenduaren 1ean bihurtu zen Afrika Erdiko Errepublika eta 1960ko abuztuaren 13an independentzia aldarrikatu zuen.
Independentzia osteko 30 urtetan, estatuaren agintea presidente ez-demokratikoen esku zegoen, sarri estatu kolpez bereganatua. Biztanleen nahigabea handitzen joan zen, batez ere Gerra Hotza amaitzean. Lehenengo egiazko hauteskunde demokratikoak 1993an izan ziren. Ange-Félix Patassé-k irabazi zuen, baina herriaren babesa galtzen joan zen eta François Bozizé jeneralak kargutik bota zuen. Bozizé jeneralak 2005eko maiatzeko hauteskundeak irabazi zituen eta agintean da orain.
[aldatu] Banaketa administratiboa
Sakontzeko, irakurri: Afrika Erdiko Errepublikaren banaketa administratiboa
Afrika Erdiko Errepublika 14 prefektura administratibotan (préfectures), 2 prefektura ekonomikotan (préfectures economique) eta autonomia udalerri baten banatua dago. Prefekturak azpiprefekturatan (sous-préfectures) banatuak daude.
14 prefekturak::
|
|
Bi prefektura ekonomikoak Nana-Grébizi eta Sangha-Mbaéré dira. Autonomia udalerria hiriburua da: Bangui.
[aldatu] Kanpo loturak
Jalgi.com atlasa datuak, mapak eta irudiak
CIA - World Factbook geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak
| Afrikako herrialde eta lurraldeak (Nazio Batuen azpi-eskualdeka) | |||
Iparraldeko Afrika |
Aljeria • Egipto • Libia • Maroko • Mendebaldeko Sahara • Sudan • Tunisia | Mendebaldeko Afrika |
Benin • Burkina Faso • Boli Kosta • Cabo Verde • Gambia • Ghana • Ginea • Ginea Bissau • Liberia • Mali • Mauritania • Niger • Nigeria • Senegal • Sierra Leona • Togo |
Erdialdeko Afrika |
Angola • Afrika Erdiko Errepublika • Ekuatore Ginea • Gabon • Kamerun • Kongoko Errepublika • Kongoko Errepublika Demokratikoa • Sao Tome eta Principe • Txad | Ekialdeko Afrika |
Burundi • Djibuti • Eritrea • Etiopia • Kenya • Komoreak • Madagaskar • Malawi • Maurizio • Mozambike • Ruanda • Seychelleak • Somalia • Tanzania • Uganda • Zambia • Zimbawe |
Hegoaldeko Afrika |
Botswana • Hego Afrika • Lesotho • Namibia • Swazilandia | Menpeko lurraldeak eta bestelakoak: |
Erresuma Batua: Santa Helena • Espainia: Kanariar Uharteak • Melilla • Zeuta • Frantzia: Mayotte • Réunion • Portugal: Madeira |
