Gerra Hotza
Wikipedia(e)tik
Gerra hotza Bigarren Mundu Gerraren ondoren Estatu Batuak eta Sobietar Batasunak buru zituzten bi herrialde taldek bizitako tentsio garaiari deritzo. Bi modelo ekonomiko, sozial eta politikoren arteko gatazka izan zen, baita Europak munduan galdu berri zuen nagusitasunarengatik ere. Aliatuen arteko tentsioa gerra bukatu aurretik hasia zen eta 1991. urtean Sobietar Batasuna desegartzerarte iraun zuen.
Bigarren Mundu Gerran lagun izan baziren ere, AEB eta SESB ez ziren bata besteaz fido. Aliantza bai, baina deskonfiantza ere bai. Gerra amaitu zenean, tentsioa begibistan zegoen eta Potsdam, Teheran eta Yaltan behin eta berriro ikusi zen Churchill eta Trumanek ez zutela begi onez ikusten Stalinen Sobietar Batasuna.
Estatu Batuek kapitalismoaren defentsa sutsua egiten zuten eta demokrazia eta askatasunaren ordezkari kontsideratzen ziren. Sobietar Batasunak, berriz, sozialismoa eta justizia soziala denfendatzen zuen, burgesiaren kontra eta gizartearen arazoak konpondu nahian.
Bi erraldoi hauen erdian, Europa eta Asia bi bloketan banatu ziren. Mundu guztian ibili ziren bi potentziak aliatu bila eta AEB-k Europa Mendebaldea, Ozeania eta Amerika bereganatu zituen, Kuba edo Nikaragua bezalako kasu isolatuak salbu. SESB-ek, bere aldetik, Europa Zentral eta Ekialdean lortu zituen lagunak eta Korea Iparraldea ere bai, 38º paraleloz gora zegoena, alegia.
Bi potentzia nagusiak ez ziren inoiz gerra batean aurrez aurre ikusi, zenbait alditan gertu egon ziren arren, eta guda nuklearrarekiko beldurra handia izan zen arren. Hala ere, Estatu Batuek eta Sobietar Batasunak euren aliatuak erabili zituzten borroka militarra aurrera eramateko.
[aldatu] Gertatutako hainbat gatazka
- Berlingo blokeoa.
- Koreako guda (1950-1953), Hego eta Ipar Korearen zatiketa ekarri zuena.
- Kubako misilen krisia.
- Vietnamgo gerra (1965-1973).
- Afganistango guda (1979-1989).
[aldatu] Marshall Plana eta COMECON
Bigarren Mundu Gerraren ostean Estatu Batuek Europari emandako laguntza ekonomikoen programaren izena. Gerra bukatu zenean, Europa erabat suntsituta geratu zen eta Ameriketako Estatu Batuek laguntza ekonomikoak aurreikusi zituen herri hauek berriro martxan jartzeko. Hori bai, kapitalismoaren abantailak garbi nabarmendu behar ziren horretarako.
Horrela, 1947an, Marshall jeneralak horrelako laguntzak proposatu zituen: interes txikiko maileguak eman zituen edo inbertsio publikoak burutu zituen, goseari eta miseriari ekidin eta, batez ere, komunismoaren arriskua uxatu nahian. Laguntza jasotzeko gobernuek komunisten aurkako jarrera erakutsi behar izan zuten.
Espainiaren kasuan, galtzaile faxisten lagun zela-eta, plan honetatik at geratu zen, baina Gerra Hotzaren garaian aldaketa batzuk egin ondoren (demokrazia organikoa...), lortu zuen planaren barruan sartzea (eta horrela autarkia deuseztatzea).
Ekialdeko herrialdeek, bere aldetik, COMECON osatu zuten: Batak besteari Laguntza Ekonomikoa emateko Kontseilua. SESBk eta Europa ekialdeko bere aliatuek Marshall planari emandako erantzuna izan zen. Herri hauek amerikarren asmoetarik kanpo gertu zirenean, SESBk bere erakunde ekonomikoa sortu zuen 1949an. Erakunde honek sozialisten bide ekonomikoak jorratzen zituen eta horrekin batera euren ekonomiak koordinatzen zituen.
[aldatu] NATO eta Varsoviako Ituna
Sakontzeko, irakurri: Varsoviako Ituna
1949an, AEB eta Kanadak, Europa kapitalisteko kide gehiengoarekin batera, OTAN (Organización del Tratado del Atlántico Norte) edo NATO sortu zuten, aliantza militarra, balizko erasoren bat gertatuko balitz nazioartean, erantzun ahal izateko. AEB-ek %40a jarriko zuen, baina erakundearen kontrola berea izango zen.
NATOri erantzunez, SESB-ek Varsoviako Ituna sinatu zuen 1955ean, komunismoaren aldeko indarrak batu nahian. Kasu honetan, Sobietar Batasunak soldaduen %80a jarri zuen eta, egoitza bere lurretan izateaz gain, erabateko kontrola zuen.
