Vietnamgo gerra
Wikipedia(e)tik
Vietnamgo Gerra 1958an hasi eta 1975ean bukatutako guda izan zen, non Hego Vietnam menderatu nahian Ipar Vietnam komunistak eta Hego Vietnam kapitalistak (edo, bederen, komunisten kontrakoak) eta euren aliatuek, batik bat Ameriketako Estatu Batuek (Hegoaldearen alde), borrokatu zuten. Kapitalisten alde Hego Koreak, Australiak, Tailandiak eta Filipinek ere bidali zuten laguntza. Komunisten alde Sobiet Batasuna eta Txina aritu ziren.
Baina Ameriketako Estatu Batuak izan ziren gatazkan murgildu zen kanpoko botere nagusia, Frantziak zonaldetik alde egindakoan. AEBetako aholkulari militarrak 1950erako bazeuden Vietnamen, Frantziako indar kolonialen laguntzan. Vietnamgo nazionalistek, Viet Minh alderdiek alegia, Vietnamgo hegoaldea ezin izan zuten mendean hartu ez Frantziaren kontrako Lehen Indotxinako Gerran (1946-1954) (Vietnamgo gerra deritzona Indotxinako Bigarren Gerra izango bailitzateke) ez horren ostean ere. Amerikar aholkulari horiek, 1956an, Hego Vietnamgo tropak irakasteko ardura osoa hartu zuten. 1965rako, borroka-tropa amerikar garrantzitsuak iritsita zeuden. Azkenak, 1973an joan ziren.
Hainbat etapatan, mendiak eta oihanak zaintzen zituzten patruila txikien gerrillako guda izan zen. Baina azkenean, tamaina handiko batailak suertatu ziren. Hegazkin amerikarrak bonbardaketa handiak burutu zituen, komunisten hornidura-sarea suntsitzeko asmotan. Alabaina, gai kimiko andana bota ziren bonbardaketa kanpaina horietan.
Vietnamgo gerra deskolonizazioaren eta Gerra Hotzaren testuinguruan ulertu behar da. Eskala txikiko gatazkatik abiatuta, AEBek eta komunistek (Sobiet Batasunak edo Txinak edo biek ere) parte hartzen zuten bi alboetan. Munduko xake-taulan, holako gerrak garrantzi txikiko piezak izaten ziren, aurkari nagusiek (AEBek eta Sobiet Batasunak) zuzenean elkarren kontra borrokatu nahi ez baitzuten, elkarren botere nuklearraren beldur.
Vietnambo gerra 1975eko apirilaren 30ean bukatu zen, Saigon, Hego Vietnamgo hiriburua Ipar vietnamarren menpe geratzean. Hildakoen kopuruei dagokienez, 2 eta 2.5 milioi arteakoak dira hildako asiarrienak, horietako asko zibilak. Amerikarrak 60.000 inguru dira. Hala ere, adituak ez datoz bat horrelako datuak ematerakoan, eta gaur egun ere zalantzak daude.
