Goi-ordoki
Wikipedia(e)tik
Goi-ordokia eskualde geografiko lau, zabal eta garaia da, hau da ordoki edo zabaldi garaia. Bertan ibaiek beheragune edo haranak sortzen dituzte.
Goi-ordokien mugak garaiera aldaketez osatuak daude, hau da, mendiz edo amildegiz.
Eduki-taula |
[aldatu] Ezaugarriak
Goi-ordokiek hainbat ezaugarri dituzte:
- garaiera erlatiboa
- inklinazioa
- sare hidrografikoa
- haranak
- isurialdeak
[aldatu] Motak
Ezaugarrien arabera, 3 goi-ordoki mota bereiz daitezke:
- Tabularra: azalera laua, haran gutxikoa.
- Uhindua: haranek goi-ordokia zulatzen dute, ibai nagusia sortzeko batzen direnak.
- Ebakia: higadura handia jasan duena, haran ugari eta hurbilek goi-ordokia zulatzen dute.
[aldatu] Sorrera
Goi-ordokiek eratze mota desberdina izan dezakete, bai plaka tektonikoen igoeragatik bai inguruko lurren higaduragatik.
Itsaspeko goi-ordokiak ere badira, batzuetan urazal gaineko ordokien hondoratzetik sortuak. Adibidez, Seychelleak uharteak ordoki edo plataforma batean kokatzen dira, kontinentetik banandu eta urperatu zena.
[aldatu] Adibideak
Munduko goi-ordoki garaiena eta zabalena Tibeteko Chang Tang da, munduko sabaia izenez ezaguna, oraindik eratzen ari dena Indo-Australiar eta Eurasiar plaken talkak jarraitzen baitu. Zerrendako bigarrena Andeetako goi-ordokia edo altiplanoa da, 3600-4000 m garai. Bertan dago Titikaka aintzira.
Espainian Erdialdeko Goi-Ordokiak (Meseta Central delakoak) estatuaren erdialde osoa harten du, bataz besteko 600-700 metroko garaieran, eta ia guztiz mendilerroz inguratua.
