Egipto

Wikipedia(e)tik

Egiptoko Arabiar Errepublika

جمهوريّة مصر العربيّة
( Gomhuriat Misr Al-Arabiah )


Bandera	Armarria

Goiburu nazionala: Ez du

Ereserkia: Biladi, Biladi, Biladi

Hiriburua Kairo
30°2′ N 31°13′ E

Hiri handiena Kairo

Hizkuntza ofiziala(k)

Arabiera

Gobernua

Presidentea
Lehen Ministroa

Errepublika
Hosni Mubarak
Ahmed Nazif

Sorrera
- Narmer erregearen bateratzea
- Bermepeko Independentzia
- Errepublika 3200 Ka inguru
1922 otsailaren 28
1953 ekainaren 18

Eremua
- Guztira
- ur % 1.001.450 km² (30.)
0,6%

Biztanleria
- Estimaketa (2005)
- Errolda ()
- Dentsitatea 77.505.756 (15.)

77 biztanle/km² (99.)

Dirua Egiptoar Libera (LE) (EGP)

Ordu eremua
- Udan (DST) UTC (UTC +2)
Bai (UTC +3)

Interneteko domeinua

.eg

Telefono aurrezenbakia +20

Herritarra egiptoar¹

nahiz eta ijito berez egipto izan, ez du bertako biztanlea adierazten, baizik eta roma etniakoa

Egipto Afrika ipar-ekialdeko estatua da, baita ere Asia hego-mendebaldean, Sinai penintsula han baitago. Nilo ibai amaiaeraren inguruan kokatzen da.

Hiriburua Kairo da.

[aldatu] Geografia

Artikulu honek gramatika, estilo, lotura edo/eta ortografia zuzenketen beharra du.
Berau editatu eta zuzenduz lagun dezakezu.

Egipto, Afrikako iparekialdean kokatzen da, Mediterraneo itsasoa eta itsaso Gorrien artean. Bere mugak hurrengoak dira: Mendebaldean Libia mugatzen du, hegoaldean Sudanekin eta ekialdean Israel eta itsaso Gorriarekin.

Ia egipto osoa Sahara desertua hartzen du eta ibai bakar batek gurutzatzen du; nilo ibaia. Nilo ibaia egipto osoan dagoen lur emankorra bustitzen du eta historia atzera oso aberatz egin ditu hainbat kultura. Ibaia Mediterraneo itsasoan itsasoratu egiten da 200km-ko delta izugarria eratzen.

[aldatu] Niloko ibaia

Klima basamortukoa da lurralde gehienean, euri gutxirekin (izan ere azken urteotan euria asko igo da El Cairon adibidez) gau hotzak eta egun oso beroak. Iparralde kostan, delta osoan, mediterraneo klima dute eta euri gehiago egiten du.

Herriak Nilo ibai ertzeetan sortzen dira beste lekuetan ez dagoelako bizitzeko modurik ez baliabiderik baina mediterraneo eta itsaso gorriaren ertzeetan ere badaude hiri nukleo garrantzitzuak.

Egipto, Suezeko kanala zeharkatu egiten du, eta kanal honek itsaso gorria eta mediterraneo itsasoa komunikatu egiten du eta Sinai penintsula banatzen du.

Gobernuak 21 parke natural ditu egipto osoan eta 53 000 km² hartzen dute guztira, lurraldearen %5-a.

[aldatu] Historia

Egiptoarrek eraiki zituzten hilobi eraikin ikaragarriak beren faraoientzat eta templu handiak, obeliskoekin non idatzi zituzten beraien goraipenak faraoiari, pinturekin aurkezten bizitza jainkotarra. Oso estatua handiak eraiki zituzten haien jainko eta faraoiak errepresentatuz, eta bitxi txikiak, metalekin eta harri bitziekin, eta artzautzazko lanak harrietan eginak edo egurrean kontu handiz eginak. Haien idazteko sistema garatu zuten, jeroglifikoak, non handik idatzi hieratikara pasatu zen gerora, ondoren demotikara, haien grafia simplifikatuz.

Herri egiptoarra lehenetarikoa izan zen historian sartzea, denoi utziz medizina trataduak, matematikak eta kontakizun mitologiko eta historiko ikaragarriak, papiroetan idatziak, harrian edota egurrean grabatuak. Faraoien aroan, egiptotarren kultura beren ezaugarriak mantendu zituen erromatarren aldiraino mediterraneo osoan eragina egiten. Isis-ren azken sazerdoteak, File irlan, beren kultoa mantendu zuten Justiniano lehenengoak, 535. urtean debekatu zuenean.

[aldatu] Ikus, gainera

Afrikako herrialde eta lurraldeak (Nazio Batuen azpi-eskualdeka)
Iparraldeko Afrika	Aljeria • Egipto • Libia • Maroko • Mendebaldeko Sahara • Sudan • Tunisia	Mendebaldeko Afrika	Benin • Burkina Faso • Boli Kosta • Cabo Verde • Gambia • Ghana • Ginea • Ginea Bissau • Liberia • Mali • Mauritania • Niger • Nigeria • Senegal • Sierra Leona • Togo
Erdialdeko Afrika	Angola • Afrika Erdiko Errepublika • Ekuatore Ginea • Gabon • Kamerun • Kongoko Errepublika • Kongoko Errepublika Demokratikoa • Sao Tome eta Principe • Txad	Ekialdeko Afrika	Burundi • Djibuti • Eritrea • Etiopia • Kenya • Komoreak • Madagaskar • Malawi • Maurizio • Mozambike • Ruanda • Seychelleak • Somalia • Tanzania • Uganda • Zambia • Zimbawe
Hegoaldeko Afrika	Botswana • Hego Afrika • Lesotho • Namibia • Swazilandia	Menpeko lurraldeak eta bestelakoak:	Erresuma Batua: Santa Helena • Espainia: Kanariar Uharteak • Melilla • Zeuta • Frantzia: Mayotte • Réunion • Portugal: Madeira

	Mediterraneo itsasoa inguratzen duten estatuak
Albania • Aljeria • Bosnia-Herzegovina • Egipto • Eslovenia • Espainia • Frantzia • Gibraltar • Grezia • Israel • Italia • Kroazia • Libano • Libia • Malta • Monako • Montenegro • Maroko • Palestina • Siria • Tunisia • Turkia • Zipre