Египет
Од Википедија, слободна енциклопедија
|
|||||
| Парола: нема | |||||
| Химна: Билади, Билади, Билади |
|||||
 |
|||||
| Официјален јазик: | арапски | ||||
| Главен град: | Каиро | ||||
| Претседател: | Хосни Мубарак | ||||
| Премиер: | Ахмед Назиф | ||||
| Површина: - вкупно: - % вода: |
30. по големина 1,001,450 km² 0,6% |
||||
| Население: - вкупно (2006): - Густина: |
16. по големина 76,000,000 77/km² |
||||
| Независност: | 18 јуни 1953 | ||||
| Валута: | Египетска фунта (EGP) | ||||
| Временска зона: | UTC +2 до +3 | ||||
| Интернет домен: | .eg | ||||
| Повикувачки број: | 20 | ||||
Арапска Република Египет, позната како Египет (египетски: km.t ; коптски: Ⲭⲏⲙⲓ Kīmi ; арапски: مصر Miṣr ; египетски арапски: Máṣr)) е република лоцирана во северноисточна Африка.
Покривајќи површина од околу 1,020,000 км² Египет го вклучува Синајскиот полуостров (кој обично се смета за дел на југозападна Азија) додека поголемиот дел од земјата се наоѓа во Северна Африка. Египет се граничи со Либија на запад, Судан на југ, Израел на североисток. На север излегува на Средоземно море, а на југ на Црвено море. Мнозинството во Египет ги населува бреговите на реката Нил (околу 40,000 км²). Големи делови од земјата се дел од пустината Сахара и се многу ретко населени.
Главен град на Египет: Каиро.
Население: околу 75,000,000.
Содржина |
[уреди] Историја
[уреди] Древна историја
Древниот Египет претставува многувековна држава, која се наоѓала во Североисточна Африка, по долниот тек на реката Нил. Смета се дека во Египет имало населување на човекот дури пред 250 000 години. Во текот на 4000 години п.н.е. од многу мали територијални единици – номи, биле создадени две големи империи - Горен и Долен Египет со главни градови Ераконопол и Буто). Успехот за создавањето и обединувањето на државата се препишува на управникот на Горен Египет - Менес. Во времето на неговото владеење ( 3100 година п.н.е.), главен град станал Мемфис, кој се наоѓал во јужниот дел на реката Нил. Првите споменици, кои се напишани со египетски хиреоглифи се однесуваат кон крајот на четвртото и почетокот на третото ијладолетие п.н.е.
Во 28-23 век п. н. е. се формирала древно-египетската цивилизација. Единството на Древниот Египет се однесувало во господарството на фараонот кој имал неограничена власт низ целата држава. Фараонот бил глава на митот кон сите богови во Древниот Египет при што и самиот тој бил сметан за бог. Најмногу за тоа тврдење доаѓа до израз при градењето на пирамидите кои биле всушност гробници на фараоните како Џосер, Снофер, Хеопс (Хуфу), Хефрен (Хафра) и Микерин (Менкаур). Исто така многу нараснал и култот кон богот на сонцето Амон Ра, а фараоните се нарекувале дека се негови синови.
Во текот на 23-21 век Древниотт Египет се разпаднал на множество номови (деловни единици). Новото државно обединување на Древниот Египет започнало со нараснувањето на силите на номарсите на Хераклеопол (во Среден Египет). Тиванскиот фараон Ментухотеп I станал владетел на обединет Древен Египет. Во текот на 21-18 век за покровител на фараоните бил објавен богот Амон. Аменемхет I ја преместил престолнината од Тива во Итауи и по само неколку години повторно се распаднало Древниот Египет. Во текот на 18-16 век Древниот Египет бил завземен од страна на азиските — хиксоси, кои со презимањето на власта на Долен Древен Египет си создале свој град со име Аварис и кој всушност станал и главен град во источниот дел на делтата на реката Нил. Ослободувањето на земјата му успева на Јахмос I. Во време на владеењето на Аменхотеп III, Древниот Египет го достигнал своето величество. Од провинциите си во Азија, Древниот Египет добивал како даноци мед, олово, сребро, животни, вино, слонова коска и слично. Од државата Пунт пак, каде царица Хатшепсут испраќала експедиција, во Древниот Египет пристигат исто така голема “помош“. Овде бил воздигнет и новиот сончев бог Атон, каде поради негова чест била основана нова престолнина- Ахетатон. По смртта на Ехнатон, престолнината била вратена во Тива во 1335 година п.н.е.
Кон 1290 г. пр.н.е., фараонот Рамзес II повторно ја зајакнил моќта на Древниот Египет, при што водил големи ворби со хетите и нивните сириски сојузници. Главниот град во времето на владеење на овој фараон станува Пер-Рамзес. Во 945 година пр.н.е либискиот военоначалник Шешонк I се прогласил за фараон, а за своја престолнина го избрал градот Бубастис во делтата на Нил. Тој го преземал Ерусалим и го разграбил. Во 671 г. пр.н.е. асириската армија на Асархаддон го презема и разграбува Мемфис. Во 667 г. и 663 г. пр. н. е. асирците ја преземаат Тива. Псаметих I успева повторно да го обедини Древен Египет. Во времето на Нехо II, син на Псаметих I, бил направен канал, кој го сврзил Нил со Црвено море.
Во текот на 332 г. пр.н.е. во Египет навлегла армијата на Александар Македонски и државата станала дел од неговата империја. По разделувањето на империјата му Древниот Египет попаднал под власт на Птоломеј Лаг — основач на македонската династија на Птоломеите Лагиди (305-30 г. пр.н.е.). Главен град станал Александрија. При управувањето на царица Клеопатра - последна од династијата на Птоломеите, Египет се вовлекол во политички борби со Древниот Рим.
[уреди] Современа историја
По поразот на египетската флота во 31 година п.н.е. и самоубиството на Клеопатра, Древниот Египет станал римска провинција. По распаѓањето на Римската империја во 395 година, Египет станал провинција на источното римско царство (Византија). Во 639-642 г. Египет бил завладеан од страна на арапите а покасно од Османлиската империја.
[уреди] Географија
Географската положба на Египет е многу поволна. Синајскиот полуостров претставува копнен мост кој го поврзува Египет со Азија. Средоземното море е поврзано со Европа, при кои исто така и Суетскиот канал претставува трговска целина помеѓу двата континента. На север од земјата се наоѓа Средоземното море, на исток Газа, Израел и Црвено море; на југ Судан и на запад Либан. Максималната должина север-југ изнесува 1,105 км а максималната ширина 1, 129 км. Површината на Египет изнесува 997,739 км².
Географски координати: 27° 00' с.ш., 30° 00' и.д.
Плоштина:
општо: 1 001 450 km²
земја: 995 450 km²
вода: 6 000 km²
Плоштина — за споредување: Малку повеќе од плоштината на Њу Мексико (САД)
Граници на земја:
општо: 2 689 km
гранични држави: Ивицата Газа 11 km, Израел 255 km, Либија 1 150 km, Судан 1 273 km
Бреговна линија: 2 450 km
Морски периметар:
• гранична зона: 24 nm
• шелф: 200-m длабочина
• недостапна економска зона зона: 200 nm
• териториални води: 12 nm
[уреди] Релеф
Повеќе од 90% од територијата на Египет е покриена со пустини, вклучувајќи ја и Либиската ( Западна пустина), дел од Сахара, Арапската пустина ( Источна), која граничи со Црвено море и Суетскиот канал на исток. Либиската пустина е многу попозната како големото песочно море, најпознати оази се Баријах, Дактил, Каријах и Фарафра. На јужниот дел од границата со Судан се наоѓа Нубиската пустина, која претставува огромна територија од каменска површина и песок. Синајскиот полуостров ги опфаќа песочните пустини на север и огромните планински венци на југ со врвови до 2,100 метри. Планината Катарина е најголемата планина во Египет со висина од 2,637 метри. Таа се наоѓа на Синајскиот полуостров како и планината Синај (односно Јабал Муса), која според Библијата, Мојсеј тану ги примил Десетте божји заповеди. Реката Нил во Египет доаѓа од Судан и протечува на север кон Средоземното море. Во Древниот Египет, оваа река, па и во денешно време, има голема корист.
[уреди] Клима
Египет се наоѓа во суптропско подрачје. Климата се одликува со суви и топли лета како и топли зими односно топли периоди од мај до септември а умерено ладни од ноември до март. Просечната температура во Египет е околу 37°C до минимални 14°C. Во пустинските подрачја температурите достигнуваат до 46°C. Во зимските периоди температуритесе намалува и до 0º. Просечното врнење на дожд се движи околу 200 мм годишно, а додека просечниот врнеж во главниот град на Египет, Каиро изнесува само 256 мм годишно, а во пустинските подрачја дожд врни на неколку години. Камсин (сув и топал пустински ветер) се појавува во април и мај и достигнува брзина до 150 km/h.
[уреди] Хидрограгија
Реката Нил во држават навлегува кај Вади-Халф, на јужната граница. Таа протечува низ пустина 1,5 – 2 км широката долина до Асуана. Потоа, од Асуана по долината таа се шири и до 20 км и поминува низ Каиро со некои 700 километри. Останатите 300 километри до Средоземното море ги поминува градејќи делта, која завршува во морето со ширина од околу 250 километри. На територијата на Египет, реката Нил нема ниту една притока. Климата која владее покрај долината на реката е доста топла, пустинска. По нејзината долина владее и постојана свежина.
[уреди] Население
Според пописот на населението од 2003 година, Египет има 74.718.797 жители. Просечната густина на населението е 75/km². Како еден податок, Египет во 1976 година имал 36.626.204 жители кое означува дека многу брзо се зголемува наталитетот на населението.
Етнички состав: Египјани 98 %, Нубијани 0.8 % и други.
[уреди] Религија
Службена религија во Египет е исламот. Според пописот, од 1986 година 94% од населението на Египет се муслимани. Друга религија кога е застапена во државата е Копти. Другите религии (православни Грци и Ерменци, католички Грци и Ерменци и протестанти) зазимаат 4% од вкупниот број на населението. Копти сметаат дека службениот попис не е валиден и дека тие имаат барем 10 %. На просторот на денешен Египет се живееле евреи, кои иако се биле во мал број се економски многу важни. Земјата ја напуштиле по 1956 година кога сојузниците предводени од Израел, Франција и Велика Британија го нападнале Египет.
Во почетокот на 80-тите години исламските војници партиципирале во исламската група Џихад, и во 1992 година започнале многу големи нереди по улиците низ Каиро. Востаниците сакале да се основа влада која ќе се залага стриктно за исламските права. Жртви на оваа насилство биле Копти, службениците на владата и туристите. Организацијата за човекови права установила дека владата во Египет врши дискриминација над Коптите.
Религија: Муслимани 94 %, Христијани ( копти ) 6 %.
[уреди] Јазик
Како службен јазик кој се користи во Египет е арапскиот јазик. Стандардниот книжевен арапски јазик го разбираат само високо образовните луѓе. Нубијанците се служат со стариот јазик. Бербер се употребува во неколку населени места во оазите на западната пустина. Христијаните говорат на коптскиот јазик, на кој се служат и православни црковни литургии.
[уреди] Етнички групи
Поради различните расни структури на староседелците во Египет, во денешно време причината за употреба на различни јазици е и во религиозните групи кои постојат во оваа држава. Многу египјани се директни потомци на Древниот Египет, популација која била населена во североисточниот дел на Африка. На овие простори со доаѓањето на арапите се воведува и нова религија- ислам. Арапските доселеници започнале да се мешаат со староседелците, стапувајќи во брачни односи. Денешните жители на Египет исто така водат потекло и од римјаните, грците и турците во времето на нивното владеење на нивните империи. Одвоената староседелска група Нубијанци се живееле во северен Судан и јужен Египет. Денеска, оваа популација главно е концентрирана во Асуана и Каиро. Владата на Египет не ги признава како посебна етничка група. Мал број на грци, италијанци, евреи се стопиле со домашното муслиманско и христијанско население.
[уреди] Образование
[уреди] Туризам
Според податоците на владата на Египет, во 1999 година 4,500 000 туристи го посетиле Египет, од кои 90% Каиро, пирамидите во Гиза, храмовите во Луксор. Кон крајот на 80-тите години и почетокот на 90 години многу туристи започнале да го посетуваат и Црвеното море поради добрата клима. Но од 1992 година поради исламските терористички напади на туристите го забавил и самиот туризам.
[уреди] Економија
Индустријата во Египет е на средно ниво по развиеност во сооднос со светските стандарди. Најмногу се отдава придонес за текстилната, шекерната, нафтената индустрија. Нафтата го зазима првото место на листата на најзначајните извозни производи. Економијата бележи големи успеси и поради развиениот туризам во Египет, Суетскиот канал исто така има голем придонес. Но големиот наталитет на населението пак од друга страна ја отежнува дополнително сиромаштијата.
[уреди] Култура
[уреди] Административно уредување
Египет е разделен на 27 области, наречени мухафази (muhafazat, muhafazah):
|
|
[уреди] Занимливости
- Во Египет е строго забрането бакнување во јавноста
- Во Каиро има многу малку зеленило
[уреди] Надворешни врски
- Влада на Египет (англиски)
- Државен информативен портал (англиски)
- Информативен портал во Египет (англиски)
| Земји во Африка |
|---|
|
Алжир | Ангола | Бенин | Боцвана | Брегот на Слоновата Коска | Буркина Фасо | Бурунди | Габон | Гамбија | Гана | Гвинеја | Гвинеја-Бисао | Египет | Екваторијална Гвинеја | Еритреја | Етиопија | Замбија | Западна Сахара | Зелено’ртски острови | Зимбабве | Јужноафриканска република | Камерун | Кенија | Комори | Конго, Демократска република | Конго, Република | Лесото | Либерија | Либија | Мавританија | Маврициус | Мадагаскар | Малави | Мали | Мароко | Мозамбик | Намибија | Нигер | Нигерија | Руанда | Сао Томе и Пренсипе | Сејшели | Сенегал | Сиера Леоне | Сомалија | Судан | Свазиленд | Танзанија | Того | Тунис | Уганда | Централноафриканска република | Чад | Џибути |
