Santeria
Z Wikipedii
Santeria (inne nazwy: Lucumi (Lukumi) lub Ocha) – synkretyczny afroamerykański kult pochodzenia karaibskiego, obecny głównie na Kubie. Nazwa "Santeria" jest zewnętrzna, sami wyznawcy nazywają ten kult "Regla del Ocha".
[edytuj] Pochodzenie i charakterystyka
Santeria wywodzi się z tradycyjnych wierzeń plemienia Joruba, którego członkowie pojawili się na Karaibach jako niewolnicy. Zwykle byli przymusowo chrzczeni w wierze rzymskokatolickiej z polecenia swych właścicieli, po czym zakazywano im wyznawania dotychczasowej, plemiennej religii.
Jednakże ten sam mechanizm, który do tej pory ułatwiał religii katolickiej ekspansję, tym razem zadziałał w sposób zgoła nieoczekiwany. Misjonarze katoliccy bowiem starali się na ogół "wkomponować" wierzenia, jakie zastali, w nurt doktryny katolickiej. Atrybuty i zadania plemiennych bóstw przypisywano katolickim świętym, pozostałości zaś kultów matriarchalnych (Bogini-Matka, Wielka bogini, Bogini niebios i in.) zastępowano kultem maryjnym.
W przypadku wierzeń ludu Joruba, zestawienie to wygląda następująco:
- Babalz Ayi – bóg uzdrowiciel, zastąpiony został św. Łazarzem
- Elegba – bóg – opiekun dróg i podróżnych, został zastąpiony św. Antonim
- Obatala – bóstwo żeńskie, utożsamiono zarówno z Maryją (czczono jej wizerunek z Las Mercedes), jak i ze zmatwychwstałym Jezusem
- Ogun (lub Oggzn, Oguzn) – bóg wojny, został zastąpiony św. Piotrem
- Oshun – bóstwo żeńskie duchowości i obfitości, utożsamiono również z Maryją, tym razem "Najświętszą Panienką Dobroczynności"
- Szango/ Changó – żeńskie bóstwo zjawisk atmosferycznych, błyskawic oraz ognia, zastąpiono św. Barbarą.
- Yeggua - zwiastun śmierci, czczony jako św. Erazmus.
- Oyá - bogini miejsc wiecznego odpoczywania - czczona jako św. Anna z Efezu
- Ochosi - nocna strażniczka czczona jako św. Cecylia
- Babalu-Ayé - bóg chorób zakaźnych, został zastąpiony św. Lazariuszem.
- Orunla - jedyny bóg, któremu udało się okpić śmierć, przyjęto dla niego imię św. Franciszka.
- Allunga - jedno z wcieleń Obtali, okrutnego wojownika na koniu- czczony jako św. Łukasz
- Osain - bóg strachu, czczony jako św. Cyryl.
- Elegguá - bóg iluzji i omamów, czczony jako św. Marcin
Pomniejsze bóstwa również znalazły odpowiedniki wśród katolickich świętych.
Główny bóg jorubskiego panteonu, Olorun, został utożsamiony z katolickim Bogiem Ojcem.
Jorubowie zaakceptowali katolickie wizerunki świętych czy Maryi, podstawili jedynie pod nie swoich bogów, i w istocie to nadal im oddawali cześć.
W późniejszym okresie wyznawcami kultu santeria stali się członkowie innych grup Murzynów z grupy Bantu, pochodzenia gwinejskiego lub senegalskiego.
Oprócz uczestnictwa w katolickich ceremoniach, istnieją w Santerii także inne rytuały. Wiadomości o nich są skąpe, gdyż wyznawcy strzegą dość starannie swoich tajemnic. Wiadomo jednak, że obejmują one praktyki wywodzące się z szamanizmu (tańce do rytmicznej muzyki mające ułatwić osiągnięcie ekstazy religijnej i kontakt z duchami przodków i bogami); składa się także ofiary krwawe z krwi zwierząt, przeważnie kurczaków, wierząc, że zadowala to bogów i świętych. Kapłan Santerii nazywany jest babalawo, czyli ojciec tajemnic.
Kult Santeria nigdy nie został zniszczony ani zmarginalizowany, choć próbowano walczyć z nim metodami administracyjnymi na Kubie po rewolucji w tym kraju.
Dane o liczbie wyznawców są sporne, gdyż Santeria nie dąży nigdzie do rejestracji wyznania jako Kościoła czy związku wyznaniowego, a wyznawcy tego kultu ujmowani są w statystykach jako katolicy. Operuje się liczbami od kilkuset tysięcy (to jednak wydaje się być mocno zaniżonym szacunkiem) do ok. 10 milionów. Najbardziej prawdopodobna liczba to 2,5-3 miliony.
Rozmieszczenie wyznawców jest nieregularne, większe skupiska znajdują się na Kubie, w USA wśród imigrantów na Florydzie i w Kalifornii, a także w Meksyku, na wyspach karaibskich oraz w Ameryce Południowej. W Europie stanowią niewielki odsetek wśród imigrantów we Francji i Holandii.
Występują dość znaczne różnice zarówno w wierzeniach jak i obrzędowości między różnymi grupami wyznawców, np. odmiana Santerii występująca na Kubie jest bardziej zbliżona do pierwotnych wierzeń, z kolei meksykańska najbardziej "skatolicyzowana".
Elementy tradycyjnych rytmów kultu Jorubów przedostały się też na komercyjne rynki muzyczne, ciesząc się sporą popularnością w USA, zaczynają też zdobywać rynki krajów "starej UE". Inny komercyjny aspekt kultu to sklepy, w tym internetowe, oferujące akcesoria związane z magią Jorubów oraz zioła używane w medycynie ludowej tego plemienia.
