Israël
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![Kaart van Israël (VN) [klik voor vergroting]](../../../../images/shared/thumb/f/fe/Un-israel.png/270px-Un-israel.png)
Israël, officieel de Staat Israël, (Hebreeuws: מדינת ישראל - Medinat Jisraël; Arabisch: دولة اسرائيل - Dawlat Israïl) is een land in Azië, het Midden-Oosten en de Levant. Israël grenst aan Libanon, Syrië, Jordanië, Egypte en de Palestijnse Gebieden. Israël heeft een kust aan zowel de Middellandse Zee als aan de Rode Zee en vormt daarmee - samen met Egypte - een continentale brug van Azië en Europa met Afrika.
Israël is het enige land met een Joodse bevolkingsmeerderheid. In het Midden-Oosten is Israël ook het enige land zonder islamitische bevolkingsmeerderheid en - samen met Cyprus, Turkije en Iran - een van de vier niet-Arabische landen.
Inhoud |
Bevolking
De bevolking van Israël is 6.426.679 (2007). Vrouwen vormen de meerderheid van bevolking, 50,6%. De mediane leeftijd is 28,2. 92% van de bevolking woont in steden of stedelijke plaatsen en 8% in dorpen. Minder dan 2% woont in een kibboets (in 1948 was dat nog 6%).
De jaarlijks bevolkingsgroei is 1,8%, voornamelijk (88%) door natuurlijke groei, de rest door een positieve immigratiebalans. In de jaren 1990-2005 immigreerden 1.002.400 mensen naar Israël, waarvan 908.400 uit de voormalige Sovjet-Unie. Uit Ethiopië immigreerden tot 2005 94.700 immigranten naar Israël, waarvan sinds 1990 49.700.
Voornaamste bevolkingsgroepen zijn Joden (76%) en Arabieren (20%). Overigen (4%) zijn meestal familieleden van Joden die volgens de "wet van terugkeer" naar Israël zijn geëmigreerd of geremigreerd. Deze groep heeft altijd bestaan, maar is sinds de jaren 90 van de 20e eeuw omvangrijk geworden, door de immigratie uit de voormalige Sovjet-Unie. Hiernaast zijn er nog tal van kleine gemeenschappen, zoals Cherkessen, Armenen en bahá'ís.
Religie
De meerderheid van de joden is in Israël geboren (65%). Van de joodse bevolking is circa een-derde religieus, en twee-derde seculier, waarvan een groot deel wel 'traditioneel' is, wat duidt op een sterke affiniteit met het - orthodoxe - jodendom zonder een volledig religieus leven te leiden.[4] De joodse bevolking leeft verspreid door het hele land, met grote concentraties in de steden zoals Tel Aviv, in en rond het westelijk deel van Jeruzalem, langs de kusten en in de valleien van Galilea.
De meerderheid van de Arabieren is in Israël geboren en is moslim (16,6% van de Israëliërs). 2,1% van de Israëlische bevolking is christen en in meerderheid Arabisch, de Arabische Druzen vormen 1,7% van de bevolking. Belangrijke Arabische concentraties zijn plaatsen in het oosten van de Sharonstreek, langs Wadi Ara en in Centraal-Galilea, de oostelijke wijken van Jeruzalem en Bedoeïenen-plaatsen in de noordelijke Negev.
Geschiedenis
Zie het hoofdartikel: Geschiedenis van Israël
Geografie
Fysische geografie
Het klimaat behoort tot het Middellandse Zeeklimaat: hete en droge zomers en natte zachte winters. In het centrum en noorden (grotere hoogte) en de kuststrook (invloed van de zee) van Israël is het klimaat meestal gematigd. Het zuiden is heet en droog. De meeste neerslag in de kustgebieden en het heuvelachtige centrum valt in de winter en het voorjaar. Incidenteel kan er ook wel eens sneeuw vallen in de hogere gedeelten zoals in Jeruzalem en de (betwiste) Golanhoogten.
Israël ligt tussen de geografische coördinaten: 31 30 N, 34 45 O. De grenzen zijn totaal 1006 km lang, maar voor ongeveer de helft nog niet definitief: met Egypte 255 km (definitief), met de Gazastrook 51 km (niet betwist), met Jordanië 238 km (definitief), met Libanon 79 km (nauwelijks betwist), met Syrië 76 km (betwist) en met de Westelijke Jordaanoever 307 km (betwist). De kustlijn is 273 km lang. Israël maakt continentale aanspraken tot op de diepte van bodemexploitatie en beschouwt 12 zeemijlen als haar territoriale zee.
Onder de geografische vormen rekent men onder meer de Negevwoestijn in het zuiden, de lage kustgebieden, een centraal gelegen gebergte en de Jordaanvallei. Het laagste punt is de Dode Zee (-408 m) en het hoogste de Hermonberg 2,814 (op de betwiste Golanhoogten) of anders de Meronberg op 1208 m. Het landgebruik is als volgt: vruchtbaar: 17%; In gebruik voor landbouw: 4%; In gebruik voor veeteelt: 7%; Bossen en bosgronden: 6%; anders: 66% (1993). Het geïrrigeerd land beslaat een oppervlakte van 1800 km² (1993). Op 22 maart 2008 maakte het Israëlische waterschap in een rapport bekend dat er de ergste watercrisis in tien jaar dreigt te ontstaan. Oorzaken die genoemd worden zijn waterverbruik, vervuilde waterbronnen en veel groenverlies[5].
Staatkundige indeling
Israël kent geen eenduidige regionale indeling, hoewel de zes districten van het ministerie van binnenlandse zaken bindend zijn voor o.a. planologie en statistieken. Regionale zaken worden door de regering en de gemeenten geregeld.
De districten (mechoz, mv. mechozot) zijn:
- Jeruzalem (Jeroesjalajiem), hoofdstad Jeruzalem
- Noorden (Tsafon), hoofdstad Nazareth
- Haifa (Chefa), hoofdstad Haifa
- Centrum (Merkaz), hoofdstad Ramla
- Tel Aviv (Tel Aviv), hoofdstad Tel Aviv
- Zuiden (Darom), hoofdstad Beër Sjeva
De districten Noorden, Haifa, Centrum en Zuiden zijn onderverdeeld in subdistricten (nafa, mv. nafot).
Er zijn 70 steden, de grootsten daarvan zijn Jeruzalem, Tel Aviv, Haifa, Rishon LeZion en Ashdod. Voorts zijn er plaatselijke, regionale en industriële gemeenten. Gemeentebesturen beschikken over de nodige macht en zowel de burgemeesters als gemeenteraadsleden worden rechtstreeks door de geregistreerde inwoners verkozen, ook zij die geen Israëlische nationaliteit bezitten (de twee industriële gemeenten hebben geen bevolking en verkiezingen).
 Zie ook: Door Israël bezette gebieden |
Staatsinrichting
Israël is een unitaire republiek en officieel een parlementaire democratie. Het staatshoofd is de president (in 2007 Shimon Peres), maar heeft beperkte bevoegdheden. Een hiervan is het aanstellen van de formateur. De president wordt gekozen door het parlement voor een termijn van 7 jaar. Israël heeft een ongeschreven grondwet.
Na de parlementsverkiezingen wordt de president geïnformeerd door de fractieleiders en kiest hij de persoon die de beste kansen heeft een regering te vormen. De regering wordt samengesteld door diegene die de vorming gelukt. Deze wordt tevens minister-president na de goedkeuring van de gehele regering door het parlement. Sinds 2006 is Ehud Olmert premier en hoofd van de uitvoerende macht.
De wetgevende macht of het parlement is de Knesset, waarin 120 leden (voorzitter in 2005 is Dalia Itzik). De Knesset wordt verkozen in algemene verkiezingen, waarin alle staatsburgers in Israël vanaf 18 jaar het kiesrecht genieten (inclusief personen die in ziekenhuizen, penitentiaire en psychiatrische instellingen verblijven; stembussen maken een ronde waar mensen niet naar de stembus kunnen komen). Buiten Israël kunnen alleen personen op officiële missie stemmen.
Verkiezingen voor de Knesset worden ten minste iedere vier jaar gehouden, maar kunnen ook eerder vallen als de Knesset dit beslist. Zetels worden verdeeld in proportie tot het totaal aantal stemmen aan de politieke partijen, die aan een minimum van 1,5% van de stemmen voldoen (in de praktijk 2 zetels). Men stemt op lijsten, die van tevoren worden vastgelegd. De meeste parlementsleden zijn in de lijsten gerangschikt door partijverkiezingen, waarin alle partijleden mogen stemmen.
In de jaren 1990 werden naast de parlementsverkiezingen ook directe verkiezingen voor minister-president gehouden, hetgeen de kiezer nog meer macht gaf en bedoeld was de positie van de premier te versterken. Echter omdat men vaker de algemene belangen in de stem voor premier bevredigd zag, werkte het systeem ongunstig voor de massapartijen en gunstig voor de kleine partijen. Hoewel de premier meer zeggenschap over zijn ministers kreeg, moest hij juist macht inleveren tegenover het parlement en werden de regeringen minder stabiel. Uiteindelijk is men van dit systeem afgestapt.
In de onafhankelijkheidsverklaring uit 1948 staat geschreven dat de staat binnen enkele maanden een grondwet zal voltooien. Dat is tot op heden (2007) niet gebeurd. Wel zijn er 14 zogenaamde basiswetten aangenomen, die voorbestemd zijn als hoofdstukken in de grondwet en een speciale status genieten tussen de wetten. Ook is er een commissie in het leven geroepen die zich bezighoudt met het opstellen van een grondwet, en thans een voorstel voor de Knesset voorbereidt. Het hooggerechtshof (president in 2006 is Dorit Beinisch) gebruikt deze wetten om de grondwettigheid van andere wetten door het parlement te testen, als er een procedure inzake de geldigheid van een wet wordt ingediend.
Milieu
De voornaamste vraagstukken op milieugebied, beperkte natuurlijke zoetwaterbronnen en dito landbouwgrond, vergen serieuze maatregelen en leggen beperkingen op. Andere vraagstukken zijn woestijnvorming, luchtvervuiling door de uitstoot van schadelijke stoffen, industrie en verkeer, grondwatervervuiling door industrieel en huishoudelijk afval, chemische meststofen en pesticiden. Zandstormen kunnen tijdens voorjaar en zomer voorkomen.
Israël neemt deel aan verdragen ten aanzien van: biodiversiteit, klimaatverandering, woestijnvorming, bedreigde diersoorten, gevaarlijke afvalstoffen, nucleaire teststop, bescherming ozonlaag, olielozingen op zee en wetlands. Voorts heeft het het Kyoto-protocol ondertekend (maar niet geratificeerd), en het Protocol tot conservering van het leven in zee.
Economie
Israël heeft een technologisch vooruitstrevende markteconomie met substantiële overheidsbemoeienis. Het is afhankelijk van import van ruwe olie, granen, ruwe grondstoffen, militair materieel en water. Ondanks beperkte natuurlijke rijkdommen heeft Israël zijn agrarische en industriële sectoren de laatste 20 jaar intensief ontwikkeld. Het land is grotendeels onafhankelijk wat betreft de voedselproductie, behalve voor granen. Belangrijkste exportproducten zijn diamant, technologisch hoogontwikkelde apparatuur en landbouwproducten (fruit en groenten).
Israël kampt met omvangrijke begrotingstekorten, die gedekt worden door grote bankoverschrijvingen uit het buitenland en door buitenlandse leningen. Ruwweg de helft van de buitenlandse overheidsschulden staan uit in de Verenigde Staten, die Israëls voornaamste leverancier is van economische en militaire hulp. De grootste instroom van joodse immigranten uit de voormalige Sovjet-Unie vond plaats van 1989-1999, waarmee het totaal aantal Russische immigranten op 1 miljoen kwam, een zevende van de totale bevolking. Zij dragen met hun wetenschappelijke en professionele ervaring veel bij aan de economische toekomst van het land.
De instroom, gekoppeld aan de opening van nieuwe markten aan het einde van de Koude oorlog, versterkte en versnelde de groei van de economie van Israël. De groei begon echter te stagneren in 1996, toen de overheid strengere fiscale en monetaire maatregelen oplegde, waardoor de immigratiebonus zijn werking verloor. Wel brachten deze maatregelen de inflatie in 1999 tot een laagterecord.
Israël bezit de volgende natuurlijke rijkdommen: koper, fosfaten, bromide, kalium, klei, zand, zwavel, asfalt, mangaan, alsook kleine hoeveelheden aardgas en ruwe olie.
Cijfers:
- Nationaal Inkomen: $166,3 miljard
- Nationaal Inkomen per hoofd van de bevolking: $26.200
- Economische groei: 4,5%(2007)
- Inflatie: -0,1%(2007)
- Werkloosheid: 8,3%(2006)
- Export: $42,86 miljard(2006)
- Import: $47,8 miljard(2006)
Transport
Auto
De voornaamste vorm van vervoer in Israël is de auto. Israël beschikt over een uitgebreid en goed onderhouden wegennet. De verkeersregels zijn vrijwel identiek aan de Nederlandse en het verkeer is - zeker in vergelijking met omringende landen - zeer beschaafd. In Israël is bijzonder veel verkeerspolitie op de weg. Binnen de steden kan het verkeer bijzonder zwaar zijn: dit is met name in de regio Tel Aviv en in Jeruzalem het geval. Vaak is het binnen de stad raadzaam het openbaar vervoer te gebruiken, aangezien ook de bewegwijzering binnen de stad vaak niet optimaal is en het dus moeilijk kan zijn om er de juiste route te vinden.
Openbaar vervoer
Openbaar vervoer is ruimschoots aanwezig en bestaat voornamelijk uit bussen. De trein is voornamelijk langs de kust van belang, tussen Beer Sheva - Ben Gurion Luchthaven - Tel Aviv - Haifa - Nahariya. Met uitzondering van dit traject en enkele kleinere lijnen bestaat al het openbaar vervoer uit bussen. De buslijnen worden in het grootste deel van het land door Egged geëxploiteerd; in de regio Tel Aviv ook door Dan. Stadsbussen hebben in de grote steden doorgaans geen makkelijk te achterhalen dienstregeling en rijden in een dusdanige frequentie dat een dienstregeling niet noodzakelijk is. Ook speelt het zware verkeer in de steden een rol: het is voor stadsbussen vrijwel onmogelijk om volgens een vaste dienstregeling te rijden, met uitzondering van vertrek van het beginpunt.
Defensie
Hoofdartikel: Militaria van Israël
Israëls defensie is vrijwel uitsluitend de taak van het Israëlische Defensieleger (Israel Defense Forces - IDF), dat actief is op de grond, in de lucht en op zee. De IDF wordt beschouwd als één van de sterkste en meest geavanceerde legermachten in het Midden-Oosten. De wapensystemen en technologieën werden ontwikkeld door westerse landen, voornamelijk de VS, door Israëls eigen militaire industrie (die ook weer technologieën exporteert), en historisch ook Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.
Alle Israëli's, mannen en vrouwen, hebben dienstplicht op achttienjarige leeftijd, maar islamitische en christelijke Arabieren, personen die fulltime religie studeren en vrouwen die zichzelf 'religieus' noemen, getrouwd zijn of kinderen hebben worden hiervan gevrijwaard. Dienstplicht duurt drie jaar voor mannen en twee jaar voor vrouwen (drie jaar in gevechtstaken). Na de dienstplicht moeten Israëlische mannen bij de IDF in reservedienst, een aantal weken per jaar, tot hun veertigste. Vrouwen gaan meestal slechts een of twee jaar in reservedienst.
Israël wordt alom gezien als een kernmacht: het bezit nucleaire faciliteiten en algemeen wordt aangenomen dat het land in het bezit is van kernkoppen. Israël heeft het Non-proliferatieverdrag niet ondertekend en niet alle nucleaire instellingen worden van buitenaf geïnspecteerd. Het land houdt een "nucleaire ambiguïteit" vol: het heeft altijd ontkend in het bezit te zijn van kernwapens, maar zegt wel de capaciteit te hebben ze te produceren.
De Israëlische defensie maakt gebruik van landmijnen en clusterbommen. Dit ondanks internationale druk om het gebruik van dit soort wapens te verbieden. Israël heeft de Ottawa Conventie, die het gebruik van landmijnen verbiedt, niet ondertekend of geratificeerd.
Zie ook
- Israëlische monumenten op de Werelderfgoedlijst van UNESCO
- Lijst van Israëlische plaatsen
- Lijst van Israëlische steden
- Wijnstreken van Israël
Externe links
- (en) Officieel portaal van de Israëlische regering
- (en) Officiële website van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken
- (en) Opsomming basiswetten op de officiële website van de Knesset
- Informatie op de website van het Nederlands ministerie van Buitenlandse Zaken
- ...meer externe links in de Open Directory
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Israel op Wikimedia Commons.
|
 |
Zie ook de Atlas van Israël op Wikimedia Commons. |
| Landen in Azië |
|---|
|
Afghanistan · Armenië · Azerbeidzjan · Bahrein · Bangladesh · Bhutan · Brunei · Cambodja · China · Cyprus · Egypte · Filipijnen · Georgië · India · Indonesië · Irak · Iran · Israël · Japan · Jemen · Jordanië · Kazachstan · Kirgizië · Koeweit · Laos · Libanon · Maldiven · Maleisië · Mongolië · Myanmar · Nepal · Noord-Korea · Oezbekistan · Oman · Oost-Timor · Pakistan · Qatar · Rusland · Saoedi-Arabië · Singapore · Sri Lanka · Syrië · Tadzjikistan · Taiwan · Thailand · Turkmenistan · Verenigde Arabische Emiraten · Vietnam · Zuid-Korea |
