Finnland

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Suomen tasavalta
Republiken Finland
Lýðveldið Finnland

(Fáni Finnlands) (Skjaldarmerki Finnlands)
Kjörorð: ekkert
Þjóðsöngur: Maamme/Vårt land (Vort land)
Höfuðborg	Helsinki
Opinbert tungumál	finnska, sænska
Stjórnarfar Forseti Forsætisráðherra	Lýðveldi Tarja Halonen Matti Vanhanen
Sjálfstæði	undan Rússlandi
- Yfirlýst	6. desember 1917
- Viðurkennt	3. janúar 1918
Aðild að Evrópusambandinu	1. janúar 1995
Flatarmál  • Samtals  • Vatn (%)	63. sæti 337.030 km² 9,4%
Mannfjöldi  • Samtals (2005)  • Þéttleiki byggðar	110. sæti 5.252.778 15/km²
VLF (KMJ)  • Samtals  • á mann	áætl. 2004 152.955 millj. dala (48. sæti) 29.305 dalir (16. sæti)
Gjaldmiðill	evra €
Tímabelti	UTC+2 (UTC+3 á sumrin)
Þjóðarlén	.fi
Landsnúmer	358

Finnland (finnska: Suomi, Suomen tasavalta, sænska: Republiken Finland) er eitt Norðurlandanna í norðanverðri Evrópu. Landið liggur að tveimur flóum úr Eystrasalti, Helsingjabotni í vestri og Kirjálabotni í suðri. Það á einnig landamæri að Svíþjóð í vestri, Noregi í norðri og Rússlandi í austri. Álandseyjar eru undir finnskri stjórn en njóta víðtækrar sjálfstjórnar. Finnland er stundum nefnt Þúsundvatnalandið.

Finnland er í Evrópusambandinu og er eina Norðurlandaþjóðin sem að hefur tekið upp evruna sem gjaldmiðil.

Höfuðborg Finnlands heitir á finnsku Helsinki og sænsku Helsingfors og er einnig stærsta borg landsins. Aðrir stærstu bæir í stærðarröð eru eftirfarandi: Espoo (sænska: Esbo), Tampere (s. Tammerfors), Vantaa (s. Vanda), Turku (s. Åbo) og Oulu (s. Uleåborg). Espoo og Vantaa ásamt Helsinki mynda höfuðborgarsvæðið.

[breyta] Orðsifjafræði

Uppruni nafnsins Suomi er óljós, en talið er að það sé skylt baltneska orðinu zeme, sem að merkir grund, jörð, þjóð.

Nafnið Finnland, sem að fyrirfinnst á öðrum tungum, líkist öðrum skandinavískum staðaheitum. Þar má nefna Finnmörk, Finnveden og Finnskogen. Öll eiga þau rætur að rekja til germanska orðsins finn, sem er heiti yfir hirðingjaveiðimenn (sem er andstæða við kyrrsetubændur). Hvernig þetta heiti komst yfir Finna er að mestu leyti óþekkt. Á meðal fyrstu ritaðu heimilda þar sem „land Finna“ er nefnt eru tveir rúnasteinar. Annar þeirra er í Söderby í Svíþjóð með áletruninni finlont og hinn á Gotlandi, sænskri eyju í Eystrasalti, með áletruninni finlandi frá 11. öld.

[breyta] Saga

Samkvæmt fornleifafundum byggðist það svæði sem nú er Finnland þegar átta þúsund árum fyrir Krist, þegar íshella síðustu ísaldar hörfaði undan. Þessir fyrstu íbúar bjuggu við steinaldarmenningu og lifðu á því sem freðmýrin og sjórinn gáfu. Ýmsir leikmenn og fræðimenn í Finnlandi hafa leitt að því líkum að finnsk-úrgískumælandi þjóðflokkar hafi numið land þegar á steinöld.

Elstu leifar akuryrkju eru frá seinni hluta þriðja árþúsundsins fyrir Krist en veiðimennska og söfnun voru lengi enn algengasti lífsmátinn, ekki síst í austur og norðurhluta landsins^[1].

Bronsöld (1500–500 f. Kr.) og járnöld (500 f. Kr. — 1200 e. Kr.) einkenndust mjög af nánum samskiptum við Skandinavíu, norðurhluta Rússlands og Eystrarsaltssvæðið. Finnar og Kvenir eru nefndir á nokkrum stöðum í rómverskum heimildum og í Íslendingasögunum, þó er sennilegast að átt sé við Sama og ekki Finna. Fáeinar ritaðar heimildir um sögu Finnlands eru til frá 13. öld en það er ekki fyrr en á 14. og 15. öld sem raunveruleg rituð saga hefst.

Finnland og Svíþjóð eiga sér nærri 700 ára sameiginlega sögu. Sögur herma að upphaf þess sé krossferð undir stjórn Eiríks IX Svíakonungs sem á að hafa átt sér stað árið 1154. Óvíst er hvort þessi krossferð var farin eða hvort þetta er einungis sögusögn. Ritaðar heimildir eru hins vegar fyrir því að Finnland var hluti af ríki Birgis jarls þegar krossferð var gerð þangað 1249.

Finnland 1920-1940

Kort af Finnlandi (nákvæmara kort má sækja hér)

Sænska var ráðandi með fram allri strandlengjunni og í stórum hluta suður Finnlands allt fram undir lok 19. aldar og var þar að auki tungumál yfirvalda og menntunar. Lengi var það sem nú er Finnland ekki skilgreint sem sérstakt svæði innan sænska ríkisins, frekar var að miðhluti Svíþjóðar og suðurhluti Finnlands væru álitin sameiginlegt meginsvæði ríkisins enda voru samgöngur sjóleiðina mun auðveldari en yfir land. Sænskir kóngar leituðust eftir að flytja landamæri ríkisins lengra austur á bóginn og voru meira og minna stöðugar erjur við Rússa gegnum aldirnar af þeim sökum. Á 18. öld snerust leikar og rússneskur her hertók nánast allt það sem nú er Finnland tvisvar (1714—1721 og svo aftur 1742–1743). Upp frá þessu fer hugtakið „Finnland“ að eiga við allt landsvæðið frá Helsingjaflóa að rússnesku landamærunum bæði í umræðum innan sænska ríkisins og í Rússlandi. Suðurhluti Finnlands, það sem áður hafði verið kallað Finnland, fékk nú nafnið Hið eiginlega Finnland (Egentliga Finland á sænsku, Varsinais-Suomi á finnsku) og heitir svo enn.

Árið 1808 hertók rússneskur her Finnland og Svíar neyddust til að afsala sér yfirráðarétti yfir því. Finnland varð sjálfstjórnarsvæði, Stórfurstadæmið Finnland, innan rússneska keisardæmisins allt fram til 1917. Alexander I, Rússlandskeisari, varð fyrsti stórfursti Finnlands. Smám saman fékk finnskan mikilvægara hlutverk í opinberu lífi, upphaflega sem hluti af rússneskri viðleitni til að draga úr sambandinu við sænska menningu og menningarhefð en meir og meir sem hluti af finnskri þjóðernishreyfingu. Mikilvægt skref var söfnun og útgáfa sagnaverksins Kalevala árið 1835 og ekki síður þegar finnska var gerð jafnrétthá sænsku sem opinbert mál 1892. Finnsk ritmenning hófst á fyrri hluta 19. aldar og voru það ekki síst sænskumælandi menntamenn sem stóðu fremst í að byggja þetta nýja ritmál, m.a. með slagorðinu: „Svenskar äro vi icke, ryssar vilja vi icke vara, låt oss bli finnar“.

Fljótlega eftir byltingu bolsévíka í Rússlandi lýsti finnska þingið yfir sjálfstæði Finnlands, hinn 6. desember 1917. Bolsévíkastjórnin viðurkenndi sjálfstæðið en í Finnlandi braust út blóðug borgarastyrjöld 1918 í kjölfar baráttu hvítliða og rauðliða í Rússlandi. Í Finnlandi endaði styrjöldin með sigri hvítliða.

Frá stríðslokum og fram undir miðjan fjórða áratug tuttugustu aldar voru tengsl Finnlands og Sovétríkjanna nokkurn veginn hlutlaus. Sovétríkin kröfðust, 1939, talsverðra landsvæða af Finnlandi sem ekki var gengist við og hóf þá sovétherinn það sem nefnt er Finnska vetrarstríðið með innrás í Finnland. Finnar vörðust hraustlega mánuðum saman en máttu á endanum ekki við ofureflinu.

Mikil hefndarhugur var í mörgum Finnum eftir lok vetrarstríðsins 1940 og Finnland tengdist náið Þýskalandi undir stjórn nasista. Finnar drógust aftur út í stríð við Sovétríkin 1941 og börðust þá með Þjóðverjum. Eftir stríðið neyddust Finnar til að ganga að hörðum kröfum Sovétríkjanna.

Tímabilið frá lokum seinni heimstyrjaldarinnar fram að upplausn Sovétríkjanna einkenndist af hlutleysi Finnlands í alþjóðamálum og nánu samstarfi við grannann í austri. Þótti mörgum nóg um undirgefni Finna og varð til úr þessu alþjóðlega hugtakið „finlandisering“.

Finnland fékk inngöngu í Evrópusambandið árið 1995 um leið og Svíþjóð og Austurríki og er hið eina Norðurlandanna sem hefur tekið upp evru sem gjaldmiðil.

[breyta] Landafræði og umhverfi

[breyta] Jarðfræði og landslag

Finnland prýða þúsund vatna og eyja. Vötn sem að ná yfir 500 m² að flatarmáli eru 187.888 talsins og eyjarnar 179.584. Saimaa-vatn er eitt þessara vatna og er það 5. stærsta vatn í Evrópu. Finnskt landslag er að mestu leyti flatt, en þó er það hólótt á svæðum. Hæsti punktur landsins er Halti (1328 m) í norðurhluta Lapplands, við landamæri Noregs. Landið þekur þó að mestu leyti barrskóg og lítið af ræktanlegu landi. Algengasta bergtegundin er granít. Það er alltaf í umhverfinu, sjáanlegt þar sem jarðvegur er af skornum skammti. Jökulruðningur er algengasta jarðvegstegundin, þakin þunnu lagi af mold af líffræðilegum uppruna. Meirihluti eyjanna eru í suðvesturhluta Eyjahafsins (hluti af eyjaklasa Álandseyja) og með fram suðurströnd Finnlandsflóa.

[breyta] Plöntu- og dýraríki

Jarfi, fyrirfinnst í Lapplandi.

Álft er þjóðarfugl Finnlands

Finnland býr yfir mjög fjölbreyttu gróður- og dýralífi. Plöntu- og dýrategundir eru mismunandi eftir landshlutum, vegna mismunandi loftslags á milli norður-, vestur- og suðurhluta Finnlands. Það eru yfir 1200 gerðir af æðaplöntum, 800 af mosaplöntum og 1000 gerðir af fléttum í Finnlandi, þar sem ríkasta gróðurlífið fyrirfinnst í suðurhluta landsins og á Álandseyjum. Líkt og öll önnur vistfræði Finnlands, þá á plöntulíf auðvelt með að aðlagast og þola ólíkar árstíðir og veðurskilyrði. Plöntutegundir á borð við skoskan furuvið, grenivið, birki og eik dreifðust ekki út frá Noregi til Finnlands fyrr enn fyrir tæpum 3.000 árum. Því má segja að vistkerfi Finnlands sé tiltölulega ungt.

Einnig býr Finnland yfir fjölbreyttu og víðtæku dýralífi. Þó þurrkuðust öll jarðnesk dýr nánast út á meðan að síðasta ísöld stóð yfir. Dýrin komu til Finnlands á ný fyrir u.þ.b. 10.000 árum síðan, fylgjandi minnkun jökla og að gróður komst á yfirborðið. Núorðið eru alltént sextíu innfædd spendýr, 248 æxlandi fuglategundir, rúmlega 70 fiskategundir og ellefu skriðdýra- og froskdýrategundir.

Af stórum villtum spendýrum, eru þau algengustu skógarbjörn (þjóðardýrið), gráúlfur, elgur og hreindýr. Önnur algeng spendýr eru tófa, rauðíkorni og fjallahéri. Sumar sjaldgæfari skepnur eru flugíkorni, kóngsörn, hringanóri og heimaskautarefur, sem er talinn vera í mestri útrýmingarhættu. Þjóðarfugl Finnlands er álft. Algengustu fuglategundirnar eru laufsöngvari, bókfinka og skógarþröstur.

Á Saimaa-vatnasvæðinu í suðaustur Finnlandi býr Saimaa-hringanóri (Phoca hispida saimensis), ein af þremur ferskvatnsselategundum í heiminum. Samtök finnskra náttúruverndarsinna hafa haft verndun hringanórans að leiðarljósi og hefur tekist vel að bjarga honum frá útrýmingu. Samt sem áður telst dýrið enn þá til útrýmingarhættu. Það eru um 270 Saimaa-hringanórar á lífi í dag. Það er talið að ef að fjöldi Saimaa-hringanóranna kæmist upp í 400 seli, myndi stofninn komast úr útrýmingarhættu.

Vegna veiða og áreita í gegnum tíðina hafa mörg dýr á borð við kóngsörninn, skógarbjörninn og gaupan gengið í gegnum mikla fækkun á stofni. En þrátt fyrir það, hefur fjöldinn aftur aukist undanfarin ár, aðallega vegna mikillar verndunar og stofnsetninga víðtækra þjóðgarða.

[breyta] Loftslag

Loftslagið í Suður-Finnlandi er norræntemprað. Í Norður-Finnlandi, sérstaklega í Lapplandi, ríkir heimskautaloftslag sem einkennist af köldum, jafnvel hörðum vetrum og nokkuð heitum sumrum. Það sem að spilar stærstan þátt í loftslagi Finnlands er landfræðileg lega landsins á milli 60. og 70. breiddarbaugslínu á evrasísku strandlengjunni, sem veldur því að það er bæði sjávarloftslag og meginlandsloftslag, breytilegt eftir vindátt. Finnland er nógu nálægt Atlantshafinu til að vera undir stanslausum hlýjum áhrifum Golfstraumsins, sem útskýrir óeðlilega hlýtt loftslag miðað við legu.

Fjórðungur af Finnlandi nær yfir Heimskautabaug, það veldur því að miðnætursól getur haldist í fleiri daga. Á nyrsta punkti Finnlands sest ekki sólin í 73 daga samfellt yfir sumarið og rís ekki í 51 dag yfir veturinn.

[breyta] Stjórnsvæði

[breyta] Umdæmi, héruð og sveitarfélög

Landið skiptist í sex stjórnsýsluumdæmi (lääni, fl. läänit). Umdæmin skiptast svo niður í 90 sýslur.

Umdæmisstjórnin er undir ríkisstjórninni og engar embættiskosningar fara fram. Þetta kerfi var sett á laggirnar árið 1634 og gekk undir nokkrar stórar breytingar þar til að landinu var aftur skipt niður í stærri stjórnsýsluumdæmi árið 1997. Síðan þá hafa umdæmin verið eftirfarandi (sjá mynd til hægri):

1. Suður Finnland
2. Vestur Finnland
3. Austur Finnland
4. Oulu
5. Lappland
6. Áland

Þessi umdæmi eru eingöngu stjórnskiptileg. Vestur Finnland nær t.d. yfir fimm finnsk tungumála- og mállýskusvæði, austurbotníska mállýsku, suðvestræna mállýsku, Savomállýsku, Tavastian mállýskur í Pirkanmaa og þar að auki allmargir sænskumælandi í kringum Vaasa.

Álandseyjar eru sjálfsstjórnarsvæði innan finnska ríkisins. Lögþing og heimastjórn Álandseyja hafa sjálfstjórn um ýmsa málaflokka, t.d. mennta- og heilsugæslumál, útvarp og sjónvarp, lögreglu- og atvinnumál. Á Álandseyjum er sænska eina opinbera málið og er því strangt framfylgt m. a. geta einungis sænskumælandi íbúar verið landeigendur.^[2]

[breyta] Héruð

Sveitarfélög and héruð, kort af Finnlandi (2007).
Svört landamæri gera sveitarfélögum skil og þau rauðu héruðum.

Löglega hefur Finnland tvenns konar gerðir af lýðræðislegri stjórn, ríkið og 416 sveitarfélög (þann 1. janúar 2007). Sveitarstjórn og borgarstjórn er í grófum dráttum það sama, fyrir utan muninn á dreifbýli og þéttbýli. Frá árinu 1977 hefur ekki verið greint á milli borga, bæja og dreifbýlis. Þrátt fyrir það að sveitarfélög þurfi að fylgja lögum ríkisins, taka þau sjálfstæðar ákvarðanir. Enginn getur áfrýjað ákvörðunum sveitarfélags svo lengi sem þær eru löglegar.

Sveitarfélög starfa saman í sjötíu og fjórum undirhéruðum og tuttugu héruðum. Þeim er stjórnað af sveitarfélögunum. Áland býr yfir varanlegri, lýðræðislega kosinni stjórn sem er hluti af sjálfstjórninni. Í Kainuu-hluta Finnaland, er tilraunaverkefni í gangi með svæðisbundnum kosningum.

Samar hafa takmarkaða sjálfstjórn á sviði tungumála- og menningarmála.

[breyta] Stærstu bæir og sveitafélög

Í töflunni hér neðar er tekinn fram fjöldi íbúa fjölmennustu sveitarfélaganna í heild (kunta á finnsku), ekki einungis þéttbýlis.Tölurnar eru frá 1. janúar 2007. Veitið því athygli að höfuðborgarsvæðið sem samanstendur af Helsinki, Vantaa, Espoo og Kauniainen myndar samtals milljón manna byggð.

[breyta] Lýðfræði

Þéttbýli byggðar í Finnlandi.
© 2001 Hagstofa Finnlands

[breyta] Íbúar

Í Finnlandi búa 5.282.583 og er þéttleiki byggðar að meðaltali 17 íbúar á hvern ferkílómetra. Það gerir landið þriðja strjálbýlasta land Evrópu, á eftir Noregi og Íslandi. Suðurhluti landsins hefur alltaf verið fjölmennastur og þar að auki jókst íbúatala hans til muna fylgjandi þéttbýlisþróun 20. aldar. Stærstu og mikilvægustu borg Finnlands eru stórsvæði Helsinki (sem nær yfir Helsinki, Vantaa, Espoo ásamt Kauniainen) og Tampere, Turku og Oulu.

Eftir Vetrarstríðið árið 1939 (og staðfestist með Framhaldsstríðinu 1941), þurfti 12% af íbúum Finnlands að flytjast búferlum. Stríðsskaðabætur, atvinnuleysi og óvissa varðandi áframhaldandi þjóðarhöfðingja og sjálfstæði frá Sovétríkjunum varð valdur að miklum útflutningi, sem byrjaði ekki að minnka fyrr enn á 8. áratugnum. Um 500.000 Finnar fluttu til Svíþjóðar á áratugunum frá 1950 fram til 1980, en allstór hluti þeirra hafa flutt heim að nýju.

Síðan á seinni hluta 10. áratugar 20. aldar hefur Finnland tekið á móti svipuðu magni flóttamönnum og innflytjendum og önnur Norðurlönd, þrátt fyrir að heildar þjóðarbrotaminnihlutarnir haldist í mun minni mæli í Finnlandi en í hinum. Finnland er þjóðfræðilega mjög einsleitt land. Útlendingar ná einungis yfir 2% af heildaríbúatölu landsins. Umtalsvert hlutfall innflytjenda á rætur sínar að rekja til fyrrum Sovétríkjanna. Rúmlega 20 mál eru töluð af innflytjendum í Finnlandi í dag, miðað við að a.m.k. 1000 manns tali málið.

[breyta] Tungumál

Finnska og sænska eru bæði opinber tungmál í Finnlandi og jafnrétthá fyrir finnskum lögum. Meirihluti Finna (92%) hefur finnsku að móðurmáli. Finnska tilheyrir finnsk-úgrísku tungumálafjölskyldunni og er á milli þess að vera þess að vera samloðunarmál og beygingamál. Í finnsku breytast og beygjast nafnorð, lýsingarorð, fornöfn, töluorð og sagnorð eftir hlutverki þeirra í setningunni. Finnland er ásamt Eistlandi og Ungverjalandi eitt af þremur sjálfstæðum ríkjum þar sem að finnsk-úgrískt mál er talað af meirihlutanum.

Stærstu minnihlutamálin í Finnlandi eru sænska (5,5%), rússneska (0,8%) og eistneska (0,3%). Um 7000 málhafendur eru samískumælandi, einkum í norðurhluta landsins. Samísku málin eru einnig finnsk-úgrískt mál. Það eru þrjú samísk mál sem eru töluð í Finnlandi, norðursamíska, inarisamíska og skoltsamíska.

Auk finnsku er sænska opinbert tungumál í Finnlandi. Sænskumælandi Finnum hefur farið ört fækkandi á síðustu öld af ýmsum ástæðum, miklum flutningum sænskumælenda til Svíþjóðar, minni fjölskyldur sænskumælenda og ekki síst að í fjölmörgum blönduðum fjölskyldum velja foreldrar að kenna börnum einungis finnsku. Sænska er samkvæmt lögum eina opinbera tungumálið á Álandseyjum.

Minnihlutahópar hafa réttindi til þess að hlúa að menningu sinni og tungumálaum er vernduð með lögum, þar hafa Samar sérstöðu. Samíska er opinbert minnihlutamál.

Meirihluti Finna lærir einnig næga ensku í skólanum og frá ljósvakamiðlum til að vera samræðufær á því máli. Sænska er einnig skyldufag og algengt er að fólk læri þýsku eða frönsku.

[breyta] Frumbyggjar

Samar eru frumbyggjar sem að búa í Finnlandi, Svíþjóð, Noregi og Rússlandi. Áður fyrr voru Samar oft kallaðir Lappar, en nú til dags telst það vera níðrandi heiti af mörgum Sömum. Auk eigin tungumála hafa Samar sinn eigin lífsstíl, yfirbragð og menningu. Svipuð saga, hefðir, lifnaðarhætti og siðir sameinar Sama sem búa í mismunandi löndum. Samtals eru um 75.000 til 100.000 Samar, af þeim búa minna en 7.000 í Finnlandi, sem gerir sama 0,13% af íbúum Finnlands.

[breyta] Trúarbrögð

Dómkirkjan í Helsinki ásamt styttu af Alexander II Rússakeisara

Meirihluti Finna (uþb. 82%) eru af mótmælendatrú og tilheyra Þjóðkirkju Finnlands. Einnig tilheyrir minnihluti Finnsku rétttrúnaðarkirkjunni (1.1%). Aðrir mótmælendasöfnuðir og Kaþólska kirkjan eru talsvert minni sem og Íslamstrú, Gyðingsdómur og önnur ókristileg trúarbrögð (samtals 1.2%). Rúm 15% af íbúunum eru utan trúfélaga. Þrátt fyrir þessar tölur, þá er kirkjusókn í Finnlandi mun lægri en halda mætti. Meirihluti þeirra sem tilheyra þjóðkirkjunni taka lítinn sem engan þátt í starfi hennar.

[breyta] Menntun

Fyrirlestrarsalur aðalbyggingar Tækniháskólans í Helsinki, sem hönnuð er af Alvar Aalto.

Menntakerfið í Finnlandi er ekki ólíkt því sem fyrirfinnst á öðrum Norðurlöndum. Nemendur í fullu námi þurfa ekki að borga nein námsgjöld. Skólaskylda er frá aldrinum 7-16 ára og fá nemendur í grunn- og menntaskólum máltíðir þeim að kostnaðarlausu á skólatíma. Fyrstu níu ár skólagöngunnar eru skyldug og sækja nemendurnir skóla í sínu nágrenni. Framhaldsnám er ekki skyldugt og fer það annaðhvort fram í iðnskóla eða skóla sem undirbýr fyrir áframhaldandi nám. Áframhaldandi nám fer fram í verknámsskólum eða háskólum. Samkvæmt alþjóðlegu PISA-mati OECD samtakanna á frammistöðu 15 ára unglinga í námi eru Finnar ofarlega á blaði. Árið 2003 voru 15 ára finnskir unglingar hæstir á heimsvísu hvað varðaði læsi, vísindi og stærðfræði og næsthæstir í lausnum á vandamálum.

[breyta] Heilsugæsla

Heilbrigðiskerfi Finnlands þykir mjög þróað á alheimsvísu. 18,9% af kostnaði við heilsugæslu eru borguð af heimilunum sjálfum, 76,6% borguð af ríkinu og restin af öðrum aðilum. Fyrir hvern lækni eru 307 íbúar.

Á áttunda áratugnum gerðu Finnar miklar breytingar á lífsvenjum sínum, í ljósi þess að Finnar voru með eina hæstu dánartíðni af völdum hjartasjúkdóma í heiminum. Í dag eru Finnar meðal heilbrigðari þjóða í heiminum.

Lífslíkur kvenna eru 82 ár og karla eru 75 ár.

[breyta] Stjórnarfar

Líkt og á Íslandi, ríkir lýðveldi í Finnlandi, en ekki þingbundin konungsstjórn eins og í Skandinavíulöndunum. Forseti landsins hefur framkvæmdavald og er þjóðhöfðingi landsins. Einnig sér forsetinn um utanríkismál utan Evrópusambandsins í samstarfi við finnska þingið. Þingið hefur mest völd í landinu og er æðsti maður þess forsætisráðherrann. Yfirlöggjafarvald Finnlands er finnska þingið og við það sitja 200 manns. Á finnsku nefnist það Eduskunta og á sænsku Riksdag.

[breyta] Forseti

Forseti Finnlands er þjóðhöfðingi landsins. Samkvæmt stjórnarskrá landsins hefur forsetinn framkvæmavald ásamt ríkisstjórninni. Forseti er kosinn í lýðræðislegri kosningu af íbúum landsins og er kjörtímabilið sex ár. Frá árinu 1991 hefur enginn forseti mátt sitja lengur við völd en tvö kjörtímabil. Forsetinn verður að vera innfæddur ríkisborgari.

Núverandi forseti landsins er Tarja Halonen. Hún tók við forsetastöðunni árið 2000 og var endurkjörin 29. janúar 2006. Hún missir því stöðuna árið 2012. Hún er ellefti forseti Finnlands og fyrsta konan til að gegna stöðunni.

[breyta] Þingið

Aðalbygging finnska þingsins (Eduskunta) í Helsinki

Finnska þingið samanstendur af einum þingsal með tvöhundruð þingmönnum. Þingmennirnir eru kosnir í fjögur ár í senn í hlutfallslegri vinsældakosningu. Samkvæmt stjórnarskrá Finnlands kýs þingið svo forsætisráðherra, sem er skipaður í embætti af forsetanum. Aðrir ráðherrar eru skipaðir í embætti af forsetanum eftir uppástungum forsætisráðherra. Núverandi forsætisráðherra Finnlands er Matti Vanhanen, sem að er einnig formaður Miðjuflokksins og var seinni hluta ársins 2006 forseti Evrópuráðs.

[breyta] Utanríkisstefna

Utanríkisráðuneyti Finnlands er ábyrgt fyrir utanríkisstefnu landsins. Núverandi utanríkisráðherra landsins er Ilkka Kanerva. Utanríkisstefna landsins byggist á utanríkisstefnu Evrópusambandsins að mestu leyti. Finnland er einnig í Norðurlandaráði og á langa sögu samstarfs við nágrannaríkin Svíþjóð, Noreg, Rússland og Eistland. Landið á ekki í neinum alþjóðlegum ágreiningum eða deilum um landamæri. Finnski herinn er eingöngu til sjálfsvarnar og heimilar finnska stjórnarskráin einungis þátttöku í heraðgerðum heimiluðum af Sameinuðu þjóðunum eða OSCE. Álit fólksins í landinu er almennt gegn þátttöku í herbandalögum á borð við NATO. Finnland reiðir mjög mikið á utanríkisverslun, í ljósi þess að u.þ.b. þriðjungur tekna landsins kemur frá utanríkisverslun og reiðir landið á innflutning á flestu hráefni.

[breyta] Varnarlið

Varnarlið Finnlands samanstendur af her upp á 16.500 manns, þar af eru 8.700 liðþjálfar að atvinnu. Heildarmannskapur varnarliðsins er um 34.700 manns, en þar af eru 27.300 hermenn, 3.000 sjóliðar og 4.400 flughermenn. Fjármagn til varna jafngildir u.þ.b. 1,4% af landsframleiðslu. Herskylda er í landinu og nær hún yfir alla karlmenn sem náð hafa 18 ára aldri, en hún stendur í 6-12 mánuði. Íbúar Álands og Vottar Jehóva eru þeir einu sem hljóta undanþágu frá herþjónustu. Möguleikinn er þó alltaf fyrir hendi að inna aðra þegnskylduþjónustu af hendi í 13 mánuði í stað þess að gegna herþjónustu. Frá árinu 1995 hafa finnskar konur mátt gegna herþjónustu bjóði þær sig fram til þess.

[breyta] Tilvísanir

[breyta] Ítarefni

• Opinbert vefsvæði forseta Finnlands
• Opinber heimasíða ríksistjórnarinnar
• Vefgátt Finnlands

[breyta] Tenglar

• Þúsund vatna ljúfa land; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1953

s·r·b

Evrópusambandið (ESB)

Austurríki | Belgía | Bretland | Búlgaría | Danmörk | Eistland | Finnland | Frakkland | Grikkland | Holland | Írland | Ítalía | Kýpur | Lettland | Litháen | Lúxemborg | Malta | Pólland | Portúgal | Rúmenía | Slóvakía | Slóvenía | Spánn | Svíþjóð | Tékkland | Ungverjaland | Þýskaland

Þetta er gæðagrein|