Kalendarium historii Łodzi

Z Wikipedii

Spis treści 1 Kalendarium historii Łodzi 1.1 Do roku 1850 1.2 Lata 1850-1900 1.3 Lata 1900-1939 1.4 Lata 1939-1945 1.5 Od roku 1945 2 Status Łodzi 3 Wybrane źródła 4 Zobacz też

[edytuj] Kalendarium historii Łodzi

[edytuj] Do roku 1850

• XI-XIII wiek - powstanie najstarszych wsi na obszarze obecnego miasta Łodzi, m.in. osady służebnej Łagiewniki, wsi Radogoszcz i wsi parafialnej Mileszki. Wieś Łodzia powstaje przy komorze celnej w miejscu, gdzie handlowy szlak piotrkowsko-łęczycki przecina rzeczkę, później nazwaną Łódką.
• 1242 - Pierwsza wzmianka źródłowa o wsi Radogoszcz (obecnie część Łodzi).
• 1332 - Pierwsze zachowane wzmianki o wsi Łodzi; 6 września książę na Łęczycy i Dobrzyniu Władysław (bratanek króla Władysława Łokietka) nadaje immunitet dobrom biskupów kujawskich z siedzibą we Włocławku, a wśród nich Łodzi. Pozwolenie przeniesienia tych wsi na prawo niemieckie lub polskie.
• 1387 - Przeniesienie wsi Łodzi i Widzewa przez biskupa włocławskiego Jana Kropidło na prawo niemieckie (średzkie) i ustanowienie sołectwa; sołtysem zostaje Jan Piotrowic
• 1414 - Wydanie (15 maja) przez kapitułę włocławską (właściciela Łodzi) przywileju lokacyjnego, uznającego mieszkańców wsi za mieszczan (postanowienie miało moc obowiązującą w zakresie spraw gospodarczych i prawno-społecznych, określających uposażenie, uprawnienia, powinności i posługi mieszkańców); jednocześnie zwrócenie się przez kapitułę do króla z prośbą o przywilej monarszy i uznanie Łodzi za miasto pod względem prawno-ustrojowym
• 1423 - Nadanie Łodzi (29 lipca) praw miejskich przez króla Władysława Jagiełło w Przedborzu nad Pilicą, a tym samym przywilejów handlowych (prawo odbywania targów we środy i dwóch jarmarków rocznie)
• 1496 - Potwierdzenie przez króla Jana Olbrachta przywilejów królewskich dla Łodzi na odbywanie jarmarków i targów
• 1534 - Pierwszy spis ludności wykazuje ponad 70 rodzin mieszczańskich, ok. 30 domów, 6 karczem oraz 6 rzemieślników
• 1535 - Najstarsza znana pieczęć miejska na dokumencie

• 1585 - Zawarcie przez władze miejskie umowy z Maciejem Doczekałowiczem w sprawie budowy drewnianego ratusza
• 1676 - Powstanie drewnianej kapliczki pw. Św. Antoniego w Łagiewnikach - obecnie najstarszy zachowany budynek Łodzi
• 1768 - Oddanie - na Górkach Plebańskich (dziś Plac Kościelny) - drewnianego kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, wzniesionego w latach 1765-1768 z fundacji biskupa Antoniego Ostrowskiego (przeniesiony w 1891 r. na ul. Ogrodową - istniejący do dziś pw. św. Józefa)
• 1793
  • Łódź liczy 250 mieszkańców
  • Po drugim rozbiorze Polski przyłączenie Łodzi do Prus
• 1798 - Sekularyzacja dóbr biskupstwa włocławskiego przez władze pruskie, a tym samym przejęcie majętności kościelnych (w tym Łodzi) przez państwo
• 1806 - Utworzenie (w czerwcu) łódzkiej gminy żydowskiej; wcześniej łódzcy żydzi należeli do gminy lutomierskiej; wystarczyło zalewie sto lat, by z 50 osób społeczność łódzkich żydów urosła do drugiej w Europie i liczyła blisko ćwierć miliona ludzi
• 1807 - Przyłączenie Łodzi do Księstwa Warszawskiego utworzonego z ziem drugiego, trzeciego i części pierwszego zaboru pruskiego
• 1808 - Powstanie na Starym Mieście pierwszej rządowej szkoły elementarnej (drugą założono w 1829 r. w osadzie fabrycznej Łódka)
• 1815 - Przyłączenie Łodzi do Królestwa Polskiego w zaborze rosyjskim
• 1820
  • Łódź liczy 767 mieszkańców
  • Wskutek wydanych dekretów rządowych przez Sejm Królestwa Polskiego (z inicjatywy Stanisława Staszica, reprezentującego rząd Królestwa Polskiego i Rajmunda Rembielińskiego, przedstawiciela władz województwa mazowieckiego) - zaliczenie Łodzi w poczet miast fabrycznych, jako ośrodek przemysłu odzieżowego

• 1821-1823 - Wytyczenie osady sukienniczej - Nowe Miasto (na południe od Starego Miasta) z ośmiobocznym rynkiem w centrum (obecny Plac Wolności); wydarzenie to uważa się za początek "Łodzi przemysłowej"
• 1823
  • Sprowadzenie do Łodzi przez rząd Królestwa Polskiego pierwszych tkaczy z Grünbergu (Zielona Góra)
  • Przemianowanie starego traktu piotrkowskiego (prowadzącego z Piotrkowa w kierunku Zgierza) na ulicę Piotrkowską; pierwsze tabliczki zostają zawieszone przez burmistrza Starego Miasta - Czarnkowskiego - na terenie dzisiejszej ul. Nowomiejskiej
• 1824
  • Wytyczenie osady tkackiej "Łódka" na południe od Nowego Miasta, wzdłuż ul. Piotrkowskiej
  • Zamieszkanie pierwszych osadników przy Piotrkowskiej; na północnym odcinku ulicy (tj. od Rynku Nowego Miasta do ul. Cegielnianej) - sukiennicy przybyli z Dolnego Śląska i z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, zaś na południowym (od ul. Dzielnej do Górnego Rynku) - tkacze lnu i bawełny, pochodzący z Dolnego Śląska, Czech, Prus i Saksonii

• • Rozpoczęcie budowy (przez administrację rządową) zakładu płócienniczego - najstarszego, zachowanego do dzisiaj, obiektu przemysłowego Łodzi - przy ulicy św. Emilii (obecnie ul. ks. W. Tymienieckiego), obejmującego bielnik, krochmalnię, suszarnię, folusz i magiel; w 1826 r. oddany do użytku, w 1828 r. stał się własnością pochodzącego z Kowar na Dolnym Śląsku Tytusa Kopischa; po gruntownej renowacji jeden z najlepiej zachowanych obiektów przemysłowych tego okresu w Polsce (znany jako Bielnik Kopischa)
  • Powstanie Towarzystwa Strzeleckiego, zwanego "Bractwem Kurkowym"
• 1825
  • Powiększenie terenu miasta o tzw. osadę prządków
  • Zawarcie umowy z proboszczem łódzkim F. Zengtellerem, na mocy której posiadłość Księży Młyn przeszła w wieczystą dzierżawę przybyłego z Saksonii Kristiana Fryderyka Wendischa
  • Wzniesienie drewnianego budynku tkalni ręcznej na Księżym Młynie
  • Wydanie przez Namiestnika Królestwa Polskiego edyktu, wyznaczającego ludności żydowskiej specjalny rewir na Starym Mieście (zniesiony w 1862 r.)

• 1827
  • Powstanie pierwszego murowanego ratusza w Rynku Nowego Miasta (obecnie pl. Wolności 1, Archiwum Państwowe), według projektu Bonifacego Witkowskiego; najcenniejszy i najstarszy w Łodzi zabytek architektury klasycystycznej
  • Uruchomienie pierwszej przędzalni bawełny, wybudowanej przez K. F. Wendischa; zmechanizowane urządzenia przędzalnicze posiadały napęd wodny
• 1828
  • Przybycie w styczniu do Łodzi "fabrykanta bawełnianych wyrobów mody" Ludwika Geyera z Saksonii oraz w lutym fabrykanta z Kowar Tytusa Kopischa
  • Poświęcenie - na Rynku Nowego Miasta (dziś Plac Wolności) - klasycystycznego kościoła luterańskiego Świętej Trójcy, wybudowanego według projektu Bonifacego Witkowskiego w latach 1826-1828 (zastąpiony w 1891 r. przez kościół neorenesansowy)
  • Założenie osady przemysłowej "Ślązaki" ("Szlezyng")
• 1830
  • Łódź liczy 4.343 mieszkańców
  • Otwarcie (3 lutego) przez Karola Ketschena pierwszej apteki w Łodzi; mieściła się ona w domu murowanym, wzniesionym przez piwowara Antoniego Bittdorfa w Rynku Nowego Miasta 2 (obecnie Plac Wolności 2). W 2008 r. otwarto tutaj Muzeum farmacji.
  • Ostatni rok autonomii Królestwa Polskiego, dzięki której i przychylności jej władz powstał w Łodzi przemysł włókienniczy. Niektórzy historycy twierdzą, że gdyby autonomia Królestwa trwała dłużej, Łódź byłaby rozbudowywana bardziej planowo w kolejnych latach
• 1834 - Umieszczenie zegara na wieży ratusza (dar fabrykanta Schlössera z Ozorkowa)
• 1835 - Rozpoczęcie oświetlania ulic latarniami oliwnymi
• 1836 - Utworzenie pierwszego stanowiska lekarza miejskiego

• 1837 - Oddanie monumentalnej Białej Fabryki Ludwika Geyera przy ul. Piotrkowskiej 282 (dzisiaj w jej murach znajduje się Centralne Muzeum Włókiennictwa); w latach 40. XIX wieku była to największa w Królestwie fabryka bawełniana
• 1838 - Pierwsze jatki rzeźniczo-piekarskie murowane w Rynku Nowego Miasta
• 1839
  • Zainstalowanie w fabryce L. Geyera pierwszej w polskim przemyśle bawełnianym maszyny parowej o mocy 60 KM
  • Otwarcie pierwszej prywatnej szkoły elementarnej przy ul. Piotrkowskiej przez Mikołaja Olszewskiego
• 1840
  • Zatwierdzenie przez Komisję Rządową Spraw Wewnętrznych projektu włączenia do Łodzi terenów leśnictw Łaznów i Pabianice
  • Wytyczenie "Nowej Dzielnicy", ulokowanej na wschód od Nowego Miasta i Łódki, której najważniejszą arterią jest ul. Główna (obecnie al. Piłsudskiego); założenie na jej osi dużego centralnego placu, nazywanego ze względu na sąsiedztwo terenów podmokłych Wodnym Rynkiem (obecnie pl. Zwycięstwa)

• • Utworzenie w Nowej Dzielnicy pierwszego w Łodzi parku publicznego (o powierzchni ok. 2 ha), który dzięki właściwościom terenu otrzymuje nazwę Źródliska (obecnie na jego terenie znajduje się m.in. Palmiarnia oraz kolekcja 45 sztuk ok. 250-letnich dębów szypułkowych, stanowiąca najcenniejszy zabytek przyrody na obszarze Łodzi)
  • Narodziny komunikacji miejskiej - pojawienie się na ulicach pierwszych dorożek konnych
• 1841
  • Łódź staje się stolicą okręgu i otrzymuje prawa przysługujące miastom gubernialnym
  • Utworzenie urzędu prezydenta miasta - jako pierwszy sprawuje tę funkcję (od 23 czerwca) Karol Tangermann (do 1844 r.)
  • Pierwsza publiczna studnia w Rynku Nowego Miasta
• 1842 - Zawarcie (13 czerwca) z władzami miasta kontraktu na założenie fabryki wyrobów włókienniczych przez Traugotta Grohmanna
• 1843 - Łódź liczy 15.764 mieszkańców
• 1844 - Prezydentem Łodzi zostaje Franciszek Traeger; funkcję pełni do 1862 r.
• 1845
  • Otwarcie pierwszego szpitala miejskiego w Rynku Fabrycznym (obecnie budynek Seminarium Duchownego)
  • Otwarcie pierwszej szkoły średniej (Powiatowa Szkoła Realna tzw. niemiecko-rosyjska); w 1856 r. przeniesiona do budynku przy Rynku Nowego Miasta, specjalnie wzniesionego dla potrzeb szkoły (obecnie gmach Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego)
• 1846 - Powstanie z inicjatywy L. Geyera i A. Siebera Łódzkiego Męskiego Stowarzyszenia Śpiewaczego ("Lodzer Männer-Gesang-Verein")
• 1848 - Założenie przy ul. Nowomiejskiej pierwszej stałej księgarni przez Jankiela Gutsztadta (rok później przeniesiona na Piotrkowską 75)

[edytuj] Lata 1850-1900

• 1850
  • Założenie Łódzkiego Stowarzyszenia Kupców, przekształconego później w Zgromadzenie Kupców m. Łodzi
• 1851
  • Powstanie pierwszej w Łodzi Kasy Oszczędności

• 1853
  • Otwarcie zajazdu Augusta Engla, przekształconego później w pierwszy w Łodzi hotel - Hotel Polski (Hotel de Pologne) - z 60 łóżkami, ogrodem i stajnią dla koni
  • Rozpoczęcie pracy pierwszego młyna parowego przy Piotrkowskiej 268, zbudowanego przez Leonarda Fesslera
  • Wydanie książki Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym Oskara Flatta, nakładem Gazety Polskiej w Warszawie, z pierwszym ogólnie dostępnym planem miasta
• 1854
  • Przybycie do Łodzi i osiedlenie w Nowej Dzielnicy przy Wodnym Rynku (obecnie Plac Zwycięstwa) Karola Scheiblera, obywatela belgijskiego, który do Królestwa Kongresowego przybył w 1848 r.
• 1855
  • Rozpoczęcie budowy zespołu fabrycznego przez Karola Scheiblera na Wodnym Rynku; w przyszłości (wraz z innymi zespołami fabrycznymi, m.in. na Księżym Młynie), największe przedsiębiorstwo bawełniane w kraju

• • Założenie zespołu cmentarzy przy ul. Ogrodowej i Srebrzyńskiej (ewangelicki, katolicki, prawosławny), zwanego dziś Starym Cmentarzem
• 1857
  • Łódź liczy 27.890 mieszkańców stałych (39.420 ogółem stałych i niestałych)
• 1858
  • Pierwsze zastosowanie węgla jako opału (dotąd nawet maszyny parowe opalane były drewnem lub torfem)
  • Powstanie łódzkiej filii Banku Polskiego
• 1859-1860 - Powstanie dwóch pierwszych drukarni i zakładów litograficznych: Feliksa Gotza a następnie Jana Petersilgego
• 1861
  • Bunt tkaczy ręcznych (22-23 kwietnia), połączony z niszczeniem maszyn
• 1862
  • Prezydentem Łodzi zostaje Andrzej Rosicki; funkcję pełni do 1865 r.
  • Zniesienie przez władze ograniczeń mieszkaniowych w stosunku do żydów (dotychczas mogli zamieszkiwać jedynie wytyczony obszar Starego Miasta)
  • Powstanie pierwszego zakładu fotograficznego Józefa Zajączkowskiego w Rynku Nowego Miasta (obecnie Plac Wolności); wg niektórych historyków pierwszym fotografem osiadłym w Łodzi był Dominik Zoner w 1860 r.
• 1863
  • Aktywny udział łodzian w powstaniu styczniowym (oddział liczył ok. 300 powstańców)

• • Pierwsza łódzka gazeta - dwujęzyczne Łódzkie Ogłoszenia/Łodźer Anzeiger - wydawane przez Jana Petersilgego
• 1864
  • Pojawienie się na łódzkich ulicach pierwszych skrzynek pocztowych
  • Utworzenie urzędu architekta miasta - został nim mianowany Jan Bojankowski (następcą w 1870 r. został Jan Karol Mertsching, a od 1872 r. funkcję tę pełnił Hilary Majewski)
• 1865
  • Łódź liczy 32.427 mieszkańców stałych (40.121 ogółem stałych i niestałych)
  • Prezydentem Łodzi zostaje Edmund Pohlens; funkcję pełni do 1869 r.
  • Wybudowanie przez Jana Blocha w ciągu 3 miesięcy Drogi Żelaznej Fabryczno-Łódzkiej (27 km) z Łodzi do Koluszek i od 18 listopada rozpoczęcie przewożenia towarów
• 1866
  • Otwarcie (1 czerwca) dla ruchu pasażerskiego linii kolejowej do Koluszek, gdzie połączyła się z linią Warszawsko-Wiedeńską
• 1867
  • W wyniku podziału Królestwa Polskiego na 10 guberni, Łódź znajduje się w guberni piotrkowskiej (poprzednio od 1837 w guberni mazowieckiej i od 1845 w guberni warszawskiej)
• 1869
  • Prezydentem Łodzi zostaje Maurycy Taubwurcel; funkcję pełni do 1878 r.
  • Zniesienie przez carat samorządu miejskiego, rozwiązanie Rady Miejskiej oraz rozpoczęcie rusyfikacji szkolnictwa
  • Powstanie Łódzkiego Towarzystwa Gazowego i rozpoczęcie (13 lipca) oświetlania gazowego ulic; pierwsze latarnie tego typu na ul. Piotrkowskiej
  • Otwarcie średniej szkoły technicznej zwanej Wyższą Szkołą Rzemieślniczą
  • Powstanie w Łodzi zboru baptystów (dziś kancelaria i miejsce nabożeństw mieści się przy ul. Nawrot 27)

• • Powstanie z inicjatywy Karola Scheiblera pierwszego dworca kolejowego - Łódź Fabryczna
• 1870-1900 - Okres najintensywniejszej w dziejach Łodzi rozbudowy przemysłu
• 1870
  • Rozpoczęcie budowy przez Karola Scheiblera - przy ul. św. Emilii (dziś ks. W. Tymienieckiego) - największego w Łodzi budynku przędzalni bawełny (ponad 200 m długości) według projektu Hilarego Majewskiego
• 1871
  • Oddanie - przy ul. Wolborskiej - synagogi ortodoksyjnej Alte Szil (mauretańskiej), wybudowanej według projektu Jana Karola Mertschinga; w 1900 r. zakończenie przebudowy według projektu Adolfa Zeligsona; w listopadzie 1939 r. podpalona przez Niemców, a potem rozebrana; w 1995 r. w miejscu po synagodze stanął Pomnik Dekalogu
• 1872

• • Rozpoczęcie budowy zespołu fabrycznego I. K. Poznańskiego przy ul. Ogrodowej
  • Powstanie pierwszych miejscowych banków (z inicjatywy Karola Scheiblera Banku Handlowego, udzielającego głównie kredytów handlowych, oraz Towarzystwa Kredytowego m. Łodzi)
  • Architektem miejskim zostaje mianowany Hilary Majewski; pozostaje na tym stanowisku aż do śmierci w roku 1892; przypisuje mu się duży wpływ na wygląd Łodzi w okresie jej najdynamiczniejszego rozwoju
  • Uruchomienie dwóch pierwszych publicznych łaźni przez Fryderyka Sellina - przy ul. Konstantynowskiej i ul. Średniej
• 1874
  • Powstanie drugiego w Łodzi parku - Kolejowego - przy dworcu Łódź-Fabryczna (obecnie im. Stanisława Moniuszki); pierwszym parkiem miejskim był Ogród Spacerowy Źródliska założony w 1840 r.

• 1875
  • Rozpoczęcie budowy osiedla domów robotniczych Księży Młyn przez Karola Scheiblera
• 1876
  • Zorganizowanie Łódzkiej Ochotniczej Straży Ogniowej; komendantem i prezesem został L. Grohman
  • Wybrukowanie całej ul. Piotrkowskiej "kocimi łbami"
• 1877
  • Łódź liczy 41.079 mieszkańców stałych (51.385 ogółem stałych i niestałych)

• • Oddanie zespołu pałacowego Edwarda Herbsta na rogu ulic Przędzalnianej i św. Emilii (dziś ks. W. Tymienieckiego); obecnie filia Muzeum Sztuki
  • Sprowadzenie przez drukarza Jana Petersilgego pierwszej drukarskiej maszyny cylindrycznej
• 1878
  • Prezydentem Łodzi zostaje Walerian Michał Makowiecki; funkcję pełni do 1882 r.
• 1879
  • Powstanie zakładów bawełnianych J. Heinzla i Kunitzera, później nazwanych Widzewską Manufakturą
• 1880
  • Oddanie - przy ul. Mikołajewskiej (dziś H. Sienkiewicza) - neoromańskiego kościoła katolickiego pw. Podwyższenia Świętego Krzyża, wybudowanego według projektu Franciszka Tournelle w latach 1860-1880
  • Zatwierdzenie statutu pierwszej w Łodzi spółki akcyjnej - Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych K. Scheiblera

• 1881
  • Śmierć Karola Scheiblera (13 kwietnia)
• 1882
  • Prezydentem Łodzi zostaje Władysław Pieńkowski; funkcję pełni aż do wybuchu I wojny światowej (1914 r.)
• 1883
  • Zainstalowanie pierwszych w Łodzi telefonów ("na korbkę", tarcze numerowe wprowadzono w 1929 r.); utworzenie sieci telefonicznej napowietrznej
• 1884
  • Ukazuje się (6 stycznia) pierwsza polska gazeta w języku narodowym - Dziennik Łódzki (ukazywała się do 1892 roku, następnie w latach 1919, 1931-1939 i od 1945 roku do dziś)
  • Oddanie - przy ul. Mikołajewskiej (dziś Sienkiewicza) - neoromańskiego kościoła luterańskiego św. Jana, wybudowanego w latach 1880-1884, według projektu Ludwika Schreibera; od 1945 r. kościół rzymskokatolicki Najświętszego Imienia Jezus obsługiwany przez ojców jezuitów

• • Oddanie - przy ul. Widzewskiej (dziś Kilińskiego) - neobizantyjskiej cerkwi św. Aleksandra Newskiego, wybudowanej w latach 1880-1884, według projektu Hilarego Majewskiego
  • Otwarcie pierwszego szpitala fabrycznego (im. św. Anny) - na rogu ul. Milionowej i Przędzalnianej - przy zakładach K. Scheiblera, z inicjatywy Karola Jonschera - lekarza rodziny Scheiblerów; budowę sfinansowała wdowa po największym łódzkim fabrykancie - Anna z Wernerów; od lat 50. XX wieku szpital im. Karola Jonschera
  • Posadzenie pierwszych drzewek na Rynku Nowego Miasta (obecnie Plac Wolności)
• 1885
  • Łódź liczy 55.134 mieszkańców stałych (108.450 ogółem stałych i niestałych)
• 1886
  • Powstanie pierwszej w Łodzi instytucji o charakterze naukowym - Łódzkiego Towarzystwa Lekarskiego
• 1887
  • Przebudowa budynku fabryki wyrobów wełnianych L. Meyera na Hotel Grand
  • Oddanie - przy ul. Spacerowej (dziś Aleja T. Kościuszki) - synagogi "postępowej", wybudowanej w latach 1881-1887, według projektu Adolfa Wolffa (najprawdopodobniej przy współudziale Hilarego Majewskiego); zniszczona w listopadzie 1939 r. przez hitlerowców
• 1888
  • Otwarcie teatru Victoria przy ul. Piotrkowskiej 67 (potem przekształconego w kino, po II wojnie światowej o nazwie Polonia)
• 1890
  • Otwarcie szpitala Izraela i Leony Poznańskich - na rogu ul. Północnej i Targowej (dziś Sterlinga); w 1898 r. zorganizowano tu pierwszy w Królestwie Polskim oddział dla chorych na gruźlicę; od lat 40. XX wieku szpital kliniczny AM (dziś UM) im. Seweryna Sterlinga
• 1891
  • Oddanie - na Rynku Nowego Miasta (dziś Plac Wolności) - neorenesansowego kościoła luterańskiego Świętej Trójcy, wybudowanego w latach 1889-1891 w miejscu budowli klasycystycznej, według projektu Otto Gehliga (przy współudziale M. J. Prokoffiewa); od 1945 r. kościół rzymskokatolicki Zesłania Ducha Świętego

• • Otwarcie pierwszej w Polsce lecznicy dla zwierząt przy ul. Milszej (dziś Mikołaja Kopernika)
  • Otwarcie pierwszego w Polsce zakładu produkującego rowery - "Wicher" W. Sierpińskiego
• 1892
  • Pierwszy na ziemiach polskich strajk powszechny (tzw. bunt łódzki)
• 1895
  • Łódź liczy 71.906 mieszkańców stałych (168.512 ogółem stałych i niestałych)
• 1896
  • Oddanie - przy ul. Jekaterynburskiej (dziś Jerzego) - cerkwi garnizonowej św. Aleksego, wybudowanej w latach 1894-1896, według projektu Franciszka Chełmińskiego; obecnie rzymskokatolicki kościół garnizonowy św. Jerzego
  • Powstanie w Łodzi zboru adwentystów (dziś kancelaria i miejsce nabożeństw mieści się przy ul. Kopcińskiego 67; istnieje też zbór przy ul. Płockiej 28 oraz Sterlinga 17/3)
• 1897
  • Oddanie - na Placu Kościelnym Starego Miasta - neogotyckiego kościoła katolickiego pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, wybudowanego według projektu Konstantego Wojciechowskiego w latach 1880-1897 (w miejscu świątyni drewnianej)
  • Powstanie Fabryki Nici w Widzewie (obecnie "Ariadna" SA)
• 1898

• • Uruchomienie pierwszego w Królestwie Kongresowym tramwaju elektrycznego (23 grudnia); wagony sprowadzono z niemieckiej firmy Herbrand; pierwszy przejazd z zajezdni przy ul. Tramwajowej i ulicami: Dzielną (obecnie Narutowicza), Piotrkowską - poprzez Nowy Rynek - i dalej ul. Średnią (obecnie Pomorską), do parku Helenowskiego
  • Początek służby policyjnej w Łodzi (zaczynają obowiązywać przepisy ruchu drogowego)
  • Oddanie - przy ul. Olgińskiej (dziś Piramowicza) - cerkwi św. Olgi, wybudowanej w latach 1896-1898, według projektu Franciszka Chełmińskiego
• 1899
  • Ukazuje się drukiem wydanie książkowe Ziemi Obiecanej W. Reymonta, obraz Łodzi XIX wiecznej
  • Przybycie do Łodzi Józefa Piłsudskiego (zamieszkał wraz z żoną Marią - od 3 listopada - przy ul. Wschodniej 19); wydawał tu konspiracyjne pismo Robotnik. W nocy 22 lutego 1900 r. został aresztowany przez carską policję i czasowo osadzony w więzieniu przy ul. Gdańskiej 13. W grudniu 1938 r. dawne mieszkanie Naczelnika zamieniono na muzeum.
  • Otworzenie przez Władysława i Antoniego Krzemińskich - przy ul. Piotrkowskiej 120 - pierwszego na ziemiach polskich stałego kina, zwanego Teatrem Żywych Fotografii (stosowano aparat projekcyjny systemu braci Lumière)

[edytuj] Lata 1900-1939

• 1900
  • Łódź liczy 92.286 mieszkańców stałych (283.206 ogółem stałych i niestałych)
• 1901
  • Otwarcie przez Fryderyka Sellina (28 września) Teatru Wielkiego na 1250 miejsc przy ul. Legionów 14 (spłonął w 1920 r.). W inauguracji uczestniczył m.in. Henryk Sienkiewicz

• • Rozpoczęcie budowy największego kościoła katolickiego w Łodzi (pw. św. Stanisława Kostki), który w 1920 r. zostanie podniesiony do godności katedry, zaś w 1992 r. uznany archikatedrą
  • Uruchomienie pierwszych podmiejskich linii tramwajowych (do Zgierza i Pabianic)
• 1902
  • Pierwsza na terenie zaboru rosyjskiego międzymiastowa linia telefoniczna łącząca Łódź z Warszawą
  • Poprowadzenie linii kolejowej z Warszawy do Kalisza przez Łódź
  • Otwarcie (17 września) w Kochanówce (obecnie ul. Aleksandrowska 159), z inicjatywy dr. med. Karola Jonschera Szpitala dla Psychicznie i Nerwowo Chorych "Kochanówka"; od 1953 r. Szpital im dr J. Babińskiego, od 1973 r. Zespół Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej, od 1984 r. Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej; nazwa "Kochanówka" pochodzi od nazwiska Kochański - właściciela posiadłości, na której szpital wybudowano
• 1903
  • Powstanie dworca Łódź Kaliska

• • Przeniesienie Poczty Głównej do specjalnie wybudowanego po raz pierwszy dla jej potrzeb budynku przy ul. Przejazd 38 (obecnie ul. J. Tuwima), u zbiegu z ul. Widzewską (obecnie J. Kilińskiego)
  • Oddanie - przy ul. Wólczańskiej 31/33 - secesyjnej willi dla fabrykanta Leopolda Kindermanna, wybudowanej w latach 1902-1903 według projektu Gustawa Landau-Gutentegera, zachowanej do dziś, jako wzorcowy przykład obiektu secesyjnego (obecnie siedziba Miejskiej Galerii Sztuki "Pod Jabłoniami")
• 1904
  • Oddanie - przy ul. Wólczańskiej - synagogi "Litwaków", wybudowanej w latach 1899-1904, według projektu Gustawa Landau-Gutentegera; zniszczona w listopadzie 1939 r. przez Niemców
• 1905
  • Łódź liczy 117.341 mieszkańców stałych (343.944 ogółem stałych i niestałych)
  • Powstanie w Łodzi - pierwsze w imperium carskim powstanie zbrojne robotników (22-24 czerwca)
  • Oddanie - na Zarzewie - neoromańskiego kościoła katolickiego pw. św. Anny, wybudowanego w latach 1904-1905 według projektu Pawła Rübensahma (przy współudziale Henryka Femenbacha)
• 1905-1907 - Główny ośrodek ruchu rewolucyjnego
• 1906

• • Rozpoczęcie budowy (26 maja) elektrowni na placu przy ul. Targowej 1, według planów Dawida Landego. Pierwszy z dwóch turbozespołów został uruchomiony w dniu 18 września 1907 r.
  • Oddanie - przy ul. Franciszkańskiej - mariawickiego kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu, wybudowanego według projektu Franciszka Chełmińskiego
• 1907
  • Otwarcie (17 stycznia) przez Mani Hendlisza (pradziadek Jana Jakuba Kolskiego) kina Theatre Optic Parisien przy ul. Piotrkowskiej 15
  • Początki powszechnej sieci elektrycznej w mieście (głównie w przemyśle)
• 1908
  • Początki elektrycznego oświetlenia ulic miasta; pierwsze cztery latarnie na Nowym Rynku
  • Utworzenie Łódzkiego Klubu Sportowego
  • Uruchomienie (2 października) kina Odeon przy ul. Przejazd (obecnie ul. Tuwima), od 1929 r. kino Gdynia
• 1909
  • Powołanie łódzkiego oddziału (7 marca) Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (poprzednika PTTK)

• • Rozpoczęcie budowy świątyni luterańskiej pw. św. Mateusza - przy ul. Piotrkowskiej
  • Otwarcie Teatru Polskiego (23 września) w dawnych magazynach Towarzystwa Transportowego przy ul. Cegielnianej 63 (obecnie Teatr im. Stefana Jaracza przy ul. Jaracza 27)
• 1910
  • Uruchomienie trzech nowych podmiejskich linii tramwajowych do Aleksandrowa i Konstantynowa i Rudy Pabianickiej
  • Utworzenie (5 listopada) Towarzystwa Miłośników Rozwoju Fizycznego w Widzewie, którego kontynuatorem (od 24 stycznia 1922) jest Robotnicze Towarzystwo Sportowe Widzew Łódź (obecnie Klub Sportowy Widzew Łódź SA)
• 1911
  • Debiutanckie teksty Juliana Tuwima w "Gazecie Łódzkiej"
  • Otwarcie (3 września) przy ul. Piotrkowskiej 67 teatru kinematograficznego Casino (obecnie kino Polonia)
• 1912
  • Otwarcie przy ul. Krótkiej (obecnie Romualda Traugutta) siedmiopiętrowego hotelu Savoy, według projektu wiedeńskiego architekta Salomona Ringera. Był to najwyższy budynek w Łodzi do 1951 roku, kiedy to powstał wieżowiec TVP Łódź.
  • Oddanie - przy ul. Piotrkowskiej - neogotyckiego kościoła katolickiego pw. św. Stanisława Kostki (który w 1920 r. zostanie podniesiony do godności katedry, zaś w 1992 r. uznany archikatedrą), wzniesionego według projektu spółki "Wende Zarske" (z pewnymi korektami Józefa Dziekońskiego i Sławomira Odrzywolskiego), w latach 1901-1912
• 1914
  • Łódź liczy 213.564 mieszkańców stałych (477.862 ogółem stałych i niestałych)

• • Bitwa pod Łodzią (na przełomie listopada i grudnia) pomiędzy armią niemiecką i rosyjską - jedna z większych bitew I wojny światowej na froncie wschodnim
  • Wkroczenie wojsk niemieckich do Łodzi (6 grudnia)
• 1914-1918 - Okupacja niemiecka (do 11 listopada 1918 roku); dewastacja fabryk przez wojska niemieckie
• 1915
  • Powiększenie przez Niemców obszaru miasta o Bałuty (liczące ok. 100 tys. mieszkańców), Widzew, Radogoszcz, Żabieniec, Zarzew, Dąbrowę, Chojny, Rokicie. Obszar miasta powiększył się o 1.503 ha.
  • Premierowy Koncert Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej (17 lutego) w Grosses Theater przy ul. Konstantynowskiej (dziś Legionów), której założycielem i pierwszym dyrygentem był Tadeusz Mazurkiewicz; to druga po Filharmonii Narodowej najstarsza stała orkiestra w Polsce
• 1917
  • Otwarcie (11 października) przy ul. Piotrkowskiej 150 pierwszej w Łodzi Biblioteki Publicznej. W 1918 roku bibliotekę przeniesiono do budynku przy ul. św. Andrzeja 14. Obecnie jest to Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego przy ul. Gdańskiej 100/102.
• 1918
  • Rozbrajanie Niemców, ostatni dzień okupacji miasta (11 listopada); odzyskanie niepodległości po 125 latach niewoli (ostatni transport niemieckich żołnierzy opuszcza Łódź 20 listopada)
• 1919
  • Utworzenie (w sierpniu) województwa łódzkiego, ze stolicą w Łodzi
  • Wprowadzenie - jako pierwsze miasto w Polsce - powszechnego, bezpłatnego obowiązku nauczania w zakresie szkoły powszechnej
  • Pierwszym Prezydentem Łodzi w II RP (od 27 marca) zostaje Aleksy Rżewski; funkcję pełni do lipca 1923 r.
• 1920
  • Masowy udział łodzian w obronie stolicy przed bolszewikami
  • Utworzenie Diecezji Łódzkiej (w 1992 roku otrzyma ona status Archidiecezji)
  • Wkopanie kamienia węgielnego pod budowę pierwszej w Łodzi szkoły powszechnej przy ul. Kopcińskiego
• 1921

• • Fuzja zakładów Scheiblera z zakładem włókienniczym L. Grohmana; dzięki temu powstanie największego przedsiębiorstwa przemysłu włókienniczego w Polsce
  • Łódź odwiedza (21 maja) nuncjusz apostolski, kardynał Achille Ratti (6 lutego 1922 wyniesiony na Stolicę Piotrową jako papież Pius XI)
• 1922
  • Otwarcie pierwszej dziecięcej placówki biblioteki publicznej
  • Uruchomienie (9 kwietnia) nowej podmiejskiej linii tramwajowej do Ozorkowa, jako trakcji parowej (w 1926 elektryfikacja linii)
• 1923
  • Odsłonięcie (1 maja) w parku na Zdrowiu pomnika - kolumny rewolucjonistów - ku czci łódzkich robotników, którzy powstali zbrojnie i polegli podczas strać z wojskiem i policją carską w 1905 roku. Kolumna zniszczona została przez niemieckich okupantów w 1939 roku. Obecnie w tym miejscu znajduje się Pomnik Czynu Rewolucyjnego, odsłonięty w 1975 roku.
  • Prezydentem Łodzi zostaje (w lipcu) Marjan Cynarski; funkcję pełni do kwietnia 1927 r.
  • Powstaje fabryka mydła i kosmetyków Hugo Guttel przy ul. Wólczańskiej 17; od 1929 PIXIM, od 1954 Ewa, a od 1971 r. Pollena-Ewa
• 1925
  • Odsłonięcie (22 marca) przed łódzką katedrą Grobu Nieznanego Żołnierza. Nabożeństwo, podczas którego odsłonięto pomnik, celebrował biskup Wincenty Tymieniecki. W uroczystości uczestniczył m.in. minister Spraw Wojskowych - gen. dyw. Władysław Sikorski

• • Powstanie (13 września) lotniska pasażerskiego Łódź-Lublinek
  • Uruchomienie połączenia kolejowego z Kutnem i Płockiem
  • Rozpoczęcie budowy wodociągów i miejskiej kanalizacji według projektu inżyniera Williama H. Lindleya z 1909 roku, którą nadzoruje inżynier Stefan Skrzywan; od maja 1925 do 1939 r. powstaje 71 km sieci wodociągowej i ponad 105 km kanałów, do których przyłączono 2.709 nieruchomości
• 1926
  • Utworzenie miejskiego Archiwum Akt Dawnych (obecnie Archiwum Państwowe w Łodzi)
• 1927
  • Po śmierci Marjana Cynarskiego obowiązki prezydenta Łodzi od kwietnia do listopada pełni wiceprezydent Wacław Maksymilian Józef Wojewódzki (był też komisarzem rządowym miasta od lipca 1933 do lipca 1935)
  • Prezydentem Łodzi (od listopada) zostaje Bronisław Ziemięcki; funkcję pełni do lipca 1933 r.
  • Powstanie pierwszego pełnometrażowego filmu o Łodzi pt. Łódź, miasto pracy, zrealizowanego przez Edwarda Puchalskiego; premiera w kinie Luna (27 września) przy ul. Przejazd 1 (obecnie Tuwima)
  • Uruchomienie nowej podmiejskiej linii tramwajowej do Tuszyna
• 1928
  • Utworzenie w Łodzi oddziału warszawskiej Wolnej Wszechnicy (prywatnej szkoły wyższej); była to pierwsza wyższa uczelnia w Łodzi, dająca początek Uniwersytetowi Łódzkiemu
  • Oddanie - przy ul. Piotrkowskiej - neoromańskiego kościoła luterańskiego pw. św. Mateusza, wybudowanego w latach 1909-1928, według projektu Johannesa Wende (przy współudziale Franza Schwechtena)
  • Rozpoczęcie budowy gmachu sądu przy pl. Henryka Dąbrowskiego
  • Usytuowanie (15 września) na rynku Bałuckim mety jednego z etapów inauguracyjnego Biegu Dookoła Polski (obecnie Tour de Pologne)
  • Umieszczenie (w listopadzie) przez Magistrat Miasta na rogu ul. Andrzeja i Piotrkowskiej pierwszego w mieście kosza na śmieci
• 1929
  • Uruchomienie pierwszej w Polsce automatycznej centrali telefonicznej PAST
  • Powołanie do życia Łódzkiego Klubu Lotniczego, który z czasem przekształci się w Aeroklub Łódzki
  • Uruchomienie nowej podmiejskiej linii tramwajowej do Lutomierska
• 1930

• • Postawienie na Rynku Nowego Miasta (Plac Wolności) pomnika Tadeusza Kościuszki, naczelnika Insurekcji z 1794 r. (zniszczony przez Niemców, odbudowany w 1960 r.)
  • Uruchomienie łódzkiej stacji radiowej; pierwsza siedziba, obok której stanęły dwa maszty o wysokości 30 m, mieści się przy ul. Inżynierskiej
  • Otwarcie (13 kwietnia) w dawnym ratuszu przy Placu Wolności 1 pierwszej stałej wystawy Miejskiego Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów. Po II wojnie światowej muzeum zmieniło swą siedzibę na pałac Poznańskiego przy ul. Więckowskiego 36, gdzie mieści się po dziś dzień. W 1950 r. muzeum zostało przejęte przez państwo i otrzymało nazwę Muzeum Sztuki w Łodzi.
• 1931
  • Powstanie Muzeum Przyrodniczo-Pedagogicznego i Muzeum Etnograficznego
  • Oddanie nowego odcinka linii kolejowej na trasie Łódź Widzew - Zgierz
• 1933
  • Komisarzem rządowym miasta (od lipca) zostaje Wacław Maksymilian Józef Wojewódzki; funkcję pełni do lipca 1935 r.
• 1934
  • Uruchomienie tzw. luxtorpedy (pociąg ekspresowy napędzany silnikiem spalinowym), który pokonywał odcinek z Łodzi do Warszawy w 88 minut
• 1935
  • Tymczasowym Prezydentem Łodzi (od lipca) zostaje Wacław Głazek; funkcję pełni do czerwca 1936 r.
• 1936
  • Tymczasowym Prezydentem Łodzi (od czerwca) zostaje Mikołaj Godlewski; funkcję pełni do marca 1939 r.
  • Zatwierdzenie (5 czerwca) funkcjonującego do dziś herbu miasta Łodzi (na podstawie godła z pieczęci używanego w latach 1577-1817)
  • Oddanie - na Widzewie (przy ul. Niciarnianej) - kościoła katolickiego pw. św. Kazimierza, wybudowanego w latach 1925-1936 według projektu Józefa Kabana
• 1938

• • Wmurowanie kamienia węgielnego (14 maja) pod Gmach-Pomnik Miejskiej Biblioteki Publicznej im. J. Piłsudskiego na rogu ulic Gdańskiej i Kopernika (obecnie jako WiMBP im. J. Piłsudskiego). Do wybuchu wojny gmach stanął w stanie surowym. Po II wojnie światowej Bibliotece Miejskiej, decyzją Zarządu Miejskiego z dnia 30 grudnia 1949 roku, nadano imię Ludwika Waryńskiego. Imię to Biblioteka nosiła do roku 1990.
  • Oddanie - przy ul. Łąkowej - kościoła katolickiego pw. Matki Boskiej Zwycięskiej, wybudowanego w latach 1926-1938 według projektu Józefa Kabana (jako wotum łodzian za zwycięstwo w wojnie polsko-bolszewickiej)
• 1939
  • Ostatnim Prezydentem międzywojennej Łodzi (od 3 marca) zostaje Jan Kwapiński; funkcję pełni do 4 września 1939 r.
  • W przededniu wybuchu II wojny światowej miasto zamieszkuje około 672 tys. osób wśród których jest 34,4% ludności żydowskiej (231 tys. osób) oraz 86 tys. Niemców
  • Zacięte walki Armii "Łódź" (1-6 września) w rejonie Łodzi (utworzono ją 23 marca; liczyła ok. 80 tys. żołnierzy)

[edytuj] Lata 1939-1945

• 1939
  • Wkroczenie wojsk niemieckich do Łodzi (9 września) i początek okupacji. Przez półtora miesiąca Łódź pełni funkcję czasowego ośrodka niemieckiej administracji wojennej zajętymi terenami polskimi (m.in. druk rozporządzeń, gazet, itp.)
  • Utworzenie i ustalenie granic Generalnego Gubernatorstwa (26 października) oraz włączenie (na skutek protestów łódzkich Niemców) Łodzi (niem. Lodsch) do III Rzeszy, w obrębie tzw. "Kraju Warty" (Wartheland).
  • Spalenie wszystkich większych łódzkich synagog, za wyjątkiem synagogi Wilker Shul, którą spalono w połowie 1940 roku.
  • Stworzenie i zatwierdzenie przez Fredericha Übelhöra (10 grudnia) projektu budowy zamkniętej, ściśle izolowanej, dzielnicy żydowskiej
• 1940

• • Utworzenie przez okupantów (mocą zarządzenia prezydenta policji w Łodzi - Johanna Schäfera - z dn. 8 lutego 1940 r.) getta dla Żydów - jako pierwszego na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy; w Ghetto Litzmannstadt obejmującym obszar 4 km kw. Bałut i Starego Miasta przebywało w zamknięciu łącznie ok. 200 tys. osób
  • Wymordowanie przez Niemców w ramach tzw. T4 Aktion ("eutanazji osób niepełnowartościowych") ok. 540 chorych i upośledzonych psychicznie osób w szpitalu psychiatrycznym w Kochanówce, w ruchomych komorach gazowych na samochodzie (marzec 1940 r.)
  • Rozkazem Adolfa Hitlera z 11 kwietnia nadano miastu nazwę - Litzmannstadt (na cześć pruskiego gen. Karla Litzmanna - walczącego w czasie I wojny światowej w okolicy pobliskich Brzezin i późniejszego zwolennika Hitlera). W uroczystości nadania nowej nazwy uczestniczył gauleiter Kraju Warty Arthur Greiser. Ulicę Piotrkowską nazwano Adolf Hitler Strasse, a al. Kościuszki - Hermann Göring Strasse. Wprowadzono też nowy herb miasta - podwójną swastykę na niebieskim tle.
• 1942

• • Odjazd (18 stycznia) ze stacji Radegast pierwszego transportu Żydów z getta do obozu zagłady w Kulmhof. W ciągu czterech miesięcy, do 15 maja 1942 roku, z getta zostali wysłani na śmierć wszyscy pobierający zasiłki, więźniowie i handlarze, a zaraz po nich Żydzi zachodnioeuropejscy
  • Odjazd ze stacji Radegast licznych transportów z żydowskimi starcami i dziećmi do obozu zagłady w Kulmhof (wrzesień 1942 r.). Tzw. "wielka szpera" przekształciła dzielnicę żydowską w wielki obóz niewolniczej pracy dla hitlerowskiego państwa
  • Utworzenie (w listopadzie) obozu dla młodocianych przy ul. Przemysłowej oraz jego filii w Dzierżąznej k/Zgierza
• 1944
  • Likwidacja getta w Łodzi - ostatni transport odjeżdża 29 sierpnia 1944 r. do obozu zagłady w Auschwitz; getto przeżyło ok. 900 osób
• 1945
  • Podpalenie (w nocy z 17 na 18 stycznia) przez uciekających z Łodzi okupantów obozu - więzienia w dawnej fabryce Samuela Abbego na Radogoszczu; zginęło ok. 2 tys. więźniów (pogrzeb ofiar Radogoszcza odbył się 28 lutego 1945 roku na cmentarzu pod wezwaniem św. Rocha). Wyrazem pamięci ofiar było odsłonięcie Pomnika-Mauzoleum oraz "Iglicy" 9 września 1961 roku. Na sarkofagu umieszczono napis:

"Tu spoczywamy zamordowani w przeddzień wolności. Imiona i ciała zabrał nam ogień, żyjemy tylko w waszej pamięci. Niech śmierć tak nieludzka nie powtórzy się więcej"

19 stycznia 1976 roku otworzono na terenie byłego więzienia Muzeum Martyrologii, które obecnie jest oddziałem Muzeum Tradycji Niepodległościowych.

• • Zakończenie (19 stycznia) okupacji niemieckiej; wskutek terroru zginęło w tym czasie ok. 370 tys. mieszkańców (46%), natomiast straty infrastruktury miejskiej były stosunkowo nieduże (podczas całej wojny na Łódź spadły zaledwie dwie bomby). W 2006 roku z inicjatywy Urzędu Miasta Łodzi ukazał się Raport z oszacowania strat i szkód poniesionych przez miasto Łódź wskutek wybuchu i trwania II wojny światowej oraz wynikłych z organizacji i funkcjonowania Litzmannstadt Getto. Autorzy raportu (zespół ekonomistów i historyków, wśród nich starszy kustosz Archiwum Państwowego w Łodzi - Julian Baranowski) zaprzeczyli powszechnemu przekonaniu, że Łódź nie poniosła znacznych strat w okresie II wojny światowej. Zwrócono uwagę na straty demograficzne - liczba ludności zmniejszyła się o ponad 350 tys. osób, oraz szkody materialne poniesione przez mieszkańców miasta, urządzenia miejskie, łódzki przemysł i handel. Podsumowano także straty wynikające z funkcjonowania Litzmannstadt Getto (grabież mienia mieszkańców, ich niewolnicza praca). Zespół autorów Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego - Oddział w Łodzi oszacował straty wojenne Łodzi, po przeliczeniu na obecną wartość pieniądza, na 40 mld zł.

[edytuj] Od roku 1945

• 1945
  • Zajęcie miasta (19 stycznia) przez armię radziecką

• • Utworzenie Politechniki Łódzkiej, Uniwersytetu Łódzkiego, dwóch szkół artystycznych (obecnie Akademia Muzyczna i Akademia Sztuk Pięknych)
  • Utworzenie jedynego w Polsce Instytutu Włókiennictwa
• 1945-1948 - Pełnienie przez miasto funkcji zastępczej stolicy państwa (budynki rządowe mieściły się przy obecnej ul. Legionów, róg ul. Gdańskiej)
• 1948
  • Powstanie Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej (obecnie PWSFTViT im. Leona Schillera)
  • Udostępnienie (4 czerwca) Łódzkiej Orkiestrze Symfonicznej świeżo odrestaurowanego gmachu przy ul. Narutowicza 20
• 1949
  • Powstanie Teatru Nowego założonego przez grupę aktorów pod kierownictwem K. Dejmka
• 1950
  • Utworzenie Akademii Medycznej (obecnie Uniwersytet Medyczny)
  • Pojawienie się na ulicach pierwszych sygnalizatorów świetlnych
• 1951
  • Łódź liczy 646 tys. mieszkańców
• 1954
  • Elektryfikacja linii kolejowej Łódź - Warszawa
• 1955
  • Uruchomienie podłączenia wodociągowego Łodzi do rzeki Pilicy
• 1956
  • Uruchomienie (22 lutego) regionalnego ośrodka Telewizji Polskiej w Łodzi
• 1957
  • Oddanie do użytku Hali Sportowej (obecnie hala MOSiR przy ul. Ks. Skorupki 21)
• 1958
  • Utworzenie Wojskowej Akademii Medycznej

• • Powstanie Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej (z połączenia działającej w Łodzi od 1949 r. Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej z istniejącą tamże od 1948 r. Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej - obecnie PWSFTViT im. Leona Schillera)
  • Początki systemu ciepłowniczego miasta - uruchomienie EC II
  • Zdobycie przez piłkarzy ŁKS-u pierwszego dla Łodzi mistrzostwa Polski w piłce nożnej (kolejne w 1998 r.)
• 1959
  • Łódź liczy 700 tys. mieszkańców
  • Powołanie do życia Towarzystwa Przyjaciół Łodzi
• 1960
  • Utworzenie Muzeum Historii Włókiennictwa (obecnie Centralne Muzeum Włókiennictwa) w zabytkowym gmachu Białej Fabryki L. Geyera oraz Muzeum Ruchu Rewolucyjnego (obecnie Tradycji Niepodległościowych, z oddziałem na Radogoszczu)
• 1964
  • Zostaje zlikwidowane gazowe oświetlenie miasta
• 1967

• • Otwarcie (19 stycznia) gmachu Teatru Wielkiego na 1300 miejsc
  • Ukończenie modernizacji Kina Bałtyk (pierwsze kino szerokoekranowe), które staje się najnowocześniejszą salą w Polsce
  • Otwarcie "DH Uniwersal" (pierwszy budynek w mieście z ruchomymi schodami)
• 1969
  • Prof. dr Jan Moll przeprowadza pierwszą w Polsce próbę przeszczepu serca
  • Do użytku oddana zostaje EC III.
  • Oddanie do użytku skoczni narciarskiej na Rudzkiej Górze.
• 1971
  • Odsłonięcie (9 maja) Pomnika Martyrologii Dzieci i Młodzieży - autorstwa rzeźbiarki Jadwigi Janus i architekta Ludwika Mickiewicza; wzniesiony na skraju parku Szarych Szeregów, w kształcie pękniętego serca
• 1972
  • Powstanie Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN
  • Otwarcie SDH "Central"
• 1973

• • Otwarcie szpitala-pomnika im. Kopernika
  • Powstanie pierwszego podziemnego przejścia dla pieszych przy Dworcu Fabrycznym
• 1975
  • Zlikwidowanie (28 maja) z mapy administracyjnej Polski województwa łódzkiego i utworzenie w jego miejsce kadłubowego województwa miejskiego łódzkiego, o powierzchni zaledwie 1.500 km kw.; z dotychczasowego dużego regionu powstają mniejsze ośrodki administracyjne ze stolicami w Łodzi, Kaliszu, Koninie, Piotrkowie Trybunalskim, Płocku, Sieradzu i Skierniewicach
  • Powołanie Muzeum Historii Miasta Łodzi w dawnym pałacu I. Poznańskiego
• 1976
  • Łódź liczy 800 tys. mieszkańców
  • Otwarcie (19 czerwca) kąpieliska Fala przy al. Unii na Zdrowiu (m.in. 4 baseny, w tym jeden ze sztuczną falą); przeznaczone było dla 4 tys. osób i zajmowało 7 ha
• 1978
  • Utworzenie łódzkiej siedziby Polskiej Akademii Nauk
• 1979

• • Otwarcie trasy przelotowej Wschód-Zachód
• 1981
  • Zdobycie przez piłkarzy Widzewa pierwszego mistrzostwa Polski w piłce nożnej (kolejne w 1982, 1996 i 1997 r.)
• 1983
  • Utworzenie Łódzkiego Oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami
• 1985
  • Powołanie Muzeum Kinematografii w dawnym pałacu K. Scheiblera
• 1987
  • Wizyta duszpasterska Papieża Jana Pawła II (13 czerwca) podczas III pielgrzymki do ojczyzny - msza św. na lotnisku Lublinek
• 1988

• • Otwarcie szpitala-pomnika Centrum Zdrowia Matki Polki
• 1989
  • Pierwszym Prezydentem Łodzi w III RP (od 6 listopada) zostaje Waldemar Bohdanowicz; funkcję pełni do 27 maja 1990 r.
• 1990
  • Prezydentem Łodzi zostaje (6 czerwca) Grzegorz Palka; funkcję pełni do czerwca 1994 r.
  • Przywrócenie Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego (od 1949 r. nosiła imię Ludwika Waryńskiego)
• 1992
  • Światowe Spotkanie Łodzian w dniach 18-20 września; przyjazd 350 osób z siedemnastu krajów, w tym takich znakomitości, jak Karl Dedecius - czołowy tłumacz i wydawca literatury polskiej w Niemczech, czy Artur Brauner - słynny żydowski producent filmowy
  • Wyniesienie Diecezji Łódzkiej do rangi Archidiecezji, bezpośrednio podległej Stolicy Świętej (na mocy bulli papieża Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae Populus z 25 marca)
  • Utworzenie oddzielnego Muzeum Sztuki w pałacu E. Herbsta na Księżym Młynie
• 1993
  • Zainicjowanie (w dniach 14-16 maja) "Święta Łodzi"; ma ono upamiętniać rocznicę nadania praw miejskich (15 maja 1414 r.); podczas jego trwania odbywają się koncerty, pokazy, wystawy, happeningi

• • Utworzenie Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, największej w Łodzi i jednej z największych w Polsce uczelni niepaństwowych (w 2005 r. studiowało w niej około 23 tys. osób)
• 1994
  • Prezydentem Łodzi zostaje (w czerwcu) Marek Czekalski; funkcję pełni do listopada 1998 r.
• 1995

• • Odsłonięcie Pomnika Dekalogu - autorstwa Gustawa Zemły - na skarpie parku staromiejskiego przy ul. Wolborskiej w obrębie dawnego getta (niedaleko miejsca zniszczonej przez nazistów synagogi w 1939 r.); w dolnej części posągu Mojżesza, trzymającego Tablice z przykazaniami, przedstawiono płomienie symbolizujące piece krematoryjne; w podstawę pomnika zostaje wmurowana urna z ziemią z Jerozolimy
• 1996
  • Lotnisko Lublinek otrzymuje status międzynarodowego portu lotniczego
• 1998
  • Łódź liczy 793 tys. mieszkańców
  • Uroczystości 575. rocznicy nadania Łodzi praw miejskich
  • Prezydentem Łodzi zostaje (w listopadzie) Tadeusz Matusiak; funkcję pełni do 7 marca 2001 r.
• 1999
  • Powiększenie województwa łódzkiego do 18.219 km kw. wskutek reformy administracyjnej kraju (podział na 16. województw); Łódź nadzoruje teraz - jako stolica regionu - terenem powiększonym (w zróżnicowanym zakresie) o byłe województwa: konińskie, piotrkowskie, płockie, sieradzkie i skierniewickie
• 2001
  • Prezydentem Łodzi zostaje (7 listopada) Krzysztof Panas; funkcję pełni do 19 czerwca 2002 r.
• 2002
  • Prezydentem Łodzi zostaje (19 czerwca) Krzysztof Jagiełło; funkcję pełni do 19 listopada 2002 r.
  • Uroczyste otwarcie (1 sierpnia) na ul. Piotrkowskiej oryginalnego Pomnika Łodzian Przełomu Tysiącleci - czyli imiennej nawierzchni pokrywającej fragment głównej ulicy miasta (od ul. Tuwima do Nawrot); prawdopodobnie jest to jedyny tego typu pomnik na świecie, zawierający obecnie ok. 13 tys. imiennych kostek

• • Zainaugurowanie (w dniach 27 września - 6 października) Festiwalu Dialogu Czterech Kultur, nawiązującego w swojej idei do wielokulturowej historii Łodzi; podczas jego trwania prezentowany jest dorobek czterech narodowości - Polaków, Żydów, Niemców i Rosjan, które budowały przemysłową potęgę miasta przełomu XIX i XX wieku
  • Utworzenie (1 października) Uniwersytetu Medycznego (z połączenia AM i WAM)
  • Otwarcie (24 października) ogromnego centrum handlowego "Galeria Łódzka" przy al. J. Piłsudskiego
  • Prezydentem Łodzi zostaje (19 listopada) Jerzy Kropiwnicki
• 2003
  • Wykonanie z okazji 80-lecia Expressu Ilustrowanego wielkiego zdjęcia łodzian - 14 czerwca na Placu Wolności sfotografowało się jednocześnie ponad 5 tys. osób

• • Oddanie do użytku po kapitalnym remoncie (trwającym od 1999 r.) budynku Palmiarni, znajdującego się w najstarszym miejskim parku Źródliska. Po modernizacji łódzka Palmiarnia staje się jedną z najnowocześniejszych w Europie, zapewniającą nie tylko optymalne warunki dla roślin, ale i zmieniającą całkowicie komfort pobytu zwiedzających
  • Ustalenie, że geograficznym środkiem Łodzi jest kamienica przy ulicy Przędzalnianej 8; na budynku umieszczono pamiątkową tablicę
• 2004
  • Łodzianin Marek Belka zostaje desygnowany i oficjalnie powołany (2 maja) na stanowisko Premiera RP oraz przewodniczącego Komitetu Integracji Europejskiej przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego; wcześniej Marek Belka był wicepremierem i ministrem finansów w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza (luty-październik 1997) oraz w rządzie Leszka Millera (październik 2001-lipiec 2002)

• • Obchody zaplanowanej na wielką skalę 60. Rocznicy Likwidacji Litzmannstadt Getto; bierze w nich udział kilka tysięcy osób z Polski i z zagranicy; odsłonięcie (29 sierpnia) nowego pomnika na stacji kolejowej Radegast - autorstwa Czesława Bieleckiego - kształtem nawiązującego do macew, wspominającego ostatnią podróż łódzkich Żydów do obozu zagłady; ustanowienie sześciohektarowego "Parku Ocalałych", na terenach przylegających do Litzmannstadt Getto

• • Otwarcie (10 grudnia) - po wieloletniej przebudowie - nowoczesnego, wręcz futurystycznego, gmachu Filharmonii im. Artura Rubinsteina przy ul. Narutowicza 20/22; budynek, którego projektantem był krakowski architekt Romuald Loegler, nawiązuje do charakteru Sali Koncertowej Ignacego Vogla z przełomu XIX i XX wieku
  • Podjęcie decyzji (17 grudnia) przez Komisję Europejską o przyznaniu miastu 71 mln euro (połowa potrzebnej kwoty) na rozbudowę i modernizację sieci wodno-kanalizacyjnej; w ramach projektu wybudowanych zostanie ponad 169 km kanalizacji sanitarnej, 93 km kanalizacji deszczowej i prawie 64 km sieci wodociągowej; dzięki dotacji do końca 2009 r. sieć wodociągów i kanałów ściekowych obejmie całą zurbanizowaną strefę miasta; to największy tego typu projekt w kraju

• • Uruchomienie całorocznego toru saneczkowego na Rudzkiej Górze, jedynego i pierwszego tego typu obiektu w okolicy.
• 2005
  • Uroczystości żałobne po śmierci Papieża Jana Pawła II - 4 kwietnia ok. 150 tys. łodzian oddaje hołd Papieżowi w Białym Marszu, który przechodzi z Placu Wolności pod łódzką katedrę; 8 kwietnia kilkadziesiąt tys. ludzi w ciszy i skupieniu ogląda transmisję uroczystości pogrzebowych z Watykanu na czterech telebimach, rozstawionych na kilkusetmetrowym odcinku al. Piłsudskiego
  • Łódź otrzymuje prawie 100 mln zł z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na przebudowę ważnych dla miasta dróg krajowych - nr 1 i nr 72, co oznacza wyremontowanie na całej długości al. Włókniarzy oraz po części ul. Wojska Polskiego i ul. Brzezińskiej
  • Oddanie do użytku na Lublinku nowej sortowni i stacji przeładunkowej odpadów (1 lipca) oraz kompostowni biokontenerowej (5 września); łódzka sortownia staje się najnowocześniejszym i największym tego typu obiektem w Polsce i jednym z największych w Europie - zajmuje 7,6 tys. m² powierzchni i może przerobić ponad 82 tys. ton odpadów rocznie; w kompostowni może być przerobionych 19 tys. ton odpadów organicznych rocznie

• • Rozbudowa portu lotniczego Łódź-Lublinek - wydłużenie drogi startowej z 1443 m do 2100 m (co umożliwia przyjmowanie samolotów jakimi latają tanie linie lotnicze, np. Boeing 737), postawienie nowego terminalu zdolnego obsłużyć 500 tys. osób rocznie; dzięki inwestycjom zostają uruchomione (30 października) regularne loty do Londynu liniami Ryanair (największa tania linia lotnicza w Europie)
  • Kaplica Scheiblera na Starym Cmentarzu trafia na listę stu najbardziej zagrożonych zabytków świata. Lista szczególnych miejsc które należy ocalić, jest ogłaszana co roku przez nowojorską World Monuments Fund. Spośród setek nadsyłanych zgłoszeń te najważniejsze wybierają historycy, architekci, eksperci ze światowych organizacji, m.in. UNESCO
• 2006

• • Otwarcie (17 maja) Manufaktury (po pięciu latach opracowywania projektu i prawie czterech latach budowy) - największego centrum handlowo-rekreacyjno-kulturalnego w Polsce i jednego z największych w Europie (powierzchnia 27 ha), mieszczącego się pomiędzy ulicą Zachodnią, Ogrodową, Drewnowską i nowo wybudowaną ulicą Karskiego. Centrum powstało na terenach pofabrycznych Izraela Poznańskiego, jednego z największych fabrykantów łódzkich.
  • Otwarcie (31 maja) Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii UNESCO przy ul. Tylnej 3. To pierwsza tego typu placówka na świecie, i drugie centrum pod auspicjami UNESCO w Polsce (po Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie).
• 2007

• • Przejście nad Łodzią (18-19 stycznia) huraganu Kyrill. Późnym wieczorem, a następnie w nocy silny wiatr łamał konary drzew, przewracał latarnie uliczne, zrywał dachy i wyrywał okna. Huraganowi towarzyszyła burza. W kulminacyjnym momencie wiatr przekraczał prędkość 130 km/godz.
  • Dwaj łodzianie zostają (16 listopada) ministrami w nowo powołanym rządzie z premierem Donaldem Tuskiem na czele. Fotel ministra sportu obejmuje Mirosław Drzewiecki, a infrastruktury Cezary Grabarczyk. ^{[ dziennik.pl ]}
  • Uruchomienie (20 listopada) produkcji w fabryce Dell. Zakład, który powstał kosztem 200 mln euro, jest zdaniem przedstawicieli amerykańskiego koncernu jednym z najnowocześniejszych na świecie. ^{[ biznes.onet.pl ]}

[edytuj] Status Łodzi

Przynależność polityczno-administracyjna miasta Łodzi

Okres		Państwo	Zwierzchność	Jednostka administracyjna	Status miasta
XIV w.-1423		Królestwo Polskie		ziemia łęczycka	Wieś Łodzia
1423-1569		Królestwo Polskie		ziemia łęczycka	Miasto Łódź
1569-1793		Rzeczpospolita Obojga Narodów		województwo łęczyckie, powiat brzeziński	Miasto Łódź
1793-1795		Królestwo Prus (po II rozbiorze Polski)		departament łęczycki/piotrkowski, powiat zgierski	Miasto Łódź
1795-1807		Królestwo Prus (po III rozbiorze Polski)		departament warszawski, powiat zgierski	Miasto Łódź
1807-1815		Księstwo Warszawskie	I Cesarstwo Francuskie	departament warszawski, powiat zgierski	Miasto Łódź
1815-1844		Królestwo Polskie	Imperium Rosyjskie	województwo/gubernia mazowiecka, powiat zgierski	Miasto Łódź
1844-1867		Królestwo Polskie	Imperium Rosyjskie	gubernia warszawska, powiat łęczycki	Miasto Łódź
1867-1916		Królestwo Polskie	Imperium Rosyjskie	gubernia piotrkowska, powiat łódzki	Miasto Łódź
1916-1918		Królestwo Polskie	Rzesza Niemiecka, Austro-Węgry	gubernia piotrkowska, powiat łódzki	Miasto Łódź
1918-1939		Rzeczpospolita Polska		województwo łódzkie	Łódź (powiat grodzki)
1939-1945		Rzesza Wielkoniemiecka		Kraj Warty, rejencja kaliska	Litzmannstadt (od 1940)
1945-1952		Rzeczpospolita Polska		województwo łódzkie	Łódź (miasto wydzielone)
1952-1975		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo łódzkie	Łódź (miasto wydzielone)
1975-1989		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo łódzkie	Łódź (gmina miejska)
1989-1998		Rzeczpospolita Polska		województwo łódzkie	Łódź (gmina miejska)
od 1999		Rzeczpospolita Polska		województwo łódzkie	Łódź (powiat grodzki)

[edytuj] Wybrane źródła

• Wojalski Mirosław Zbigniew, Kieszonkowa Kronika Dziejów Łodzi, Wydawnictwo Zora, Łódź 1996, ISBN 83-86699-07-8 (Wydanie piąte 2006r., ZORA ISBN 83-88638-27-0)
• Wojalski Mirosław Zbigniew, Działo się w Łodzi..., Wydawnictwo Zora, Łódź 1992, ISBN 83-900806-0-5
• Dane statystyczne ludności do 1914 r. na podstawie: Baranowski B., Fijałek J., Łódź. Dzieje miasta. Tom I - do 1918 r., Wydawnictwo PWN, Warszawa-Łódź 1988

[edytuj] Zobacz też

• administratorzy Łodzi - burmistrzowie, prezydenci, komisarze i przewodniczący
• rozwój demograficzny Łodzi
• Łódź