Ostrowiec Świętokrzyski
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°56' N 21°24' E
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ostrowiec Świętokrzyski – miasto w województwie świętokrzyskim. Siedziba władz powiatu ostrowieckiego. Prawa miejskie od 1613 roku. Ośrodek przemysłowy: huta żelaza i zakład metalurgiczny, zakłady materiałów ogniotrwałych , odzieżowe (Wólczanka, Modeks, Sopolfam), spożywcze; drobny przemysł chemiczny, poligraficzny i drzewny.
Spis treści |
[edytuj] Położenie
Miasto położone jest nad Kamienną do której uchodzą tu rzeki Szewnianka i Modła. Jego północna część znajduje się na Przedgórzu Iłżeckim, a południowa na skraju Wyżyny Opatowskiej. Kilkanaście kilometrów na południowy zachód od miasta rozpościera się Pasmo Jeleniowskie, Gór Świętokrzyskich.
Nieopodal Ostrowca znajduje się rezerwat archeologiczny w Krzemionkach, z neolityczną kopalnią krzemienia, a także liczne zabytki związane z historią Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Popularną atrakcją turystyczną okolic Ostrowca jest Bałtowski Park Jurajski w Bałtowie.
Od północnego zachodu miasto sąsiaduje z gminą miejsko-wiejską Kunów. Ze wszystkich pozostałych stron Ostrowiec otaczają tereny gminy wiejskiej Bodzechów. Siedziba jej władz znajduje się w Ostrowcu przy ul. Mikołaja Reja.
Ostrowiec Świętokrzyski jest punktem początkowym niebieskiego szlaku rowerowego prowadzącego do Skarżyska-Kamiennej. Na terenie miasta znajduje się czerwony szlak rowerowy im. Mieczysława Radwana.
Przez Ostrowiec przebiegają szlaki komunikacyjne:
- droga krajowa 9E371 Radom - Ostrowiec - Barwinek (granica państwa)
- linia kolejowa Skarżysko-Kamienna - Ostrowiec - Rzeszów
- droga wojewódzka 751 Suchedniów - Nowa Słupia - Ostrowiec
- droga wojewódzka 754 Ostrowiec - Solec nad Wisłą - Gołębiów
- droga wojewódzka 755 Ostrowiec - Ożarów - Kosin.
[edytuj] Struktura powierzchni
Według danych z roku 20026, Ostrowiec Świętokrzyski ma obszar 46,41 km², w tym:
- użytki rolne: 40%
- użytki leśne: 10%
Miasto stanowi 7,53% powierzchni powiatu.
[edytuj] Demografia
Dane z 30 czerwca 20042:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 74 498 | 100 | 39 280 | 52,7 | 35 218 | 47,3 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
1605,2 | 846,4 | 758,8 |
Według danych z roku 20056, średni dochód na mieszkańca wynosił 1505,28 zł.
[edytuj] Historia
Najstarsze udokumentowane ślady stałego osadnictwa pochodzą z epoki kamienia (ok. 4 tys. lat p.n.e.). Wtedy to na tereny dzisiejszego Ostrowca przywędrowały naddunajskie plemiona koczownicze – ludy kultur: lendzielskiej, pucharów lejkowych i amfor kulistych. Pozyskiwany w kopalniach na terenie Przedgórza Iłżeckiego krzemień posłużył osadnikom do wyrobu narzędzi. Najlepiej zachowane stanowisko kopalniane to Rezerwat Archeologiczny „Krzemionki” w Krzemionkach Opatowskich. Najdawniejsze wzmianki o terenach wchodzących w skład dzisiejszego miasta sięgają XIV w., a o wsi Ostrów, która dała początek miastu Ostrowiec pochodzą z XIV w. Wieś położona była na prawym brzegu rzeki Kamiennej. Pierwsze próby lokacji miasta na terenie wsi Ostrów na prawym brzegu Kamiennej podjął na początku XVI w. Kacper Maciejewski. U schyłku XVI w. (w 1564 r. prawa miejskie uzyskał Denków, dawniej Magna Michów) Ostrów przeszedł na własność Jakuba Gawrońskiego herbu Rawa, który wyznaczył na lewym brzegu rzeki miejsce pod budowę miasta. Przyjmuje się, że powstało ono na tzw. "surowym korzeniu" w 1597. W 1613 Ostrowcowi nadano prawa miejskie. Nazwa miasta (wcześniej: Ostrów, Ostrowiec lub Tarnowiec) ostatecznie ustaliła się po przejęciu dóbr ostrowieckich przez Janusza Ostrogskiego.
Ostrowiec stał się częścią dóbr ostrowieckich w posiadaniu hrabiego Jana Tarnowskiego herbu Leliwa. W późniejszym czasie dobra ostrowieckie były w posiadaniu największych rodów magnackich w Rzeczypospolitej: Tarnowskich, Czartoryskich, Lubomirskich, Radziwiłłów, Ostrogskich, Zasławskich, Sanguszków, Wielopolskich, Dobrzańskich, Łubieńskich i innych. W roku 1889 dobra ostrowieckie zostały rozdrobnione a każda część otrzymała osobną hipotekę. Po II wojnie światowej wszystkie grunty prywatne zostały odebrane właścicielom i znacjonalizowane.
Pod koniec XVIII i w XIX w., w okolicy Ostrowca intensywnie rozwijał się przemysł. Połowa wieku XIX zaowocowała stopniowym rozwojem staszicowskiej koncepcji uprzemysłowienia doliny rzeki Kamiennej w oparciu o siłę motoryczną rzeki i jej dopływów oraz miejscowe zasoby węgla i rudy żelaza. Tak powstały m.in. zakłady w Brodach Iłżeckich, Nietulisku, Dołach Biskupich, Chmielowie czy Bodzechowie. W latach 1837-1839, powstała huta zwana Klimkiewiczów (od budowniczego - Antoniego Klimkiewicza). Wokół huty, która z czasem przyjęła nazwę Zakładów Ostrowieckich, rozwijały się mniejsze zakłady, między innymi materiałów ogniotrwałych i spożywcze. Na przełomie XIX i XX w. ostrowiecka huta stała się drugim co do wielkości tego typu zakładem w Królestwie Polskim.
W czasie rewolucji 1905 roku, miały tu miejsce masowe wystąpienia robotnicze, których kulminacją było proklamowanie 27 grudnia 1905 tzw. Republiki Ostrowieckiej. Na okres około dwóch tygodni, władzę w mieście i sąsiednich powiatach przejęła PPS kierowana przez Ignacego Boernera. Upadek Republiki Ostrowieckiej nastąpił po przybyciu do miasta dwóch carskich pułków piechoty wraz z artylerią.
W okresie I wojny światowej, Zakłady Ostrowieckie uległy poważnym zniszczeniom. 3 listopada 1918, Polacy przejęli władzę w mieście z rąk okupantów austro-węgierskich.
W okresie międzywojennym Ostrowiec rozwijał się dzięki inwestycjom związanym z budową Centralnego Okręgu Przemysłowego. W 1924 miasto znacznie poszerzyło swoje granice i zostało wydzielone z powiatu opatowskiego. W chwili wybuchu II wojny światowej Ostrowiec liczył około 30 tysięcy mieszkańców.
Od 1937 miasto nosi współczesną nazwę Ostrowiec Świętokrzyski. Wcześniej, w latach 20. i 30. używana była nazwa Ostrowiec Kielecki, a na początku XX w. Ostrowiec nad Kamienną[2].
Wojska niemieckie zajęły Ostrowiec 8 września 1939 r., zmuszając ludność do podjęcia walk o charakterze podziemnym i partyzanckim. Podczas II wojny światowej i okupacji niemieckiej 11 tysięcy Żydów ostrowieckich zostało wymordowanych. W Ostrowcu miały miejsce liczne publiczne egzekucje, założono tu także obozy przejściowe dla jeńców, obóz Służby Budowlanej, obóz pracy (1941-43) i getto (1943-44) żydowskie. Miasto było ważnym ośrodkiem działalności polskiego podziemia; działały tu m.in. ZWZ-AK, PPS-WRN, NOW-NSZ. W Ostrowcu produkowana była broń i wydawana prasa konspiracyjna. 16 stycznia 1945 Ostrowiec został wyzwolony spod okupacji hitlerowskiej.
W okresie powojennym Ostrowiec ponownie szybko się rozwijał. W 1954 do miasta przyłączono szereg podmiejskich osiedli, w tym m.in. dawne miasto Denków. W latach 70. we wschodniej części Ostrowca powstał nowy zakład metalurgiczny huty.
W latach 90. ostrowiecka huta podupadła, a rozwój miasta został zahamowany. W tym samym czasie powstało wiele spółek miejskich, m.in. w 1991 Miejska Energetyka Cieplna. Po rozmowach na temat kupna huty przez zagranicznego inwestora, ostatecznie przejął ją hiszpański koncern Celsa.
[edytuj] Zabytki
- Kolegiata pw. św. Michała Archanioła - z początku XVII w., w latach 1924-1938 rozbudowana i przebudowana w stylu neobarokowym.
- Kościół pw. św. Stanisława Biskupa w dzielnicy Denków - wybudowany w 1700 r. w stylu barokowym, a następnie rozbudowany w 1904 r.; obok dzwonnica z 1806 r.
- Zespół Pałacowo-Parkowy w dzielnicy Częstocice z dawnym pałacem hrabiów Wielopolskich z lat 1887-1899 - obecnie Muzeum Historyczno-Archeologiczne
- Pałac myśliwski hrabiów Wielopolskich przy ulicy Kuźni, obecnie "Pałac Tarnowskich"
- Drewniany kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego przy ulicy Sandomierskiej, wybudowany w stylu zakopiańskim, w 1932 r. według projektu Tadeusza Rekwirowicza
- Dawny zajazd pocztowy z przełomu XVIII i XIX w. na ulicy Szerokiej
- Pozostałości cmentarza żydowskiego na wzgórzu parkowym, pomiędzy początkowymi odcinkami ulic Iłżeckiej i Sienkiewicza.
- Gmach poczty na Alei 3 Maja, wybudowany w latach 1925-1927
- Budynek dawnej ubezpieczalni społecznej z 1931 na ulicy Focha
- Dworzec kolejowy z końca XIX w.
- Figura św. Floriana z 1776 r. na placu św. Floriana
[edytuj] Podział administracyjny
Miasto administracyjnie dzieli się na 20 osiedli[3]: Śródmieście, Kamienna, Ludwików, Hutnicze, Częstocice, Kuźnia, Kolonia Robotnicza, Sienkiewiczowskie, Trójkąt, 25-lecia PRL, Słoneczne, Gutwin, Koszary, Rosochy, Ogrody, Denków, Pułanki, Stawki, Piaski Henryków i Złotej Jesieni. Każde z nich posiada własny organ samorządowy zwany Samorządową Radą Osiedlową, mający za zadanie wspierać działania Rady Miasta.
[edytuj] Edukacja
- Szkoły podstawowe:
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1, ul. Trzeciaków 35
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Bolesława Chrobrego, ul. Niska 9
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 im. Partyzantów Ziemi Kieleckiej, ul. Sienkiewicza 70
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 im. Stefana Żeromskiego, Osiedle Ogrody 20, obecnie Zespół Szkół i Placówek Publicznych nr 3
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 7 im. Henryka Sienkiewicza, ul. Akademicka 20
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 8, ul. Górna 3
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 9 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, ul. Niewiadoma 19
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 10, ul. Rzeczki 18
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 11 w Zespole Szkół Publicznych nr 1, ul. Focha 3
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 12 im. Jana Pawła II, ul. Bałtowska 336A
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 14 w Zespole Szkół Publicznych nr 2, os. Stawki 35
- Publiczna Szkoła Podstawowa Specjalna nr 1, ul. Gulińskiego 8
- Publiczna Szkoła Podstawowa Specjalna nr 21, ul. Sienkiewicza 67
- Gimnazja:
- Publiczne Gimnazjum Nr 1, ul. Sienkiewicza 69
- Publiczne Gimnazjum Nr 2, ul. Polna 56
- Publiczne Gimnazjum Nr 3, os. Słoneczne 37
- Publiczne Gimnazjum Nr 4 w Zespole Szkół Publicznych nr 2, os. Stawki 35
- Publiczne Gimnazjum Nr 5 w Zespole Szkół Publicznych nr 1, ul. Focha 3
- Szkoły średnie:
- Liceum Ogólnokształcące nr I im. Stanisława Staszica, ul. Kilińskiego 19
- Liceum Ogólnokształcące nr II im. Joachima Chreptowicza, ul. Jana Rosłońskiego 1
- Liceum Ogólnokształcące nr III im. Władysława Broniewskiego, ul. Sienkiewicza 67
- Liceum Ogólnokształcące nr IV im. C.K. Norwida, ul. Żeromskiego 5
- Zespół Szkół nr 1 im. Mikołaja Kopernika, Liceum Ogólnokształcące nr VI, os. Słoneczne 33
- Zespół Szkół nr 2, Liceum Ogólnokształcące nr VII, os. Słoneczne 45
- Zespół Szkół nr 3, Liceum Ogólnokształcące nr V, Technikum nr 3, Liceum Profilowane nr 1; ul. Sandomierska 2
- Zespół Szkół nr 4, Liceum Profilowane nr 2, ul. Mickiewicza 1
- Szkoły pomaturalne:
- Policealne Studium Ekonomiczne Zespołu Szkół Ekonomicznych, os. Słoneczne 33
- Zespół Szkół Doskonalenia Zawodowego, ul. Kilińskiego 49
- Szkoła Zarządzania i Marketingu w Kielcach filia w Ostrowcu Św., ul. Iłżecka 37
- Szkoły wyższe:
[edytuj] Prasa lokalna
- Gazeta Ostrowiecka – tygodnik, ukazuje się od 15 stycznia 1951. W czasach PRL był tygodnikiem załogi huty i nosił nazwę Walczymy o Stal. Tytuł ten zmieniono 6 stycznia 1990[4].
- Wiadomości Świętokrzyskie – tygodnik, ukazuje się od 1 marca 1999.
[edytuj] Komunikacja
[edytuj] Komunikacja miejska
Pierwsze jazdy próbne autobusów po ulicach miasta miały miejsce 19 marca 1956 roku, a już od 1 kwietnia tegoż roku rozpoczęły się regularne kursy autobusów komunikacji miejskiej, którą wówczas podporządkowano Miejskiemu Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej w Ostrowcu Św. Pięć lat później, 1 stycznia 1961 roku, wydzielono ze struktur MPGK samodzielną jednostkę pod nazwą Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Ostrowcu Św., której siedziba mieściła się przy ul. Bałtowskiej (obecnie ul. Wardyńskiego). Jako, że ówczesna zajezdnia nie spełniała podstawowych standardów, postanowiono o budowie nowej zajezdni pomiędzy ulicami Iłżecką i Siennieńską (w pobliżu Rzeźni) przy ulicy, która wtedy stanowiła przedłużenie ul. Kopernika (obecnie Aleja Jana Pawła II)[5].
Obecnie MPK obsługuje 27 stałych linii autobusowych. Całkowita długość tras komunikacyjnych wynosi 1357,8 km (w tym 1241,6 km na terenie miasta i 116,2 km na obszarach podmiejskich)[6].
[edytuj] Komunikacja międzymiastowa
Ostrowiec Św. ma bezpośrednie połączenie z wieloma miastami w Polsce, autobusy z Ostrowca docierają m.in. do: Częstochowy, Gdańska, Katowic, Kielc, Krakowa, Krosna, Krynicy-Zdroju, Lublina, Łodzi, Opola, Poznania, Przemyśla, Rzeszowa, Warszawy, Wrocławia, Zakopanego. Jak również do Brna, Wiednia i miast włoskich: Galatina, Mestre (Wenecja), Bolonia, Foggia, Taranto, Brindisi, Lecce, Racale[7].
[edytuj] Komunikacja kolejowa
Patrz: stacja kolejowa w Ostrowcu Świętokrzyskim.
[edytuj] Sport
- piłka nożna - KSZO Ostrowiec Świętokrzyski
- siatkówka kobiet - AZS KSZO Ostrowiec Świętokrzyski
[edytuj] Osoby związane z Ostrowcem
- Karol Adamiecki - prekursor naukowej organizacji pracy
- Ignacy Boerner - minister poczt i telegrafów w sanacyjnych rządach
- Krzysztof Ciok - artysta malarz
- Sławomir Czerwiński - działacz państwowy, pedagog, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego
- Jerzy Dobrzański - dziedzic dóbr ostrowieckich, major Legionów Polskich, kawaler Virtuti Militari; gorący zwolennik wydobywania węgla kamiennego z okolic Kunowa
- Stanisław Jakubowski - oficer, uczestnik walk w II wojnie światowej
- Henryk Łubieński - hrabia, właściciel dóbr ostrowieckich, współzałożyciel wielu zakładów przemysłowych i przedsiębiorstw prywatnych
- Roman Muszyński - malarz, twórca mail artu, grafik i fotografik
- Mieczysław Pazderski - dowódca partyzancki NSZ
- Augustyn Pelanowski - paulin, autor książek, publicysta
- Jan Piwnik - dowódca partyzancki Armii Krajowej
- Jacek Podsiadło - poeta, prozaik, tłumacz i dziennikarz
- Mieczysław Radwan - metalurg, historyk, założyciel Muzeum AGH
- Jan Samsonowicz - geolog, profesor uniwersytetów we Lwowie i Warszawie
[edytuj] Aktorzy, wokaliści, osoby związane z mediami
- Mirosław Baka - aktor
- Sławomir Głazek - aktor
- Mira Kubasińska - wokalistka bluesowa
- Jan Rybkowski - scenarzysta i reżyser
- Agnieszka Warchulska - aktorka
[edytuj] Politycy, posłowie na Sejm
- Władysław Adamski - polityk lewicowy, były poseł SLD
- Leszek Bugaj - działacz PSL, były poseł
- Zdzisław Kałamaga - polityk lewicowy, były poseł SLD, były prezydent miasta
- Sławomir Kopański - pedagog, poseł na Sejm PRL, poseł na sejm kontraktowy z ramienia PZPR
- Zbigniew Kośla - były poseł z ramienia KLD, obecnie działacz związany z podkarpacką Samoobroną
- Adam Mrozowski - działacz Narodowej Demokracji, burmistrz, a od 1924 pierwszy prezydent Ostrowca, poseł na Sejm II Rzeczypospolitej
- Adam Mitura - poseł na sejm kontraktowy, wybrany z listy Komitetu Obywatelskiego "Solidarność"
- Zbigniew Pacelt - sportowiec, polityk, poseł Platformy Obywatelskiej
- Jarosław Rusiecki - socjolog, poseł Prawa i Sprawiedliwości
- Leszek Sułek - działacz Samoobrony, poseł na Sejm V kadencji
[edytuj] Sportowcy
- Piotr Gierczak - piłkarz
- Janusz Jojko - piłkarz, trener, radny Rady Powiatu w Ostrowcu Świętokrzyskim
- Mariusz Jop - piłkarz
- Paweł Kapsa - piłkarz
- Andrzej Kobylański - piłkarz
- Kamil Kosowski - piłkarz
- Rafał Lasocki - piłkarz
- Irmina Popławska - tenisistka
- Janisław Sipiński - bokser
- Danuta Straszyńska - lekkoatletka
- Paweł Strąk - piłkarz
- Grzegorz Szymański - siatkarz
- Artur Szymczyk - piłkarz
Przypisy
- ↑ Podano na podstawie danych dostarczonych przez GUS badania dotyczące powierzchni i ludności w przekroju terytorialnym w 2006 r.
- ↑ Waldemar Brociek, Ostrowiec Świętokrzyski i okolice. Część I, Agencja JP Kielce 1997, ISBN 23-902201-6-4, s. 103
- ↑ Urząd miasta w Ostrowcu Świętokrzyskim. Rady osiedlowe
- ↑ Ostrowiec Świętokrzyski. Monografia historyczna miasta, Ostrowiec Świętokrzyski 1997, str 242, 275
- ↑ http://www.mpkostrowiec.com.pl/historia.php
- ↑ http://www.mpkostrowiec.com.pl/trasy_p.php
- ↑ http://www.pksostrowiec.pl/a.php
[edytuj] Zobacz też
- Staropolski Okręg Przemysłowy
- Huta Ostrowiec
- Miejska Energetyka Cieplna w Ostrowcu Świętokrzyskim
- Ludność Ostrowca Świętokrzyskiego
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Ostrowiec Św. - Nasze miasto - portal miejski
- Obiekty sakralne Ostrowca Świętokrzyskiego - historia i zdjęcia
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
Bodzentyn • Busko-Zdrój • Chmielnik • Chęciny • Ćmielów • Daleszyce • Działoszyce • Jędrzejów • Kazimierza Wielka • Kielce • Koprzywnica • Końskie • Kunów • Małogoszcz • Opatów • Osiek • Ostrowiec Świętokrzyski • Ożarów • Pińczów • Połaniec • Sandomierz • Sędziszów • Skalbmierz • Skarżysko-Kamienna • Starachowice • Staszów • Stąporków • Suchedniów • Wąchock • Włoszczowa • Zawichost
Miasta: Ostrowiec Świętokrzyski • Ćmielów • Kunów
Gminy miejskie: Ostrowiec Świętokrzyski
Gminy miejsko-wiejskie: Ćmielów • Kunów
Gminy wiejskie: Bałtów • Bodzechów • Waśniów