Starachowice

Z Wikipedii

Współrzędne: 51°03' N 21°04' E51.05 21.0666667 (Starachowice)

Starachowice


Herb Starachowic	Flaga Starachowic

Gmina
- rodzaj

Starachowice
miejska

Założono

w XV wieku (Wierzbnik)

1624 (Wierzbnik)

31,85 km²

Położenie

51° 03' N
21° 04' E

Liczba mieszkańców
- liczba ludności
- gęstość

55 126
1723 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

27-200

Tablice rejestracyjne

TST

Położenie na mapie Polski

Starachowice

TERC10
(TERYT)

3263411011

Miasta partnerskie

Aurich

Rochdale-Heywood

Schweinfurt

Skövde

Vechta

Urząd miejski³

ul. Radomska 45
27-200 Starachowice
tel. 41 274-88-11; faks 41 274-78-73
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Panorama Starachowic.

Starachowice - miasto w województwie świętokrzyskim, w powiecie starachowickim. Położone na pograniczu Gór Świętokrzyskich i Przedgórza Iłżeckiego. Leży w dolinie rzeki Kamiennej i jest otoczone rozległymi lasami - pozostałością Puszczy Świętokrzyskiej.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa kieleckiego.

[edytuj] Historia

W miejscu obecnych Starachowic istniała kuźnica, dzierżawiona w XVI wieku przez Starzechowskich, stąd prawdopodobnie nazwa miejscowości; do 1817 roku miasto stanowiło własność zakonu cystersów z Wąchocka, którzy w 1789 r. zbudowali tu wielki piec. W 1815 r. hutę przejął rząd Królestwa Polskiego. W XIX w. Starachowice stały się największym ośrodkiem przemysłu metalowego w Królstwie Polskim, częścią tzw. Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego, wg. planu Stanisława Staszica - rozbudowy przemysłu żelaznego wzdłuż rzeki Kamiennej z głównym ośrodkiem w Starachowicach (1817 r.) realizowanego pod kierunkiem Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Miasto powstało w 1939 r. z połączenia miasta Wierzbnik, osady fabrycznej Starachowice i wsi Starachowice położonej w południowej części obecnego miasta. Początkowo nosiło nazwę Starachowice-Wierzbnik, a od 1952 Starachowice. Od 1916 Wierzbnik był siedzibą władz powiatu iłżeckiego, w 1952 Starachowice stały się miastem wydzielonym na prawach powiatu. ^[1]

Przed II wojną światową silny ośrodek przemysłu zbrojeniowego - Centralny Okręg Przemysłowy, produkcja licencjonowanych dział "Bofors"; działały kopalnie rud żelaza, huta, (stąd herb miasta skrzyżowane narzędzia hutnicze i górnicze). Po wojnie mieściły się tam między innymi: Fabryka Samochodów Ciężarowych "Star", Starachowickie Zakłady Przemysłu Drzewnego i jedyny w Polsce Zakład Topienia Bazaltu. Do lat 70. XX wieku miasto było ważnym ośrodkiem przemysłu motoryzacyjnego PRL. Jednak wraz z upadkiem centralnego zarządzania gospodarką upadła przemysłowa monokultura, ludność uległa pauperyzacji, a miasto stopniowej degradacji. Dawna fabryka samochodów przechodziła z rąk do rąk, w końcu wykupił ją koncern MAN. W ostatnich latach powstał w Starachowicach duży zakład poligraficzny, zatrudniający łącznie około 800 pracowników.

[edytuj] Kalendarium

1547 – Wzmianka w dokumencie O. Cystersów o istnieniu kopalni rudy żelaza zwanej Minerą Starzechowską
1571 – Stefan Batory zamawia kule armatnie w Kuźnicy Starachowickiej
1624 – Lokacja miasta Wierzbnik na mocy przywileju Zygmunta III Wazy
1788 – Uruchomienie czterech kopalni w pobliżu terenów dzisiejszych Starachowic
1809 – Zniszczenie zakładów w Starachowicach i Wąchocku przez wojska austriackie powracające spod Raszyna
1817 – Sporządzenie przez Stanisława Staszica projektu kombinatu zakładów przemysłowych, których głównym ośrodkiem miały być Starachowice
1870 – Wierzbnik traci prawa miejskie; sprzedaż Zakładów Starachowickich Antoniemu Fränklowi za łączną sumę 1.167.000 rubli
1899 – Uruchomienie nowoczesnego wielkiego pieca opalanego koksem
1903 - Największa powódź rzeki Kamiennej w dziejach miasta
1924 – Rozpoczęcie produkcji dział przeciwlotniczych przy współpracy z firmą Bofors
1926 – Powstanie klubu Star Starachowice
28 marca 1939 – Połączenie Wierzbnika, Starachowic i okolicznych wiosek w jedno miasto Starachowice-Wierzbnik
2 września 1939 – Ewakuacja personelu i wyposażenia Zakładów Starachowickich do Kowla
6 września 1939 – Bohaterska obrona miasta przez załogę baterii przeciwlotniczej na Wanacji
17 stycznia 1945 – Wyzwolenie Starachowic spod okupacji niemieckiej przez 3 Armię Pierwszego Frontu Ukraińskiego
1947 – Przekształcenie Zakładów Starachowickich w Fabrykę Samochodów Ciężarowych
1949 – Powstanie Fabryki Samochodów Ciężarowych "Star"
1952 - Nazwa miasta Starachowice-Wierzbnik zostaje zmieniona na Starachowice; Starachowice uzyskują status miasta wydzielonego na prawach powiatu
1962 – Zamknięcie ostatniej podziemnej kopalni rudy żelaza "Majówka"
1968 – Ostateczne wygaszenie wielkiego pieca
1999 – Sprzedaż Fabryki Samochodów Ciężarowych niemieckiemu koncernowi MAN AG

[edytuj] Struktura powierzchni

Panorama Starachowic od strony zalewu

Według danych z roku 2005, Starachowice mają obszar 31,85 km², w tym:

zabudowania i tereny zurbanizowane: 39,9%
użytki rolne: 28,2%
użytki leśne: 24,5%
grunty pod wodami: 3,8%
nieużytki: 1,7%
inne 1,9%

Miasto stanowi 6,08% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 grudnia 2005:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	55 126	100	28 834	52,3	26 292	47,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1722,7		901		821

Według danych z roku 2005⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1580,07 zł.

[edytuj] Turystyka i rekreacja

Starachowice są punktem początkowym:

zielonego szlaku turystycznego prowadzącego do Łącznej,
żółtego szlaku turystycznego prowadzącego do Iłży,
czarnego szlaku turystycznego prowadzącego na Wykus,
czerwonego szlaku rowerowego prowadzącego do Wąchocka,
żółtego szlaku rowerowego "Leśne dukty"

Przez Starachowice przechodzi:

Kąpielisko Piachy

czerwony szlak turystyczny prowadzący ze Skarżyska-Kamiennej do Kałkowa.
czarny szlak rowerowy prowadzący ze Świętomarzy do Iłży.
niebieski szlak rowerowy prowadzący ze Skarżyska-Kamiennej do Ostrowca Świętokrzyskiego

Na terenie miasta znajdują są trzy zbiorniki wodne:

zbiornik wodny "Pasternik" (podzielony groblą na dwie części: rekreacyjną i ujęciową)
kąpielisko "Lubianka"
kąpielisko "Piachy"

[edytuj] Zabytki

Wielki Piec w Starachowicach

Kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy w Starachowicach

Cmentarz żydowski (kirkut)

Odsłonięcie geologiczne przy Al. Armii Krajowej

Budynek SCK

zespół zakładu wielkopiecowego z XIX w.
- wielki piec wraz z halą spustową
- hala dawnej maszynowni, ob. łaźnia
- dwie hale odlewnicze, ob. cegielnia
- dmuchawa parowa
- kotłownia
- dawny budynek administracyjny
- kanał górny i dolny

Dzisiejszy krajobraz założenia staszicowskiego "ciągłych fabryk żelaza na rzece Kamiennej" tworzą pozostałości klasycystycznych budowli: hala lejnicza aranżowana na cele wystawiennicze, maszynownia z warsztatami artystycznymi oraz tarasowe założenie hutnicze i obiekty układu hydrotechnicznego z podziemnym sklepionym kanałem wodnym o długości 240 m.

Wielki Piec z XIX w. - najstarsze budynki z ok. 1840 r., większość obiektów technicznych z okresu gruntownej przebudowy, ukończonej w 1899. W ruinie znajduje się jeden z najstarszych budynków dawnej dyrekcji huty; całość zakładu metalurgicznego i towarzyszące mu urządzenia techniczne: wieża wyciągowa, nagrzewnice powietrza, odpylniki gazu wielkopiecowego, kotłownia oraz zasługująca na szczególną uwagę maszyna parowa - eksponat Powszechnej Wystawy Światowej w Paryżu 1889 r., tworzą jedyny zachowany w Europie kompletny hutniczy ciąg technologiczny.

budynek administracyjny dozorcy hutniczego z ok. 1840 r. (obecnie Muzeum Regionalne PTTK oraz siedziba i schronisko PTTK)
budynek mieszkalny z ok. 1840 r. przy ul. Sportowej, należący niegdyś do osiedla fabrycznego przy zakładzie wielkopiecowym.
kościół pw. św. Trójcy, wzniesiony w 1681 r., gruntownie przebudowany w końcu XIX w.
Starachowicka Kolej Dojazdowa (Wąskotorowa) - wszystkie tory, rozjazdy i przepusty.
cmentarz żydowski, jeden z największych w regionie, powstał pod koniec XIX wieku i funkcjonował do 1946 roku.
cmentarz katolicki przy ul. Iłżeckiej, założony ok. 1860, zachowało się około 30 nagrobków z XIX w., m. in. Józefa Szajbo, zarządcy zakładu metalurgicznego w Brodach Iłżeckich, oficera w powstaniu styczniowym 1863.
dawny zespół fabryczny z połowy XIX w. w dzielnicy Michałów.
zwarty zespół zabudowy mieszkalnej i usługowej z okresu międzywojennego, obejmujący dom dyrektora zakładów zbrojeniowych (obecnie przedszkole), budynek nadleśnictwa (obecnie w użytkowaniu Związku Harcerstwa Polskiego, dom kultury, kolonię urzędniczą i kolonię robotniczą. Cenny drewniany kościół pw. Wszystkich Świętych spłonął w latach 80. XX w. Z kościoła ocalały malowane temperą na desce obrazy autorstwa Zofii Baudoin de Courtenay.

[edytuj] Podział administracyjny

Starachowice dzielą się na 18 osiedli:

Wierzbnik (Stare Miasto)
Skarpa
Żeromskiego
Skałka
Szlakowisko
Majówka
Las
Młynówka
Wzgórze
Stadion (os. Stadion i Bugaj)
Orłowo (os. Orłowo, Mieszała i Niwka)
Górniki
Wierzbowa
Łazy
Trzech Krzyży
Południe (os. Południe, Wanacja i Kolonijki)
Lubianka (os. Lubianka i Hohołówka)
Michałów (os. Michałów Miejski, Michałów Wiejski i Cyganów)

[edytuj] Sport

Najstarszym klubem sportowym w Starachowicach jest Star Starachowice, w tej chwili w Starachowicach jest także Katolicki Klub Sportowy Juventa Starachowice który przez pewien czas występował mając w swojej nazwie człon Star (Juventa-Star Starachowice) obecnie klub Star został reaktywowany i od roku 2007 istnieją oddzielnie KKS Juventa-Perfopol Starachowice, oraz MKS Star Starachowice.

[edytuj] Edukacja

Szkoły podstawowe
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Kochanowskiego
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II
- Szkoła Podstawowa nr 6 im. Obrońców Westerplatte
- Szkoła Podstawowa nr 9 im. Partyzantów Ziemi Kieleckiej
- Szkoła Podstawowa nr 10 z Oddziałami Integracyjnymi
- Szkoła Podstawowa nr 11 im. mjr. Jana Piwnika
- Szkoła Podstawowa nr 12 im. Mikołaja Kopernika
- Szkoła Podstawowa nr 13 im. Kornela Makuszyńskiego

- Społeczna Szkoła Podstawowa STO
Gimnazja
- Gimnazjum nr 1 im. Antoniego Hedy
- Gimnazjum nr 2 im. Stefana Żeromskiego
- Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sienkiewicza
- Gimnazjum nr 4 im. Polskich Noblistów
- Niepubliczne Gimnazjum
- Społeczne Gimnazjum STO
Szkoły ponadgimnazjalne
- I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki
- II Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica
- III Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
- Społeczne Liceum Ogólnokształcące
- Zespół Szkół Zawodowych nr 1
- Zespół Szkół Zawodowych nr 2
- Zespół Szkół Zawodowych nr 3
- ZDZ Centrum Kształcenia Zawodowego

[edytuj] Religia i związki wyznaniowe

Sala Królestwa Świadków Jehowy (ul. Miodowa 38)
10 kościołów, parafii rzymskokatolickich
Kościół Zielonoświątkowy
Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej

[edytuj] Ludzie związani ze Starachowicami

Marek Bargiełowski - aktor
Bogusz Bilewski - aktor
Sławomir Fundowicz - kanclerz kurii diecezjalnej w Radomiu, profesor i kierownik katedry prawa administracyjnego na KUL,
Łukasz Gorszkow - piłkarz
Antoni Heda - dowódca oddziału partyzanckiego w Zgrupowaniu ”Ponurego”
Konrad Imiela - aktor, piosenkarz, reżyser
Krystyna Janda - aktorka
Andrzej Jagiełło - polityk
Janusz Kuczyński - historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Krzysztof Lipiec - polityk, senator RP III kadencji, obecnie poseł na Sejm RP
Stefan Pastuszka - polityk, pisarz
Janusz Radek - piosenkarz
Maria Stolzman - polityk, działaczka społeczna
Elżbieta Zapendowska - pedagog, juror programu Idol
Tomasz Kordeusz- autor tekstów, balladzista, kompozytor piosenek