Czesław Miłosz

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: m.in. bibliografię podmiotową, dodać bibliografię przedmiotową i przypisy. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Czesław Miłosz
Czesław Miłosz, Kraków, grudzień 1998
Data i miejsce urodzenia	30 czerwca 1911 Szetejnie
Data i miejsce śmierci	14 sierpnia 2004 Kraków
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
Ważne dzieła	Traktat moralny Traktat poetycki Zniewolony umysł Dolina Issy Ziemia Ulro Historia literatury polskiej do roku 1939
Kolekcja cytatów w Wikicytatach

Laureat literackiej Nagrody Nobla
Czesław Miłosz
1911–2004
Za rok	1980
Uzasadnienie	za twórczość w języku polskim
Kraj	Polska
Język	polski
Poprzedni laureat	Odyseas Elitis
Następny laureat	Elias Canetti

Czesław Miłosz herbu Lubicz (ur. 30 czerwca 1911 w Szetejniach, zm. 14 sierpnia 2004 w Krakowie) – polski prawnik i dyplomata, poeta, prozaik, eseista, historyk literatury, tłumacz; w latach 1951–1989 na emigracji, do 1960 we Francji, następnie w Stanach Zjednoczonych; w Polsce do 1980 obłożony cenzurą; laureat Neustadt International Prize for Literature (1978) i literackiej Nagrody Nobla (1980); profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley i Uniwersytetu Harvarda; w 1993 powrócił do kraju, członek Polskiej Akademii Umiejętności, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, odznaczony Orderem Orła Białego; pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce; brat Andrzeja Miłosza.

Spis treści 1 Życiorys 1.1 Dzieciństwo i młodość 1.2 II wojna światowa 1.3 Okres powojenny 2 Poezja Miłosza 3 Dzieła 4 Bibliografia 5 Dyskografia Miłosza 6 Zobacz też 7 Linki zewnętrzne

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Czesław Miłosz był pierworodnym synem Aleksandra Miłosza i Weroniki Miłoszowej z Kunatów. Urodził się na Ziemiach Zabranych, na Litwie właściwej, w Szetejniach, dziedzicznym majątku matki położonym nad Niewiażą, niedaleko Kiejdan, w ówczesnej guberni kowieńskiej, w powiecie kowieńskim, w parafii Opitołoki, gdzie został ochrzczony w miejscowym kościele św. św. Piotra i Pawła. Rodzina Miłoszów, pieczętująca się herbem Lubicz, cieszyła się starym szlacheckim pochodzeniem.

Wielkie Księstwo Litewskie, na którego dawnych terenach Miłosz się wychował, wraz ze swą wielokulturową i tolerancyjną atmosferą, wywarło decydujący wpływ na twórczość poety, a on sam często odwoływał się do wspomnień z dzieciństwa (Dolina Issy). Inspirację stanowiło dla niego zarówno spokojne życie na wsi, jak i szalone podróże z ojcem. Ogromny wpływ na poetę wywarły także wydarzenia historyczne, których był świadkiem: rewolucja październikowa i wojna polsko-bolszewicka. W tym samym czasie, 19 września 1917 urodził się jego młodszy brat, Andrzej Miłosz, późniejszy reżyser-dokumentalista, publicysta i tłumacz.

Miłosz studiował na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, najpierw polonistykę na Wydziale Humanistycznym, po krótkim czasie przeniósł się na Wydział Nauk Społecznych, by studiować prawo. Zadebiutował w 1930 na łamach uniwersyteckiego pisma "Alma Mater Vilnensis" wierszami Kompozycja i Podróż. Był członkiem grupy poetów Żagary i współtwórcą pisma o tej samej nazwie. Pracował w Polskim Radiu w Wilnie. Został zwolniony po oskarżeniach o wspieranie dążeń Litwinów do przejęcia Wilna oraz działalność na rzecz kultury białoruskiej.

II wojna światowa

Po rozpoczętej 1 września 1939 niemieckiej agresji na Polskę, Miłosz udał się na południe kraju. Kiedy 17 września na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow wojska Armii Czerwonej rozpoczęły inwazję na wschodniej granicy Rzeczypospolitej, poeta znajdował się już w Rumunii. Wojska ZSRR zajęły Wilno a potem przekazały je Litwinom. Miłosz powrócił do rodzinnego miasta, przyjmując obywatelstwo litewskie. Jednak już 14 czerwca 1940 150 tys. żołnierzy ZSRR wkroczyło na teren Litwy i rozpoczęła się sowiecka okupacja. Poetą bardzo wstrząsnęły te wydarzenia, co miało odzwierciedlenie w jego poezji. Opuścił Wilno i przeniósł się do okupowanej przez Niemców Warszawy. Uczestniczył w podziemnym życiu literackim, pod pseudonimem Jan Syruć opublikował w 1940 r. tom Wiersze. Po upadku 2 października 1944 r. powstania warszawskiego wyjechał do Krakowa, w którym pozostał do końca 1945 roku.

Okres powojenny

Początkowo Miłosz był entuzjastycznie nastawiony do nowej władzy. Miał lewicowe poglądy, które ujawniał jeszcze przed wojną; sądził, że ma obowiązek zaangażować się w budowę nowego porządku społecznego i politycznego. Podjął pracę w dyplomacji w Stanach Zjednoczonych oraz Paryżu, jako attaché kulturalny. Do 1951 r. zdał sobie jednak sprawę, że stalinowski komunizm oznaczał terror i prześladowania setek tysięcy polskich patriotów. Poeta zdecydował się zerwać z władzami i poprosił o azyl polityczny we Francji.

W 1960 r. przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykładał literaturę słowiańską na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, oraz na Harvardzie. Za granicą tworzył głównie poezję, bardzo różnorodną, choć największe uznanie zyskały jego wiersze polityczne (m.in. Który skrzywdziłeś). W PRL oficjalnie uznany za zdrajcę i renegata, został uroczyście potępiony przez Związek Literatów Polskich oraz niektórych autorów (Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Mariana Brandysa, Jarosława Iwaszkiewicza i Antoniego Słonimskiego). Do 1980 istniał zapis cenzorski, nie tylko zakazujący publikacji jego utworów, ale nawet wymieniania jego nazwisko (w sytuacjach koniecznych używano np. eufemizmu autor "Ocalenia"; pod nazwiskiem publikowano dokonane przezeń tłumaczenia, m.in. w antologii Poeci języka angielskiego). Książki Miłosza były drukowane w podziemiu, przemycane z zagranicy, a dla nielicznych dostępne w działach prohibitów bibliotek uniwersyteckich. Miłosza odrzucała również część polskiej emigracji, zarzucającej mu początkowe poparcie dla przemian w Polsce i "bolszewizm". Znalazł natomiast oparcie na emigracji w osobie Jerzego Giedroycia i środowisku jego paryskiej "Kultury".

W 1978 roku Miłosz otrzymał Międzynarodową Nagrodę Literacką Neustadt zwaną "Małym Noblem".

Stosunek władz i środowiska emigracyjnego do Miłosza zaczął się zmieniać po 1980 r., kiedy poeta otrzymał literacką nagrodę Nobla za całokształt twórczości. Rok później przyjechał do kraju, gdzie jego utwory zostały już oficjalnie wydane (choć część z nich ocenzurowano, a część mogła się nadal ukazywać tylko w wydaniach podziemnych). Stały się one natchnieniem dla rozwijającej opozycji politycznej. W 1981 r., w czasie pobytu w kraju otrzymał doktorat honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (promotorka: I. Sławińska), a w 1989 r. Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W 1990 r. Miłosz został członkiem PAU (Polskiej Akademii Umiejętności). Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (otrzymał legitymację nr 1).

Miłosz był też autorem przekładów na język polski:

• W. Szekspira, J. Miltona, Ziemi jałowej Eliota, poezji Yeatsa;
• wybranych ksiąg Biblii: Księga Psalmów, Księga Hioba, Księgi pięciu megilot, Księga Mądrości, Ewangelia Marka, Apokalipsa świętego Jana; zobacz: Przekłady biblijne Czesława Miłosza

Przekładał także polską poezję na język angielski.

W 1993 r. poeta definitywnie przeprowadził się do Polski, gdzie jako miejsce pobytu wybrał Kraków, jak twierdził "najbardziej zbliżony do Wilna". W czerwcu 1996 r. za książkę Legendy współczesności uhonorowany został Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca. Dwa lata później za tom Piesek przydrożny otrzymał Nagrodę Nike.

W 1994 r. Czesław Miłosz został odznaczony Orderem Orła Białego.

Miłosz zmarł 14 sierpnia 2004 w Krakowie, przeżywszy 93 lata. Został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce.

Poezja Miłosza

Wiersze Czesława Miłosza są intelektualne, a metafory jakich używa – sugestywne. Jego twórczość z lat 30., przed II wojną światową jest przesycona katastrofizmem. Dominuje w niej rozmach, metaforyczność, rytmiczność, wizje apokalipsy.

Wiersze pisane podczas wojny nie mają już w sobie tyle patosu. Są znacznie mniej ozdobne. Poeta stawia na komunikatywność wiersza – na zrozumiałość zawartych w nim treści filozoficznych i intelektualnych. Część z tych wierszy poświęca Miłosz okupowanej Warszawie (Miasto, Błądząc), w której spędził prawie cały okres wojny. W twórczości Miłosza przypadającej na okres wojny da się również zauważyć świadome odchodzenie od tematyki wojennej. Znajdziemy wiersze opisujące zwykłe piękno świata, który – mogłoby się wydawać – nigdy nie zaznał wojny. Tak jest w wierszach Piosenka pasterska, czy Świat – poema naiwne z 1943 r.

Po wojnie poeta podjął tematykę bardziej filozoficzną. Szczególnie upodobał sobie formę traktatu. W wydanym w tomie Światło dzienne Traktacie moralnym piętnuje zanik wartości, krytykuje brak moralności i wskazuje na to, co jego zdaniem, należałoby zmienić w ludzkiej mentalności. W 1957 r. napisał Traktat poetycki pokazujący polską historię, kulturę i mentalność ludzi z czasów Młodej Polski. W tomie Druga przestrzeń (2002 r.) znalazł się Traktat teologiczny, w którym Miłosz rozważa problem tajemnicy wiary.

Oprócz wielu poezji Czesław Miłosz napisał także eseje, najważniejszy z nich to Zniewolony umysł- do dziś uważana za wybitną próba naukowej analizy działania propagandy komunistycznej. (inne eseje to Rodzinna Europa, Ziemia Ulro, Ogród nauk), powieści (Dolina Issy) oraz dziennik (Rok myśliwego).

Miłosz po zerwaniu swoich związków z komunistycznymi władzami wyrażał w swej twórczości niechęć i krytykę w stosunku do PRL, często piętnował polski nacjonalizm, krytykował tradycyjny polski katolicyzm – określany przez siebie ciemnogrodem.

Dzieła

• Kompozycja (1930)
• Podróż (1930)
• Poemat o czasie zastygłym (1933)
• Trzy zimy (1936)
• Obrachunki
• Wiersze (1940)
• Pieśń niepodległa (1942)
• Ocalenie (1945)
• Traktat moralny (1947)
• Zniewolony umysł (1953)
• Zdobycie władzy (1953)
• Światło dzienne (1953)
• Dolina Issy (1955)
• Traktat poetycki (1957)
• Rodzinna Europa (1958)
• Kontynenty (1958)
• Człowiek wśród skorpionów (1961)
• Król Popiel i inne wiersze (1961)
• Gucio zaczarowany (1965)
• Widzenia nad zatoką San Francisco (1969)
• Miasto bez imienia (1969)
• Prywatne obowiązki (1972)
• Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada (1974)
• Ziemia Ulro (1977)
• Ogród nauk (1979)
• Hymn o perle (1982)
• Nieobjęta ziemio (1984)
• Kroniki (1987)
• Dalsze okolice (1991)
• Zaczynając od moich ulic (1985)
• Metafizyczna pauza (1989)
• Poszukiwanie ojczyzny (1991)
• Rok myśliwego (1991)
• Na brzegu rzeki (1994)
• Szukanie ojczyzny (1992)
• Historia literatury polskiej (1993)
• Legendy nowoczesności (1996)
• Życie na wyspach (1997)
• Piesek przydrożny (1997)
• Abecadło Miłosza (1997)
• Inne abecadło (1998)
• Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945-1950 (1998)
• Wyprawa w dwudziestolecie (1999)
• To (2000) – tomik poetycki (Książka otrzymała laur Śląskiego Wawrzynu Literackiego za 2000 r.)
• Orfeusz i Eurydyka (2003)
• O podróżach w czasie (2004)
• Spiżarnia literacka (2004)
• Wiersze ostatnie (2006)
• Przypowieść o maku
• Ojciec objaśnia
• Z okna
• Ryba
• Przekłady Biblii (1977-1989)

Bibliografia

• Książki Czesława Miłosza
  • Abecadło Wydawnictwo Literackie, Styczeń 2002 ISBN 83-08-03172-2
  • Dolina Issy (z komentarzem Marka Zalewskiego) Wydawnictwo Literackie, Kwiecień 2002 ISBN 83-08-03231-1
  • Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada Słowo/Obraz Terytoria, Sierpień 2004 ISBN 83-89405-04-0
  • Prywatne obowiązki Wydawnictwo Literackie, Październik 2001 ISBN 83-08-03135-8
  • Przygody młodego umysłu. Publicystyka i proza 1931-1939 Znak, Grudzień 2003 ISBN 83-240-0340-1
  • Rodzinna Europa Wydawnictwo Literackie, Maj 2001 ISBN 83-08-03115-3
  • Rok myśliwego Znak, Styczeń 2001 ISBN 83-240-0032-1
  • Spiżarnia literacka Wydawnictwo Literackie, Maj 2004 ISBN 83-08-03602-3
  • Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwości naszego wieku Wydawnictwo Literackie, Październik 2004 ISBN 83-08-03604-X
  • Świat. Poema naiwne Wydawnictwo Literackie, Sierpień 1999 ISBN 83-08-02867-5
  • Szukanie ojczyzny Znak, Grudzień 2001 ISBN 83-240-0093-3
  • To Znak, 2001 ISBN 83-240-0003-8
  • Wiersze – tom 4. Czesław Miłosz Znak, Lipiec 2004 ISBN 83-240-0420-3

Dyskografia Miłosza

Miłosz czyta Mickiewicza. Miłosz czyta Miłosza CD Accord, 1996 ISBN 0113012

Zobacz też

• literatura
• literatura polska

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa Czesława Miłosza
• Milosz Institute
• Czesław Miłosz 1911-2004 – Kalendarium życia ("Gazeta.pl")
• Mój Miłosz- wspomnienia o Nobliście, m.in. Seamusa Heaney'a i Marii Janion
• Błotne kąpiele artykuł nt. przekłamań w książce Waldemara Łysiaka i Jerzego R. Nowaka
• Mariusz Kubik – Czesław Miłosz w fotografii (na 90-lecie urodzin)
• Czesław Miłosz – lewy profil
• Czesław Miłosz w paryskiej KULTURZE