Ziemie zabrane

Ziemie zabrane, prowincje zabrane, gubernie zachodnie, Kraj Zachodni – określenie ziem zaboru rosyjskiego nie wchodzących w skład Królestwa Polskiego. Do obiegu naukowego i publicystyki pojęcie to wprowadził Maurycy Mochnacki już w 1834 roku. W 1914 ziemie te zamieszkiwało 2,5 mln Polaków, stanowiąc większość tamtejszych warstw ziemiaństwa i inteligencji. ^[1]

Spis treści

Do ziem zabranych zaliczano utracone w I rozbiorze (1772) Polskie Inflanty, północną część województwa połockiego, województwa mścisławskie, witebskie i południowo-wschodnią część województwa mińskiego (ok. 92 tys. km²). Utracone w II rozbiorze (1793) województwo kijowskie, bracławskie, część podolskiego, wschodnią część wołyńskiego i brzesko-litewskiego, resztę województwa mińskiego i część wileńskiego (ok 250 tys. km²). Utracone w III rozbiorze pozostałe ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego i ukraińskie na wschód od Bugu (ok. 120 tys. km²) oraz obwód białostocki uzyskany przez Rosję na mocy traktatu tylżyckiego w 1807 r. Łącznie ponad 462 tys km².

Ziemie zabrane przez Rosję Rzeczypospolitej Obojga Narodów w wyniku rozbiorów, które nie weszły w skład utworzonego w 1815 r. Królestwa Kongresowego. Początkowo część polskiej opinii publicznej, po nadaniu przez Aleksandra I uchodzącej wówczas za liberalną Konstytucji Królestwa, liczyła na kolejne gesty cara wobec Polaków, w tym rozszerzenia terenów "Kongresówki" na część obszarów byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Takie rozszerzenie nigdy jednak nie nastąpiło, a w 1912 z części guberni siedleckiej i lubelskiej wydzielono nawet gubernię chełmską, bezpośrednio wcieloną do Imperium Rosyjskiego

↑ O. Czarnowski Metoda historycznego obliczania liczebności ludności polskiej zamieszkałej na terytorium dawnej Litwy i Rusi pod zaborem rosyjskim w: Pamiętnik VII Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Wilnie, t. I: Referaty, Lwów 1935, s. 231-238.