Henri Bergson
Z Wikipedii
Henri Bergson (ur. 18 października 1859 w Paryżu, zm. 4 stycznia 1941 tamże) – pisarz i filozof francuski. Henri Bergson został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1927. Przyjmowany za głównego twórcę intuicjonizmu. Pochodził z żydowskiej rodziny – jego ojcem był Michał Bergson z Warszawy, a matka pochodziła z żydowskiego rodu z Anglii i Irlandii. W 1868 osiedlili się w Wielkiej Brytanii. Twórca nurtu uznającego, że świat poznajemy za pomocą intuicji a nie intelektu. Wspierał antyracjonalistyczne poglądy artystów przełomu wieków XIX i XX.
Spis treści |
[edytuj] Poglądy
[edytuj] Intelekt
Bergson głosił, że główną rolę w procesie życiowym odgrywa nie rozum, ale irracjonalizm - pęd życiowy. Twórca kieruje się intuicją. Wg Bergsona świat podlega ciągłemu rozwojowi a życie człowieka jest strumieniem przeżyć i czynów. Najwyższą wartość stanowi wolność. Jednym z najważniejszych wątków filozofii Bergsona jest krytyka poznania intelektualnego. Pojęcie poznania intelektualnego obejmowało u niego zarówno poznanie za pomocą zmysłów, jak i poznanie za pomocą rozumu. Poznanie intelektualne Bergson nazywał też "poznaniem przez analizę".
Według Bergsona analityczny umysł nie dostarcza prawdziwej wiedzy o rzeczywistości. Uzyskane na tej drodze poznanie służy praktycznym celom życia a nie prawdzie. Zdaniem Bergsona intelekt poznaje w rzeczach tylko to, co jest ważne dla działania i ludzkiej praktycznej orientacji w świecie, natomiast w żadnym stopniu nie poznaje istoty rzeczy. Poznanie intelektualne jest takim poznaniem, które deformuje rzeczywistość i przekształca ją w coś, czym ona naprawdę nie jest. Zafałszowania dokonane przez intelekt to np. usztywnienie i unieruchomienie rzeczy, rozkład rzeczy na części i konstrukcja z nich nowych całości, które są już tylko jego tworami, uproszczenie rzeczy i pozbawia je ich swoistości i indywidualności, kwantyfikacja rzeczy, mechanizacja rzeczy (pominięcie tego, co jest w nich żywe i twórcze). Intelekt czyni ze świata mechanizm, rugując z niego twórczość i wolność. Umysł ludzki stara się zastąpić konkretną, niepowtarzalną, dynamiczną, swoistą i tajemniczą rzeczywistość przez ogólność i statyczność, niszcząc przez to ruch i życie. Stworzył koncepcję élan vital, siły motorycznej, będącej przyczyną wszelkiej aktywności organizmów żywych.
[edytuj] Religia
Bergson rozróżniał dwa źródła religii: statyczny i dynamiczny. Religia statyczna jest wynikiem działania psychologicznych reakcji i mechanizmów obronnych. Kształtuje ją obawa i obrona przed dezintegracją społeczeństwa ukształtowanego m.in. przez nakazy i zakazy religijne, myśli o śmierci stwarzające domysły dotyczące życia po niej, a także lęk przed przyszłością, który podsuwa idee bóstw opiekuńczych.
Religia dynamiczna wykracza poza potrzeby tymczasowe, przemijające. W niej człowiek wierzący w sposób mistyczny i transcendentny zmierza ku bogu.
[edytuj] Dzieła
- 1889: O bezpośrednich danych świadomości (dopełnione przez Quid Aristotles de loco senserit)
- 1896: Materia i pamięć
- 1900: Śmiech
- 1903: Wstęp do metafizyki, Intuicja filozoficzna
- 1907: Ewolucja twórcza
- 1919: Energia duchowa
- 1932: Dwa źródła moralności i religii
- 1934: Myśl i poruszenie
[edytuj] Bergson a judaizm i chrześcijaństwo
Tak, jak napisał w swoim testamencie z 1937 r., uważał chrześcijaństwo za dopełnienie judaizmu i przyjąłby je, gdyby nie to, iż był świadkiem antysemityzmu przed i w czasie II wojny światowej. Miał jednak nadzieję, iż jakiś kapłan katolicki dokona nad nim egzekwii.
[edytuj] Zobacz też
1901: Prudhomme • 1902: Mommsen • 1903: Bjørnson • 1904: F.Mistral, Echegaray • 1905: Sienkiewicz • 1906: Carducci • 1907: Kipling • 1908: Eucken • 1909: Lagerlöf • 1910: Heyse • 1911: Maeterlinck • 1912: Hauptmann • 1913: Tagore • 1915: Rolland • 1916: Heidenstam • 1917: Gjellerup, Pontoppidan • 1919: Spitteler • 1920: Hamsun • 1921: France • 1922: Benavente • 1923: Yeats • 1924: Reymont • 1925: Shaw • 1926: Deledda • 1927: Bergson • 1928: Undset • 1929: Mann • 1930: Lewis • 1931: Karlfeldt • 1932: Galsworthy • 1933: Bunin • 1934: Pirandello • 1936: O'Neill • 1937: Gard • 1938: Buck • 1939: Sillanpää • 1944: Jensen • 1945: G.Mistral • 1946: Hesse • 1947: Gide • 1948: Eliot • 1949: Faulkner • 1950: Russell • 1951: Lagerkvist • 1952: Mauriac • 1953: Churchill • 1954: Hemingway • 1955: Laxness • 1956: Jiménez • 1957: Camus • 1958: Pasternak • 1959: Quasimodo • 1960: Perse • 1961: Andrić • 1962: Steinbeck • 1963: Seferis • 1964: Sartre • 1965: Szołochow • 1966: Agnon, Sachs • 1967: Asturias • 1968: Kawabata • 1969: Beckett • 1970: Sołżenicyn • 1971: Neruda • 1972: Böll • 1973: White • 1974: Johnson, Martinson • 1975: Montale • 1976: Bellow • 1977: Aleixandre • 1978: Singer • 1979: Elitis • 1980: Miłosz • 1981: Canetti • 1982: García Márquez • 1983: Golding • 1984: Seifert • 1985: Simon • 1986: Soyinka • 1987: Brodski • 1988: Mahfuz • 1989: Cela • 1990: Paz • 1991: Gordimer • 1992: Walcott • 1993: Morrison • 1994: Oe • 1995: Heaney • 1996: Szymborska • 1997: Fo • 1998: Saramago • 1999: Grass • 2000: Gao • 2001: Naipaul • 2002: Kertész • 2003: Coetzee • 2004: Jelinek • 2005: Pinter • 2006: Pamuk • 2007: Lessing
