Belgika

Wikipedia(e)tik

Belgika Koninkrijk België Royaume de Belgique Königreich Belgien
Bandera Armarria
Goiburu nazionala: nl: Eendracht maakt macht. fr: L'union fait la force. de: Einigkeit gibt Stärke (Batasuna da indarra)
Ereserkia: La Brabançonne
Hiriburua	Brusela 50°50' N 4°20' E
Hiri handiena	Brusela
Hizkuntza ofiziala(k)	Neerlandera, Frantsesa, Alemana
Gobernua Erregea Presidentea	Monarkia parlamentarioa Alberto II.a Guy Verhofstadt
Banaketa Herbehereetatik independentzia	1830
Eremua  - Guztira  - ur %	30.510 km² (135) -%
Biztanleria  - Estimaketa (2003)  - Errolda (-)  - Dentsitatea	10.396.421 (72) - 338 biztanle/km² (-)
Dirua	Euroa1 (€) (EUR)
Ordu eremua  - Udan (DST)	UTC (UTC +1) Bai (UTC  *)
Interneteko domeinua	.be
Telefono aurrezenbakia	+32
Herritarra	belgiar, belgikar
11999 baino lehen Libera Belgikarra

Belgika (neerlanderaz België, frantsesez Belgique, alemanez Belgien) Europar Batasuneko mendebaldeko estatua da. Bi eskualde nagusik osatzen dute herrialdea: Walonia frantsesduna hegoaldean eta Flandria nederlanderaduna iparraldean, tartean Bruselako eskualdea dagoela.

Hiriburua Brusela da.

[aldatu] Geografia

Mugak: Ipar itsasoa eta Herbehereak iparraldean; Alemania ekialdean; Luxenburgo hego-ekialdean; Frantzia hego eta mendebalean.

Bederatzi herrialdek osatzen dute: Anberes, Brabant, Mendebaleko Flandria, Ekialdeko Flandria, Hainaut, Limbourg, Lieja, Luxenburgo eta Namur.

Lur zapala da, hego-ekialdea izan ezik (Ardenne mendialdea). Ibai nagusiak Escaut eta Meuse dira, baina ibai ugari dira, ubide sare handi batek lotuak. Klima ozeanikoa da, orohar, gogorragoa mendialdean. Industriak (elikagaiak, siderurgia, ehungintza) eta nekazaritzak (garagarra, garia, azukre kanabera) garrantzi handia dute. Ikatza, zinka, kuprea.

[aldatu] Historia

K.a. 57an Erromaren mende gelditu zen, eta han bizi zen herri zelta batetik hartu zuen gaur egun duen izena. K.o. II. mendean germaniar herriek (frankoak, saxoiak, frisiarrak) menderatu zuten, eta kristautasuna nagusitu zen. Verdungo itunaren arabera (843) Flandria Frantziako Karlos Burusoilaren esku eta Hainaut eta Brabant Lotarioren esku (Lotaringia) gelditu ziren. 925ean Lotaringia Alemaniari lotu zitzaion.

XI-XIV bitartean printzerriak eratu eta garrantzi handiko hiriak sortu ziren (Gant, Brusela, etab.) industriari esker. XIV-XV. mendeetan Belgika Borgoinako dukeen esku egon zen, Herbehereen barne, 1477an Habsburgotarrek eskuratu zuten arte. Arrasko itunaren arabera (1482)an Belgika germaniarren mendean gelditu zen. Karlos V.a Germaniakoak Espainiako koroa eta Flandria eta Belgika bateratu zituen.

Napoleonen gerretan Frantziak Belgika okupatu zuen eta gerra amaitu ondoren, Herbehereak eta Belgika batu eta erreinu bat sortzea erabaki zuen Ingalaterrak. Belgikak, ordea, burujabetasuna eskuratu zuen eta monarkia konstituzionala ezarri zen, Leopoldo I.a buru zuela (1830).

Bi Mundu gerretan neutral izateko ahalegina egin zuen baina Alemaniak eraso zion bietan. 1951n Leopoldo III.ak nazien aldeko jarrera erakutsi zuela eta, Balduino semearen alde abdikatu zuen. 1945ean NBEn, 1948an Benelux elkartean eta 1949an NATOn sartu zen. `

1960an burujabetasuna onartu behar izan zion Belgikar Kongo edo Zaireri (1908an eskuratutako lurraldea; gaur egun Kongoko Errepublika Demokratikoa).

[aldatu] Hizkuntzak

Belgikako hizkuntz komunitateak. Horiz: flandiarrak. Gorriz: waloniarrak. Urdinez: alemanak.

Bestalde, Belgikan bi hizkuntza multzo nagusien arteko edo, are gehiago, bi nazio desberdinen arteko tirabirak dira nagusi Bigarren Mundu Gerraz gero: Waloniako lurraldea, hegoaldean, hizkuntzaz frantsesa; eta Flandriakoa, iparraldean, non flandrieraz egiten den.

Ekialdeko zonalde txiki batean, bestalde, alemanez hitz egiten dute, eta legeen aldetik hizkuntzaren onarpena dute.

1989ko konstituzioak hiru lurralde autonomo ezagutu zituen: Walonia, Flandria, eta Brusela (elebiduna). 1993an estatu federal bihurtu zen, eta istiluak izan dira batasunaren aldekoen eta flandriar nazionalisten artean.

[aldatu] Pertsonaia ezagunak

• Pieter Paul Rubens (1577-1640), margolaria.
• Herge (1907-1983), komikigilea.
• Morris (1923-2001), komikigilea.
• Jean-Michel Charlier (1924-1989), komikigilea.
• Pierre Culliford "Peyo" (1928-1992), komikigilea.
• Jacques Brel (1929-1978), abeslaria.
• Eddy Merckx (1945-), txirrindularia.
• Jean-Claude Van Damme (1960-), aktorea.

[aldatu] Ikus, gainera

• Belgikako monarkia

[aldatu] Kanpo loturak

• Brusela

Commonsen fitxategi gehiago dago honi buruz: Belgika

	Europa
Herrialdeak: Albania Alemania Armenia Andorra Austria Azerbaijan Belgika Bielorrusia Bosnia-Herzegovina Bulgaria Danimarka (Faroe Uharteak) Erresuma Batua (Gibraltar Man Uhartea Guernesey Jersey) Errumania Errusia Eslovakia Eslovenia Espainia Estonia Finlandia (Aland Uharteak) Frantzia Georgia Grezia Herbehereak Hungaria Irlanda Islandia Italia Kosovo Kroazia Letonia Liechtestein Lituania Luxenburgo Malta Mazedoniako Errepublika Moldavia Monako Montenegro Norvegia ( - Svalbard eta Jan Mayen Uharteak) Polonia Portugal San Marino Serbia Suedia Suitza Turkia Txekiar Errepublika Ukraina Vatikano Hiria Zipre - Europar Batasuna Estaturik gabeko herriak: - Bretainia Eskozia Euskal Herria - Flandria Gales Galizia Katalunia - Korsika - Okzitania - Sardinia

	Europar Batasuneko kideak
Alemania • Austria • Belgika • Bulgaria • Danimarka • Erresuma Batua • Errumania • Eslovakia • Eslovenia • Espainia • Estonia • Finlandia • Frantzia • Grezia • Herbehereak • Hungaria • Irlandako Errepublika • Italia • Letonia • Lituania • Luxenburgo • Malta • Polonia • Portugal • Txekiar Errepublika • Suedia • Zipre Sartzeko negoziatzen ari direnak: Kroazia • Turkia · Mazedonia