Eskozia

Wikipedia(e)tik

Eskozia Scotland (en, sco), Alba (ga)
Bandera
Goiburua: Nemo me impune lacessit ( Inork ez nau haserretuko )
Ereserkia:
Herrialdea	Erresuma Batua
Hiriburua	Edinburgh
Eremua	78.772 km²
Biztanleria	5.062.011 (2005)
Dentsitatea	64 bizt / km²
Hizkuntza ofiziala(k)	ingelesa, Scotsera, Eskoziako gaelera
Herritarra	eskoziar
Bateratzea	843
[http:// ]

Eskozia (ingelesez eta Scotseraz Scotland, Eskoziako gaeleraz Alba) Erresuma Batua sortzen duten lau herrialdeetako bat da. Hiriburua Edinburgh da.

Eduki-taula 1 Jatorri etimologikoa 2 Datu geografiko eta demografikoak 3 Hizkuntzak 3.1 Ingelesa 3.2 Eskoziera 3.3 Gaelera 4 Banaketa administratiboa 4.1 Eskualdeak 4.2 Eskualde historikoak 4.3 Hiriak 5 Ingurune naturala 5.1 Uharteak 5.2 Mendiak 5.3 Lakuak 5.4 Ibaiak 6 Historia 7 Politika 8 Kultura 8.1 Musika 8.2 Literatura 8.3 Zinema 9 Zientzia 10 Ikus, gainera 11 Kanpo loturak

[aldatu] Jatorri etimologikoa

Erromatarren garaian Scots-ak gaur egungo Eskozia inbaditu ohi zuen Irlandako tribu baten izena zen. Eskozia izena, hortaz, Scottia termino latindarretik dator, Scots-en lurraldea esan nahi duena. Eskoziako gaeleraz Alba deritzote lurraldeari.

[aldatu] Datu geografiko eta demografikoak

Eskoziak 81.610 km²-ko hedadura du. Iparraldetik hegoaldera 441 km.ko luzera du eta ekialdeko kostatik mendebaldekora 39 eta 248 km. arteko zabalera du. Bi zonalde geografikotan banaturik dago: Highlands-ak eta Lowlands-ak. Honekin batera, Shetland, Orkney eta Hebrida uharteak ere Eskoziaren parte dira.

Eskoziak egun 5 milioi baino gehiagoko biztanleria du, 66 lagun/km²-ko bataz besteko dentsitatearekin.

[aldatu] Hizkuntzak

Erresuma Batuko legeen arabera hizkuntza ofizialik ez badago ere, hiru hizkuntzek (ingelesa, Scotsera eta Eskoziako gaelera) onarpen ofiziala dute.

[aldatu] Ingelesa

Ia Eskoziako biztanleria osoa ingelesez mintzatzen da, nahiz eta eguneroko erabileran eskoziarren parte handi batek dialekto eskoziarrak erabiltzen dituen.

[aldatu] Eskoziera

Eskoziako beste mintzaira bat Scotsera da. Eztabaida dago Scotsera ingelesaren aldaera edo eskandinaviar eragina duen hizkuntza autonomoa den. Eskoziako Erregistro Orokorraren Bulegoaren (General Register Office for Scotland) arabera, biztanleriaren %30ak Scotera mintzatzen du.

[aldatu] Gaelera

Eskoziako gaelera, bere aldetik, 60.000 bat lagunek hitz egiten du (eskoziarren %1,2), herrialdearen ipar mendebaldean batez ere. Hiztun hauek gaur egun bizi diren eta historikoki bizi izan diren lurraldeek Gaidhealtachd izena dute.

Galera prozesua etengabekoa da. 1891n 250.000 hiztun inguru zueden, biztanle guztien %7a.

[aldatu] Banaketa administratiboa

[aldatu] Eskualdeak

1996. urtetik 32 eskualdetan banaturik dago:

1. Inverclyde
2. Renfrewshire
3. West Dunbartonshire
4. East Dunbartonshire
5. Glasgow
6. East Renfrewshire
7. North Lanarkshire
8. Falkirk
9. West Lothian
10. Edinburgh
11. Midlothian
12. East Lothian
13. Clackmannanshire
14. Fife
15. Dundee
16. Angus
17. Aberdeenshire
18. Aberdeen
19. Moray
20. Highland
21. Mendebaldeko uharteak edo Kanpoko Hebridak (Na h-Eileanan Siar).
22. Argyll eta Bute
23. Perth eta Kinross
24. Stirling
25. North Ayrshire
26. East Ayrshire
27. South Ayrshire
28. Dumfries eta Galloway
29. South Lanarkshire
30. Scottish Borders
31. Shetland uharteak.
32. Orkney uharteak.

[aldatu] Eskualde historikoak

Historikoki, baina, Eskozia 33 eskualdetan banaturik zegoen: Aberdeenshire, Angus, Argyllshire, Ayrshire, Banffshire, Berwick, Buteshire, Caithness, Clackmannanshire, Dumbartonshire, Dumfriesshire, East Lothian, Fife, Inverness-shire, Kincardineshire, Kinross-shire, Kirkcudbrightshire, Lanarkshire, Midlothian, Morayshire, Nairnshire, Orkney, Peeblesshire, Perthshire, Renfrewshire, Ross and Cromarty, Roxburghshire, Selkirkshire, Shetland, Stirlingshire, Sutherlandshire, West Lothian eta Wigtownshire.

[aldatu] Hiriak

Sei hiri nagusiak ondoko hauek dira, ingeles eta gaelikozko izenekin, biztanleria handienekotik txikienekora sailkatuta:

1. Glasgow/Glaschu: 585.090 biztanleak (2004).
2. Edinburgh/Dùn Èideann (hiriburua): 453.000 biz.
3. Aberdeen/Obar Dheathain: 212.125 biz.
4. Dundee/Dùn Dèagh: 143.090 biz.
5. Inverness/Inbhir Nis: 44.610 biz.
6. Stirling/Sruighlea: 41.243 biz.

[aldatu] Ingurune naturala

[aldatu] Uharteak

Eskoziak 790 uharte baino gehiago ditu, lau talde nagusitan banatuta: Shetland, Orkney, Barruko Hebridak eta Kanpoko Hebridak.

Hauexek dira uharterik handienak:

1. Lewis eta Harris(Kanpoko Hebridak): 2225.30 km².
2. Skye uhartea (Barruko Hebridak): 1666.08 km².
3. Shetland Mainland (Shetland): 967 km².
4. Mull/Muile (Barruko Hebridak): 899.25 km².
5. Islay/Ìle (Barruko Hebridak): 614.52 km².
6. Orkney Mainland (Orkney): 536.10 km².
7. Arran/Eilean Arainn (Firth of Clyde): 435.32 km².
8. Jura/Diùra (Barruko Hebridak): 370.35 km².
9. North Uist/Uibhist a Tuath (Kanpoko Hebridak): 351.49 km².
10. South Uist/Uibhist a' Deas (Kanpoko Hebridak): 332.45 km².

[aldatu] Mendiak

1. Ben Nevis (1.344 m.): Eskozia eta Erresuma Batu osoko mendirik altuena da.
2. Ben Macdhui 1.310 m
3. Braeriach 1.296 m
4. Cairn Toul 1.291 m
5. Sgor an Lochain Uaine 1.258 m
6. Cairn Gorm 1.244 m
7. Aonach Beag 1.234 m
8. Càrn Mor Dearg 1.220 m
9. Aonach Mòr 1.218 m
10. Ben Lawers 1.214 m

[aldatu] Lakuak

1. Loch Lomond 71.1 km², Erresuma Batuko lakurik handiena.
2. Loch Ness 56.4 km²
3. Loch Awe 38.5 km²
4. Loch Maree 28.6 km²
5. Loch Morar 26.7 km²
6. Loch Tay 26.4 km²
7. Loch Shin 22.5 km²
8. Loch Shiel 19.6 km²
9. Loch Rannoch 19.1 km²
10. Loch Ericht 18.7 km²

[aldatu] Ibaiak

[aldatu] Historia

• 1297ko irailaren 11n eskoziarrek ingelesak garaitu zituzten Stirlingeko batailan.
• 1707ko martxoaren 26an "Batasunaren Akta" lege bihurtu zen, Ingalaterra eta Eskozia estatu bakarrean batuz.

[aldatu] Politika

• Eskoziako Alderdi Nazionala

[aldatu] Kultura

[aldatu] Musika

• Folk musika: Capercaillie taldea eta Alyth Mc Cormack abeslaria.
• Rock musika: Franz Ferdinand eta Oi Polloi

[aldatu] Literatura

• Robert Louis Stevenson (1850-1894), idazlea.
• Arthur Conan Doyle (1859-1930), idazlea.
• James Matthew Barrie (1860-1937), idazlea.

[aldatu] Zinema

• Sean Connery (1930-), aktorea.

[aldatu] Zientzia

• David Livingstone (1813-1873), esploratzailea.
• Alexander Graham Bell (1847-1922), asmatzailea.
• Alexander Fleming (1881-1955), medikua.

[aldatu] Ikus, gainera

• Eskozia Berria.
• Nazio zeltak

[aldatu] Kanpo loturak

• Eskoziako gobernuaren webgunea

	Erresuma Batuko lurralde antolaketa
Uharte Britainiarrak : 01 Ingalaterra 02 Eskozia 03 Gales 04 Ipar Irlanda Itsasoz haraindiko lurraldeak : 05 Angila 06 Bermudak 07 Hegoaldeko Georgiak 08 Hego Sandwich 09 Kaiman uharteak 10 Malvinak 11 Pitcairn uharteak 12 Turks eta Caicos 13 Birjina uharteak 14 Gibraltar 15 Montserrat 16 Santa Helena Koroaren menpeko lurraldeak : 17 Guernsey 18 Jersey 19 Man uhartea Base subirano burujabeak : 20 Akrotiri eta Dhekelia

	Europa
Herrialdeak: Albania Alemania Armenia Andorra Austria Azerbaijan Belgika Bielorrusia Bosnia-Herzegovina Bulgaria Danimarka (Faroe Uharteak) Erresuma Batua (Gibraltar Man Uhartea Guernesey Jersey) Errumania Errusia Eslovakia Eslovenia Espainia Estonia Finlandia (Aland Uharteak) Frantzia Georgia Grezia Herbehereak Hungaria Irlanda Islandia Italia Kosovo Kroazia Letonia Liechtestein Lituania Luxenburgo Malta Mazedoniako Errepublika Moldavia Monako Montenegro Norvegia ( - Svalbard eta Jan Mayen Uharteak) Polonia Portugal San Marino Serbia Suedia Suitza Turkia Txekiar Errepublika Ukraina Vatikano Hiria Zipre - Europar Batasuna Estaturik gabeko herriak: - Bretainia Eskozia Euskal Herria - Flandria Gales Galizia Katalunia - Korsika - Okzitania - Sardinia