Thomas Jefferson

Z Wikipedii

Thomas Jefferson
Data urodzenia	13 kwietnia 1743
3. Prezydent Stanów Zjednoczonych
Okres urzędowania	od 4 marca 1801 do 4 marca 1809
Przynależność polityczna	Partia Demokratyczno Republikańska
Poprzednik	John Adams
Następca	James Madison
2. Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych
Okres urzędowania	od 4 marca 1797 do 4 marca 1801
Poprzednik	John Adams
Następca	Aaron Burr
1. Sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych
Okres urzędowania	od 26 września 1789 do 31 grudnia 1793
Poprzednik	(resort sformowany)
Następca	Edmund Randolph
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Kolekcja cytatów w Wikicytatach

Thomas Jefferson (ur. 13 kwietnia 1743 w Shadwell, Wirginia, zm. 4 lipca 1826 w Charlottesville, Wirginia) – amerykański prawnik, działacz niepodległościowy, architekt, trzeci prezydent USA (1801-1809), założyciel stanowego uniwersytetu University of Virginia. Pochodził z zamożnej rodziny o wysokim statusie społecznym.

Spis treści 1 Lata młodości 2 Kariera polityczna przed prezydenturą 2.1 Stanowy parlament 2.2 Kongres Kontynentalny 2.3 Stanowy parlamentarzysta i Gubernator 2.4 Ambasador we Francji 2.5 Sekretarz Stanu USA 2.6 Wiceprezydent USA 3 Prezydent Stanów Zjednoczonych 3.1 Kampania w 1800 3.2 Prezydentura 3.3 Dokonania 3.4 Nominacje do Sądu Najwyższego 3.5 Stany przyłączone do USA 4 Emerytura 5 Życie prywatne 6 Światopogląd 6.1 Stosunek do niewolnictwa 6.2 Stosunek do religii 7 Ciekawostki 7.1 Data urodzenia 7.2 Architekt 8 Bibliografia 9 Zobacz też 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Lata młodości

Thomas Jefferson urodził się 13 kwietnia 1743 w Shadwell w stanie Wirginia. Jego ojciec Peter Jefferson (1708-1757) – z pochodzenia Walijczyk – był plantatorem. Matka Jane Randolph Jefferson (1720-1776) był pochodzenia szkocko-angielskiego. Ojciec Petera również miał na imię Thomas (1679-1731).

Na poziomie podstawowym uczył się prywatnie. W wieku 17 lat (1760) rozpoczął studia w College of William and Mary w ówczesnej stolicy stanu Williamsburgu. Był to wówczas jedyna wyższa uczelnia w Wirginii. Po dwuletnich studiach rozpoczął – trwającą 7 lat – praktykę prawniczą.

[edytuj] Kariera polityczna przed prezydenturą

[edytuj] Stanowy parlament

Karierę polityczną rozpoczął w wieku 26 lat (1768). Został wtedy członkiem legislatury Kolonii Wirginia (House of Burgesses). Pozostał nim do 1774. Uznawano go za czołowego rzecznika idei republikańskich; uznawał samorządność amerykańskich stanów.

[edytuj] Kongres Kontynentalny

W latach 1775-76 był deputowanym do 1. Kongresu Kontynentalnego. Tutaj opracował projekt Deklaracji Niepodległości, który po poprawkach został uchwalony 2 lipca 1776 i podpisany dwa dni później.

Thomas Jefferson do końca życia był niezwykle dumny z autorstwa Deklaracji. Jednocześnie potrafił z poczuciem humoru odnosić się o Deklaracji. Kiedyś zapytany o to, jak to się stało, że Deklaracja została napisana i uchwalona tak szybko odpowiedział:

Kiedy sprawa proklamowania niepodległości stanęła przed Kongresem, jego obrady odbywały się w pobliżu stajni wynajmującej konie. Członkowie Kongresu nosili krótkie bryczesy, jedwabne pończochy i trzymali w ręku chusteczki, za pomocą których opędzali się od much obiadujących im nogi. Było to tak dokuczliwe, że zniecierpliwienie członkowie Kongresu śpieszyli się. Zmusiło to ich do szybkiego złożenia podpisów pod tym wielkim dokumentem.

[edytuj] Stanowy parlamentarzysta i Gubernator

We wrześniu 1776 wybrany do Izby Delegatów stanu Wirginii (Virginia House of Delegates), izby niższej Zgromadzenia Narodowego Wirginii (Virginia General Assembly). Stanowy parlament został przekształcony z wcześniejszej legislatury kolonialnej House of Burgesses. W ciągu trzech lat urzędowania przygotował 126 projektów ustaw m.in. o wolności wyznania (1779, uchwalona w 1786)). Ustawa ta zabraniała, by ktokolwiek był zmuszany do uczestniczenia i popierania jakiejkolwiek religii i praktyk religijnych. Był także współautorem (wespół z George', Masonem i Jamesem Madisonem) Konstytucji stanu Wirginia (Constitution of Virginia).

Jako stanowy delegat sprzeciwiał się przyjęciu ustawy, zgodnie z którą najstarszy syn dziedziczy cały majątek ojca. Inny członek Izby proponował kompromis, który dawałby najstarszemu synowi podwójną część majątku. Jefferson odpowiedział: Jeżeli najstarszy syn mógłby jeść dwukrotnie więcej, pracować dwa razy więcej, mogłoby to być naturalnym świadectwem jego praw do dziedziczenia podwójnej części majątku.

Pomiędzy 1 czerwca 1779 a 3 czerwca 1781 był 2. Gubernatorem Wirginii (Governor of Virginia), wybranym – zgodnie z ówczesnym prawem – przez Zgromadzenie Narodowe Wirginii. Co ciekawe, jego zięć Thomas Mann Randolph Jr. również był Gubernatorem Wirginii (w latach 1819-1822).

Biografowie prezydenta zgodnie twierdzą, że był kiepskim mówcą. Ton jego głosu z powodu defektu gardła i strun głosowych był suchy i nieprzyjemny. Unikał więc publicznych wystąpień i wolał pisać. Teksty, które pisał, były natomiast znakomite. Przeciwieństwem Jeffersona był Patrick Henry (1736-1799), jego poprzednik na stanowisku Gubernatora Wirginii. Henry znakomicie przemawiał, jednak jego teksty były wyjątkowo kiepskie.

[edytuj] Ambasador we Francji

7 maja 1784 mianowano go ministrem pełnomocnym we Francji, by pomógł Benjaminowi Franklinowi i Johnowi Adamsowi w zawarciu układów handlowych i konsularnych z państwami Europy.

10 marca 1785 został wespół z Franklin'em posłem Stanów Zjednoczonych w Paryżu (United States Ministers Plenipotentiary to France), odpowiednikiem dzisiejszego ambasadora. Benjamin Franklin został odwołany dwa miesiące później 17 maja. Kiedy Thomas Jefferson przedstawił się ministrowi spraw zagranicznych Francji Charlesowi Gravier de Vergennes jako poseł amerykański, de Vergennes zapytał: A więc to pan zastępuje monsieur Franklina?. Jefferson odpowiedział: Nie. Ja jestem jego następcą. Nikt nie jest w stanie go zastąpić. Franklin cieszył się w Paryżu szacunkiem. Kiedy jako 80-letni człowiek opuszczał Francję żegnały go tłumy ludzi. Panie, które były obecne, chciały pocałować go na pożegnanie. Jefferson-wdowiec, który przyglądał się tym uściskom i pocałunkom, zaproponował by ten przywilej przypadł również i jemu jako następcy Franklina. Sędziwy Franklin odpowiedział mu: Jesteś na to zbyt młody.

W maju 1785 roku ambasador Jefferson wynajął Hotel de Langeac jako swą przyszłą siedzibę, za sumę 7.500 liwrów rocznie.

Pewnego dnia starsza córka Jeffersona Marthy napisała list, w którym poinformowała o swoich planach wstąpienia do klasztoru. Zmartwiony Jefferson, wziął powóz i pojechał po córkę do klasztoru i przywiózł do domu. Nigdy później oboje nie wspominali o tym incydencie. Kiedyś tylko Martha powiedziała ojcu mimochodem, że chciałaby wstąpić do klasztoru w obawie przez nadchodzącym końcem świata. Ojciec odpowiedział jej: Nie obawiaj się końca świata, ale bądź na to przygotowana.

Z powodu pracy jako dyplomaty nie był obecny na Konwencji Konstytucyjnej, która przygotowała projekt i uchwaliła Konstytucję Stanów Zjednoczonych.

Podczas urzędowania w Paryżu, mieszkał w rezydencji przy Alei Pól Elizejskich.

[edytuj] Sekretarz Stanu USA

Po zaprzysiężeniu George'a Washingtona na 1. Prezydenta USA, nowo obrany prezydent zaproponował mu objęcie urzędu Sekretarza Stanu, odpowiednika ministra spraw zagranicznych w innych krajach. Jefferson przyjął tę propozycję i objął urząd 26 września 1789 jako 1. Sekretarz Stanu z pensją 3.600 dolarów rocznie. Za czasów Jeffersona Departament Stanu liczył dziesięciu zatrudnionych.

Jego sympatia do rewolucji francuskiej przyczyniła się do konfliktu z sekretarzem skarbu Alexandrem Hamiltonem, w wyniku którego Jefferson zrezygnował 31 grudnia 1793 z zajmowanego stanowiska i powrócił do rodzinnej posiadłości Monticello.

W tym czasie w społeczeństwie amerykańskim zaczęły wyłaniać się dwie opcje polityczne, federalistyczna i demokratyczno-republikańska. Jefferson wyrósł na przywódcę tej drugiej. Republikanie, którzy sympatyzowali z rewolucją francuską, sprzeciwiali się centralizmowi federalistów i walczyli o autonomię poszczególnych stanów.

[edytuj] Wiceprezydent USA

Thomas Jefferson wystartował w wyborach prezydenckich w 1796 roku. Kampania była ostra, a zwolennicy Jeffersona rozpowszechniali ulotkę z napisem: Thomas Jefferson opracował pierwsze święte zdanie, że wszyscy udzie rodzą się równi. John Adams twierdzi, że jest to farsa i nieprawda... Którego z nich wolisz mieć za prezydenta? W Kolegium Elektorów zdobył 68 głosów (przy 70 jakie trzeba było otrzymać by objąć urząd). 71 głosów zdobył ówczesny Wiceprezydent USA John Adams i to on właśnie został zaprzysiężony na 2. Prezydenta.

Jako że Jefferson otrzymał drugi wynik w wyborach prezydenckich został wybrany 2. Wiceprezydentem. Na urząd został zaprzysiężony 4 lipca 1797.

Podczas wiceprezydentury pewnego dnia zatrzymał się w Baltimore i wstąpił do głównego hotelu w mieście. Zsiadł z konia, zakurzony z batem w ręku wszedł do recepcji. Właściciel ocenił wygląd Jeffersona i myśląc, że ma do czynienia ze zwykłym farmerem powiedział: Nie mamy dla pana pokoju. Wiceprezydent niedosłyszał i powtórnie zapytał o pokój – ponownie słysząc odmowne zdanie. Kiedy Jefferson odjechał, jeden z bogatszych gości hotelu oświadczył, że człowiek który opuścił hotel to Wiceprezydent USA. Właściciel hotelu wysłał natychmiast służącego, by ci odnaleźli Jeffersona i zaproponowali najelegantszy apartament. Wiceprezydenta odnaleźli w sąsiednim hotelu i przekazali zaproszenie. Ten jednak powiedział: Przekażcie swemu panu, że wysoko cenię jego intencje, lecz skoro nie ma on miejsca w hotelu dla brudnego farmera, nie powinien mieć miejsca dla Wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych.

[edytuj] Prezydent Stanów Zjednoczonych

Gabinet Johna Adamsa (1797-1801)
Urząd	Nazwisko	Kadencja
Prezydent	Thomas Jefferson	1801-1809
Wiceprezydent	Aaron Burr	1801-1805
	George Clinton	1805-1809
Sekretarz Stanu	James Madison	1801-1809
Sekretarz Skarbu	Samuel Dexter	1801-1801
	Albert Gallatin	1801-1809
Sekretarz Wojny	Henry Dearborn	1801-1809
Prokurator Generalny	Levi Lincoln, Sr.	1801-1804
	Robert Smith	1805-1805
	John Breckinridge	1805-1806
	Caesar A. Rodney	1807-1809
Poczmistrz Generalny	Joseph Habersham	1801-1801
	Gideon Granger	1801-1809
Sekretarz Marynarki Wojennej	Benjamin Stoddert	1801-1801
	Robert Smith	1801-1809

[edytuj] Kampania w 1800

W wyborach prezydenckich w 1800 roku obie partie, Demokratyczno-Republikańska i Federalistyczna, wystawiły po dwóch kandydatów, odpowiednio: Thomasa Jeffersona z Aaronem Burrem i Johny Adamsa z Charlesa Coteswortha Pinckney'a. Federaliści stosowali wszelkie chwyty, by zdyskredytować Jeffersona, którego słusznie uważali za najgroźniejszego rywala dla urzędującego prezydenta Adamsa:

• Alexander Hamilton oskarżał Jeffersona o ateizm w religii i fanatyzm w polityce;
• Federalistyczna gazeta "U.S. Gazette" nazywało Jeffersona "pijakiem", "ojcem licznych murzynów" i "ateistą";
• "Connecticut Courent" przewidywał wojnę domową po zwycięstwie Jeffersona, a także praktykowanie i upowszechnienie: morderstwa, gwałtów, zdrad i kazirodztwa;
• pastor Timothy Dwight (rektor Uniwersytetu Yale) ostrzegał, po wybór Jeffersona będzie katastrofą narodową, że będą palone Biblie na ulicach, a w kościołach będą śpiewane Marsylianki;
• dziennik "Columbian Continel" pisał: drżyjcie na wypadek wyboru Jeffersona... ruina wasza jest w zasięgu ręki.

Jego przeciwnicy uważali, że wynalazca krzesła obrotowego może być profesorem college'u, a nie prezydentem.

Sam Jefferson nie pozostawał dłużny, choć nigdy nie stosował ich metod postępowania. Kiedyś, gdy federaliści wyrazili się z aprobatą o jednej z jego decyzji powiedział: Kiedy dowiedziałem się, że zaaprobowali ją, przyznaję, że zacząłem się martwić, iż uczyniłem coś niewłaściwego i zacytowałem jeden z Psalmów: "Boże, cóż ja takiego uczyniłem, że niegodziwcy chwalą mnie""".

Podkreślał, że federaliści – stanowiący ledwie 4% społeczeństwa – kontrolują aż 75% prasy. Twierdził jednak, że prasa federalistyczna pełni pożyteczną funkcję: Podobnie jak kominy w naszych mieszkaniach, wypuszczają z partii dym, który w przeciwnym razie mógłby zadusić naród. Zaproponował również – w odpowiedzi na ostre i kłamliwe ataki – by federalistyczna prasa podzieliła się wewnątrz na cztery działy, które będą drukować wiadomości: (1) prawdziwe, (2) prawdopodobne, (3) możliwe i (4) kłamliwe. Dwie ostatnie kolumny – uważał Jefferson – należy przeznaczyć dla tych czytelników, którzy za swoje pieniądze wolą otrzymać kłamstwo niż pustą kolumnę.

W Kolegium Elektorów kandydaci Partii Demokratyczno-Republikańskiej (Jefferson i Burr) otrzymali po 73 głosy; Adams 65, Pinckney 64 a Jay 1 głos. Ponieważ dwóch kandydatów otrzymało taką samą ilość głosów – zgodnie z ówczesnymi przepisami dotyczącymi wyboru prezydenta i wiceprezydenta – wyboru dokonywała Izba Reprezentantów głosując stanami, polegające na wewnętrznym głosowaniu stanowej delegacji i oddania jednego głosu na kandydata (by zostać wybranym potrzeba było poparcia bezwzględnej większości stanów, tj. 9). Trzydzieści pięć głosowań nie przynosiło rezultatu (8 stanów za Jeffersonem, 6 za Burrem i 2 wstrzymujące się). Dopiero 36. głosowanie przyniosło rozstrzygnięcie, bowiem część reprezentantów ze stanu Maryland i Vermont popierający Burra oddało puste głosy i stany jako całość zagłosowały na Jeffersona. Aaron Burr został wybrany Wiceprezydentem.

[edytuj] Prezydentura

Uroczystość zaprzysiężenia odbyła się na Kapitolu, siedzibie Kongresu. Thomas Jefferson na zaprzysiężenie udał się pieszo z pensjonatu pani Conrad w eskorcie wojska. Przysięgę odebrał John Marshall (mianowany przez Adamsa Prezes Sądu Najwyższego), polityczny wróg Jeffersona. Na uroczystości nie był obecny ustępujący prezydent John Adams. Po zaprzysiężeniu, wrócił do pensjonatu na obiad, ale ponieważ wszystkie stoliki były już zajęte, udał się do pokoju rezygnując z posiłku.

Kiedy Jefferson wprowadził się do Białego Domu, rezydencja nadal była nieukończona. Prezydent mówił, że jest to wielki murowany dom, dostatecznie wielki, by pomieścić dwóch cesarzy, jednego papieża i Wielkiego Lamę. Swoich jedenastu służących utrzymywał na własny koszt.

Wbrew swoich poprzedników nie dbał o protokół i unikał tytułów (do Białego Domu zapraszał jako Pan Jefferson) i dworskości. By uniknąć kłopotliwych sytuacji przy stole, gościom pozwalał siadać tam gdzie chcą, a sam stół zamienił na okrągły. Ambasador Brytyjski Anthony Merry uznawał za barbarzyństwo brak porządku przy stole. O prezydencie wypowiadał się, że jego ubiór bardzo upodabnia go do wysokiego, kościstego farmera.

Był pierwszym prezydentem, który witał gości w Białym Domu uściskiem dłoni, a nie tradycyjnym ukłonem.

Pewnego dnia spotkał się z nowym ambasadorem Turcji. Dyplomata bezskutecznie domagał się od prezydenta, by rząd amerykański finansował mu harem odpowiedni do jego statusu.

Z okazji Nowego Roku 1802 John Lelend, pastor Kościoła baptystów w Cheshire, podarował prezydentowi ser ważący 1.600 funtów. Transport do Białego Domu sera trwał trzy tygodnie, a sam ser był serwowany jeszcze w 1805.

Ponieważ Jefferson był już wdowcem, obowiązki Pierwszej Damy sprawowały jego córka Martha Randolph. Nie sprowadziła ona swoich dzieci do Federal City (ówczesna nazwa Waszyngtonu) i kiedy wyjeżdżała do rodziny, jej obowiązku przejmowała Dolley Madison, żona Sekretarza Skarbu. Podczas prezydentury Jeffersona ([[17 stycznia00 1806) urodziło się pierwsze dziecko w Białym Domu: James Madison Randolph, wnuk prezydenta, ósme dziecko Marthy.

W wyborach prezydenckich w 1804 – już na nowych zasadach – otrzymał aż 162 głosów elektorskich przy 14 głosach dla Charlesa Pinckneya. Na Wiceprezydenta został wybrany George Clinton, który pokonał Rufusa Kinga.

W ówczesnych czasach dyplomacja działała bardzo wolno, o czym może świadczyć wypowiedź Jeffersona o ambasadorze w Hiszpanii: Od dwóch lat nie mam wiadomości od niego. Jeśli nie odezwie się on w ciągu następnego roku, napiszę do niego.

66-letni Jefferson odmówił kandydowania na trzecią kadencję i swoją prezydenturę zakończył 4 marca 1809, kiedy to zaprzysiężono 4. Prezydenta Jamesa Madisona.

[edytuj] Dokonania

Poprawa stosunków z Francją pozwoliła Jeffersonowi na obcięcie wydatków na wojsko. Zniósł podatki nałożone na whisky, zredukował o 30% zadłużenie kraju. Wysłał eskadrę wojenną, której zadaniem było zwalczanie piratów berberyjskich napadających na Morzu Śródziemnym na amerykańskie statki handlowe.

W 1803 roku nabył od Napoleona Terytorium Luizjany, które stanowi ponad jedną czwartą dzisiejszego obszaru Stanów Zjednoczonych. W celu zbadania nowych terytoriów, w 1804 roku zorganizował i wysłał ekspedycję Lewisa i Clarka.

Podczas drugiej kadencji głównym celem polityki Jeffersona było uniemożliwienie wplątania Stanów Zjednoczonych w wojny napoleońskie. Obie walczące strony próbowały wmieszać w konflikt amerykańskie statki handlowe. W związku z tym Jefferson nałożył embargo na amerykańskich kupców handlujących z Europą.

Do najważniejszych wydarzeń z prezydentury Jeffersona należy wymienić:

• wypowiedzenie wojny Trypolitanii (1802)
• utworzenie Akademii Wojskowej USA (1802)
• zakup Terytorium Luizjany od Francji (1803)
• wysłanie ekspedycji Lewisa i Clarka na rozpoznanie obszarów leżących na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej (1804)
• ratyfikowanie 12. Poprawki do Konstytucji USA, która wprowadziła (obowiązującą do dziś) zasadę odrębnych, acz równoległych wyborów na prezydenta i wiceprezydenta (1804)
• podpisanie traktatu pokojowego z Trypolitanią (1805)
• wprowadzenie embarga na handel zagraniczny (1807)
• zakaz sprowadzania niewolników z Afryki (1808)
• zakaz handlu z Wielką Brytanią i Francją (1809)

[edytuj] Nominacje do Sądu Najwyższego

John Adams nominował trzech sędziów Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych (w tym jednego prezesa Sądu):

• (14) William Johnson (7 maja 1804)
• (15) Henry B. Livingston (20 stycznia 1807)
• (16) Thomas Todd (4 maja 1807)

[edytuj] Stany przyłączone do USA

• (17) Ohio – 1 marca 1803

[edytuj] Emerytura

Po prezydenturze Jefferson powrócił do rodzinnej posiadłości Monticello. Pozostawił po sobie 25 tysięcy listów, które pisał własnoręcznie, choć wynalazł urządzenie umożliwiające pisanie kilku egzemplarzy listów. Tak duża liczba listów była zapewne spowodowania, że miał zwyczaj odpisywania na każdy list. Choć listów jest tak wiele, osiągają one na aukcjach dużo kwoty (w listopadzie 1986 sprzedano za 396 tysięcy dolarów list, w którym Jefferson krytycznie pisał o antysemityzmie).

Dom Jeffersona zawsze był pełen gości, którzy przybywali po radę od niego, zostając często na kolację i noc. Bywały takie przypadki, że nocowało u niego aż 70 osób. Wystawne kolacje sprawiły, że jego majątek uszczuplał się. Groziło mu nawet bankructwo, jednak jego zwolennicy zorganizowali zbiórkę i zebrane w ten sposób 16 tysięcy przeznaczono na spłatę długów.

Pisał książki o przeróżnej tematyce: moralności, botaniki, procedurze legislacji, filozofii. O książkach mawiał, że są najwspanialszą ze wszystkich rozrywek. Kiedy podczas wojny amerykańsko brytyjskiej spalono Bibliotekę Kongresu USA sprzedał 6.487 swoich książek za 23.950 dolarów (co stanowiło około połowy faktycznej ich wartości). Wiele z nich ma odręczną sygnaturę Jeffersona, świadczącą o jego własności. Dziś znajdują się one w zbiorze druków rzadkich.

Już na emeryturze z inicjatywy Johny Adamsa nawiązał korespondencję listowną ze swoim przeciwnikiem politycznym. Jefferson po pierwszym liście Adamsa odpisał mu, że list od niego przypomniał mu o najdroższy okres w jego życiu.

Kiedy zbliżała się pięćdziesiąta rocznica podpisania Deklaracji Niepodległości pojawiły się pomysły, by doprowadzić do spotkania dwóch prezydentów: Adamsa i Jeffersona, którzy byli jedynymi prezydentami-sygnatariuszami Deklaracji. Niestety, ich stan zdrowia, nie pozwolił na to spotkanie. Zrządzeniem losu, obaj panowie zmarli tego samego dnia 4 lipca 1826 w dokładnie pięćdziesiąta rocznica podpisania Deklaracji Niepodległości.

Przed śmiercią chorował. Na dzień przed śmiercią majaczył: udzielał instrukcji obecnym przy łóżku aby ostrzegli Komisję Bezpieczeństwa Wirginii o zbliżaniu się wojsk angielskich. Wieczorem, 3 lipca zapytał czy to już jest 4 lipca. Kiedy obecny przy łóżku przyjaciel przytaknął, Jefferson zapadł w sen. Zmarł przed trzynastą. John Adams zmarł kilka godzin później.

Do końca życia cieszył się zdrowiem, a okulary nosił jedynie w podeszłym wieku i tylko do czytania drobnych druków. Nie miał zaufania do lekarzy i ich wiedzy medycznej. Odmówił także ich pomocy, kiedy złamał rękę. Sam ją złożył, choć nie do końca dobrze, bowiem źle zrośnięte kości utrudniały mu pisanie. Potrafił sam złożyć złamaną nogę jednego z niewolników.

Thomas Jefferson jest pochowany w prywatnej posiadłości Monticello w Charlottesville w stanie Wirginia. Przy wejściu na cmentarz znajduje się granitowy obelisk, na którym napisano:

Tu spoczywa Thomas Jefferson, autor Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych, Statutu Wirginii na rzecz Wolności Religii i ojciec Uniwersytetu Wirginii.

Co ciekawe napisał to sam Jefferson i uczynił to nad wyraz skromnie; nie umieścił on bowiem wielu funkcji i urzędów które pełnił.

[edytuj] Życie prywatne

Thomas Jefferson w trakcie studiów (1760-62) poznał Rebeccę "Belindę" Burwell (oboje mieli wówczas po 17 lat). Przyszły prezydent przyznawał w liście do niej, że ją kocha. Do małżeństwa jednak nigdy nie doszło.

1 stycznia 1772 poślubił Martha Skelton z domu Wayles. Pan młody miał wówczas 28 lat, a pani młoda 23. Wesele odbyło się w posiadłości The Forest, należącej do rodziców Marthy. Martha Skelton mała 20 lat gdy zmarł jej pierwszy mąż Bathurst Skelton (1744-1768); syn Marthy z pierwszego małżeństwa zmarł pół roku przed jej powtórnym ślubem.

Martha Skelton była młodą, piękną i bogatą wdową o którą starało się wielu adoratorów. Istnieje wiele opowieści o tym, w jakich okolicznościach doszło do zaręczyn państwa Jeffersonów. Niektórzy biografowie prezydenta twierdzą, że trzech najpoważniejszych konkurentów postanowiło losować w jakiej kolejności będą oświadczać sie pani Skelton. Jefferson miał wylosować numer jeden. Kiedy Thomas poszedł oświadczyć się, dwaj pozostali mieli czatować przy płocie w oczekiwaniu na rezultat. Kiedy usłyszeli muzykę i śpiew dochodzący z domu, postanowili odejść.

Z kolei John Esten Cook, autor książki "Młodość Jeffersona" (Youth of Jefferson) twierdzi, że Thomas i Martha poznali się jeszcze w czasie studiów. Mieli także ze sobą tańczyć na jedynym z balów, na którym była obecna Belinda. 16-letnia wówczas Martha miała oczarować Jeffersona, jednak wybrała Bathursta Skeltona.

Zaraz po weselu młodzi przenieśli się do posiadłości Jeffersona Monticello. Dom był wówczas w budowie i zamieszkali w prowizorycznym domku. Młodzi miesiąc miodowy spędzili czytając książki i grając na klawesynie, szpinecie i skrzypcach.

Martha nigdy nie pozowała do portretu, toteż nie wiadomo jak wygląda, choć z relacji współczesnych jej osób wynika, że była ładna, czarująca i towarzyska. Thomas Jefferson bardzo kochał swoją żonę; dwukrotnie odmówił wzięcia udziału w misji dyplomatycznej by nie rozstawać się z ukochaną. Zły stan zdrowia Marthy Jefferson sprawił, że zmarła 6 września 1782 mając 33 lata i 322 dni. Na łożu śmierci miała poprosić męża, by ten powtórnie się nie żenił.

Jefferson żył jeszcze 44 lata po śmierci żony i nigdy powtórnie się nie ożenił. Obowiązki Pierwszej Damy pełniła jego najstarsza córka Martha oraz przyjaciółka Jeffersona Dolley Madison (żona Jamesa Madisona, następcy Jeffersona na stanowisku prezydenta).

Państwo Jefferson mieli szóstkę dzieci, jednak tylko dwie córki dożyły wieku dojrzałego:

• Martha Jefferson Randolph (1772-1836),
• Jane Randolph (1774-1775),
• N/N chłopiec (1777),
• Mary Wayles, także: Maria Jefferson Eppes, Polly (1778-1804),
• Lucy Elizabeth (1780-1781),
• Lucy Elizabeth (1782-1785).

Jako ambasador zakochał się na krótko w pięknej Marii Cosway. Będąc we Francji pisał: Młodemu człowiekowi jest trudno wstrzymać się od pokusy na widok pięknych dziewczyn zapraszających na każdej ulicy.

Na temat jego związków zachowało się wiele historii. Jednym z najbardziej rozpowszechnionych oskarżeń był fakt, jakoby ze swoją niewolnicą Sally Hemings miał dzieci. W 1802 gazeta "Recorder" z Richmound w Wirginii opublikowała tekst:

Jest sprawą szeroko znaną, że powszechnie szanowany przez ludzi człowiek od wielu lat utrzymuje jako swoją konkubinę jedną ze swych niewolnic. Ma ona na imię Sally. Jej najstarszy syn ma na imię Tom. Bardzo podobny jest on do prezydenta... Sally podróżowała do Francji tym samym statkiem co Jefferson i jego córki. Delikatność tej sytuacji musi uderzać każdego rozsądnego człowieka.

Choć badania DNA nie potwierdzają tych sensacji, wielu biografów nie wyklucza ziarna prawdy w tej historii. Zwolennicy Jeffersona uważali, że sprawiedliwości stało się zadość, kiedy autor tego artykułu Szkot James Thomas Callender (1758-1803) zmarł rok później utopiwszy się po pijanemu w głębokiej na metr rzece James.

[edytuj] Światopogląd

[edytuj] Stosunek do niewolnictwa

Choć był jednym z największych posiadaczy niewolników Wirginii był przeciwnikiem niewolnictwa. Jedną z jego pierwszym propozycji w legislaturze stanowej była ustawa o zniesieniu niewolnictwa, która jednak nie została przyjęta. W projekcie Deklaracji Niepodległości również potępił niewolnictwo, jednak fragment ten został wykreślony przez delegatów.

Istnieją dowody na to, że bardzo dobrze traktował swoich niewolników. Kiedy powrócił z Francji, jego niewolnicy mieli łzy radości w oczach.

Pewnego razu jadąc ze swoim wnukiem Thomasem spotkali na drodze niewolnika sąsiadów. Niewolnik zdjął kapelusz i ukłonił się prezydentowi. Jefferson również uchylił kapelusz i ukłonił się. Ponieważ wnuk nie zareagował na gest niewolnika, Jefferson powiedział: Dlaczego pozwalasz, aby niewolnik był bardziej dżentelmeński od ciebie?.

[edytuj] Stosunek do religii

Jefferson był agnostykiem i racjonalistą, a być może ateistą. Świadczą o tym następujące cytaty z niego (źródło: Richard Dawkins, Bóg urojony, wydawnictwo CiS, Warszawa 2007, str. 72, 73):

• Jeśli ktoś twierdzi, że ludzka dusza, anioły czy Bóg są niematerialne, to tak, jakby mówił, że są niczym, czyli że nie ma Boga, nie ma duszy, ani nie ma aniołów. Nie potrafię rozumować inaczej [...] jeśli nie chcę wpaść w niezgłębioną otchłań snów i fantazmatów. Wystarczająco cieszą mnie – i wystarczająco zajmują – byty realnie egzystujące, bym miał jeszcze zamęczać się i zamartwiać czymś, co być może nawet istnieje, ale na czego istnienie żadnych dowodów nie mam.
• Chrześcijaństwo jest najbardziej zdeprawowanym systemem, w jakim kiedykolwiek przyszło żyć człowiekowi.

W listach do siostrzeńca Petera Carra pisał:

• Jeśli dojdziesz ostatecznie do tego, że nie ma Boga, zachętą do cnoty i odwagi niech będzie dla ciebie radość i przyjemność jaką dawało ci samo myślenie, i miłość innych, którą ci ono zapewni.
• Odrzuć wszelkie lęki niewolniczych i służalczych przesądów, które słabsze umysły utrzymują na klęczkach. Osadź rozum mocno na jego siedzisku i pod jego osąd oddawaj każdy fakt, każdą opinię. Śmiało kwestionuj nawet istnienie Boga, albowiem jeśli jakikolwiek Bóg istnieje, bardziej cenić sobie musi hołd rozumu niż ślepego lęku.

[edytuj] Ciekawostki

Ta sekcja może zawierać informacje trywialne, plotkarskie i tym samym niepotrzebne w artykule encyklopedycznym. Staraj się integrować ciekawostki z główną treścią artykułu. Po oczyszczeniu tej sekcji możesz usunąć szablon. Potrzebę wpisania ciekawostek możesz omówić w dyskusji artykułu.

Thomas Jefferson był:

• pierwszym prezydentem, którego zaprzysiężenia dokonano w Waszyngtonie;
• pierwszym prezydentem, który wcześniej pełnił urząd stanowego gubernatora
• pierwszym prezydentem, który wcześniej pełnił urząd sekretarza federalnego (Sekretarz Stanu)
• pierwszym prezydentem, którego wyboru dokonała Izba Reprezentantów USA;
• pierwszym wdowcem, który został zaprzysiężony na prezydenta;
• drugim prezydentem, który wcześniej pełnił urząd Wiceprezydenta USA;
• drugim (po Washingtonie) prezydentem urodzonym w Wirginii;
• drugim prezydentem, który ożenił się z wdową;
• jednym z dwóch (obok Johny Adamsa) sygnatariuszy Deklaracji Niepodległości, którzy zostali wybrani na prezydenta.

[edytuj] Data urodzenia

Według kalendarza juliańskiego, data urodzenia Jeffersona to 2 kwietnia 1743. W 1752, a więc za życia Jeffersona, wprowadzono w Wielkiej Brytanii gregoriańską rachubę czasu – tu data urodzenia to 13 kwietnia.

[edytuj] Architekt

Jefferson działał również jako architekt, propagując w Stanach Zjednoczonych klasycyzm, który jego zdaniem uosabiał demokrację.

Thomas Jefferson – pod inicjałami "A.Z." – wysłał swoją pracę do konkursu na projekt siedziby Prezydenta USA w Federal City. Konkurs wygrał jednak James Hoban.

Opracował plany swojej posiadłości, budynków Uniwersytetu Wirginii oraz nowej stolicy stanu – Richmond.

Zaprojektował także oryginalny system centralnego ogrzewania.

[edytuj] Bibliografia

• Pastusiak L., wszechstronny prezydent [w:] Anegdoty prezydenckie, Warszawa 1991.

[edytuj] Zobacz też

• Ojcowie-założyciele Stanów Zjednoczonych
• Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych
• Uniwersytet Wirginii
• posiadłość Jeffersona w Monticello

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (en)
• Biografia na stronie Białego Domu (en)
• Biografia Senat Stanów Zjednoczonych (en)
• korespondencja Jeffersona rok po roku