װיקיפּעדיע:וויכטיגע ארטיקלען

פֿון װיקיפּעדיע

---

פאלגענד איז א ליסטע וואס די וויקימעדיע פונדאציע פאדערט און בעט דא צו באשרייבן ווייל זיי זעהן אין דעם קריטיש וויכטיגע ארטיקלען וואס יעדע ענציקלאפעדיע ברויך האבן.

אכטונג: די ליסטע איז נאך ווייט פון פארטיק, ביטע העלפט דאס איבערטייטשן אויף יידיש פון דא.

אינהאַלט 1 ביאגראפיע 1.1 עקספלארערס 1.2 אנטראפענוריס 1.3 אקטיארן 1.4 מחברים 1.5 ערפינדערס, וויסנשאפטלערס און מאטעמאטיקערס 1.6 פאליטיקער און פירער 1.7 פיליאזאפן און סאציאלע וויסנשאפלערס 1.8 קאמפאזיטארן און מוזיקערס 1.9 קינסטלערס 1.10 רעוואלוציענערן און אקטיוויסטען 2 היסטאריע 2.1 פאר-היסטאריע און די מיטעלע עפאכעס 2.2 השכלה און אינדאסטריאלע עפאכעס 3 געאגראפיע 3.1 בערג, טאלן, און מדבריות 3.2 לענדער 3.3 שטעט 3.4 קאנטינענטן און ראיאנען 3.5 קערפער פון וואסער 4 קונסט 4.1 ארכיטעקטור 4.2 ליטעראטור 4.3 מוזיק 4.4 אויפשפילענדע קונס 4.5 זעהנדיגע קונסט 5 פילאזאפיע און רעליגיע 5.1 פילאזאפיע 5.2 רעליגיע 6 טאג-טעגליך לעבן 6.1 שפראך 6.2 עסענווארג און געטראנקען 7 געזעלשאפט און סאציאלער וויסענשאפט 7.1 סאציאלע ענינים 7.2 חינוך 7.3 ביזנעס און עקאנאמיקס 7.4 מידיע 7.5 פאליטיק און רעגירונג 8 געזונט און מעדיצין 9 וויסנשאפט 9.1 אסטראנאמיע 9.2 ביאלאגיע 9.3 אנאטאמיע 9.4 ביאלאגישע פראצעסן 9.5 געזונט און מעדיצין 9.6 ארגאניזמען 9.7 כעמיע 9.8 ערד וויסנשאפט 9.9 פיזיק 9.10 צייט רעכענען 10 טעכנאלאגיע 10.1 ענערגיע 10.2 עלעקטאראניקס 10.3 טראנספארטאציע 10.4 אינפארמאציע טעכנאלאגיע 10.5 אפטיקעל 10.6 מידיע און קאמיוניקאציע 10.7 נאוויגאציע און צייטהאלטונג 10.8 וואפן 10.9 מאטעריאל און כעמיקאל 10.10 עסענווארג און געזונטהייט 10.11 ספעיס 11 מאטעמאטיק 12 מאס

[בעאַרבעטן] ביאגראפיע

[בעאַרבעטן] עקספלארערס

1. קאלאמבוס
2. מאגעלאן, פערדינאנד

[בעאַרבעטן] אנטראפענוריס

1. הענרי פארד
2. ביל געיטס
3. סטיוו זשאבס

[בעאַרבעטן] אקטיארן

[בעאַרבעטן] מחברים

1. וויליאם שעיקספיר
2. מארק טוועין

[בעאַרבעטן] ערפינדערס, וויסנשאפטלערס און מאטעמאטיקערס

1. אוילער
2. אויקליד
3. איינשטיין
4. אל־כוואריזמי

1. ארכימעדעס
2. בערנערס-לי, טים
3. בראהע, טיקא
4. גויס
5. דארווין, שארלס
6. וואט
7. טאמעס עדיסאן
8. טשארלס דארווין
9. ניוטאן
10. ליאנארדא דא ווינטשי
11. מאקסוועל
12. עדיסאן
13. פיטאגאראס
14. פֿאראדיי
15. פֿארד, הענרי
16. פֿוריער, זשאסעף
17. פֿיבאנאטשי
18. פֿערמי
19. קאפערניקוס
20. קורי, מארי
21. קעפלער

[בעאַרבעטן] פאליטיקער און פירער

1. אלעקסאנדער דער גרויסער
2. ניקאלעס סארקאזי
3. טאני בלעיר
4. זשארזש דאבעליו בוש
5. טשוירטשיל
6. היטלער
7. טרומאן
8. זשארדזש וואשינגטאן
9. וולאדימיר פוטין
10. טאטשער
11. יוליוס קיסר
12. לייבל טראצקין
13. לינקאלן
14. לענין
15. נאפאליאן באנאפארטע
16. סטאלין
17. שארלעמאניע

[בעאַרבעטן] פיליאזאפן און סאציאלע וויסנשאפלערס

1. אריסטאו
2. זיגמונד פרויד
3. מילטאן פרידמאן
4. דעיוויד הום
5. אימאניועל קאנט
6. מארטין לוטער
7. פלאטאן
8. פרידריך ניטשע
9. קארל מארקס

[בעאַרבעטן] קאמפאזיטארן און מוזיקערס

1. באך
2. די ביטעלס
3. בעטהאווען
4. מעדאנע
5. מאצארט
6. עלוויס פרעסלי
7. שאפען

[בעאַרבעטן] קינסטלערס

1. ברויגל
2. דאַלי, סאלוואַדאר
3. דאנאטעלא
4. דירער, אלבערט
5. גאָיאַ, פֿראנציסקא
6. ווינסענט וואן גאך
7. ווארהאל, ענדי
8. וועלאַזקוועז, דיעגא
9. לעאנארדא דא ווינטשי
10. מאטיס, הענרי
11. מיקלאנזשעלא
12. פיי
13. פיקאסא, פאבלא
14. קאַהלאָ, פֿרידא
15. קארבוזיער, לע
16. ראפאל
17. רובענס, פעטער פאל
18. רייט, פֿראנק לויד
19. רעמבראנט

[בעאַרבעטן] רעוואלוציענערן און אקטיוויסטען

1. גאנדי
2. מארטין לוטער קינג
3. מוטער טאריסע
4. אוסאמה בין לאדין

[בעאַרבעטן] היסטאריע

1. היסטאריע
2. ציוויליזאציע
3. היסטאריע פון דער וועלט

[בעאַרבעטן] פאר-היסטאריע און די מיטעלע עפאכעס

1. שטיין עפאכע
2. רוימישע אימפעריע
3. קרייצוג
4. מיטל אלטער

[בעאַרבעטן] השכלה און אינדאסטריאלע עפאכעס

1. אינדוסטריעלע רעוואלוציע
2. אמעריקאנער בירגער-מלחמה
3. השכלה
4. פראנצויזישע רעוואלוציע
5. חורבן אייראפע
6. ערשטע וועלט מלחמה
7. צווייטע וועלט מלחמה
8. קאלטער קריג

[בעאַרבעטן] געאגראפיע

1. געאגראפיע
2. אקעאן
3. בארג
4. גלעטשער
5. דרום פאלוס
6. הויפטשטאט
7. הייל
8. טייך
9. ים
10. מאפע
11. מדבר
12. מדינה
13. ערד וויסנשאפט
14. צפון פאלוס
15. קאנטינענט
16. רעגנוואלד
17. שטאט

[בעאַרבעטן] בערג, טאלן, און מדבריות

1. אלפן
2. אנדן
3. הימאלייא
4. הר חרמון
5. סדום
6. מדבר יהודה
7. סאהארא
8. עווערעסט
9. קילימאנדזשארא
10. ראקי בערג

[בעאַרבעטן] לענדער

1. אויסטראליע
2. אוקריינע
3. איטאליע
4. אינדאנעזיע
5. אינדיע
6. איראן
7. איראק
8. אירלאנד
9. אפגאניסטאן
10. אלזשעריע
11. ארגענטינע
12. ארץ ישראל
13. באנגלאדעש
14. בעלגיע
15. בראזיל
16. גריכנלאנד
17. דייטשלאנד
18. דענמארק
19. דרום אפריקע
20. דרום קארעע
21. האלאנד
22. וואטיקאן שטאט
23. וויעטנאם
24. ווענעזוועלע
25. טאנזאניע
26. טייוואן
27. טיילאנד
28. טערקיי
29. יאפאן
30. כינע
31. לבנון
32. ליביע
33. מעקסיקא
34. מצרים
35. נאזשאר
36. נארד קארעע
37. ניי זילאנד
38. סאודי אראביע
39. סודאן
40. סינגאפאר
41. סיריע
42. עטיאפיע
43. עסטרייך
44. פאקיסטאן
45. פאראייניקטע אראבישע עמיראטן
46. פאראייניקטע קעניגרייך
47. פאראייניקטע שטאטן פון אמעריקע
48. פארטוגאל
49. פוילן
50. פראנקרייך
51. קאנאדע
52. קאנגא
53. קובא
54. רוסלאנד
55. שווייץ
56. שפאניע

[בעאַרבעטן] שטעט

1. אטען
2. איסטאנבול
3. אמסטערדאם
4. אנטווערפן
5. באגדאד
6. באנגקאק
7. בווענאס איירעס
8. ביירוט
9. בעידזשינג
10. בערלין
11. בריזבאן
12. בריסל
13. דאר עס סאלאם
14. דובלין
15. דזשאקארטא
16. דמשק
17. האנג קאנג
18. וואשינגטאן די.סי.
19. ווין
20. טאקיא
21. טעהעראן
22. ירושלים
23. מאסקווע
24. מילאן
25. מעקסיקא שטאט
26. לאנדאן
27. לאס אנזשעלעס
28. מומביי
29. מעקע
30. מעלבארן
31. נאפאלי
32. ניו יארק
33. ניי דעלהי
34. נייראבי
35. סאול
36. סידני
37. סינגאפור
38. עדינבורג
39. פאריז
40. פעטערבורג
41. קאירא
42. קאנבערא
43. קאפשטאט
44. קאראטשי
45. קיאטא
46. רוים
47. ריאו די זשענעראו
48. שאנכיי
49. תל אביב

[בעאַרבעטן] קאנטינענטן און ראיאנען

1. אייראפע
2. אפריקע
3. אנטארקטיקע
4. ארקטיק
5. אזיע
6. אקעאניע
7. דרום אמעריקע
8. מיטל מזרח
9. צפון אמעריקע

[בעאַרבעטן] קערפער פון וואסער

1. אטלאנטישער אקעאן
2. אינדוס טייך
3. אינדישער אקעאן
4. אמאזאנאס (טייך)
5. אראל ים
6. ארקטישער אקעאן
7. באלטישער ים
8. בייקאל אזערע
9. גאנגעס טייך
10. גרויסע אזערעס
11. גרויסער באריער ריף
12. דוניי
13. דרום אקעאן
14. וואלגא טייך
15. וויקטריע אזערע
16. טאנגאניקע אזערע
17. יאנגצע טייך
18. ים המלח
19. מיטלענדישער ים
20. מיסיסיפי טייך
21. ניאגארא וואסערפאל
22. ניזשער טייך
23. נילוס
24. סועץ קאנאל
25. פאנאמא קאנאל
26. פאציפישער אקעאן
27. צפון ים
28. שווארצער ים
29. קאראאיבישער ים
30. קאספישער ים
31. קאנגא טייך
32. ריין (טייך)

[בעאַרבעטן] קונסט

1. ארט
2. עסטאטיקס

[בעאַרבעטן] ארכיטעקטור

1. ארכיטעקטור
2. ספעציפישע געביידעס.
   1. עמפייער סטעיט בילדינג
   2. קינג דעיוויד האטעל
   3. כותל
   4. אייפעל טאוער
   5. גרויסער וואנט פון כינע
   6. באנקינהעם פאלאץ
   7. טאזש מאהאל

[בעאַרבעטן] ליטעראטור

1. ליטעראטור
2. בוך
3. מעשה
   1. שלושה אחים
   2. דערציילונגען פון צדיקים
4. פאעטרי

[בעאַרבעטן] מוזיק

1. מוזיק
2. זשעז
3. פאפ
4. רעפ

[בעאַרבעטן] אויפשפילענדע קונס

1. טאנץ
2. קאמעדיע
3. פילם
4. מופתים
5. טעאטער
6. אפרע

[בעאַרבעטן] זעהנדיגע קונסט

1. מאלעריי
   1. מאנא ליסע
2. קאמיקס
3. סקולפטער

[בעאַרבעטן] פילאזאפיע און רעליגיע

[בעאַרבעטן] פילאזאפיע

1. חקירה
2. לאגיק
3. שיינקייט
4. מידות

[בעאַרבעטן] רעליגיע

1. גאט
2. רוחניות
3. נשמה
4. עבודת ה'
   1. דאווענען
   2. לערנען

[בעאַרבעטן] טאג-טעגליך לעבן

1. קאליר
   1. בלוי
   2. גרין
   3. רויט
   4. געל
2. געפיל
   1. כעס
   2. פארכט
   3. ליבע
   4. פרייד
3. משפחה
   1. ערוואקסענער
   2. קינד
   3. בעיבי
   4. אישית
4. מענטשליכער סעקסואליטעט
   1. זכר
   2. נקיבה
5. געוויסן
   1. באוויסטזיין
   2. מחשבה
6. שלאף
   1. חלום

[בעאַרבעטן] שפראך

1. 1. אלף בית
      1. אות
   2. גראמאטיק
   3. ווארט
   4. שרייבן

ספעציפישע שפראכן

1. ענגליש
2. יידיש
3. לשון קודש
4. עיברית

[בעאַרבעטן] עסענווארג און געטראנקען

1. גערשטן
2. קעז
3. ברויט
4. קאטען
5. פרוכט
6. רייז
7. טאבאקא
8. גרינצייג
9. ווייץ
10. אלקעהאל
11. ביר
12. קאווע
13. וואסער
14. מילך
15. טיי
16. וויין

[בעאַרבעטן] געזעלשאפט און סאציאלער וויסענשאפט

1. געזעלשאפט
2. קאלטור
3. געזעץ

[בעאַרבעטן] סאציאלע ענינים

1. אבארשען
2. אביוז
3. געבורט קאנטראל
4. טויט שטראף
5. ציווילע רעכטן
6. קריים
7. דיסקרימינאציע
   1. ראסיזום
   2. אנטיסעמיטיזום
8. זעלבסטמארד
9. פרייהייט
10. יושר
11. שלום
12. ארימקייט
13. קנעכטשאפט
14. מלחמה

[בעאַרבעטן] חינוך

1. חינוך
2. קאלעדזש
3. אוניווערסעטי
4. שולע
5. ספעציפישע חינוך אינסעטוציעס.
   1. הארווערד
   2. אקספארד
   3. יעיל

[בעאַרבעטן] ביזנעס און עקאנאמיקס

1. ביזנעס
2. עקאנאמיקס
   1. סחורה
   2. סערוויס
3. קאמפאני
4. קאפארעישאן
5. קורענסי
   1. יורא
   2. שקל
   3. פונט
   4. דאלער
6. פינאנץ
7. אינדאסטריע
   1. אגריקאלטור
   2. מעניופעקטשורינג
8. מארקעט
9. געלט

[בעאַרבעטן] מידיע

1. אדווערטייזונג
2. בראדקעסטינג
3. זשורנאליזם
4. מאגאזין
5. נייעס
6. צייטונג
7. טעלעוויזיע

[בעאַרבעטן] פאליטיק און רעגירונג

1. פאליטיק
2. רעגירונג
3. קאפיטעליזם
4. ציוויליקייטען
   1. אנארכיזם
   2. קאמוניזם
   3. מארקסיזם
   4. קעניגרייך
   5. סאציאליזם
   6. טיאקראטיזם
5. קאנסטעטוציע
6. גלאבאליזאציע
7. ליבעראליזם
8. אימפיריאליזם
9. מיליטער
10. נאציאנאליזם
11. סאציאלער באוועגונג
12. שטאהט

[בעאַרבעטן] געזונט און מעדיצין

1. קרענק
2. געזונט
3. מעדיצין

[בעאַרבעטן] וויסנשאפט

1. וויסנשאפט
2. היסטאריע פון וויסנשאפט
3. פילאזפאיע פון וויסנשאפט
4. מעטאד פון וויסנשאפט

[בעאַרבעטן] אסטראנאמיע

1. אסטראנאמיע
2. אוניווערס
3. אסטערויד
4. ביג בענג
5. גאלאקסי
   1. מילכיגער וועג
6. ארביט
7. זון סיסטעם
8. לבנה
9. פלאנעט
   1. ערד פלאנעט
   2. אוראנוס
   3. מערקור
   4. ווענוס
   5. יופיטער
   6. מארס
   7. סאטורן
   8. נעפטון
   9. פלוטאן
   10. עריס
10. קאמעט
11. שווארצע לאך
12. שטערן
    1. זון
13. קאסאמאלאגיע

[בעאַרבעטן] ביאלאגיע

1. ביאלאגיע
   1. ענזים
   2. פראטעין
   3. DNA
2. באטאניק
3. קלאסיפיקאציע
   1. זגאל
4. לעבןֿ
5. עקאלאגיע

[בעאַרבעטן] אנאטאמיע

1. אנאטאמיע
2. אטעמען סיסטעם
   1. לונג
3. בלוט צירקולאציע
   1. בלוט
   2. הארץ
4. ענדאקרינאלע סיסטעם
5. מוסקל
6. צעל
   1. מוח

1. סקעלעט

[בעאַרבעטן] ביאלאגישע פראצעסן

1. ביאלאגישער רעפראדוקציע
   1. שוואנגערן
2. מעטאבאליזם
   1. אטעמען
   2. פאטאסינטעז
   3. פארדייאונג
3. עוואלוציע
   1. נאטורליכע סעלעקציע

[בעאַרבעטן] געזונט און מעדיצין

1. מעדיצין
2. נישט פעיקייט
   1. בלינדקייט
   2. טויב
   3. מענטאלע שוואכקייט
3. קראקנהייט
4. קענסער
   1. אלצהיימערס קרענק
5. פארקילונג
   1. דייעביטיס
   2. פארקיסאנס
6. סעקסואלע דורכגעפירטע קרענק
   1. עידס
   2. אימיון סיסטעם
   3. פעניצילין
   4. וואקסין

[בעאַרבעטן] ארגאניזמען

1. ארגאניזם
2. בעלי חיים
   1. ארטראפאד
      1. אינסעקט
         1. בין
         2. מוראשקע
         3. פלאטערל
   2. כארדאט
      1. פויגל
      2. פיש
      3. זויג בעלי חיים
         1. מענטש
         2. הונט
         3. פערד
         4. קאץ
      4. רעפטיל
         1. דיינעסאר
         2. שלאנג
3. באקטעריע
4. פאנגוס
5. געוויקס
   1. בלום
   2. גראז
   3. בוים

[בעאַרבעטן] כעמיע

1. כעמיע
2. ארגאנישע כעמיע
   1. אלקאהאל
   2. קארבאהידראט
   3. הארמאן
   4. ליפיד
3. ביאכעמיע
4. כעמיקאלישע פארבינדונג
   1. זויער
   2. באזע (כעמיע)
   3. זאלץ (כעמיע)
5. כעמיקאליש עלעמענט
   1. פעריאדישע טאבעלע
   2. אייזן
   3. אלומיניום
   4. אקסיגען
   5. גאלד
   6. הידראגען
   7. העליום
   8. זילבער
   9. מערקור
   10. ניטראגען
   11. נעאן
   12. סיליקאן
   13. צינק
   14. צין
   15. קארבאן
       1. דיאמאנט
   16. קופער
6. מאלעקול

[בעאַרבעטן] ערד וויסנשאפט

1. ערד וויסענשאפט
2. געאלאגיע
   1. אוואלאנטש
   2. ערדציטערניש
   3. וואולקאן
3. מעטעאראלאגיע
   1. קלימאט
   2. וואלקען
   3. פארפלייצונג
   4. גלאבאלע אנווארעמונג
   5. רעיגן
   6. טורנעידא
   7. וועטער

[בעאַרבעטן] פיזיק

1. פיזיק
2. אטאם
   1. אטאמישע באשטאנדטיילן
   2. עלעקטראן
   3. נייטראן
   4. פראטאן
3. מעכאניק
4. ענערגיע
5. כוח
   1. גראוויטאציע
   2. עלעקטראמאגנעטיזם
6. ליכט
7. מאגנעט
8. מאסע
9. מעטאל
10. מעטער
11. פארגיכערונג
12. קול
13. ספעיס
14. שנעלקייט
15. וואג

[בעאַרבעטן] צייט רעכענען

1. צייט
   1. טאג
   2. וואך
   3. חודש
   4. יאר
2. קאלענדאר

[בעאַרבעטן] טעכנאלאגיע

1. טעכנאלאגיע

[בעאַרבעטן] ענערגיע

1. עלעקטאריציטעט

[בעאַרבעטן] עלעקטאראניקס

1. עלעקטאראניקס
2. לייט באלב
3. באטערי
4. טראנזיסטאר

[בעאַרבעטן] טראנספארטאציע

1. טראנספארט
2. קאר
3. עראפלאן
4. בייק
5. עלעוועיטער
6. העליקאפטער
7. מאטארביציקל
8. באן

[בעאַרבעטן] אינפארמאציע טעכנאלאגיע

1. אינפארמאציע טעכנאלאגיע
2. קאלקולאטור
3. קאמפיוטער
4. שרייבן

[בעאַרבעטן] אפטיקעל

1. קאמערא
2. ברילען
3. לעיזער
4. לענס
5. מייקראסקאופ
6. טעלעסקאופ

[בעאַרבעטן] מידיע און קאמיוניקאציע

1. טעלעקאמיוניקאציע
2. אי מעיל
3. אינטערנעט
4. מייקראפאון
5. סעלפאון
6. פאטאגראפיע
7. דרוקעריי
8. ראדיאו
9. טעלעפאון
10. טעלעוויזשען
11. טייפערייטער
12. ווידיאו
13. ווארלד ווייד וועב

[בעאַרבעטן] נאוויגאציע און צייטהאלטונג

1. לוח
2. זייגער
3. קאמפעס
4. גלאבאלע פאזיציונירונג סיסטעם GPS
5. ראדאר
6. סאונאר

[בעאַרבעטן] וואפן

1. וואפן
2. גאן
3. נוקלארע וואפן
4. טאנק
5. פולווער
6. סובמארין

[בעאַרבעטן] מאטעריאל און כעמיקאל

1. פייער
2. אויפרייס שטאף
   1. דיינעמייט
   2. גאזאלין
3. פלאסטיק
4. ראבער

[בעאַרבעטן] עסענווארג און געזונטהייט

1. עם אר איי
2. עקסרעי
3. רעפירזשיירעיטאר
4. אויבן

[בעאַרבעטן] ספעיס

1. ראקעט
2. סעטאלייט

[בעאַרבעטן] מאטעמאטיק

1. מאטעמאטיק
2. אין-סוף
3. אלגעברע
4. אקסיאם
5. געאמעטריע
   1. געאמעטרישע פארעם
6. גרופן טעאריע
7. חשבון
8. טריגאנאמעטריע
9. מאטעמאטישער דערווייז
10. נומער
11. סכומען טעאריע
12. סטאטיסטיק
13. קאלקולוס

[בעאַרבעטן] מאס

1. מאס
2. מעטריק סיסטעם
3. סעקונדע
4. לאנגקייט
   1. פוס
   2. מעטער
   3. מייל
   4. קילא מעטער
   5. פרסה
   6. ליכט יאר
5. ענגל
   1. דוגרי
   2. ראדיאס
6. געגענט
7. ראיאן
8. וואליום
   1. גאלאן
   2. ליטער
9. מאסע
   1. קילאגראם
   2. טאן
   3. פונט
10. טעמפראטור
    1. סעלסיאוס
    2. פארנהייט
    3. קעלווין
11. שנעלקייט
    1. עקסאלירישאן
    2. וועלאסעטי
12. כוח
    1. ניוטאן
13. פאוער
    1. וואט
14. עלעקטראמאגנאטישקייט
    1. וואלט
    2. הערץ