Austria

L'Àustria dita anca Repùblica de l'Àustria (tedesco: Österreich) ea xe na nazsion de l'Europa Çentrałe, conposta da nà federazsion de nove stati. Ła xe na democrazsia parlamentar, ła xe entrà 'nte l'ONU 'ntel 1955 e 40 ani dopo, 'ntel 1995, ła ga aderìo a ł'Union Europea (UE). Ła confina co: Svizsara el Liechtenstein al ovest, Italia e Slovenia al sud, Ungarìa e Slovachia al est e Germania e Republica Ceca al nord.

[modifica] Storia

Dopo èsar stà conquistà dai Romani, Uni, Łongobardi, Ostrogoti, Bavari e Franchi, l'Austria ła xè finìa soto al dominio dei Babenberg dal X al XIII secoło. I Babenberg, in seguito, i xe stà parài via dai Asburgo, che i xe restà a governar l'Austria fin al XX secoło.

Dopo ch'el Sacro Romano Impero el cascò 'ntel 1806, fù fondà l'Impero Austriaco, ch'el xè stà transformà 'ntel 1867 'nteła dopia monarchia deł'Austria-Ungheria. Eł'impero el fù spartìo in diversi stati indipendenti dopo eła batua dełe Potenze Centrali 'nteła prima guera mondiałe, strenzsendo l'Austria ai confini de oncò.

Ntel 1918 l'Austria eła diventò nà republica, che eła durò fin al 1934, quando el canseliere Engelbert Dollfuß el stabiłì eła ditatura.

L'Austria eła deventò nà parte anesa ała Germania Nazsista 'ntel 1938 (el cossi dito Anschluß). Ała fin deła seconda guera mondiałe, dopo eła sconfita nazsista, l'Austria ła xè stà ocupà par i Ałeati fin al 1955, quando eła nazsion eła devetò oncora na olta nà republica indipendente, a condizsione de restar neutrałe. Tutavia, dopo el cołasso del comunismo, in Europa orientałe, l'Austria la xè sta senpre pì ciamada drento ałe question europee, e ntel 1995, eła xè entrà a far parte deła Union Europea, e nteła xona deł'Euro ntel 1999.

[modifica] Połitica

El capo de stato el xè un presidente federałe (tedesco: Bundespräsident), el vien votà par 6 ani diretamente dał popoło. El presidente a so olta el vota el canselier federałe (inteła sielta el xè libaro de sieliere, ma el gà da tor in considerazsion cosa che ghe dixè eła majioranzsa del consijo nasional), par tradizsion el capo del partito pì grando come da elezsion par el parlamento.

[modifica] I Länder

L'Austria ła xe fata de 9 stati federałi (tedesco: Bundesländer, singolare: Bundesland)

Burgenland (Capołuogo Eisenstadt)
Carinzia (Capołuogo Klagenfurt)
Bassa Austria (Capołuogo St. Pölten)
Alta Austria (Capołuogo Linz)
Salisburghese (Capołuogo Salisburgo)
Stiria (Capołuogo Graz)
Tirolo (stato) (Capołuogo Innsbruck)
Vorarlberg (Capołuogo Bregenz)
Vienna

[modifica] Giografia

mapa topografica de ła Austria

El oxidente e el meridion del paese i xe percorsi dałe Alpi austriache, che łe gà reso cheła xona na meta sciistica de fama mondiałe. El monte piessè alto el xe el Großglockner (3798 m), seguìo dała Wildspitze (3774 m).

L'Austria ła xe montuosa suparxó par el 60%. Ła parte nord e est ła xe invezse conposta da colline. El clima el xe tenperato: i inverni jè pitosto rigidi, mentre in tei mesi da lujo a setenbre łe tenperature le va dai 25 ai 35 gradi C.

El Paese el xe uno dei più boschivi d'Europa, in quanto el 47% del teritorio el xe fato de foreste.

[modifica] Sità Prinzsipałi

Łe Sità prinzsipałi son ła capitałe Viena e łi capołoghi de łi Bundersalnder: St. Pölten, Linz, Salisburgo, Innsbruck, Bregenz, Klagenfurt, Graz e Eisenstadt.

[modifica] Economia

Ł'Austria, con su economia de mercato ben sviłupà e su alta quałità deła vita, xe stretamente łegà ałe altre economie deła Union Eoropea, spezsialmente a queła tedesca. Ła UE ga portà un influxo de investitori stranier atrà dał aceso autriaco a eł mercato unico e a ła su vixinanzsa ałi novi membri deła Union Eoropea. Ła łenta crezsita deła Germania e de eł resto de eł mondo ga influenxado ła Austria, rałentandone ła crezsita a eł 1,2% de eł 2001. Par icontrà ła crezsente competizsion dei paexi de ła UE e deła Eoropa Çentràl , ła Austria necexiterà de encrementà łi setori economiçi più legà a eł know-how, continuà la dereglutation de eł setòr de łi servizsi e abasar eł carico fiscałe.

Se ałevan bovini e se coltivan barbabietołe da zsucaro, çereałi ecc... Particołałmente sviłupà xe ła coltivazsion de viti con cui se fan boni vini.

Il lago dei pressi di Kaprun, nel Land di Salisburgo

[modifica] Popołazsion

Çirca eł 90% de ła popolazsion austriaca xe de provenienzsa bavarexe, eł restante 10% provien prinçipalmente da łe nazsion çircostanti: Ongarexi (che xe fluì durante eł Impero Austro-Ungarico) e slavi. Łi stati federałi de Carinzsia e Stiria ospitan na significatica minoranzsa (indigena) slovena de çirca 18.000. Łi cozsideti "łavoratori ospiti" (Gastarbeiter) e łi łoro diçiendenti , forman anca łoro na importante minoranzsa en Austria. La łegoa ofizsial, el tedesco xe parlà da quasi tuti łi rexidenti. Ła natura montagnosa de eł tereno ga portà a ło sviłupo de numeroxi diałeti, che apatengon tuti a eł grupo austro-bavarexe, trane eł diałeto parlà en eł Vorarlberg, che apartiene a eł grupo de łi diałeti ałemani.

Existe anca un diałeto standard gramaticałe par eł tedesco austriaco, con ałcune significative diferenzse rispeto a eł tedesco parlà en Germania.

[modifica] Feste

Feste
Data	Nome veneto	Nome locałe	Note
1 de genaro	Capodano	Neujahr
6 de genaro	La Befana	Heilige Drei Könige
Data mobile	Pasqua	Ostersonntag	Venardi Santo festivo par i protestanti
Data mobile	Luni de Pasqua	Ostermontag
1 de majo		Staatsfeiertag	anche, Festa dei laoradori
Data mobile	Asension	Christi Himmelfahrt	el zòbia 40 giòrni dopo Pasqua
Data mobile<	Pentecoste	Pfingstsonntag
Data mobile	Luni de Pentecoste	Pfingstmontag
Data mobile	Corpus Christi	Fronleichnam	el zòbia 11 giorni dopo Pentecoste
15 de agosto	L'Asunta	Mariä Himmelfahrt
26 de otobre	Festa Nazsionałe	Nationalfeiertag	aprovazsione de ła lege suła neutralità del 1955
1 de novenbre	Ognisanti	Allerheiligen
8 de diçenbre	Imacolata Concezsion	Mariä Empfängnis
25 de diçenbre	Nadal	Christtag, Weihnachten
26 de diçenbre	Santo Stefano	Stefanitag

Su Commons ghe xe dei file multimediałi su Austria.

[modifica] Cołegamenti forèsti

Altri tereni
Stati del mondo \| Eoropa
Albania \| Andora \| Austria \| Belgio \| Biełorusia \| Bosnia e Erzsegovina \| Bulgaria \| Zsivro \| Croazsia \| Danimarca \| Estonia \| Finlandia \| Francia \| Germania \| Grecia \| Irlanda \| Islanda \| Itałia \| Łetonia \| Liechtenstein \| Łituania \| Lusenburgo \| Republica de Macedonia \| Malta \| Moldavia \| Prinzsipato de Mònaco \| Montenegro \| Norvegia \| Ongarìa \| Paéxi Basi \| Połonia \| Portogało \| Regno Unio \| Republica Ceca \| Romania \| Rusia \| San Marin \| Servia \| Slovachia \| Slovenia \| Spagna \| Svezsia \| Svizsera \| Turchia \| Ucraina \| Vatican
Akrotiri e Dhekelia · Ixołe Fær Øer · Gibiltera · Jan Mayen · Ìxołe del Canal · Ixoła de Man · Svalbard