Vałuta

Da Wikipedia, ła ençiclopedia libara.

Ła vałuta ła xe na unità de scanbio che ła gà el scopo de rendar piesè faciłe el trasferimento de beni e servizsi. De sołito ła asume forma de moneda.

Normalmente na vałuta ła vien emesa da na nazsion o un grupo de nazsion (come con l'euro) per lo più tramite ła propria banca çentral in regime de monopolio. In çerti stati ghe xe più de un istituto de emision.

El steso nome el pol èser doparà par più de na moneda (tipo el dołaro, che gh'è quel canadexe e quel statunitense), opure ła stesa valuta ła pol vegner doparà da tante nazsioni (tipo l'euro), o ancora na nazsion ła pol dichiarar a corso legale ła valuta de un altro paexe.

Ogni valuta tipicamente ła gà i so multipli e sotomultipli, de sołito i centeximi. In vèneto a se dixe Schei parchè squaxi doxento ani fa i striaci i gavea introduesto dee monede intel Lonbardo-Veneto che se ciamava Scheidemunze. In todesco scheidemunze a vol dir monedete, 4 franchi. Da Scheiden: spartir, divìdar e Munze: moneda. I vèneti i ga tolto el nome striaco e i pronunzsiava sol che ła prima parte de sta paroła.

I schei i xe stà introdoti daspò de ła fine de el stato vèneto, 1797, e donca i ga sostituìo el zechin, el sixin, el soldo e ła lira vèneta.

Se uxa dir anca Franchi al posto de lire taljane, sta denominazsion la se deve a n'altra moneda introdota par i striaci, ndo che ghe gera stanpà co n'abreviazsion el nome de l'inperador striaco de l'epoca, tal Francesco Giusepe, o sia FRANC.. Da qua el nome franco o franchi, plural.