Bielsk Podlaski

Z Wikipedii

Współrzędne: 52°46' N 23°12' E52.7666667 23.2 (Bielsk Podlaski)

Bielsk Podlaski

Herb Bielska Podlaskiego

Gmina
- rodzaj

Bielsk Podlaski
miejska

Założono

XII wiek

Burmistrz

Eugeniusz Berezowiec

Powierzchnia

26,88 km²

Położenie

52° 46' N
23° 12' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

26 894
1000,5 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

17-100 do 17-102

Tablice rejestracyjne

BBI

Położenie na mapie Polski

Bielsk Podlaski

TERC10
(TERYT)

3202603011

Miasta partnerskie

Rejon Swietłogorski

Łuck

Urząd miejski³

ul. Kopernika 1
17-100 Bielsk Podlaski
tel. 85 730-05-50; faks 85 730-88-00

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Bielsk Podlaski (białorus. Бельск Падляшскі, Bielsk Padlaszski) (ukr. Більськ Підляський, Bilsk Pidlaskyj) – miasto i gmina w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Według danych z 30 czerwca 2004², miasto miało 26 894 mieszkańców.

Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.

[edytuj] Dane ogólne

Bielsk Podlaski zamieszkują: Polacy, Białorusini - 20,7%, Ukraińcy. Uprawiany jest drobny przemysł: m.in. zakłady metalowe, włókiennicze, zakład produkcyjny napojów gazowanych; szkoły w tym gimnazjum liceum z białoruskim językiem nauczania oraz jedyne w Polsce policealne studium ikonograficzne; od lat 1992-1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej "Jesień Bardów", Piosenki Religijnej, Kultury Ukraińskiej "Podlaska Jesień".

Prawdopodobnie nazwa miasta pochodzi od słowa "bielsko", co oznacza miejsce podmokłe leżące w rzecznych rozlewiskach (podobnie jak miasto Bielsko-Biała). Nazwa miasta może też pochodzić od słowa "biele". Rosyjski slawista Ryhor Illiński opowiada się z kolei za pochodzeniem nazwy od słowa "biały".

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:

użytki rolne: 72%
użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	26 894	100	13 933	51,8	12 961	48,2
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1000,5		518,3		482,2

Według danych z roku 2002⁶ średni dochód na mieszkańca wynosił 1265,22 zł.

[edytuj] Historia

Góra zamkowa

Ratusz barokowy z 1776

Kościół karmelitów z 1641

Karmelicki zespół klasztorny z 1641, obecnie szkoła muzyczna

Karmelicki zespół klasztorny z 1641

Cerkiew Narodzenia NMP z XVIII w.

Cerkiew (katedra) Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z ok. 1716

Kościół klasycystyczny z 1783

Cerkiew św. Michała z 1789

Ul. Kościuszki ze starą zabudową drewnianą

Nieistniejący już dworzec kolejowy sprzed wojny (1929 r.)

Jedyne w Polsce policealne Studium Ikonograficzne w Bielsku Podlaskim

II wiek p.n.e. - ślady osadnictwa w Bielsku i okolicach (Haćki, Hryniewicze Duże)
Prawdopodobnie w XII wieku został przez książąt kijowskich założony na terenie Bielska gród.

[edytuj] XIII wiek

1253 - pierwsza wzmianka o Bielsku w latopisie halicko-wołyńskim.
1264 - wzmianka o bitwie z Jaćwingami w okolicach grodu
1273 - zajęcie grodu przez księcia litewskiego Trojdena

[edytuj] XIV wiek

ok. 1320 Podlasie dostało się pod panowanie Wielkiego Księstwa Litewskiego
1379 - najazd Krzyżaków pod dowództwem komtura Teodoryka von Elner
1382 - książę mazowiecki Janusz I wykorzystuje zamieszki na Litwie i zajmuje gród.
1390 - król Władysław Jagiełło przekazuje księciu Januszowi I mazowieckiemu gród w Bielsku, Surażu, Drohiczynie, Mielniku.

[edytuj] XV wiek

1410 - w skład podlaskich chorągwi wystawionych przeciwko Krzyżakom weszły dwie podlaskie chorągwie (mielnicka i drohicka)
po 26 listopada 1412 - w Bielsku przebywa król Władysław II Jagiełło w drodze na Litwę. Wzrasta ranga Bielska leżącego na trasie z Krakowa do Grodna i Wilna.
2 stycznia 1430 - ustanowienie w Grodnie wójtostwa dla wójta Andrzeja przez wielkiego księcia litewskiego Witolda. Napłynięcie większej ilości osadników polskich i niemieckich.
wiosna 1440 - miasto bez walki zajmuje książę mazowiecki Bolesław IV
czerwiec 1440 - w mieście przebywa późniejszy król wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk z 2 tys. "kopijników" w drodze na Litwę
26 listopada 1486 - w mieście przebywa król Kazimierz Jagiellończyk w drodze z Litwy
1487 - pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Bielsku
18 listopada 1495 - nadanie prawa magdeburskiego przez Aleksandra Jagiellończyka i połączenie miasta lackiego i ruskiego. Przywilej ustanawiał dożywotni urząd wójta, który objął Jakub Hoppen z Gdańska.
28 września 1496 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze z Wilna
18 lipca 1499 - kolejny przywilej zwalniał mieszczan spod sądowej władzy namiestnika książęcego
9-18 września 1501 - w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla.

[edytuj] XVI wiek

3 listopada 1501 - zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
14 listopada 1505 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
1506 - królowa Helena, żona Aleksandra Jagiellończyka otrzymuje dożywotnie władanie nad Bielskiem.
20 grudnia 1506 - w mieście przebywa Zygmunt Stary w drodze do Mielnika.
22-25 lutego 1509 - w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary.
1513- Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego
1516 - powstaje cech rzeźników
1530 - ziemia bielska zostaje kupione od Gasztołdów przez królową Bonę
1542 - wzmiankowana jest synagoga
1549 - powstaje cech szewców
1564 - od 20 maja do 9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
1564 - 22 lipca ma miejsce pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku.
1564 - proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
1569 - Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
1571 - powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
1576 - w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej.
1591 - pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)

[edytuj] XVII wiek

1641 - wybudowanie Kościoła i Klasztoru
1655 - zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta

[edytuj] XVIII wiek

1779-1781 - w mieście działała królewska komisja Boni Ordninis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników.
1784 - pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej

[edytuj] Zabory

1795-1807 - Bielsk w zaborze pruskim
1802 - Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
1807 - Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
1812 - przez miasto przechodzą wojska Napoleona
1831 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
1843 - miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
1855 - następna epidemia cholery
1863 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchałami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
1866 - Rosjanie zakazują wyznawania wiary greckokatolickiej i w celu rusyfikacji nakazują przejść unitom na prawosławie
XIX wiek - w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
1873 - doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
1915 - część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej, spalenie dworca kolejowego

[edytuj] II Rzeczpospolita

19 lutego 1919 - opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
1919 - założenie gimnazjum
1919 - założenie szpitala powiatowego
29 lipca 1920 - miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
20 sierpnia 1920 - odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów.
1921 - powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej "Rolnik"
1923-1937 - burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
1924 - uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej. Początek elektryfikacji.
1925-1928 - budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)
1932-1939 - starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
1932 - ukazuje się pierwszy numer "Gazety Bielskiej"
1936 - pierwszy numer powiatowego miesięcznika "Plon"
1938 - oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (ob. SP nr 4)
11 czerwca 1939 - uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
18 czerwca 1939 - przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg.

[edytuj] II wojna światowa

15 IX 1939 - 23 IX 1939 - pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
23 IX 1939 - 1941 - okupacja przez Armię Czerwoną. Pierwsze wywózki na Syberię.
22 czerwca 1941 - zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok. 800 Polaków (min. nauczycieli, urzędników, księży).
2 listopada 1942 - likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulica Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do Treblinki.
1943 Powstaje budynek ob. Urzędu Skarbowego.
30 lipca 1944 - kolejne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną

[edytuj] PRL

1984 - w Ratuszu powstaje Muzeum

[edytuj] III Rzeczpospolita

1991 - w mieście wydano pierwszy numer Ukraińskiego Pisma Podlasia "Над Бугом і Нарвою" (Nad Buhom i Narwoju - Nad Bugiem i Narwią)
1992 - W mieście powstał Związek Ukraińców Podlasia.
1994 - W Bielskim Domu Kultury odbywa się pierwsza z serii Jesień Bardów organizowana do dzisiaj przez Związek Młodzieży Białoruskiej w RP

[edytuj] Urodzeni w Bielsku Podlaskim

Nadzieja Artymowicz, poetka
Wojciech Borecki, trener piłkarski
Jarosław Borowski, scrablista
Mirosław Car, piłkarz
Małgorzata Dmitruk, malarka
Ignacy Fonberg, chemik
Marta Gryko, aktorka
Ojciec Leon Knabit, benedyktyn
Cezary Kosiński, aktor
Jerzy Plutowicz, poeta
Małgorzata Prokopiuk-Kępka, dziennikarka
Marta Romaniuk, modelka
Rościsław Stepaniuk, pilot
Kpt. Władysław Wysocki, oficer

[edytuj] Zabytki

Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową. Na tej górze zamkowej znajdował się zamek, w którym pierwotnie planowano podpisanie unii zwanej później unią lubelską, ale zamek uległ spaleniu przez uderzenie pioruna.
Ratusz późnobarokowy (po 1776) proj. Jan Sękowski
Kościoły:
- Kościół NMP z góry Karmel z 1641 r., późnobarokowy, przebudowany po pożarze w 1784 (po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew, ponownie kościół od 1921)
- Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641, barokowy, (po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)

Kościół i klasztor został ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel. Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta (Halszka) Słuszczanka.

- Kościół Narodzenia NMP i św. Mikołaja, klasycystyczny, (1783, projekt: Szymon Bogumił Zug), wzmianka XV wiek.
Dzwonnica kościelna w stylu klasycystycznym z 1843
Cerkwie:
- Drewniana Cerkiew Narodzenia NMP tzw. zamkowa
- Drewniana cerkiew (do 1839 unicka) Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku (ok. 1716, wzmiankowana w innym miejscu w 1377).
- Drewniana pounicka cerkiew św. Michała (zbud. w 1789, wieża z 1914)
- Drewniana cerkiew (w latach 1596-1839 unicka) św. Trójcy (przełom XVIII i XIX wieku), ufundowana pierwotnie przez królową Bonę
Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850.
Urbanistyczny układ miejski z XV wieku.
Park przy dawnym dworze w Hołowiesku