Zabłudów

Miasto lokowane w 1553 na prawie magdeburskim, własność Chodkiewiczów, następnie Radziwiłłów (od 1598 do początków XIX wieku). W XVI wieku ośrodek reformacji. Od 1795 w zaborze pruskim, od 1807 w zaborze rosyjskim. Od 1918 w niepodległej Polsce, w 1939-1941 pod okupacją sowiecką, a następnie niemiecką (1941-1944). Od XVI wieku osadnictwo Żydów, którzy przy końcu XIX wieku stanowili około 60 procent ludności miasta. Społeczność ta została zgładzona podczas okupacji niemieckiej (około 1,4 tys. wywiezionych do obozu zagłady w Treblince w 1942). Podczas wojny miasto zniszczono w 50 procentach. 24 czerwca 1941 r. spalono m.in. najcenniejszy zabytek Zabłudowa - unikatową wielką drewnianą synagogę z 1646 r. W roku 1965 w mieście miał miejsce tak zwany cud zabłudowski.

[edytuj] Rynek

Zabłudowski rynek miał dzisiejszy kształt od początku swego istnienia, który zawdzięcza Grzegorzowi Chodkiewiczowi. Jak na ówczesne czasy był spory, kształtem przypominał kwadrat; w jego krańcach wyznaczono pary ulic wychodzące z każdego rogu, które zbiegały się pod kątem prostym. W jego wschodniej części usytuowano kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP (w późniejszych czasach kościołowi nadano wezwanie Apostołów św. Piotra i Pawła).

W 1608r. Krzysztof Radziwiłł ufundował zbór kalwiński, który był umiejscowiony miedzy rynkiem miejskim a stawem dworskim.

Istniały też w Zabłudowie dwa cmentarze żydowskie. Pierwszy z nich, obecnie już nieistniejący, zlokalizowany był w centrum miasta, drugi - XIX-wieczny, był umiejscowiony w południowo-zachodniej części miasta.

W XX wieku plagą Zabłudowa była fala kradzieży. Mogło to się wiązać z tym, iż ulice nie były oświetlone, a miasteczko o zmierzchu tonęło w ciemnościach. W związku z tym pomiędzy grudniem 1913 a marcem 1914 r. rynek oraz dwie ulice oświetlono lampami gazowymi. Przy rynku ustawiono dwie latarnie, a na ulicach Białostockiej i Surażskiej po jednej.

[edytuj] Zabytki

Kościół parafialny pw. świętych Piotra i Pawła - położony przy rynku klasycystyczny kościół wybudowany w latach 1805-1840. Ogrodzenie kościoła z pocz. XX w.
Cerkiew parafialna pw. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny - usytuowana po przeciwnej do kościoła stronie rynku, wybudowana w latach 1847-1855, z elementami architektury ruskiej.
Kaplica pw. św. Marii Magdaleny - usytuowana na cmentarzu katolicko-prawosławnym, pierwotnie grekokatolicka, obecnie rzymskokatolicka, barokowa, wymurowana w 2 poł. XVIII w. Cmentarz ogrodzony, z bramą z 1848 r.
Kaplica pw. św. Rocha - klasycystyczna kaplica wymurowana w 1850 r. Ogrodzenie cmentarza i brama z tego samego okresu.
Pozostałości zespołu dworskiego - park krajobrazowy z 2 poł. XIX w.
Cmentarz żydowski - mieszczący się za Zabłudowem. Zabytkowe nagrobki, oraz grobowiec rabina. Ekshumacja nie została przeprowadzona, więc nie ma na nim ciał zmarłych. Został przeniesiony w inne miejsce, gdyż mieścił się we współczesnym centrum miasta.