افغانستان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

افغانستان کشوری است در آسیای میانه، پایتخت آن شهر کابل است.

واژهٔ افغانستان به عنوان نام یک کشور در سال ۱۹۲۳ و در قانون اساسی امان‌الله شاه به تصویب رسید.^[۱] واژهٔ افغان که هم‌معنی قوم پشتون بوده‌است در سال ۱۹۶۴ و در قانون اساسی تصویبی محمد ظاهرشاه با تعریفی جدید و به معنی همهٔ افراد شهروند کشور افغانستان به‌کار رفت. با این حال هنوز اکثریت فارسی‌زبانان افغانستان واژهٔ افغان را به معنی مردم پشتون به کار می‌برند.^[۲]

فارسی دری : جمهوری اسلامی افغانستان پشتو : د افغانستان اسلامي جمهوریت
پرچم نشان ملی افغانستان
شعار ملی:
سرود ملی: سرود ملی افغانستان
پایتخت  - مختصات جغرافیایی	کابل 34°31′ N 69°08′ E
بزرگ‌ترین شهر	کابل
زبان رسمی	فارسی (دری)، پشتو
نوع حکومت • رئیس جمهور • معاون اول رئیس جمهور • معاون دوم رئیس جمهور	جمهوری اسلامی حامد کرزی احمد ضیاء مسعود کریم خلیلی
استقلال • اعلام استقلال • رسمیت استقلال	از بریتانیای کبیر ۱۶ اسد ۱۲۹۸ (۱۹۱۹) ۲۷ اسد ۱۲۹۸ (۱۹۱۹)
مساحت  - کل    - آبها (%)	‪۶۵۲،۰۹۰ km² ‫(۴۱ام)
جمعیت  - براورد ۲۰۰۵  - تراکم جمعیت	‪۲۹٫۸۶۳٫۰۰۰ ‫(۳۸ام) ‪۴۶/km² ‫(۱۵۰ام)
تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید)  - کل  - سرانه	براورد ۲۰۰۶ ۳۱٫۹ بیلیون دلار (۹۱ام) ۱٫۳۱۰ دلار (۱۶۲ام)
شاخص توسعه انسانی (۱۹۹۳)	۰٫۲۲۹ (نامعلوم) – پایین
واحد پول	افغانی (‏AFN)
منطقه زمانی  - در تابستان (DST)	(UTC+4.30) بدون تغییر
کد بین‌المللی خودرو	AFG
دامنه اینترنتی	.af
پیش‌شماره تلفن	+93

فهرست مندرجات ۱ پیشگفتار ۲ جغرافیا ۲.۱ موقعیت ۲.۲ مختصات جغرافیایی ۲.۳ مساحت ۲.۴ مرزهای مشترک ۲.۵ آب و هوا ۲.۶ ارتفاعات ۲.۷ منابع طبیعی ۲.۸ محیط زیست ۲.۹ جغرافیای انسانی ۲.۱۰ تقسیمات کشوری ۲.۱۱ خطرات طبیعی ۳ مردم ۳.۱ جمعیت ۳.۲ وضعیت سنی ۳.۳ متوسط سن ۳.۴ نرخ رشد جمعیت ۳.۵ نرخ تولد ۳.۶ نرخ مرگ و مبر ۳.۷ نرخ مهاجرت ۳.۸ نرخ مرگ و میر کودکان(زیر ۷ سال) ۳.۹ امید به زندگی ۳.۱۰ نرخ فرزند برای هر زن ۳.۱۱ ملیت ۳.۱۲ گروه‌های قومی و نژادی ۳.۱۳ دین‌ها و مذاهب ۳.۱۴ زبان‌ها ۳.۱۵ سواد ۴ تاریخ ۴.۱ تاریخ مشترک ۴.۲ شکل گیری ۴.۳ افغانستان مستقل ۴.۳.۱ سلطه طالبان ۴.۳.۲ حامد کرزی ۴.۴ نام‌های گذشتهٔ افغانستان ۴.۵ پایتخت‌های افغانستان ۵ فرهنگ ۵.۱ زبان و خط ۵.۲ مشاهیر فرهنگی ۵.۳ موسیقی و رقص ۵.۴ سینما ۵.۵ رادیو و تلویزیون ۵.۶ رسانه‌های چاپی ۵.۷ آموزش و پرورش ۵.۸ گردشگری ۶ دولت ۶.۱ نظام قانونی ۶.۲ قوهٔ اجرائیه ۶.۳ قوهٔ قانون گذاری ۶.۴ ستره محکمه (دیوان عالی) ۶.۵ ارتش ۷ اقتصاد ۷.۱ معادن ۷.۲ صنایع ۷.۳ راه‌ها ۷.۴ ارتباطات ۸ رابطه‌های خارجی ۸.۱ رابطه با همسایه ها ۸.۲ روابط فرامنطقه‌ای ۸.۳ عضویت در سازمان‌های بین المللی ۸.۴ پیمان نامه‌های بین المللی ۹ پیوند به بیرون ۹.۱ وب‌گاه‌های دولت افغانستان ۹.۲ سازمان‌های بین المللی مرتبط با افغانستان ۹.۳ وب‌گاه‌های خبرگزاریهای افغانستان ۹.۴ وب‌گاه‌های روزنامه‌های افغانستان ۹.۵ وب‌گاه‌های شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی افغانستان ۹.۶ وب‌گاه‌های آزاد افغانستان ۱۰ جستارهای وابسته ۱۱ منابع ۱۲ پانویس ۱۳ پیوند به بیرون

[ویرایش] پیشگفتار

سرزمین افغانستان در طول تاریخ گلوگاه تهاجم به هند بوده‌است ^{[نیازمند منبع]}؛ جنگجویان بسیاری چون «اسکندر مقدونی»«چنگیز خان» و «تیمور گورکانی» از پیچ و خم کوه‌ها و دره‌های این کشور خود را به هندوستان رسانده‌اند. علاوه بر این تا قبل از کشف راه‌های آبی در قرون جدید و سپس توسعه راههای هوایی، خط مسیر بازرگانی شرق و غرب، راه ابریشم از دشت شمال این کشور عبور می‌کرد که محل عبور کاروان‌های جاده ابریشم از این سرزمین بوده که عموماً از طریق قندهار به هند و از طریق بلخ به چین می‌رفت. پس از کشف راه‌های آبی و سپس توسعه راه‌های هوایی، افغانستان مانند سایر سرزمین‌های آسیای میانه، تبدیل به منطقه‌ای محصور شد.

[ویرایش] جغرافیا

[ویرایش] موقعیت

در بین جنوب آسیا و آسیای میانه

[ویرایش] مختصات جغرافیایی

بین ۶۰ تا ۷۵ درجه شرقی بین ۲۹ تا ۳۸ درجه شمالی

[ویرایش] مساحت

مساحت افغانستان ۶۵۲۲۲۵ کیلومتر مربع است.که از نظر مساحت در جهان مقام چهلم ^{[نیازمند منبع]} و در قاره آسیا جایگاه یازدهم را دارا می‌باشد.

[ویرایش] مرزهای مشترک

کل: ۵۵۲۹ کیلومتر

• مرزهای مشترک:
  • ایران (غرب): ۹۳۶ کیلومتر
  • ترکمنستان (شمال): ۷۴۴ کیلومتر
  • ازبکستان (شمال): ۱۳۷ کیلومتر
  • تاجیکستان (شمال): ۱۲۰۶ کیلومتر
  • چین (شرق): ۷۶ کیلومتر
  • کشمیر (جنوب شرق): ؟؟؟ کیلومتر
  • پاکستان (جنوب): ۲٬۴۳۰ کیلومتر

[ویرایش] آب و هوا

حاره‌ای، تابستان گرم و زمستان سرد

[ویرایش] ارتفاعات

کشور افغانستان از معدود کشورهایی است که محصور در کوهستان‌ها و خشکی‌ها است. مناطق مختلف این کشور اغلب پوشیده از کوه‌است اما در جنوب و جنوب غربی مناطق پستی نیز وجود دارد.

بلندترین نقطه: قله نوشاخ به ارتفاع ۷٬۴۸۵ متر از سطح دریا.
پست‌ترین نقطه: رود آمودریا به ارتفاع ۲۵۸ متر از سطح دریا.

جستار وابسته: فهرست کوه‌های افغانستان

[ویرایش] منابع طبیعی

از منابع طبیعی آن می‌توان به گاز طبیعی، نفت، زغال سنگ، مس، کرومیت، طلق (talc) (نوعی کانی شفاف به رنگ‌های سفید و سبز و خاکستری)، سولفات باریم، گوگرد، سرب، روی، سنگ آهن، نمک طعام و سنگ‌های قیمتی (گوهر)، اورانیوم و.... اشاره کرد.

[ویرایش] محیط زیست

شاید مهم‌ترین مشکل زیست محیطی افغانستان خط انقراض حیواناتی چون پلنگ، سمور، غزال‌های وحشی، قوچ و... باشد.این حیوانات بیشتر برای استفاده از پوست شان کشته می‌شوند. از شاخص ترین محدودیت‌های زیست محیطی این کشور می‌توان به محدویت در دسترسی به منابع آب (مصرف کشاورزی و آشامیدنی)، چرای بیش از حد دام، آلودگی هوا و آب، عدم دسترسی به آب‌های آزاد و... اشاره کرد. تقریباً در افغانستان سیستم چگونگی دفع زباله به روش مدرن وجود ندارد.

[ویرایش] جغرافیای انسانی

طبق آمار سال ۲۰۰۵ دارای ۳۴ ولایت است. پرجمعیت ترین شهرهای افغانستان به ترتیب کابل، قندهار، مزار شریف، جلال آباد و... هستند.. روابط خویشاوندی و خانوادگی در میان مردم افغانستان بسیار نزدیک وصمیمانه‌است ^{[نیازمند منبع]} که نشانه عواطف و احساسات عمیق خانوادگی است. هنوز در این کشور مسائل حاد میان مردم توسط ریش‌سفیدان و بزرگان حل و فصل می‌شود.

[ویرایش] تقسیمات کشوری

افغانستان دارای ۳۴ ولایت (استان) است.

ولایت ارزگان ولایت بادغیس ولایت بامیان ولایت بدخشان ولایت بغلان ولایت بلخ ولایت پروان

ولایت پکتیا ولایت پکتیکا ولایت پنجشیر ولایت تخار ولایت جوزجان ولایت خوست ولایت دایکندی

ولایت زابل ولایت سر پل ولایت سمنگان ولایت غزنی ولایت غور ولایت فاریاب ولایت فراه

ولایت قندهار ولایت کابل ولایت کاپیسا ولایت کندوز ولایت کنر ولایت لغمان ولایت لوگر

ولایت ننگرهار ولایت نورستان ولایت نیمروز ولایت وردک ولایت هرات ولایت هلمند

[ویرایش] خطرات طبیعی

از بلایای طبیعی معمول این کشور می‌توان به زلزله‌های متوالی در میان کوه‌های هندوکش و سیل و خشکسالی اشاره کرد.

[ویرایش] مردم

[ویرایش] جمعیت

جمعیت افغانستان حدود ۳۰ میلیون نفر برآورد می‌شود. براساس سرشماری مقدماتی کمیته ملی احصائیه کشور، جمعیت افغانستان در سال ۱۳۸۵، ۲۴ میلیون نفر است. گفته می‌شود از این تعداد ۱۲٬۳۰۰ میلیون مرد و ۱۱٬۸۰۰ میلیون نفرشان زن هستند، ۷/۲۱٪ جمعیت کشور شهرنشین می‌باشند. مرحله اصلی نفوس شماری افغانستان در ماه سنبله ۱۳۸۷ صورت خواهد گرفت.این آمار شامل میلیون‌ها مهاجر افغانی مقیم ایران، پاکستان و کشورهای دیگر نمی‌باشد. سازمان ملل پیش از این جمعیت افغانستان را ۲۹ میلیون نفر برآورد کرده بود.

[ویرایش] وضعیت سنی

آمار زیر به صورت تقریبی می‌باشند.

۰ تا ۱۴ سال: ۴۴٫۶٪ / مرد ۷۰۹۵۱۱۷/ زنان ۶۷۶۳۷۵۹

۱۵ تا ۶۴ سال: ۵۳٪ / مرد ۸۴۳۶۷۱۶ /زنان ۸۰۰۸۴۶۳

۶۵ به بالا: ۲٫۴٪ / مرد ۳۶۶۶۴۲ / زنان ۳۸۶۳۰۰

[ویرایش] متوسط سن

۴۳ سال

[ویرایش] نرخ رشد جمعیت

۲٫۶۷

[ویرایش] نرخ تولد

۴۶٫۲۱ کودک به هزار نفر جمعیت میباشد.

[ویرایش] نرخ مرگ و مبر

۱۹٫۹۶ نفر به هزار نفر می‌باشد.

[ویرایش] نرخ مهاجرت

بنا به آمار سال ۲۰۰۷ نرخ کوچ نشینی صفر بوده به چم اینکه میزان کوچ به بیرون مرزها با بازگشت افغانها برابر بوده‌است.

[ویرایش] نرخ مرگ و میر کودکان(زیر ۷ سال)

در سال ۲۰۰۷ ۶٫۶۴ در هر هزار کودک بوده‌است.

[ویرایش] امید به زندگی

از بدو تولد ۴۳٫۷۷ سال می‌باشد. برای زنان این امار ۴۳٫۹۶ سال بوده و برای مردان ۴۳٫۶ سال بوده‌است.

[ویرایش] نرخ فرزند برای هر زن

[ویرایش] ملیت

افغان

[ویرایش] گروه‌های قومی و نژادی

پشتون، تاجیک، هزاره و ازبک، پشه یی، ایماق، ترکمن، بلوچ و... ترکمنهای افغانستان حدودآبه چهار ملیون نفرمیرسند که به زبان اصلی ترکمنی صحبت میکنند عده ازترکمنهادرولایت هرات سکونت دارندکه جمعیت شان به حدوددوهزاروپنج صدنفرمیرسندوبه زبان ترکمنی صحبت میکنند این ترکمنهادرسال1311 هجری شمسی ازترکمنستان فعلی به افغانستان ولایت هرات منطقه ای به نام اختچی به خاطرجنگ ومخالفت بادولت بلشویکی روسیه مهاجرشدندودراین منطقه سکناگزیدندکه بعدا منطقه طوطچی برایشان ازطرف دولت وقت افغانستان داده شد.ترکمنهای دیگری به نام مروی ها(موریها)دراین ولایت زندگی میکنندکه اصلا ازولایت(ماری)مروترکمنستان هستندوبه طوایف تکه"سالار"یموت" تشکیل شده اندودرولسوالی میمیزک وشکیبان ولایت هرات زندگی میکنندنفوس این ترکمنهابه حدودشش الی هفت هزارنفرمیرسندوبه ترکمنی همراه بالغاتی اززبان دری صحبت میکنندعده ای ازترکمنها درافغانستان به نام هزاره یادمیشوند وعده ای هم ازترکمنهای بیات هستندکه به نام بیات ها یاد میشوند درمنطقه ای به نام دره ترکمن دراففانستان اقوام ترکمن سنی مذهب وشیعه مذهب هستند که به نام هزاره های ترکمنی یادمیشوندکه سابقاهمه این اقوام به مذهب سنی حنفی بودند که بعداحدود نودالی صدسال است که عده ای ازاین قوم به مذهب تشیع روی اورده اندکه در گفتگو باکلان های(ریش سفیدان) اینطور میگویند که "پدرکلان شان به مذهب سنی بوده است امامعلوم نیست این قوم ترکمن ازچه وقت تغییرمذهب داده اندوبه نام هزاره های ترکمنی یادمیشونداین قوم ازطایفه ای به نام (علی ایلی ) که یکی ازطوایف ترکمن است هستندکه خودشان هم تااکنون خودرابه نام علی ایلی یادمیکنندو بیاتها یکی ازطوایف ترکمن هستندکه عمدتآدرکابل زندگی میکنند.

[ویرایش] دین‌ها و مذاهب

۹۹٪ مردم افغانستان را مسلمان تشکیل میدهند که حدود ۸۰٪ آنان مسلمان سنی و۱۹٪ مسلمان شیعه‌هستند^[۳].

مذاهب دیگری چون هندو و سیک نیز در افغانستان پیروانی دارد. پیش از جنگ‌های ۳۰ سال اخیر اقلیت یهودی ای نیز در افغانستان و بویژه شهر هرات وجود داشتند اما امروزه اغلب آنان به اسرائیل مهاجرت کردند.

[ویرایش] زبان‌ها

مردم افغانستان به یکی از زبان‌های دری (فارسی) ۵۰٪، پشتو ۳۵٪، زبان‌های ترکی تبار(از جمله ازبکی و ترکمنی) ۱۱٪، و در حدود ۴٪ به یکی از ۳۰ زبان کم گویشورتر (از جمله پشه یی، نورستانی و بلوچی) سخن می‌گویند ^[۴]. بر اساس قانون اساسی افغانستان، زبانهای دری و پشتو زبان‌های رسمی دولت افغانستان میباشند و در مناطقی که گویشوران زبانی دیگر زیاد باشند آن زبان به عنوان زبان رسمی سوم تلقی می‌شود.

[ویرایش] سواد

تعریف فرد باسواد: فرد بالای ۱۵ سال که می‌تواند بخواند و بنویسد.

کل: ۳۶ درصد با سواد

• مردها: ۵۱٪ درصد
  

• زنها: ۲۱٪ درصد
  

[ویرایش] تاریخ

آغاز پادشاهی احمدشاه ابدالی در سال ۱۷۴۷ میلادی آغاز تاریخ مستقل افغانستان است.تاریخ قبل از این تاریخ عبارت از تاریخ مشترک افغانستان با برخی کشورهای همسایه اش بویژه تاریخ کشور ایران است.

[ویرایش] تاریخ مشترک

رجوع شود به تاریخ افغانستان و تاریخ ایران

[ویرایش] شکل گیری

نوشتار اصلی: شکل گیری افغانستان

افغانستان از زمان تاجگذاری احمدشاه درانی شکل گرفت.مهم‌ترین تغیرات جغرافیایی افغانستان پس از این تاریخ عبارت است از: *پیوستن هرات در معاهدهٔ پاریس در سال ۱۸۶۳

[ویرایش] افغانستان مستقل

از تاریخ ۱۷۴۷ تا زمان استرداد استقلال افغانستان در سال ۱۹۱۹، ا ین کشور دو بار توسط امپراتوری بریتانیا اشغال گردید و تازمان اعلان استرداد اسقلال آن نوسط امان الله خان در ۱۹۱۹ سیاست خارخی افغانستان زیر نظر مستقیم امپراتوری بریتانیا بود. بعد از اعلام استرداد استقلال افغانستان روابط مستقیم خود را با دول دیگر بر قرار ساخت.

یک دوره کوتاه مدت که بنام دهه دموکراسی در این کشور در ده سال اخیر دوره پادشاهی محمد ظاهرشاه بوجود آمد و با کودتای سال ۱۹۷۳ داوود خان به پایان رسید. داوود خان پسر کاکای محمد ظاهرشاه آخرین پادشاه افغانستان بود و خودش اولین رئیس جمهور کشور گردید. در سال ۱۹۹۲ یک نیروی خودجوش و چریکی به نام مجاهدین در این کشور شکل گرفت که رژیم کمونیستی ۱۴ ساله را شکست داد.

[ویرایش] سلطه طالبان

مجاهدین موفق به تشکیل دولت ملی نشدند و جای آنها را طالبان که از حمایت مادی و معنوی پاکستان سود می‌بردند گرفت. طالبان نتوانستند بقایای مجاهدین را که بر علیه آنها مقاومت می‌کردند به طور کامل سرکوب نمایند. رژیم طالبان با حملهٔ ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا از هم پاشید.

[ویرایش] حامد کرزی

مقاله اصلی: حمله آمریکا به افغانستان

از سال ۲۰۰۱ میلادی بعد از کنفرانس بن (Bonn) در اثر توافق گروه‌های افغان دولت موقت به رهبری حامد کرزی روی کار آمد. حکومت در ۷ دسامبر ۲۰۰۴ میلادی به ریاست جمهوری حامد کرزی (Hamid Karzai) شکل گرفت و در ۱۹ دسامبر سال ۲۰۰۵ نیز انتخاب مجلس قانون گذاری آن را تکمیل کرد.

[ویرایش] نام‌های گذشتهٔ افغانستان

نوشتار اصلی تاریخچهٔ نام افغانستان

آریانا و خراسان به عنوان نام‌های قدیمی سرزمین افغانستان نسبت داده می‌شود.

[ویرایش] پایتخت‌های افغانستان

۱- از سال ۱۷۴۷ تا ۱۷۷۵: قندهار

۲- از سال ۱۷۷۵ تا اکنون: کابل

[ویرایش] فرهنگ

[ویرایش] زبان و خط

ماده شانزدهم قانون اساسی افغانستان زبانهای فارسی (در گویش رسمی و دولتی دری)و پشتو را زبانهای رسمی افغانستان اعلام می‌کند و چنین می‌گوید:

"از جمله زبان‌های پشتو، دری، ازبکی، ترکمنی، بلوچی و پشّه یی، نورستانی، پامیری و سایر زبان‌های رایج در کشور، پشتو و دری زبانهای رسمی دولت می‌باشند. در مناطقی که اکثریت مردم به یکی از زبان‌های ازبکی، ترکمنی، پشه یی، نورستانی، بلوچی و یا پامیری تکلم می‌نمایند، آن زبان علاوه بر پشتو و دری به حیث زبان سوم رسمی می‌باشد و نحوه تطبیق آن توسط قانون تنظیم می‌گردد. دولت برای تقویت و انکشاف همه زبانهای افغانستان پروگرامهای موثر طرح و تطبیق می‌نماید. نشر مطبوعات و رسانه‌های گروهی به تمام زبانهای رایج در کشور آزادمی باشد."

[ویرایش] مشاهیر فرهنگی

از چهره‌های فرهنگی که در گستره جغرافیایی افغانستان زاده شده‌اند می‌توان از انوری,عنصری بلخی,دقیقی بلخی,امام فخر رازی,ابوریحان بیرونی,عبدالقادر بیدل,امیر علیشیر نوایی,عشقری,مولانا جلال الدین بلخی, رابعه بلخی, عبدالرحمن جامی, ناصر خسرو، سنایی غزنوی، خواجه عبدالله انصاری، فیض محمدکاتب مشهور به کاتب هزاره، ابوعبید عبدالرحمن محمد جوزجانی، حمیدی بلخی، حنظله بادغیسی، ظهیر فاریابی, مولانا حسین واعظ کاشفی، کمال الدین بهزاد،شهیدبلخی, معروفی بلخی ,ابوالموید بلخی، ابونصر فارابی، ابواسحاق فارابی، رحمان بابا، ابوشکور بلخی، احمدشاه ابدالی، سید جمال الدین افغانی، میرغلام محمد غبار، خلیل الله خلیلی،محمد سعيد مشعل و سید اسماعیل بلخی اشاره کرد.

[ویرایش] موسیقی و رقص

در افغانستان پشتونها دارای نوعی رقص گروهی هستند که بدان اتن ملی می‌گویند. در امر موسیقی نیز افغانستان پیشنه خوبی دارد. در گذشته‌ها مردم افغانستان در جلساتی که در موعد معیینی برقرار می‌شده‌است گرد هم می‌آمدند و به بحث و بررسی کتب و اشعار می‌پرداختند و در آخر این جلسات به آواز خوانی و موسیقی می‌پرداختند و از اشعار بسیار شیرین و پر معنا استفاده می‌نمودند.

[ویرایش] سینما

سینما در افغانستان به دلیل سه دهه جنگ پیشرفت چندانی نداشته‌است. در دوره طالبان سینما نیز ممنوع شد.در این دوره طالبان حتی اقدام به تخریب آثار سینمایی نیز کردند اما در این بین برخی از این آثار از جمله آرشیو تلویزیون ملی افغانستان به وسیله افراد هنردوست از نابودی نجات یافتند و امروز در دسترس می‌باشند.

پس از سقوط طالبان سینما به پیشرفت‌هایی نایل آمد و آثار خوبی هم ارائه شد.از جمله این آثار میتوان به فیلم اسامه ساخته صدیق برمک اشاره کرد. نخستین انیمیشن در تاریخ افغانستان بعد از سقوط طالبان با نام تهاجم به کارگردانی افشین دانش بر گرفته از طرح احمد فهیم کوه دامنی جهت شرکت در جشنواره های بین المللی در سال 2003 میلادی ساخته شد این انیمیشن توانست توجه و نظر بیشتر داوران جشنواره را به سوی خود جلب نماید ^[۵] اما کم کم سینماو موسیقی نیز در افغانستان رو به رشد است که فلم های کوتا و بلندی فعلا در افغانستان ساخته میشود و هم چنان تعدادی زیادی از جوانان به موسیق رو اورده اند که در این اواخیر ستاره افغان بشتر توجه جوانان را به موسیقی جلب نموده است.

[ویرایش] رادیو و تلویزیون

نخستین برنامهٔ رادیویی افغانستان توسط رادیو کابل در سال ۱۳۰۷ در زمان شاه امان الله پخش شد. تلویزیون اما در پایان حکومت سردار داوود در سال ۱۳۵۷ به میان آمد.[1]

در دوران طالبان تلویزیون، وسائل فیلمبردای، ماهواره‌ها، سینماها، موسیقی و تئاتر و دیگر وسائل ارتباط جمعی و رسانه‌های صوتی و تصویری، همه و همه منع اعلام و تحریم گردیده بود

افغانستان هم‌اینک دارای یک سازمان رسانه‌ای ملی به نام «رادیو تلویزیون ملی افغانستان» (RTA) میباشد.این سازمان دارای یک کانال تلویزیونی و یک کانال رادیویی میباشد. اگرچه RTA رسانه‌ای متعلق به دولت است اما طبق قوانین جدیدرسانه‌ای نه دولتی و نه خصوصی، بلکه رسانه‌ای مردمی است که صرفاً هزینه اش را دولت تامین می‌کند. اخیرا دوباره سعی بر این است که نشرات رادیو و تلویزیون ملی افغانستان، بر اساس اصول، روش و پالیسی حکومت کارکرد داشته باشد. علاوه بر RTA رادیو و تلویزیون‌های خصوصی دیگری در افغانستان وجود دارد که شامل نزدیک به ۱۰۰ شبکه رادیویی و حدود ۱۰ شبکه تلویزیونی می‌شود.^{[نیازمند منبع]}

[ویرایش] رسانه‌های چاپی

پیشینهٔ رسانه‌ها درافغانستان به نشر اولین روزنامه، شمس‌النهار در سال ۱۲۵۲ برمی گردد.[2]

همینک چندین روزنامه در کابل و سایر ولایات افغانستان فعالیت می‌کنند.

بیشتر روزنامه‌های افغانستان بعد از سقوط طالبان روی کار آمدند

[ویرایش] آموزش و پرورش

در زمان اشغال افغانستان توسط شوروی جنگهای داخلی این کشور(دهه‌های ۹۰ میلادی)، شالوده آموزش و پرورش افغانستان از هم پاشید. در دورهٔ قدرت طالبان حتی دختران خانه‌نشین شده و اجازهٔ تحصیل از آنها گرفته شد. در این دوره، به جای درسهای علمی مانند کیمیا و فیزیک در مدارس، بیشتر بر آموزشهای مذهبی تاکید می‌شد. اکنون برآورد می‌شود کمتر از نیمی از مدارس افغانستان دسترسی به آب آشامیدنی داشته باشند. پس از حمله امریک به افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی و فروپاشی طالبان، با روی کار آمدن دولت انتقالی وضعیت تحصیل اندک‌اندک رو به بهبودی می‌رود ولی با این وجود هنوز بیش از ۶۰٪ مردم افغانستان از سواد خواندن و نوشتن بی‌بهره‌اند.

در حال حاضر ۱۳ دانشگاه و ۶ مرکز تربیت معلم، در سراسر افغانستان وجود دارد. در کنکور ورود به دانشگاه سال ۱۳۸۵ خورشیدی، ۸۰ هزار نفر شرکت کرده‌اند. برآورد مسئولان اینست که حدود سی هزار دانشجو به علت نبود امکانات از ورود به دانشگاه محروم شوند.[3]

ده درصد بودجه سالانه افغانستان به امور آموزشی اختصاص دارد، که از این میان هفت درصد آن مربوط به وزارت معارف (آموزش وپرورش) است، یک درصد مربوط به نهادهای تحقیقاتی و یک درصد مربوط به آموزش عالی است.[4]

[ویرایش] گردشگری

[ویرایش] دولت

[ویرایش] نظام قانونی

نظام حکومتی افغانستان جمهوری اسلامی (متفاوت با پاکستان و ایران) است.براساس ساختار جدید در این کشور، قوانین این کشور بر اساس تعالیم دین اسلام است. بر اساس قانون اساسی این کشور حکومت متبوع از قانون اساسی متعهد است یک کشور مترقی و کامیاب، یک نظام مبتنی بر عدالت اجتماعی، محفوظ نگه داشتن حقوق و کرامت انسانی مردم افغانستان، تفهیم و نهادینه کردن یک کشور دموکراتیزه، حفظ اتحاد ملی، برابری و تساوی حقوق اقوام و قبایل گوناگون ساکن در کشور، به معرض وجود گذارد. براساس قانون اساسی این کشور متعهد به رعایت قوانین سازمان ملل و قوانین بین المللی در دفاع از حقوق بشر است. براساس قانون اساسی افغانستان، یک جوان با ۱۸ سال سن تمام می‌تواند رای بدهد.

[ویرایش] قوهٔ اجرائیه

رئیس جمهور افغانستان: حامد کرزی

وزیر خارجه افغانستان: دادفر سپنتا

[ویرایش] قوهٔ قانون گذاری

مجلس نمایندگان افغانستان (ولسی جرگه): ۲۴۹ نفر

مجلس سنا افغانستان (مشرانو جرگه): ۱۰۲ نفر

[ویرایش] ستره محکمه (دیوان عالی)

رئیس: عبدالسلام عظیمی

[ویرایش] ارتش

نیروی زمینی: ؟؟؟؟ نفر

؟؟؟؟ دستگاه تانک

نیروی هوایی: ؟؟؟؟ نفر

؟؟؟ فروند هواپیمای جنگی

ارتش ملی افغانستان(Afghan National Army) بعد از سقوط طالبان به تدریج شروع به بازشکلگیری کرد.در سال ۲۰۰۶ نیروی هوایی این کشور رسما آغاز به کار کرد.خدمت سربازی در افغانستان اجباری نیست.

[ویرایش] اقتصاد

افغانستان به لحاظ اقتصادی یکی از فقیرترین کشورهای جهان محسوب می‌شود که همه ناشی از نابسامانی‌های سیاسی است. اقتصاد افغانستان بعد از فروپاشی حکومت طالبان در سال ۲۰۰۱ رو به بهبودی نهاده‌است.نرخ آمار زیر خط فقر این کشور بسیار وحشتناک است، به موجب این نرخ از هر صد افغانستانی ۵۵ نفر آنان زیر خط فقر هستند. از دیگر نرخ‌های نگران کننده این کشور فقیر نرخ ۴۳ درصدی بیکاری است. حدود ۸۱ درصد مردم این کشور کشاورز هستند و بقیه شامل ۱۱ درصد در صنعت (اغلب بافندگی) و۹ درصد در خدمات مشغول به کار هستند. به موجب آمار سال ۲۰۰۴، ۱۵ میلیون نفر در این کشور کارگر هستند. نرخ تورم در این کشور در سال ۲۰۰۵، ۱۶٫۳ و در سال ۲۰۰۶ بنا بر پیش بینی‌ها ۱۷ درصد است. عمده ترین محصولات صادراتی این کشور به سه کشور آمریکا(۲۵٫۴٪)، پاکستان(۲۲٪) و هند(۱۹٫۵٪) است که حجم آن ۵۰۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود. و عمده ترین شریکان صادر کننده محصولات به این کشور پاکستان (۲۳٫۷٪)، آمریکا (۱۱٫۲٪)، هند (India ۷٫۹٪)، آلمان (۶٫۸٪)، ترکمنستان (۴٫۹٪)، روسیه (۴٫۵٪)، کنیا (۴٫۳٪) و ترکیه (۴٫۲٪) می‌باشند که حجم آن به بیش از ۴ میلیارد دلار می‌رسد. بیشترین بدهی این کشور به کشور روسیه و نیز بانک بین المللی پول است که به بالغ بر ۸ میلیارد دلار می‌رسد. پس از سقوط طالبان بیش از ۶۰ کشور جهان قول کمک به این کشور را دادند که به فاصله ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹، ۸٫۹ میلیارد دلار به این کشور کمک بلاعوض کنند. واحد پول آن افغانی نام دارد که از سال۲۰۰۰ به بعد ارزش‌ها به نسبت دلار رو به بهبودی دارد.سال مالی آن از اول فرودین (۲۱ مارس) تا ۲۹ اسفند (۲۰ مارس) است. عمده ترین محصول صادراتی این کشور مرفین یا تریاک است. از دیگر اقلام صادراتی این کشور می‌توان به جامه پشمی بومی این کشور و فرش‌های دستباف و پوست گاو و گوسفند و سمور و پلنگ و مار اشاره کرد.

[ویرایش] معادن

همان طور که می‌دانید افغانستان یک کشور کوهستانی با آب و هوای سرد می‌باشد. این کشور دارای رشته‌های بلند و همچنین کوه‌های سر به فلک کشیده زیادی می‌باشند. به دلیل سه دهه جنگ و خرابی این کشور از توسعه و پیشرفت بازمانده‌است. افغانستان معادن زیادی ندارد اما اگر در این بخش سرمایه گذاری و تحقیقات گسترده به عمل آید مطمئنا رشد اقتصادی سریعی را در پیش خواهد گرفت و نیز فرصت‌های شغلی چشم گیری ایجاد خواهد شد. افغانستان دارای معادنی چون: معدن طلا، معدن لاجورد، معدن زمرد، معدن فیروز و معدن زغال سنگ در استان بغلان که در نوع خود در جهان بی نظیر است و حدود ۱۳ نوع زغال سنگ از این معدن استخراج می‌شده‌است و حتی در زمان جنگ نیز به فعالیت خود ادامه می‌داده‌است. بعضی از تجهیزات و وسائل موجود در این معدن به حدود ۴۵ سال پیش بر می‌گردد که از طرف دولت اتریش به افغانستان داده شده بود. نیز به دلیل نبود دانش کافی و اطلاعات مفید چند تن از کارگران این معدن به دلیل استنشاق گازهای سمی موجود در این معدن جان خود را از دست دادند.

[ویرایش] صنایع

صنایع زیادی در افغانستان موجود نمی‌باشد و اگر هم باشد اطلاعات کافی در دسترس نیست. اما صنعت قالی باقی، فرشهای دستی، گلیم، نمد یا (نماد، جاجیم بافی در این کشور به طور خود محور موجود می‌باشد. افغانستان سالانه حدود دو و نیم میلیون متر مربع فرش صادر می‌کند.

[ویرایش] راه‌ها

افغانستان به لحاظ ارتباطی و وضعیت جاده‌ها و بزرگراه‌ها نسبت به گذشته رشد نموده‌است. به طور کلی ۴۵ فرودگاه در این کشور وجود دارد. نام هواپیمای بین المللی افغانستان آریانا است. دو فرودگاه بین المللی کابل و قندهار ومیدان‌ هوایی نظامی بگرام از مهم‌ترین (فرودگاه) این کشور است. افغانستان به دلیل عدم دسترسی به آب‌های آزاد فاقد بندر و کشتیرانی است و تنها رودخانه مرزی آمودریا از این قاعده مستثنا است که آن هم به سبب عدم توجه کافی هیچ بهره‌ای برای این کشور ندارد. در افغانستان راه آهن وجود ندارد.در کشور افغانستان بنا بر آمار سال ۲۰۰۴ حدود ۳۵ هزار کیلومتر جاده وجود دارد که تنها ۹ هزار کیلومتر آن آسفالت و ريگ اندازی شده‌است. ۱۲۰۰ کیلومتر تنها مسیر رودخانه‌ای و آبی این کشور است که در محدوده آموردیا با سه کشور تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان واقع است. از بنادر نزدیک به این رودخانه می‌توان به شیرخان بندر و خیر آباد اشاره کرد. نزدیک ترین شهر مهم به این رودخانه مزار شریف است.

[ویرایش] ارتباطات

رشد و توسعه نظام ارتباطی افغانستان به دلیل کوهستانی بودن این کشور بسیار کند صورت می‌گیرد که مستلزم توسعه کیفی در زمینه ماهواره‌است. در افغانستان بیش از ۵۰ هزار نفر صاحب تلفن هستند و جالب تر آن که ۱۲ برابر آن در این کشور صاحب تلفن همراه هستند.در این کشور بیش از ۳۰ هزار نفر کاربر اینترنت هستند.

[ویرایش] رابطه‌های خارجی

[ویرایش] رابطه با همسایه ها

رابطه با ایران

به سبب ارتباطات ریشه دار فرهنگی، ایران نقش مهمی در سیاست خارجی افغانستان دارد علاوه بر این ایران یکی از بزرگ‌ترین طرف‌های تجاری افغانستان است.بعد از سقوط حکومت طالبان و روی کار آمدن نظام سیاسی جدید در افغانستان روابط تجاری افغانستان و ایران افزایش چشمگیری داشت البته این روابط تا کنون بیشتر صادرات ایران به افغانستان میباشد.ایران و افغانستان در ضمینه مبارزه با مواد مخدر و بازسازی شبکه حمل و نقل افغانستان همکاری دارند.

افغانستان و ایران در سالهای اخیر که مشکل کمبود باران وجود دارد بر سر تقسیم آب رودخانه هیرمند در منطقهٔ سیستان اختلاف نظر دارند.اگرچه هردو بر توافقنامهٔ امضا شده توسط امیر عباس هویدا و محمد موسی شفیق (صدراعظم‌های وقت هر دو کشور) در مورد تقسیم حق آبه هیرمند تاکید دارند.

رابطه با پاکستان

افغانستان از دیرباز با پاکستان بر سر خط دیورند مشکل مرزی دارد.

رابطه با هند رابطه با چین رابطه با تاجیکستان رابطه با ازبکستان رابطه با ترکمنستان

[ویرایش] روابط فرامنطقه‌ای

حکومت فعلی افغانستان جز با اسرائیل با تمام کشورهای دنیا دارای روابط نسبتاً خوبی دارد. دولت افغانستان اعلام داشته که در صورت تشکیل کشور کاملاً مستقل فلسطین روابط کامل خود را با اسرائیل برقرار خواهد کرد.

[ویرایش] عضویت در سازمان‌های بین المللی

• سازمان ملل متحد
• اینتلست
• اکو

[ویرایش] پیمان نامه‌های بین المللی

پیمان منع گسترش مین‌های ضد نفر

[ویرایش] پیوند به بیرون

[ویرایش] وب‌گاه‌های دولت افغانستان

• سایت رسمی دولت افغانستان
• سایت رسمی ریاست جمهوری افغانستان
• شورای ملی افغانستان
• وزارت خارجه افغانستان
• وزارت عدلیه افغانستان
• وزارت دارایی افغانستان
• وزارت تحصیلات عالی افغانستان
• وزارت معارف(آموزش و پرورش)افغانستان
• وزارت مخابرات افغانستان
• وزارت تجارت افغانستان
• وزارت زراعت افغانستان
• وزارت حمل و نقل (ترانسپورت) افغانستان
• وزارت توسعه روستایی افغانستان (وزارت احیا و انکشاف دهات)
• وزارت امور زنان افغانستان
• وزارت مبارزه علیه مواد مخدر افغانستان
• اداره حمایه سرمایه گذاری افغانستان
• متولی اصلی دامنه.af وابسته به وزارت مخابرات
• وب‌گاه سفارت افغانستان در تهران

[ویرایش] سازمان‌های بین المللی مرتبط با افغانستان

• تیم کاری سرمایه گذاری و بازسازی افغانستان
• جیولوجیکی افغانستان
• سروی محیطی ایالات متحده آمریکا
• اداره معلومات انرژی

• راه‌های افغانستان (USAID)

[ویرایش] وب‌گاه‌های خبرگزاریهای افغانستان

• خبرگزاری دولتی باختر
• خبرگزاری پژواک
• خبرگزاری اسلامی افغان
• خبرگزاری صدای افغان

[ویرایش] وب‌گاه‌های روزنامه‌های افغانستان

• روزنامه چراغ
• روزنامه هشت صبح
• روزنامه راه نجات
• روزنامه افغانستان
• روزنامه انگلیسی زبان اوت لوک افغانستان
• هفته نامه پیام مجاهد
• هفته نامه مشارکت ملی
• هفته نامه اقتدار ملی

[ویرایش] وب‌گاه‌های شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی افغانستان

• رادیو سلام وطندار
• رادیو و تلویزیون ملی افغانستان
• تلویزیون طلوع
• تلویزیون تمدن
• تلویزیون آریانا
• تلویزیون افغان
• تلویزیون شمشاد
• رادیو صبح به خیر افغانستان
• فهرست و راهنمای سایت های افغانستان

[ویرایش] وب‌گاه‌های آزاد افغانستان

• آسمايي
• فرهنگ آسمايي

[ویرایش] جستارهای وابسته

• تاریخ افغانستان
• خلاصه تاریخ افغانستان
• نامهای تاريخی افغانستان
• فهرست مطالب مربوط به افغانستان
• فهرست واژه‌های متفاوت در فارسی افغانستان و ایران
• فهرست شهرهای افغانستان
• فهرست مشاهیر افغانستان
• فهرست خوانندگان افغانستان
• فهرست شبکه‌های تلویزیونی افغانستان
• فهرست شبکه‌های رادیویی افغانستان

[ویرایش] منابع

• کتابچه سازمان سیا: افغانستان

1. (عکس)ویکی پدیا انگلیسی
2. تحقیق پیرامون افغانستان از کیانوش م

[ویرایش] پانویس

[ویرایش] پیوند به بیرون

• جمعیت شهرستان‌های افغانستان
• تارنمای زبان فارسی

	ولایت‌های افغانستان
اروزگان | بادغیس | بامیان | بدخشان | بغلان | بلخ | پروان | پکتیا | پکتیکا | پنجشیر | تخار | جوزجان | خوست | دایکندی | زابل | سرپل | سمنگان | غزنی | غور | فاریاب | فَراه | قندهار | کابل | کاپیسا | کندوز | کنر | لغمان | لوگر | ننگرهار | نورستان | نیمروز | وردک | هرات | هلمند

ن . ب . و کشورهای پارسی زبان ایران • تاجیکستان • افغانستان

ن . ب . و جغرافیای جشن نوروز کشورها و مناطقی که نوروز را جشن می‌گیرند ایران • افغانستان • تاجیکستان • مناطق کردنشین • ترکمنستان • جمهوری آذربایجان • ازبکستان •قرقیزستان •قزاقستان •پاکستان کشورهایی که جشنی مشابه نوروز دارند ارمنستان • سوریه • مصر • چین • زنگبار