از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

به‌ عربی: الجمهوریة التونسیة به‌ فارسی: جمهوری تونس (پرچم تونس) (نشان ملی تونس) نقشه جایگاه تونس در شمال آفریقا. پایتخت تونس زبان رسمی عربی نوع حکومت جمهوری رئیس‌جمهور زین‌العابدین بن علی نخست وزیر محمد غنوشی مساحت ۱۶۳،۶۱۰ کیلومتر مربع (63,170 مایل مربع) 92مین کشور جهان جمعیت ۱۰,۱۰۲,۰۰۰ نفر (برآورد ژوئیه سال 2005) 78مین کشور جهان تراکم جمعیت: 62 نفر در هر کیلومتر مربع تاریخ استقلال ۲۰ مارس ۱۹۵۶ از فرانسه یکای پول دینار تونس (TND) شاخص توسه انسانی (HDI) (متوسط)۰.۷۶۰ 87مین کشور جهان دامنه اینترنت tn. پیش شماره تلفن ۲۱۶+

تونس نام کشوری عربی و مسلمان است که در شمال آفریقا بر کرانه دریای مدیترانه قرار دارد. این کشور از سوی غرب با الجزایر و از سوی شرق و جنوب با لیبی هم‌مرز است. پایتخت این کشور شهر تونس است.

فهرست مندرجات ۱ تاریخ ۱.۱ عصر حجر و دوران نوسنگی ۱.۲ کارتاژ، جنگ‌های پونیک، وندال‌ها و بیزانتی‌ها ۱.۳ دورهٔ اسلامی ۱.۴ تاریخ معاصر ۲ سیاست ۲.۱ تقسیمات کشوری ۳ جغرافیا ۳.۱ اقلیم و آب و هوا ۴ اقتصاد ۵ مردم ۵.۱ جمعیت شناسی ۵.۲ زبان ۵.۳ دین ۶ فرهنگ ۷ برگرفته از

[ویرایش] تاریخ

[ویرایش] عصر حجر و دوران نوسنگی

پیشینهٔ زیستن انسان در تونس به دوران سنگ، حدود دویست هزار سال پیش باز می‌گردد.

در حدود هشت هزار سال پیش، مردمانی از سوی شرق به سرزمین تونس کوچ کردند که شناخته شده ‌ترین آنان، کاپسی‌ها بودند. شیمی-کربن استخوان‌ها و ابزارهایی که در حفاری‌های باستان‌شناسی شهر قفصه (کاپسای باستانی) یافته شده‌اند، نشان می‌دهند که این مردم تا هزارِهٔ پنجم پیش از میلاد مسیح در جنوب تونس ‌زیسته‌اند.

تا هزاره سوم پیش از میلاد، اقوامی از تیره‌های گوناگون، از جنوب اروپا به این سرزمین کوچیدند. گمان می‌رود بربر(آمازیغ)‌ها از نوادگان ایشان باشند.

[ویرایش] کارتاژ، جنگ‌های پونیک، وندال‌ها و بیزانتی‌ها

نوشتار اصلی را بخوانید: کارتاژ، وندال‌ها، بیزانس.

فنیقی‌ها که مردمانی دریانورد و بازرگان بودند، در سال 1101 پیش از میلاد، از شهر تایر (صور) (لبنان امروزی) به کرانه‌های تونس کوچ کردند. دولت-شهر کارتاژ، مهاجرنشین فنیقیان در سال 814 پیش از میلاد بنیان نهاده شد.

در میانهٔ سده‌های هفتم و ششم پیش از میلاد، سرزمین فنیقیه به دست آشوریان گشوده شد و به دنبال آن، کارتاژ استقلال سیاسی پیدا کرد. با پایان یافتن سدهٔ ششم پیش از میلاد، کارتاژ به امپراتوری نیرومندی تبدیل شد که کرانه‌های شمال آفریقا از تریپولی (طرابلس) در غرب لیبی تا اقیانوس اطلس، جزایر سیسیل، کورسیکا، ساردنی، مالت و جزایر بالئارس را زیر فرمان داشت. بربرهای شمال آفریقا هیچ‌گاه به فرمان کارتاژ در نیامدند و گاهی با ایشان وارد جنگ می‌شدند. بربرها در سال ۲۰۲ پیش از میلاد مسیح پادشاهی نومیدیا را بنیان نهادند و تنها در جنگ‌های کارتاژ و روم بود که به سود کارتاژ جنگیدند.

کارتاژ در سه دوره جنگ که به جنگ‌های کارتاژ یا پونیک نامی شدند، (۲۴۱-۲۶۴، ۲۰۱-۲۱۸، و ۱۴۶-۱۴۹ پیش از میلاد مسیح) به تدریج از روم شکست خورد. رومیان پس از پیروزی کارتاژ را ویران کرده و این سرزمین کهن را به همراه کشور نومیدیا به قلمرو امپراتوری خود افزودند. کارتاژ و نومیدیا به بخش آفریقایی روم تبدیل شدند و یکی از کانون‌های آغازین مسیحیت بودند.

رومیان با بازسازی شمال آفریقا، پایه‌های قدرت سیاسی و اقتصادی خود را استوار ساختند. ساکنان شهرهای بخش آفریقایی روم، به جز شمار اندکی از مهاجران رومی، همگی از اهالی بومی شمال آفریقا بودند که فرهنگ رومیان را پذیرفته بودند.

وندال‌های ژرمن که در براندازی امپراتوری روم نقش داشتند، در سال 439 میلادی کارتاژ را گشودند. فرمانروایی وندال‌ها تا سال 533 میلادی ادامه داشت، زمانی که ارتش بیزانس این سرزمین را فتح نمود. تونس در این دوره بخشی از استان بیزانسی نومیدیا به شمار می‌آمد.

[ویرایش] دورهٔ اسلامی

در سدهٔ هفتم میلادی، اعراب، به فرماندهی حسن بن نعمان، این سرزمین را فتح، و شهر قیروان را ساختند. در سدهٔ نهم میلادی، اغلبیون (اغالبه) -که از قبیلهٔ بنی تمیم بودند- از سوی خلفای عباسی حکومت تونس را به دست گرفتند.

در سال ۹۰۹ میلادی، خلفای اسماعیلی‌مذهب فاطمی، اغلبیون را شکست داده و شهر مهدیه را بنا کردند. در سال ۹۶۱ میلادی المعز، خلیفهٔ فاطمی، مصر را تصرف کرد و مقر حکومت فاطمی را از مهدیه به آن سامان انتقال داد. دودمان بربری زیریون که در تونس قدرت را به دست گرفته بودند و از خلفای فاطمی مصر پیروی می‌کردند، پس از سرپیچی از ایشان در سال ۱۰۵۰، توسط جنگجویان قبیلهٔ بنی هلال قلع و قمع شدند. از این پس زیریون بخش بزرگی از قلمرو خود را از دست دادند و تنها به شهر کرانه‌ای مهدیه و حومهٔ آن محدود شدند.

در سدهٔ دوازدهم میلادی، جزیرهٔ جربه و بخشی از کرانه‌های تونس (به ویژه شهر مهدیه) به همراه جزایر مالت به دست نورمن‌ها افتاد، که طی آن حکومت زیریون به پایان رسید. در سال 1159 میلادی، دودمان مراکشی موحدون بر تونس مسلط شدند، اما در سال 1230 میلادی از حفصیون شکست خوردند. فرمانروایی حفصیون بر تونس تا سده شانزدهم میلادی ادامه یافت. امیران هر دو دودمان از تبار بربر آمازیغ بودند.

در سدهٔ شانزدهم، ترکان عثمانی تونس را فتح کردند. در سال ۱۷۰۵ میلادی، حسین بن علی الترکی، سردار عثمانی که از تبار یونانی بود، به فرمانروایی تونس برگزیده شد. از آن پس فرزندان او، دودمان خودگردان حسینیان را تشکیل داده و زیر نظر عثمانی بر تونس فرمان راندند.

[ویرایش] تاریخ معاصر

در سدهٔ نوزدهم، فرانسه و بریتانیا، شروع به دخالت در امور این کشور کردند. فرانسه، برابر پیمان باردو که در سال 1881 میلادی بسته شد، تونس را مستعمرهٔ خود نمود. با آغاز جنگ جهانی دوم، ارتش آلمان برای تقویت پایگاه متحدین در شمال آفریقا، در تونس نیرو پیاده کرد. در سال ۱۹۴۳ نیروهای ارتش آلمان از تونس عقب‌نشینی کردند و تونس به کنترل متفقین درآمد. کشور تونس طی پیمان پاریس که در سال ۱۹۵۶ میلادی امضاء شد، استقلال خود را به دست آورد.

[ویرایش] سیاست

حکومت این کشور، جمهوری چند حذبی با یک مجلس قانونگذاری و دارای ۲۵ وزارتخانه است. رئیس جمهور تونس زین العابدین بن علی نام دارد که از سال ۱۹۸۷ میلادی در این سمت قرار دارد. نخست وزیر تونس نیز محمد غنوشی است. تونس یکی از اعضای اتحادیهٔ عرب می‌باشد.

[ویرایش] تقسیمات کشوری

کشور تونس به 24 استان (در اصطلاح تونس: ولایة) بخش می‌شود:

استان اریانه استان باجه استان بن عروس استان بنزرت استان تطاوین استان توزر تونس استان جندوبه

استان زغوان استان سلیانه استان سوسه استان سیدی بوزید استان صفاقس استان قابس استان قبلی استان قصرین

استان قفصه قیروان استان الکاف استان مدنین استان منستیر استان منوبه استان مهدیه استان نابل

[ویرایش] جغرافیا

جزیره‌های مهم: زمبره، قرقنه، جربه

تونس شمالی‌ترین کشور قارهٔ آفریقاست. پهناوری آن ۱۶۳،۶۱۰ کیلومتر مربع بوده و دارای ۹۶۵ کیلومتر مرز مشترک با الجزایر و ۴۵۹ کیلومتر مرز مشترک با لیبی است. هم‌چنین درازای کرانه‌های آن ۱۱۴۸ کیلومتر است. بلندترین نقطهٔ آن کوه شعانبی با بلندی ۱۵۴۴ متر می‌باشد.

[ویرایش] اقلیم و آب و هوا

تونس سرزمینی گرم و خشک است. بخش درونی آن از بیابان‌های سنگلاخی و بخش جنوبی آن نیز از شنزارها پوشیده شده، اما کرانه‌های شمالی آن نسبتاً حاصلخیز و پوشیده از جنگل است. در شمال غربی تونس کوه‌هایی کم‌ارتفاع (دنبالهٔ شرقی رشته‌کوه‌های اطلس) وجود دارند که بلندای هیچ‌یک از ۱۵۴۴ متر فراتر نمی‌رود. تونس هم‌چنین دارای چند دریاچهٔ فصلی زمستانی است که تابستان‌ها خشک و پوشیده از نمک هستند.

[ویرایش] اقتصاد

کشاورزی، معادن و منابع طبیعی، جهانگردی و صنعت نفت در اقتصاد تونس نقش مهمی دارند. زیتون، انگور، گندم، میوه‌جات و سبزیجات از فرآورده‌های کشاورزی تونس هستند. این کشور دارای منابع انرژی هم‌چون نفت، گاز طبیعی و معادن فسفات، آهن، روی و سرب است. تولیدات این کشور بیشتر شامل مواد شیمیایی، پارچه، برق و سیمان است. از این کشور نفت خام، روغن زیتون، مرکبات، آهن و سرب صادر می‌شود.

[ویرایش] مردم

بیشینهٔ مردم تونس (99%) عرب‌زبان هستند. بررسی‌های ریخت‌شناسی (ژنتیکی) نشان می‌دهد که این مردم از دیدگاه نژادی همگن نیستند و آمیزه‌ای از تیره‌های گوناگون‌اند که در طول تاریخ پر فراز و نشیب این کشور از آسیا و اروپا به شمال آفریقا کوچ کرده‌اند. از تاریخ تونس می‌توان چنین برداشت کرد که تونسی‌ها، آمیزه‌ای از بربر (آمازیغ)‌ها، فنیقی‌ها و کارتاژی‌ها [1]، رومیان، وندال‌ها و عرب‌ها هستند. در تونس اقلیتی بربرزبان نیز می‌زیَند.

[ویرایش] جمعیت شناسی

بر طبق برآوردی که در ژوئیه 2005 انجام شد، تونس 10,102,000 نفر جمعیت دارد و در هر کیلومتر مربع، 62 نفر زندگی می‌کنند.

[ویرایش] زبان

زبان رسمی تونس، عربی استاندارد است، اما تونسی‌ها با گویش ویژه‌ای از عربی سخن می‌گویند که به گویش کاربردی در مالت نزدیک است. زبان فرانسه نیز کاربرد دارد.

[ویرایش] دین

دین رسمی تونس، اسلام و مذهب تسنن است.

[ویرایش] فرهنگ

[ویرایش] برگرفته از

• عبدالحسین سعیدیان، اطلاعات عمومی، نشر علم، چاپ بهار 75، صفحه 277.
• خبرگزاری آفتاب.
• دانشنامهٔ مشرق‌زمین.
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیای عربی.

اتحادیه کشورهای عرب
اردن | امارات متحده عربی | بحرین | الجزایر | جیبوتی | تونس | سودان | سوریه | سومالی | عراق | عربستان سعودی | فلسطین | قطر | کومور | کویت | لبنان | لیبی | مراکش (وصحرای غربی) | مصر | موریتانی | یمن | عمان