بلخ
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
بلخ | ||
---|---|---|
|
||
اطلاعات | ||
کشور : | افغانستان | |
ولایت : | بلخ | |
ولسوالی : | ||
جمعیت : | - | |
ارتفاع از سطح دریا : | ۳۶۵ متر | |
پیششماره تلفنی : | (۰۵۰) (۰۰۹۳) | |
وبگاه : |
بَلخ (باختر یا باکتریا)، از قدیمی ترین شهرهای افغانستان و یکی از ولایات (استانهای) شمالی افغانستان و نام شهرکی به فاصله ۲۰ کیلومتری مزار شریف مرکز ولایت بلخ است.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] پیشینه تاریخی
نوشتار وابسته: باختر
میگویند که بنیادگذار بلخ جمشید (یَما) بودهاست. در زمانهای پیش از اسلام بلخ مرکز و آغازگر زبان اوستایی و دین زرتشتی بود و در دورههای فرمانروایی موریای هند و کوشانیان از مراکز دین بودائی و محل معبد معروف نوبهار بود.
اولین حملهٔ مسلمانان به بلخ در سال ۶۵۲ م. (۳۲ ه. ق.) بسرکردگی احنفبن قیس بود. در سال ۴۳ ه. ق. دوباره بتصرف مسلمانان درآمد ولی در زمان قتیبةبن مسلم (متوفی بسال ۹۶ ه. ق.) بود که کاملاً مغلوب آنان شد. در دورهٔ اعراب، یعنی در قرون وسطی، بلخ همراه با هرات، نیشابور و مرو یکی از چهار قسمت (چهار ربع) خراسان بود.
در سال ۱۱۸ ه. ق. اسدبن عبدالله قسری پایتخت خراسان را از مرو به بلخ منتقل کرد و این شهر رونق یافت. در سال ۲۵۶ ه. ق. این شهر بتصرف یعقوب لیث صفاری درآمد. درسال ۲۸۷ ه. ق. عمرولیث صفاری نزدیک بلخ مغلوب اسماعیل سامانی شد و بقتل رسید و بلخ تحت حکومت سامانی درآمد. در سال ۴۵۱ ه. ق. سلجوقیان تصرفش کردند و در سال ۵۵۰ ه. ق. بدست ترکان غز ویران شد. در سال ۶۱۷ ه. ق. با وجود اینکه بلخ تسلیم چنگیز مغول شد، مغولان آن را ویران کردند و مردمش را قتل عام نمودند. در دورهٔ تیموریان (۷۷۱ – ۹۱۱ ه. ق.) تا اندازهای شکوه گذشته را بازیافت ولی پس از بنای مزارشریف در بیست کیلومتری آن، بلخ رو به انحطاط گذاشت. در اواسط قرن هیجدهم میلادی بلخ بتصرف افغانها درآمد و از سال ۱۸۴۱ م. در تصرف آنها ماندهاست. خرابههای بلخ قدیم اکنون ناحیهٔ وسیعی را اشغال کردهاست.
در منابع تاریخی به خاطر موقعیت فرهنگی و تمدنی بلخ از آن به نامهای مختلف یاد شدهاست. مثلاً بلخ گزین، بلخ الحسنا، ام البلاد، ام القرا، بلخ بامی، قبه الاسلام، دارالفقاهه، دارالاجتهاد... .
[ویرایش] مشاهیر بلخ
بلخ همواره کانون علم و فرهنگ بوده، علماء و فضلای بزرگ را در دامان خویش پرورانیده است. در فهرست زیر نامهای تعدادی از این بزرگان که در بلخ زاده شده یا زیستهاند آمدهاست:
[ویرایش] جستارهای وابسته
[ویرایش] منابع
- دانشنامه ایرانیکا
- ویکیپدیای انگلیسی
- وبگاه فارسی بیبیسی