Lubartów

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości noszące tę nazwę.

Współrzędne: 51°28' N 22°36' E51.4666667 22.6 (Lubartów)

Lubartów

Gmina
- rodzaj

Lubartów
miejska

Burmistrz

Jerzy Zwoliński

Powierzchnia

13,91 km²

Położenie

51° 28' N
22° 36' E

Liczba mieszkańców (2007)
- liczba ludności
- gęstość

23 010
1648 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

21-100

Tablice rejestracyjne

LLB

Położenie na mapie Polski

Lubartów

TERC10
(TERYT)

3060908011

Miasta partnerskie

Wolka Bzdakowka

Urząd miejski³

ul. Jana Pawła II 12
21-100 Lubartów
tel. 81 855-22-73; faks 81 855-20-16

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Lubartów, Pałac Sanguszków, fasada

Lubartów, Pałac Sanguszków, skrzydło północne

Lubartów, Pałac Sanguszków, park

Lubartów, Kościół pw. św. Anny, fasada

Barokowy ołtarz Matki Bożej z obrazem i piękną, tłoczoną w srebrze sukienką w kościele św. Anny

Lubartów, Kościół i klasztor oo. Kapucynów

Lubartów - centrum miasta

Lubartów to miasto i gmina w województwie lubelskim, w powiecie lubartowskim, położone nad rzeką Wieprz. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego.

[edytuj] Dane geograficzne

Miasto znajduje się we wschodniej Polsce. Położone jest 24 km na północ od Lublina. Lubartów leży na Wysoczyźnie Lubartowskiej, zaliczanej do Niziny Południowopodlaskiej.

W pobliżu Lubartowa znajduje się Kozłowiecki Park Krajobrazowy

Powierzchnia: 13,9 km²
Współrzędne geograficzne: 51°28' N i 22°36' E
Liczba mieszkańców: 23 010 (według danych z 30 czerwca 2004²)
W mieście zlokalizowane są zakłady przemysłu: spożywczego, szklarskiego, materiałów budowlanych, odzieżowego, metalowego, skórzanego, meblarskiego i zakłady drukarskie.
Dziesiąte pod względem wielkości miasto w województwie lubelskim.
W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

Droga krajowa nr 19 kierunek Rzeszów-Lublin-Lubartów-Międzyrzec Podlaski-Białystok,

Droga wojewódzka nr 815 kierunek Parczew – Wisznice.
Przez Lubartów przebiega też linia kolejowa Lublin – Łuków. Obecnie jednak nie jest używana w ruchu pasażerskim.

Miastami partnerskimi Lubartowa są Hajdudorog (Węgry) i Raseiniani (Litwa)

[edytuj] Historia

29 maja 1543 Zygmunt I Stary zezwolił Piotrowi Firlejowi na założenie miasta, nazwanego od herbu Firlejów – Lewart, Lewartowem.

Miasto stało się szczególnie sławne za rządów Mikołaja, syna Piotra – kalwina i wodza innowierców małopolskich. Sprowadził on wysoko wykwalifikowanych rzemieślników z Francji, Niemiec i Holandii, jak również hodowców bydła, którzy znacząco przyczynili się do rozwoju miasta. Pod koniec XVI w. Lewartów był ośrodkiem ruchu reformacyjnego. Założone tam przez Mikołaja Kazimierskiego gimnazjum ariańskie zasłynęło w całej Rzeczypospolitej. Później miasto wielokrotnie zmieniało właścicieli. Na początku XVIII w. byli nimi Sanguszkowie, którzy przyczynili się do dalszego rozwoju miasta: przebudowali pałac, wybudowali dwa barokowe kościoły oraz kilka kamienic. Na prośbę Pawła Sanguszki (protoplastą jego rodu był Lubart, syn wielkiego księcia litewskiego – Giedymina) August III, przywilejem z dn. 22 listopada 1744 wydał zgodę na zmianę nazwy miasta na Lubartów (nazwa używana jest do dzisiaj), nadał herb oraz odnowił prawa miejskie.

XIX wiek nie był dla Lubartowa zbyt szczęśliwy. Kilkakrotnie wybuchały pożary (1831, 1838 i 1846). Dopiero w 1866 miasto awansowało do rzędu powiatowego i zostały stworzone warunki do dalszego rozwoju. W 1912 r. działało tutaj siedem zakładów przemysłowych (cztery olejarnie, dwa młyny oraz browar). Wartość ich produkcji wynosiła ponad 65 tysięcy rubli. W 1922 r. rozpoczęła działalność huta szkła. W okresie II wojny światowej miasto było jednym z najbardziej znanych ośrodków oporu przeciw okupantom, którzy wycofali się z niego w lipcu 1944 r. Po wojnie Lubartów przekształcił się w ośrodek życia gospodarczego, społecznego, kulturalnego i oświatowego. Dziś miasto prowadzi poważne inwestycje służące poprawie standardu życia mieszkańców i stworzenia możliwości dla inwestorów.

Duże piętno na życie miasta wywarła w przeszłości społeczność żydowska. Gmina żydowska była już zorganizowała się w XVI w. Posiadała dwa cmentarze. W roku 1819 utworzono nowy kirkut, który ostatnio uporządkowano, a z pozostałych macew utworzono lapidarium. Z nagrobków można wywnioskować, iż gmina żydowska była zamożna. Żydzi stanowili do ostatnich dni października 1942 ponad 50% ludności Lubartowa. Wówczas właśnie wywieziono żydowskich mieszkańców do obozów zagłady. Z drugiego cmentarza pochodzącego z XVII w. do dziś nic nie pozostało

[edytuj] Zabytki Lubartowa

Pałac Sanguszków, który obejmuje murowany pałac z XVIII w., bramę pałacową, park i staw za pałacem oraz pozostałości mostu. Posiadłość została założona ok. połowy wieku XVI w. przez Piotra Firleja, i miała ona wtedy profil obronny. Obecny pałac w stylu barokowym zbudowano w drugiej połowie XVII w. W 1693 roku Tylman z Gameren sporządził projekt przebudowy zamku dla marszałka wielkiego koronnego Józefa Karola Lubomirskiego, ale nie wiadomo, czy został on w pełni zrealizowany. W roku 1705 podczas wojny północnej pałac został częściowo zniszczony. Odbudowany z funduszy księcia Pawła Karola Sanguszki, według projektu Pawła Antoniego Fontany zyskał m.in. portyk i trzecią kondygnację. Poza tym wyposażono wnętrza, dobudowano ogrodzenie oraz uporządkowano wystrój parku za pałacem. Potem rezydencja wielokrotnie zmieniała właścicieli. Był on pod administracją Banku Polskiego w XIX wieku, jak również pełnił funkcję szpitala wojskowego. W 1925 pałac kupiło Zgromadzenie Zakonne Braci Kresowych. Rok 1933 nie zapisał się dobrze w historii tego zabytku - pożar, który wybuchł w rezydencji zniszczył dach i wnętrza pałacowe. Zarząd Miejski wykupił ruinę wraz z ogrodem w latach 1935-1938. Odbudowa i remont generalny miał miejsce już po II wojnie światowej, w latach 1950-1970. Obecnie pełni funkcję siedziby Starostwa Powiatowego w Lubartowie.
Kościół pw. św. Anny – budowany w latach 1733-1738, projektu Pawła Antoniego Fontany. Barokowy, murowany, dwuwieżowy, ufundowany przez Pawła Sanguszkę. Budowniczym Fary Lubartowskiej był Tomasz Rezler. Konsekracji świątyni dokonał biskup żmudzki Michał Karp w 1738 roku. Kościół był wielokrotnie odnawiany, w szczególności zaś, po pożarze z 1792 roku, kiedy to częściowo spłonęła. Fronton kościoła ozdabiają dwie wieże, które zwieńczone są pięknymi hełmami oraz elewacja bogata w pilastry i gzymsy. Portal wejściowy, który jest wsparty na dwóch kolumnach jest wykonany z czarnego marmuru. Liczne zaokrąglenia, filary i witraże wzbogacają wnętrze grą światła. Ośmioboczna nawa środkowa, nakryta załamanym dachem zwraca szczególną uwagę w późnobarokowej bryle świątyni. Na ową nawę otwierają się arkady naw bocznych, których przęsła są połączone oryginalnymi górnymi prześwitami. W prawej nawie znajduje się epitafium z sercami fundatora (Pawła K. Sanguszki) i jego żony - Barbary z Duninów Sanguszkowej.
Klasztor oo. Kapucynów z lat 1737-1741. Obejmuje: kościół pw. św. Wawrzyńca, klasztor oraz ogród. Kościół został ufundowany przez Pawła Karola Sanguszkę i Mikołaja Krzyneckiego z Urzędowa. Zaprojektowany przez Pawła Antoniego Fontanę, konsekrowany w 1741 roku otrzymał wezwanie św.Wawrzyńca. Jest to budowla jednonawowa, barokowa, oszczędna w bryle i dekoracjach. (zgodnie z regułami zakonu kapucynów). Charakterystyczna jest elewacja kościoła, która nawiązuje do głównego kościoła tego zakonu, znajdującego się w Rzymie. Ozdobą wnętrza kościoła są osiemnastowieczne płótna ołtarzowe, autorstwa Szymona Czechowicza. Wśród nich szczególną na szczególną uwagę zasługuje obraz pt. "Męczeństwo św. Wawrzyńca", który możemy podziwiać w ołtarzu głównym. Do kościoła pw. św. Wawrzyńca przylega wybudowany w tym samym czasie klasztor, który przeszedł wiele modernizacji i jest otoczony murem obronnym. W 1831 roku, a więc podczas powstania listopadowego mur ten stanowił punkt oporu podczas walk gen. Wojciecha Chrzanowskiego z liczniejszymi siłami rosyjskimi gen. Kreutza. W 1864 roku, w ramach odwetu za poparcie przez zakonników powstania styczniowego, władze carskie podjęły uchwałę w sprawie kasaty klasztoru oo. Kapucynów, jednak w 1866 roku przebywało tutaj 12 braci zakonnych. W 1867 roku kościół przejęła diecezja lubelska, chociaż przez pewien okres obsługiwał go kapelan zakonny. Dopiero w 1938 roku powrócili tutaj Kapucyni. Budynek mieszkalny został oddany tylko częściowo Kapucynom - resztę pomieszczeń zajęły urzędy państwowe. W 1978 roku oddano cały klasztor.
Kaplica Cmentarna z pocz. XIX w.
Cmentarz Żydowski – powierzchnia 0,79 ha.
W odległości 9 km od Lubartowa znajduje się kompleks pałacowy Zamoyskich w Kozłówce.

[edytuj] Ludzie związani z miastem

Andrzej Tokarzewski - dziekan dekanatu lubartowskiego, który sprawił, że Lubartów znany jest z Sanktuarium Św. Anny
Klemens Junosz Szaniawski - poeta, nawiązujący w swojej twórczości do Lubartowa i okolic.
Agata Budzyńska - kompozytorka, piosenkarka oraz poetka, urodzona w Lubartowie.
Bolesław Prus - pisarz, mieszkał w Lubartowie, w domu przy ulicy Lubelskiej.
bł. Honorat Koźmiński - kapucyn, 21 XII 1848 wstąpił do zakonu kapucynów w Lubartowie, gdzie przebywał przez rok.
Jan Kochanowski - poeta, przyjaciel Mikołaja Firleja, który gościł go w Lubartowie. Gospodarz wielokrotnie zachęcał Kochanowskiego do druku jego fraszek. "Mało na tym, że moje fraszki, masz pisane, Lecz je chcesz Mikołaju mieć i drukowane" - pisał do Mikołaja Firleja wybitny poeta polskiego renesansu.
Ludwik Stanisław Liciński - poeta, etnograf, prozaik, urodzony i zmarły w Lubartowie.
Rafał Patyra - dziennikarz sportowy TVP, urodzony w Lubartowie.
Grzegorz Bronowicki - piłkarz, grał w miejscowym Lewarcie w sezonie 2000/2001.
Paweł Wilkowicz - dziennikarz sportowy dziennika Rzeczpospolita i TVN.
Albert Osik - aktor, mieszkał i chodził do liceum w Lubartowie