Łuków

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Współrzędne: 51°55' N 22°23' E51.9166667 22.3833333 (Łuków)

Łuków

Gmina
- rodzaj

Łuków
miejska

Burmistrz

Zbigniew Zemło

Powierzchnia

35,75 km²

Położenie

51° 55' N
22° 23' E

Liczba mieszkańców (2007)
- liczba ludności
- gęstość

30 593
856 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

21-400

Tablice rejestracyjne

LLU

Położenie na mapie Polski

Łuków

TERC10
(TERYT)

3060911011

Miasta partnerskie

Łoździeje

Voisins-le-Bretonneux

Tõrva

Urząd miejski³

ul. Piłsudskiego 17
21-400 Łuków
tel. 25 798-27-01; faks 25 798-27-01

Strona internetowa miasta

Zegar na Placu Wolności i Solidarności

Łuków to miasto we wschodniej Polsce, w województwie lubelskim, w powiecie łukowskim; siedziba starostwa. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.

Według danych z 30 września 2006, miasto miało 30 511 mieszkańców.

Węzeł drogowy i kolejowy. Przemysł obuwniczy, mięsny, spożywczy. Lokalny ośrodek usługowy rolnictwa.

[edytuj] Położenie

Położenie matematycznogeograficzne. Łuków ma 51˚56' szerokości geograficznej północnej i 22˚ 23' długości geograficznej wschodniej. Przez os. Sienkiewicza i Nowy Łuków II (os. Mickiewicza) przebiega środkowy równoleżnik terytorium Polski. Miasto leży blisko wschodniej granicy strefy czasu środkowoeuropejskiego. Południe słoneczne w Łukowie wypada o godzinie 11.28 czasu środkowoeuropejskiego, a o 12.28 czasu południka 30˚E (czas letni).

Położenie fizycznogeograficzne. Łuków położony jest w środku Niziny Południowopodlaskiej, w zachodniej części jej mezoregionu nazwanego Równiną Łukowską. Miasto leży nad rzeką Krzna Południowa, na wysokości 156-170 m n.p.m.

Położenie historycznoadministracyjne. Według podziału na regiony historyczne Polski cała ziemia łukowska (z Siedlcami i Radzyniem) należy do Małopolski^[1]. Jednak od XIX wieku teren ten często zaliczany jest do Podlasia.

Łuków był stolicą ziemi łukowskiej. Ta jednostka historycznoadministracyjna przez ponad pięć stuleci znajdowała się na północno-wschodnich rubieżach Małopolski, a w administracji kościelnej należała do diecezji krakowskiej. Przed przynależnością do Lubelszczyzny od 1474 roku, związana była z województwem sandomierskim. W I Rzeczypospolitej województwo lubelskie dzieliło się na ziemię lubelską i odrębną ziemię łukowską. Po rozbiorach Polski, od utworzenia województwa podlaskiego ze stolicą w Siedlcach (mieście powstałym w dawnej ziemi łukowskiej) powiat łukowski zaliczany jest do Podlasia. Nazwa Podlasie stała się wtedy synonimem północnej części międzyrzecza Wisły i Bugu (bez wschodniego przedpola Warszawy), natomiast nie odnosiła się do całego historycznego województwa podlaskiego, ze stolicą w Drohiczynie. Szczególnie zaś mianem Podlasia zaczęto określać utworzoną w tych samych granicach rzymskokatolicką diecezję podlaską (wcześniej zwaną janowską).

Położenie etnograficzne. Wschodnia granica dawnej ziemi łukowskiej przebiegała w najbliższym miejscu 18 km na wschód od Łukowa. Jest to część zachodniej granicy właściwego Podlasia, na którym występują wpływy kultury wschodniosłowiańskiej. Ziemia łukowska znajduje się w zasięgu dialektu mazowieckiego. Podobieństwo gwar, wielu nazw miejscowych, a także typ gniazdowego osadnictwa drobnoszlacheckiego świadczy o dawnej kolonizacji tej ziemi przez ludność z Mazowsza.

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Łuków ma obszar 35,75 km², w tym:

użytki rolne: 62%
użytki leśne: 13%

Miasto stanowi 2,56% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	30 727	100	15 890	51,7	14 837	48,3
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	859,5		444,5		415

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1119,2 zł.

[edytuj] Nazwa

Nazwa Łuków pojawia się po raz pierwszy w notatkach z 1258 roku. W dokumencie Bolesława Wstydliwego, wydanym dla biskupa płockiego, król uwolnił dobra kockie spod jurysdykcji Castelani nostri de Lucow. ^[2] Pochodzi ona od rdzenia łuk, początkowo określała miejsce położone na terenie podmokłym. ^[3]

[edytuj] Historia

Osiedle Henryka Sienkiewicza - widok na blok przy ulicy Jana Skrzetuskiego.

Pierwsze wzmianki pochodzą z 1233 roku, w Łukowie istniała małopolska kasztelania o strategicznym, nadgranicznym znaczeniu. Miasto było wielokrotnie niszczone: przez Prusów, Tatarów, Jaćwingów i Litwinów. Dopiero zawarcie w 1385 roku unii polsko-litewskiej daje względne uspokojenie sytuacji. W 1369 roku Kazimierz Wielki nadał Łukowowi prawa wolnego miasta. W 1403 roku Władysław Jagiełło "dodał" Łukowowi prawa miejskie oparte na prawie magdeburskim. Poważną przeszkodą dla rozwoju Łukowa były częste pożary. Z zachowanych do naszych czasów przekazów źródłowych wiadomo, że miasto uległo poważnym zniszczeniom w latach 1517, 1528 i 1533.

Największy rozkwit miasto przeżywało w XVI i pierwszej połowie XVII wieku. Łuków słynął z targów i produkcji sukna. Wojna polsko-szwedzka w XVII wieku przynosi upadek miasta.

W latach 1763-1793 urząd vicesgerenta grodu łukowskiego sprawował Grzegorz Chromiński herbu Lubicz.

Ożywienie gospodarcze przynosi dopiero wiek XVIII – Łuków ponownie staje się kasztelanią jednak korzystną passę przerwał pożar w 1782 roku, w wyniku którego liczba mieszkańców zmniejszyła się z ponad 3000 do 1644.

Pod zaborami zaznacza się jednak powolny acz systematyczny upadek miasta. Ponowne ożywienie przynosi dopiero budowa linii kolejowych (Warszawa – Brześć nad Bugiem, Łuków – Lublin i Łuków – Dęblin) pod koniec XIX w.

Mimo nienajlepszych warunków życia ludność Łukowa odznaczała się zawsze patriotyczną postawą i brała czynny udział w powstaniach i ruchach niepodległościowych. Po powstaniu listopadowym (w 1839 roku) działał tu Związek Patriotyczny zorganizowany przez młodzież łukowską i warszawską. Przewodniczył jej Karol Levittoux - wychowanek gimnazjum łukowskiego. Wykrycie przez Rosjan spisku było bezpośrednią przyczyną likwidacji szkoły średniej w Łukowie i przeniesienia jej do Siedlec.

W latach II wojny światowej hitlerowcy wymordowali miejscowych Żydów, stanowiących znaczną część mieszkańców miasta.

Po wojnie ożywienie gospodarcze przynosi budowa dwóch dużych zakładów – fabryki obuwia Łukbut i dużych zakładów mięsnych bazujących na lokalnym surowcu. Kontynuowana jest tradycja targów.

Na początku XXI wieku zakłady Łukbut upadły. Zakłady Mięsne wykupił znany senator Henryk Stokłosa. Po 1990 powstało też wiele prywatnych zakładów mięsnych i obuwniczych.

Burmistrzem Łukowa obecnie jest p. Zbigniew Zemło.

[edytuj] Parafia katolicka

Łuków wraz z gminą od XII wieku należał do parafii w Łukowie, archidiakonatu radomskiego i diecezji krakowskiej. W 1790 roku tereny włączone zostały do diecezji chełmskiej, a w 1807 do nowo utworzonej diecezji lubelskiej. W 1818 roku po utworzeniu diecezji janowskiej czyli podlaskiej znalazły się w niej również tereny należące do dekanatu łukowskiego. W 1867 roku na mocy ukazu carskiego Aleksandra II diecezja podlaska została skasowana i przyłączona do lubelskiej. Taki stan trwał do roku 1918, kiedy reaktywowano diecezję podlaską. Obecnie w Łukowie mają siedzibę 4 parafie rzymskokatolickie: parafia pw. Przemienienia Pańskiego (proboszcz: ks. kanonik Antoni Pietruszka (2006)), parafia pw. Podwyższenia Św. Krzyża (proboszcz: ks. kanonik Tadeusz Dzięga (2006)), parafia pw. Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła (proboszcz: ks. kanonik Mirosław Łubik (2006)), parafia pw. św. Brata Alberta (proboszcz: ks. Bogusław Bolesta (2006)).

[edytuj] Edukacja

Łuków może się poszczycić wiekowymi tradycjami edukacyjnymi - w roku 1701 zakon Pijarów zakłada kolegium o wysokim poziomie nauczania. W roku 1733 uczelnia zostaje rozbudowana o internat (konwikt); szkoła jako jedna z pierwszych wprowadziła reformy Komisji Edukacji Narodowej. Wychowankami kolegium byli m.in. Franciszek Salezy Jezierski czy Bronisław Ferdynand Trentowski.

Polityka rusyfikacji prowadzona w XIX w. przynosi upadek szkolnictwa. Gimnazjum powstaje dopiero w roku 1918.

Wyższa Szkoła Biznesu i Administracji

[edytuj] Komunikacja i transport

Dworzec kolejowy w Łukowie

Łuków to ważny węzeł kolejowy i drogowy. Przez miasto przebiegają linie kolejowe Terespol - Warszawa, Łuków - Dęblin i Łuków - Skierniewice (tylko ruch pociągów towarowych). Łuków posiada połączenia kolejowe z Warszawą, Krakowem, Lublinem, Poznaniem, Szczecinem, Siedlcami, Białą Podlaską, Puławami i Dęblinem.

Dużą rolę pełni też transport drogowy. Istnieje tu przedsiębiorstwo PKS Łuków S.A. zapewniające połączenia z Warszawą, Lublinem, Siedlcami, Radzyniem Podlaskim, Lubartowem, Puławami i Garwolinem. Istnieją również prywatni przewoźnicy utrzymujący połączenia do Lublina, Warszawy, Siedlec i Radzynia Podlaskiego.

[edytuj] Ludzie związani z Łukowem

[edytuj] Bibliografia

↑ Marzena Wieczorek (red.): Regionalny atlas Polski. Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera, 2000, s. 5. ISBN 83-7000-512-08.
↑ Zenon Wolski: Łuków i Ziemia Łukowska: kalendarium 1233-1994. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej, 1996, s. 8. ISBN 83-904334-0-0.
↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 141. ISBN 83-04-02436-5.