Nemačka

From Wikipedia

Bundesrepublik Deutschland
Savezna Republika Nemačka

(Detaljno)
Nacionalni moto: Jedinstvo i pravda i sloboda (Na nemačkom: Einigkeit und Recht und Freiheit)
Službeni jezik	nemački¹
Glavni grad	Berlin
Najveći grad	Berlin
Kancelar:	Angela Merkel
Predsednik:	Horst Köhler
Površina  - Ukupno  - % water	349,223 km² 2.416%
Populacija  - Ukupno (2004)	13. na svetu 82,424,609 242/km²
Formirana/Ujedinjena	Sporazum u Verdunu (843), 18. januar, 1871, 23. maj, 1949. 3. oktobar, 1990.
Nacionalni dohodak   - Ukupno (2003)   - BDP/capita	3. na svetu 2.271 trilijona dolara 27.600 dolara
Moneta	Evro (€) (²)
Vremenska zona  - u leto	CET (UTC+1) CEST (UTC+2)
Himna	Das Lied der Deutschen
Internet domen	.de
Pozivni telefonski broj	+49
(¹) danski, donjoneački, ližičkosrpski, romski i frizijski su zvanično priznati kao jezici nacionalnih manjina. (²) do 1999 Nemačka Marka.

Nemačka ili Njemačka (službeno Savezna Republika Nemačka, Bundesrepublik Deutschland (BRD)  čujte^?) jedna je od vodećih svjetskih industrijskih zemalja, koja se nalazi u centralnoj Europi. Na sjeveru izlazi na Sjeverno more i Baltičko more. Graniči se s Danskom na severu, Austrijom i Švicarskom na jugu, Francuskom, Belgijom, Nizozemskom i Luksemburgom na zapadu i Poljskom i Češkom na istoku.

Njemačka je demokratska federalna parlamentarna republika (Bundesländer), koje u određenim stvarima imaju nezavisnost djelovanja od federacije.

Njemačka je članica Ujedinjenih naroda, NATO-a i država G8, kao i jedan od osnivača Europske Unije.

Savezna Republika Njemačka je članica Ujedinjenih nacija, NATO-a, grupe G8 i osnivač Evropske ekonomske zajednice, današnje Evropske unije.

Sadržaj/Садржај 1 Povijest 2 Politika 3 Njemačke države (republike) 4 Geografija 5 Ekonomija 6 Stanovništvo 7 Privreda 8 Kultura 9 Gradovi 10 Religije 11 Vanjske poveznice

[uredi - уреди] Povijest

Njemački jezik i „Germanizam“ traju više od tisuću godina, ali je država po imenu Njemačka formirana kao moderna nacionalna država tek 1871. godine, kada je bili Pruskom vodila Njemačke države do pobjeda nad Francuskom. Tada je nastao drugi njemački Rajh (Reich), obično prepoznatljiv kao Carstvo.

Prvi Rajh, poznatiji kao Sveto Rimsko Carstvo Njemačke nacije, je potekao od Karolingijajnskog Carstva (843), koga je osnovao Karlo Veliki 25. decembra 800. godine, a koji je trajao sve do 1806. Tokom ovih 1000 godina, Njemci su uspješno proširili svoj uticaj uz pomoć Katoličke Crkve.

Godine 1530, pokušaj protestantske reformacije Katoličke Crkve je propao, što je dovelo do formiranja nove, Protestantske crkve, koja je postala nova službena religija u mnogim njemačkim državama. Ova događanja su dovela do Tridesetogodišnjeg rata (1618), koji je, kada se završio Vestfalskim mirom (1648), učinio da Njemačka postane ekonomski iscrpljena i politički nestabilna. Ovakva situacija je neomogućila da Njemačka ponudi efikasan otpor Napoleonu i Sveto Rimsko Carstvo je bilo ukinuto 1806. Poslije pada Napoleona je sklopljen Nemačka konfederacija (Deutscher Bund). gdje je glavnu reč imala Austrija. Između 1815. Konfederacija se sastojala od mnoštva malih država (39).

U Francusko-Pruskom ratu (1870), Njemačka je prazila Francusku. Međutim, u Prvom svjetskom ratu (1914), kada je invazija na Francusku bila glavni cilj, na kraju je pobijedila Francuska.

Drugi Rajh je proklamiran u Versaju, 18. januara 1871, poslije poraza Francuske. Ovo je uglavnom bio rezultat Ota fon Bizmarka, njemačkog najprominentnijeg državnika 19. veka, koji je bio poznat kao „kulturni borac“ protiv katoličanstva i borac za socijalne reforme.

Drugi njemački Rajh je okončan Prvim svjetskim ratom, kada je njemački car bio prinuđen da abdicira. Posle revolucije, konstituirana je demokratska Vajmarska Republika. Velika ekonomska moć Njemačke je ostvarena zahvaljujući razultatu Versajskog mira i Velike depresije, što je dovelo do odbacivanja demokracije od strane i lijevo i desno orjentiranih njemačkih građana. Na dvaput održanim izborima 1932, Nacisti su dobili 37,2% glasova u julu/srpnju, a 33% u studenom/novembru. 30. januara/siječnja 1933, Adolf Hitler je imenovan za kancelara Njemačke, a 23. marta/travnja 1933. godine njemački parlament je ukinuo ustav Vajmarske Republike. Treći Rajh je trajao od 1933. do 1945. i bio je utemeljen na nacional-socijalizmu, odnosno nacizmu. 1934. Hitler je preuzeo apsolutnu kontrolu nad vladom, kada je de fakto postao i predsjednik Njemačke. Nakon aneksije Austije (1938), politika anektiranja susjednih teritorija, dovela je do Drugog svjetskog rata, koji je u Europi otpočeo 1. septembra 1939. kada je Njemačka okupirala Poljsku. Njemačka i njeni saveznici su imali veliku i dobro kontrolisanu vojsku koja preuzela kontrolu nad gotovo cijelim teritorijom Europe.

Poslije operacije Barbarosa (napada na Sovjetski Savez) 22. jun/lipanja 1941. otvoren je drugi front na istoku, kao i napada na Sjedinjene Države, kada je prekršen dogovor o nenapadanju Njemačke na SAD, od strane Hitlera (11. decembar/prosinca 1941.). Od 1941. do 1945. nacistička Nemačka, uz pomoć susjednih kolaboracionista, sistematski je ubila 6 milijuna Jevreja u Holokaustu. Režim je isto tako ubijao Rome, homoseksualce i mentalno retardirane osobe i druge nesposobne ljude, ali i politički nepodobne građane (naročito komuniste i socijaliste, ali i religiozne vođe). 8. maj/svibanja 1945. godine Njemačka je kapitulirala poslije okupacije Berlina od strane ruske Crvene Armije. Prije ulaska ruskih trupa u Berlin, Hitler je izvršio samoubojstvo.

Rat je rezultirao velikim gubitkom teritorija, etnički je očišćeno 15 milijuna Nijemaca sa tih prostora, 45-ogodišnju okupaciju tokom koje je nekadašnja teritorija Rajha podijeljena u Austriju, Zapadnu Njemačku i Istočnu Njemačku. 1948. i 1949. tokom Berlinske blokade, saveznička vojska dopremala je hranu i sirovine u Zapadni Berlin, koji je tokom Hladnog rata posao enklava okružena ruskom gvozdenom zavjesom.

Građani Zapadnog Berlina su postali proamerički orijentirani. To je bio rezultat mnogih činjenica, uključujući i jak njemački antikomunizam, američki Maršalov plan za rekonstrukciju Evrope poslije rata, osnivanje Europske unije, i generalno podržavanje prisustva zapadne vojske u Zapadnom Berlinu. Rekonstruirana Zapadna Njemačka je ponovno postala svjetska najveća ekonomska sila.

Sovjeti su kontrolirali Njemačku Demokratsku Republiku, koja je bila jedna u nizu socijalističkih satelita Sovjetskog Saveza i članica Varšavskog pakta, sa kontrolom slobodnog kretanja njenih stanovnika. Iznenadno, 13. avgusta 1961. godine, Istočna Njemačka je postavila Berlinski zid između Istočnog i Zapadnog Berlina, i potpuno zatvorila granicu prema Zapadnoj Njemačkoj što je onemogućilo normalno cirkuliranje ljudi. Vili Brant, zapadnoberlinski gradonačelnik i zapadnonemački kancelar, su pokušali da smire tenzije, ali njegovo praktično priznavanje gubitka povijesne Istočne Njemačke je dovelo do kontroverzi, neki Nijemci su smatrali da je izdajnik, dok su mnogi drugi (naročito mladi ljudi) mislili da je heroj.

Poslije pada komunizma u Europi, Njemačka se ponovno ujedinila (1990), što je dovelo do ekonomskih problema koji se osjećaju i danas. Berlin je ponovno postao glavni grad. Porodice, koje su bile dugi niz godina rastavljene, ponovo su se spojile. Kao dio postkomunističkog procesa, otvoreni su dosijei tajne policije.

Zajedno sa Francuskom, nova Njemačka igra glavnu ulogu u Europskoj uniji. Nemačka je država koja se zalaže za zajedničku evropsku politiku, odbranu i sigurnost. Kancelar se konstantno poziva na sastanke Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija.

[uredi - уреди] Politika

Glavni članak: Institucije Savezne Republike Nemačke

Njemačka je ustavna savezna republika, čiji se politički sistem zasniva na Ustavu iz 1949. godine (Grundgesetz – osnovni zakon). U njoj vlada parlamentarni sistem u kojoj kancelar igra najvažniju ulogu, a koga bira parlament.

Parlament poznatiji pod nazivom (Bundestag), se bira svake četiri godine. Sustav izbora je proporcionalni sa pragom a zastupanje je pol izravno i pol s lista. Kad se računa koliko će strake dobiti sa lista uzmi se u obzir koliko su već dobili izravno. Šesnaest pokrajina predstavlja federalni nivo Bundesrata (Federalni Savet), koji je izazvao mnogo polemika na račun odnosa sa Bundestagom zbog neusglašenosti prilikom donošenja odluka i jednog i drugog tela, što politički sistem čini vrlo komplikovanim.

Fukcija šefa države je poverena predsedniku, kome je ograničena moć odlučivanja na ceremonijalne i reprezntativne dužnosti.

Sudsku vlast uključuje Savezni ustavni sud Nemačke (Bundesverfassungsgericht), Savezni vrhovni sud i nekoliko saveznih sudova, odgovornih za kontolisanje nižih sudova. Svi niži sudovi su napravljeni od strane saveznih država.

[uredi - уреди] Njemačke države (republike)

Njemačka je podijeljena u šesnaest država (republika) (u Njemačkoj se nazivaju Bundesländer), koje su podijeljene u 439 distrikta i gradova (2004).

Države (republike)	Glavni grad	Ha nemačkom
1 Baden-Virtemberg	Štutgart	Baden-Württemberg	Stuttgart
2 Bavarska (Bajern)	Minhen	Freistaat Bayern	München
3 Berlin	Berlin	Berlin	Berlin
4 Brandenburg	Potsdam	Brandenburg	Potsdam
5 Bremen (pokrajina)	Bremen (grad)	Freie Hansestadt Bremen	Bremen
6 Hamburg	Hamburg	Freie und Hansestadt Hamburg	Hamburg
7 Hese	Visbaden	Hessen	Wiesbaden
8 Meklenburg-Zapadna Pomeranija	Schwerin	Mecklenburg-Vorpommern	Schwerin
9 Donja Saksonija	Hanover	Niedersachsen	Hannover
10 Severna Rajna-Vestfalija	Dizeldorf	Nordrhein-Westfalen	Düsseldorf
11 Rajna Platinija	Mainc	Rheinland-Pfalz	Mainz
12 Sarland	Sarbriken	Saarland	Saarbrücken
13 Saksonija	Dresden	Freistaat Sachsen	Dresden
14 Saksonija-Analt	Magdeburg	Sachsen-Anhalt	Magdeburg
15 Šlesvig-Holštajn	Kil	Schleswig-Holstein	Kiel
16 Turingija	Erfurt	Freistaat Thüringen	Erfurt

[uredi - уреди] Geografija

Njemačka se proteže od visokih planina Alpa (najviša tačka Cugšpic 2.962 m) na jugu do obala Severnog i Baltičkog mora na severu. Između njih, u centalnom delu nalaze se planine umerenih visina, dok su na severu preovlađujuća niska polja (najniža tačka je Neuendorfer/Wilstermarsch na -3.54 m). Kroz Nemačku teku neke od najvećih reka: Rajna, Dunav i Elba.

Vreme je ponekad nepredvidivo. U sred leta moguć je topao dan, a hladan i kišovit odmah sutradan. Ali ekstremne vremenske neprilike su gotovo isključene na području Nemačke osim poplava u dolinama reka kada su zimi temperature iznad nule.

[uredi - уреди] Ekonomija

Nemačka je treća ekonomska sila na svetu posle SAD-a i Japana, ali ekonomski daleko najjača država Evrope.

Nemačka poseduje treću po redu najveću ekonomiju na svetu odmah posle SAD-a i Japana i deo je svetske najveće ekonomije – Evropske unije. Dok je spoljna trgovina vrlo uspešna, lokalna tržišta doživljavaju probleme, prvenstveno zbog socijalnih beneficija. Nezaposlenost je jedan od glavnih problema poslednjih decenija.

Nedavno usvajanje zajedničke evropske valute i opšta politička i ekonomska integracija u Evropu trebalo bi da donesu velike ekonomske promene.

[uredi - уреди] Stanovništvo

Nijemci - vidi: Germanski narodi

U Nemačkoj živi najmanje 7 miliona stranih državljana, u koje spadaju izbeglice, inostrani radnici (Gastarbeiter) i njihove porodice. Nemačka je glavni cilj političkih i ekonomskih begunaca iz mnogih zemalja u razvoju.

Na severu živi danska manjina, dok u saveznoj državi Brandenburg živi malobrojna slovenska manjina po imenu Lužički Srbi. Frigijski jezik, koji se smatra najsrodnijim engleskom, govori kao maternji oko 12.000 ljudi u Nemačkoj. U seoskim područjima severne Nemačke raširen je donjosaski jezik.

Doseljavanjem se stvorila i znatna turska manjina. Ostale značajne manjine su Rusi Srbi, Hrvati, Italijani i Poljaci.

Nemačka je među prvim zemljama u svetu po obrazovanju, tehnološkom razvitku i privrednoj proizvodnji. Od kraja 2. svetskog rata, broj mladih koji upisuju fakultete porastao je više od tri puta, a zanatske i tehničke škole u Nemačkoj spadaju u sam svetski vrh. S prihodima od 25.000 evra po glavi stanovnika, Nemačka je društvo srednje klase. Širokogrudan sistem socijalnog osiguranja omogućuje besplatno zdravstvo, naknade za nezaposlenost i ostale socijalne prednosti. Nemci su veliki turisti - svake godine milioni Nemaca putuju u inostranstvo.

[uredi - уреди] Privreda

Njemačka je jedna od vodećih industrijskih zemalja u svijetu, čija se jaka ekonomska moć osjeti i danas u trenucima najnovije svjetske ekonomske krize. Po svome društvenom proizvodu nalazi se na 4. mjestu u svijetu. Regionalne razlike osjete se i u ekonomiji, posebice izmedju istočnih i zapadnih saveznih pokrajina. Ne treba zaboraviti da je Istočna Njemačka blizu 50 godina bila dio socijalističkog sistema, što je podrazumijevalo kolektivno i plansko organiziranje državne imovine. Platežno sredstvo u Njemačkoj je kao i u većini zemalja Evropske Unije euro, koji je 2001. zamijenio njemačku marku.

[uredi - уреди] Kultura

Nemačka je mnogo doprinela svetskoj kulturi. U Nemačkoj su rođeni kompozitori Betoven, Bah, Brams i Vagner; pesnici Gete i Šiler; umetnici Direr, Ernst, Bojs i Baselic; filozofi Kant, Hegel, Marks i Niče; te naučnici Ajnštajn, Born i Plank.

Nemački jezik, koji ima mnogo dijalekata, u 19. veku je bio lingua franca srednje, istočne i severne Evrope, a i danas se uči širom sveta kao jedan od najvažnijih jezika. Mnogi velikani nisu bili Nemci ali su delovali pod uticajem nemačke kulture, npr. Mocart, Kafka i Nikola Kopernik.

Odnedavno se Nemačka vratila na svetsku kulturnu scenu u velikom stilu, s preporođenim Berlinom, te novom muzikom i umetnošću. Između ostalog, u filmu i književnosti postoji jak trend da se obrađuju teme vezane uz nemačko ujedinjenje.

[uredi - уреди] Gradovi

Popis gradova u Njemačkoj

[uredi - уреди] Religije

Nemački ustav, Grundgesetz, jamči slobodu vere i veroispovijesti, te kaže da se niko ne sme diskriminisati zbog vere.

Katoličanstvo je bila glavna religija u Nemačkoj do 16. veka, kad je reformacija drastično promenila stanje. Martin Luter se 1517. suprostavio katoličkoj crkvi i osnovao protestantizam. Danas većina protestanata u Nemačkoj spada u Nemačku evangeličku crkvu.

Oko 30% stanovnika su protestanti i oko 30% katolici, 30% onih koji se nisu izjasnili kao vernici.

Preostalih 10% stanovništva čini 3.3 miliona muslimana, 1.2 miliona pravoslavaca, milion ostalih hrišćana, milion članova zajednica s posebnim statusom, milion članova novih religioznih pokreta, milion članova duhovnih zajednica, 150.000 Jevreja, 150.000 budista i 100.000 hinduista. (Izvor: Goethe Institut, http://www.goethe.de/kug/ges/rel/ein/en23778.htm)

[uredi - уреди] Vanjske poveznice

• Deutschland.de - Službeni portal Nemačke
• Statistikportal.de - Službeni statistički podaci
• Bundesregierung Deutschland - Službena stranica savezne vlade
• Bundespräsident - Službena stranica predsednika Nemačke
• Bundestag - Službena stranica nemačkog parlamenta