Zygmunt Berling

Z Wikipedii

Zygmunt Henryk Berling
'
Życie	generał broni
Data urodzenia	27 kwietnia 1896 r. Limanowa
Data śmierci	11 lipca 1980 r.
Kariera
W służbie od	1913
Pełniona funkcja	dowódca 1 Armii Wojska Polskiego, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka , II wojna światowa
Odznaczenia
Kawaler Orderu Virtuti Militari oraz Orderu Budowniczych Polski Ludowej

Zygmunt Henryk Berling (ur. 27 kwietnia 1896, zm. 11 lipca 1980) – oficer Wojska Polskiego w stopniu podpułkownika. Uczestnik walk o niepodległość Polski, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, skazany przez sąd wojenny Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1943 na śmierć za dezercję z Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, z nominacji Stalina generał Ludowego Wojska Polskiego, dowódca 1 Armii WP, od 1963 członek PZPR.

Spis treści 1 Legiony Polskie 2 II Rzeczpospolita 3 II wojna światowa 4 PRL 5 Odznaczenia 5.1 Przed 1939 5.2 W PRL 6 Przypisy 7 Literatura 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Legiony Polskie

Urodził się w Limanowej. W 1914 zdał maturę. Należał do Związku Strzeleckiego gdzie odbył pierwsze przeszkolenie wojskowe. We wrześniu 1914 zaciągnął się do Legionów Polskich, w szeregach których walczył najpierw w 2 pułku piechoty legionów, potem w 4 pułku piechoty Legionów. W sierpniu 1915 ukończył szkołę oficerską i został mianowany chorążym. Dowodził plutonem, pełnił obowiązki dowódcy kompanii, był adiutantem batalionu. W listopadzie 1916 został mianowany podporucznikiem.

[edytuj] II Rzeczpospolita

Od kryzysu przysięgowego służył w Polskim Korpusie Posiłkowym jako dowódca kompanii, a później do listopada 1918 służył w armii austro-węgierskiej. Po odzyskaniu niepodległości wstąpił do odtworzonego 4 pułku piechoty, gdzie został dowódcą kompanii marszowej w randze porucznika. W lutym 1920 awansował do stopnia kapitana.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej wsławił się jako dowódca V batalionu kieleckiego w obronie Lwowa, za co został uhonorowany Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari.

W latach 1915-1920 (z przerwami) studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Po wojnie pozostał w wojsku, w 1923 awansował do stopnia majora. W latach 1923-1925 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Początkowo służył jako oficer sztabowy w dowództwie 15 Dywizji Piechoty w V Dowództwie Okręgu Korpusu - Kraków.

W 1926 w trakcie przewrotu majowego stanął po stronie sanacji. W 1930 awansował na podpułkownika i dostał przydział dowódczy, początkowo w 6 pułku piechoty, a następnie jako dowódca 4 pułku piechoty. W czerwcu 1939 został wydalony z wojska (przeniesiony w stan nieczynny) z dniem 31 lipca w związku z głośną sprawą rozwodową (oficerski sąd honorowy uznał jego postępowanie za wyłudzenie majątku żony za zachowanie niegodne honoru oficera).

Od 1 lipca 1939 odbywał praktykę w służbie cywilnej w Warszawie - w Państwowym Instytucie Rozrachunkowym.

[edytuj] II wojna światowa

Wojnę obronną 1939 r. spędził bez przydziału - mimo kilkakrotnych próśb skierowanych do władz wojskowych nie został zmobilizowany; ewakuowany do Brześcia wraz z Instytutem przyjechał do Wilna. Po okupacji miasta przez Armię Czerwoną w konsekwencji agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 aresztowany 4 października 1939 przez NKWD (jeszcze przed czasowym przekazaniem miasta Litwie). Do 1940 więziony w Starobielsku, potem w Moskwie.

W obozie jenieckim w Starobielsku został zwerbowany do współpracy z NKWD^[1], następnie wraz z grupą oficerów przeszedł na stronę wroga^[1] i włączył się w sowieckie działania propagandowe, przekonujące do wizji odbudowy Polski jako 17. republiki integralnie włączonej do ZSRR. Idąc na współpracę z NKWD (w swych pamiętnikach wspomina m.in. zażyłe stosunki z zastępcą Ł. Berii, gen. W. Mierkułowem) uniknął masakry katyńskiej dokonanej na oficerach Wojska Polskiego wiosną 1940, a następnie został skierowany wraz z grupą oficerów deklarujących chęć wspierania Sowietów do willi NKWD w Małachówce pod Moskwą, gdzie pomagał w ich weryfikacji^[1], badaniu prawdziwego stosunku do Rosji, a następnie selekcji pod kątem przydatności do służby w Armii Czerwonej. Był współautorem deklaracji hołdu i lojalności przesłanej na ręce Józefa Stalina w marcu 1941^[1].

Po agresji III Rzeszy na ZSRR i układzie Sikorski-Majski wstąpił do tworzonej przez gen. Władysława Andersa polskiej Armii, nie zrywając kontaktów z NKWD i gen. Mierkułowem.

Został mianowany przez generała Władysława Andersa - dowódcę Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR - szefem sztabu odtworzonej 5 Dywizji Piechoty w stopniu podpułkownika, a następnie szefem obozu przejściowego (bazy ewakuacyjno-zaopatrzeniowej) w Krasnowodsku. Był zwolennikiem pozostania oddziałów WP w ZSRR i udziału w walkach na froncie wschodnim.

Po ewakuacji Armii Polskiej na Wschodzie do Iranu bez powiadomienia swoich przełożonych pozostał w ZSRR, za co został zdegradowany i wydalony z Wojska Polskiego rozkazem gen. Andersa nr 36 z 20 kwietnia 1943 a polski Sąd Polowy skazał go 2 lipca zaocznie na karę śmierci jako dezertera. W orzeczeniu sąd uznał, że oskarżeni zbiegli z szeregów Armii Polskiej zdaniem Sądu po to, by wstąpić do Armii Sowieckiej, a więc do służby państwa, którego jednym z celów politycznych jest pozbawienie bytu niepodległego Państwa Polskiego przez wcielenie jego ziem do ZSRR i dlatego skazał oskarżonych na karę śmierci^[1].

W 1943 mianowany przez Józefa Stalina dowódcą 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki Ludowego Wojska Polskiego i awansowany do stopnia generała. Oskarżany o spowodowanie znacznych strat 1 Dywizji Piechoty w bitwie pod Lenino 12 października 1943 r. W marcu 1944 został dowódcą I Armii WP. Skonfliktowany z komunistami z CBKP i Wandą Wasilewską którzy zarzucali mu m.in. antysemityzm, dążenie do marginalizacji roli oficerów politycznych i błędne koncepcje polityczne. W tzw. "Tezach numer 1" wysunął postulat, by powojenną Polską rządziło Wojsko Polskie z pominięciem partii politycznych - miał to być rząd oparty na wojsku i wyłoniony przez wojsko - spotkało się to ze zdecydowaną krytyką CBKP. Zatwierdzał wyroki śmierci na żołnierzach swojej armii podejrzanych o sprzyjanie lub współpracę z podziemiem niepodległościowym.

Na przełomie lipca i sierpnia 1944 dowodził 1 Armią Wojska Polskiego w trakcie działań połączonych z forsowaniem Wisły i próbą uchwycenia przyczółka pod Dęblinem i Puławami, w końcowej fazie operacji brzesko-lubelskiej. Od 22 lipca 1944 był zastępcą Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego w stopniu generała dywizji.

Podczas powstania warszawskiego, po zajęciu przez Armię Czerwoną i 1 Armię Wojska Polskiego Pragi, wypełniając zarządzenie^[2] szefa sztabu 1 Frontu Białoruskiego gen. Michaiła Malinina (nakazujące 1 AWP wyjść do końca 15 września 1944 głównymi siłami na wschodni brzeg Wisły, jednocześnie prowadząc rozpoznanie rzeki, dokonać wyboru miejsca przeprawy desantowej, promowej i mostowej oraz przygotować się do forsowania rzeki w celu uchwycenia przyczółków na zachodnim brzegu w rejonie Warszawy), wydał rozkaz części podległych mu jednostek wojskowych (2 DP i 3 DP) przeprawić się na Czerniaków, Powiśle i Żoliborz i nawiązać kontakt z powstańcami. Przy braku wystarczającej pomocy ze strony Armii Czerwonej (osłona lotnicza, wsparcie artyleryjskie, saperskie, środki przeprawy) - żołnierze polscy przeprawiali się na pontonach na lewy brzeg. Berling dopuścił się kilku błędów operacyjnych^[2] w trakcie trwania akcji, co było jedną z przyczyn porażki - wielokrotnie nadmiernie rozpraszał siły i środki oraz sprzęt, jakimi dysponował podczas akcji, źle kalkulował przydzielanie środków przeprawowych wojskom wchodzącym do akcji, wydzielał do przepraw zbyt małe siły, aby mogły być skuteczne w obronie na drugiej stronie Wisły, oraz wybierał często niewłaściwy czas, okoliczności i rejony forsowania rzeki Wisły.^[2][3][4] Berling nie zadbał także, by w skład grup forsujących rzekę weszła większa liczba oficerów sztabowych i członków dowództwa, którzy mogliby przejąć inicjatywę w dowodzeniu na uchwyconych przyczółkach^[2].

Osobistym rozkazem Stalina wydanym 30 września 1944 r. Berling został odwołany ze stanowiska dowódcy 1 AWP. Powody odwołania nie są do końca znane - po wojnie zrodziła się legenda^[5], iż była to reakcja na decyzję Berlinga w sprawie pomocy powstaniu warszawskiemu (podtrzymywana również przez samego Berlinga, co zaznacza w wydanych drukiem wspomnieniach), jednak zwolnienie ze stanowiska nastąpiło dopiero w dwa tygodnie po wydaniu rozkazu, który był znany dowódcy 1 Frontu Białoruskiego gen. Malininowi, a sam Berling działał na mocy jego wcześniejszego zarządzenia^[2]. Wersji o samodzielnej decyzji Berlinga o pomocy powstaniu warszawskiemu nie potwierdził również gen. Konstanty Rokossowski (wówczas dowódca 1 Frontu Białoruskiego, w ramach którego działała 1 Armia WP dowodzona przez Berlinga), który napisał w swoich wspomnieniach, iż o wszystkim wiedział^[5] i osobiście zatwierdził plan forsowania Wisły w rejonie Czerniakowa^[5]. Jest możliwe, iż rzeczywistą przyczyną odwołania były błędy dowódcze Berlinga w czasie ofensywy pod Dęblinem i Puławami oraz walka członków Biura Politycznego KC PPR i PKWN o wpływy u Stalina. Decyzja Stalina w praktyce zakończyła polityczną karierę Berlinga w ramach najwyższych struktur państwowych tworzonych przez ZSRR w Polsce, choć w następnych latach nadal zajmował wysokie stanowiska w wojsku i w państwie komunistycznym^[1].

[edytuj] PRL

Pozbawionego dowództwa armii Berlinga KRN (na wniosek Bolesława Bieruta) wyznaczyła 25 listopada 1944 r. szefem Polskiej Misji Wojskowej w Moskwie. Berling odmówił przyjęcia stanowiska, a widząc represje wobec byłych partyzantów związanych z rządem londyńskim skierował do Stalina list, w którym zaatakował swoich politycznych oponentów w kraju. W odpowiedzi został wezwany do ZSRR i zmuszony do podjęcia studiów na Wyższej Wojskowej Akademii Sił Zbrojnych im. Woroszyłowa w Moskwie. Rząd w Warszawie wraz z dowództwem Wojska Polskiego wyraziły zgodę na jego powrót do kraju dopiero po wyborach do Sejmu Ustawodawczego (sfałszowanych przez komunistów) oraz po podpisaniu zobowiązania o niezabieraniu głosu w sprawach politycznych.

10 lutego 1947 Berling wrócił do Polski i organizował Akademię Sztabu Generalnego. 12 kwietnia 1947 został powołany na stanowisko komendanta tej uczelni wojskowej, jednak 8 października 1947 został odwołany z zajmowanej funkcji. Ponownie kierował ASG w latach 1948-1953, w tym okresie w ramach czystki wśród kadr naukowych uczelni aresztowano przedwojennych oficerów Wojska Polskiego (m.in. gen. H. Cepkę, płk. J. Rzepeckiego, płk. F. Skibińskiego i innych). Na wojskową emeryturę przeszedł w 1953, głównie z uwagi na stan zdrowia. W latach 1953-1956 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Państwowych Gospodarstw Rolnych, 1956-1957 podsekretarzem stanu w Ministerstwie Rolnictwa, od 1957 do 1970 piastował stanowisko wiceministra leśnictwa - Inspektora Generalnego Łowiectwa. Od 1956 zajmował także stanowisko prezesa Polskiego Związku Łowieckiego. W 1963 wstąpił do PZPR.

[edytuj] Odznaczenia

[edytuj] Przed 1939

• Kawaler orderu Virtuti Militari
• Krzyż Niepodległości
• Złoty Krzyż Zasługi

[edytuj] W PRL

• Order Budowniczych Polski Ludowej
• Krzyż Grunwaldzki
• Order Sztandaru Pracy I klasy

Przypisy

[edytuj] Literatura

• Daniel Bargiełowski - Konterfekt renegata, 1996
• Zygmunt Berling - "Wspomnienia", Warszawa 1990
  • t. I - Z łagrów do Andersa
  • t. II - Przeciw 17. republice
  • t. III - Wolność na przetarg
• Maria Berlingowa - "Bliżej prawdy", Warszawa 1990.
• Andrzej Topol - "Zygmunt Henryk Berling 1896-1980", Katowice, 1990
• Stanisław Jaczyński - "Zygmunt Berling: między sławą a potępieniem", Warszawa, 1993

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Biuro Edukacji Publicznej IPN "Zygmunt Berling (1896–1980)" - informacja historyczna
• Odezwa Generała Zygmunta Berlinga do polskich żołnierzy w armii niemieckiej w styczniu 1944 roku