Krajowa Rada Narodowa

Z Wikipedii

Krajowa Rada Narodowa (1 stycznia 1944 - 17 stycznia 1947) - ciało polityczne utworzone podczas II wojny światowej w charakterze samozwańczego^[1] polskiego parlamentu, mające stanowić zaczątek polskiej władzy powojennej, reprezentujące ugrupowania komunistyczne i lewicowe, mające być według planów ZSRR przeciwwagą dla działalności rządu Stanisława Mikołajczyka^[2].

KRN powstała w konspiracji w noc sylwestrową z 31 grudnia 1943 na 1 stycznia 1944 roku z inicjatywy komunistycznej Polskiej Partii Robotniczej w lokalu przy ul. Twardej w Warszawie - w zebraniu założycielskim wzięli udział w większości członkowie PPR, zdołano pozyskać tylko dwóch działaczy socjalistycznych (Edward Osóbka-Morawski i Jan Haneman)^[3]. W charakterze gości i obserwatorów zaproszono dwóch innych działaczy (Franciszek Litwin i Antoni Korzycki), którzy zaczęli występować jako reprezentanci ruchów ludowych dopiero na przełomie lutego i marca 1944, po przejęciu przez PPR jednego z mniejszych ugrupowań o tym charakterze. KRN miała być według deklaracji (oficjalnie ogłoszonej w dniu powstania, a w rzeczywistości stworzonej wcześniej, 15 grudnia 1944^[4]), "szeroką reprezentacją antyfaszystowskich nurtów demokratycznych" polskiego społeczeństwa (co według komunistów wykluczało udział w niej przedstawicieli sanacji i SN), w praktyce zaś była forum zdominowanym przez prosowiecko i prokomunistycznie nastawioną część działaczy różnych partii.

Oprócz komunistów z PPR zasiadali w niej członkowie PPS, PSL, SL, SD, SP, działacze niezależni oraz niewielka grupa posłów żydowskich. W skład Prezydium KRN weszli: Bolesław Bierut (przewodniczący, od 31 grudnia 1944 - Prezydent KRN), Edward Osóbka-Morawski (wiceprzewodniczący), Władysław Kowalski (członek), Michał Rola-Żymierski (członek) i Kazimierz Mijal (sekretarz). W dniu 28 czerwca 1945 roku skład Prezydium KRN poszerzono o schorowanego już Wincentego Witosa (PSL) i Stanisława Grabskiego(bezpartyjny, przed wojną związany z prawicą) oraz przedstawiciela PPS Stanisława Szwalbego, którzy zostali wiceprezydentami KRN.

W dokumencie założycielskim KRN m.in. odmówiono polskiemu rządowi emigracyjnemu w Londynie reprezentowania narodu polskiego i zrzeknięto się także praw do większości wschodnich terenów II Rzeczypospolitej, zagrabionych przez ZSRR w 1939 na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow deklarując oparcie nowej granicy wschodniej Polski na zasadzie etnicznej, chcąc w ten sposób propagandowo uzasadnić zagarnięcie terytoriów polskich przez ZSRR - deklaracje te związane były m.in. z faktem, iż po 1939 ZSRR dążył do powiększenia dysproporcji pomiędzy mniejszościami etnicznymi (w II Rzeczypospolitej w terenie na kresach wschodnich mniejszości miały przewagę w stosunku do ludności polskiej, natomiast w miastach ludność polska stanowiła większość) na okupowanych terenach wschodnich Rzeczypospolitej na swoją korzyść - NKWD w ramach represji wobec ludności polskiej wysiedliło wielu obywateli polskich (według różnych szacunków od 550 000 - 1 500 000 ludzi), nadało im przymusowo obywatelstwo ZSRR bądź wcieliło siłą do Armii Czerwonej.

Po wojnie na skutek ustaleń pomiędzy Stalinem a PKWN wysiedlono z ziem wcielonych do ZSRR na wschód od linii Curzona większość pozostających tam Polaków, (800 000 z Ukrainy, 274 000 z Białorusi i 197 000 z Litwy)^[5], a w stosunku do pozostałych w granicach ZSRR narodów NKWD stosowała masowe represje - dokonywano deportacji całych sektorów ludności, oraz fizycznej likwidacji większości ukraińskich, białoruskich i litewskich działaczy narodowych.^[6] Nieprzestrzeganie praw człowieka i policyjny terror na obszarach nowo wcielonych do ZSRR (Ukraińska SRR, Białoruska SRR oraz stworzonej po dodaniu części przedwojennego terytorium Polski Litewska SRR - Litwa utraciła niepodległość po aneksji przez ZSRR w czerwcu 1940) były kolejnymi dalekimi konsekwencjami akceptacji bez zastrzeżeń przez KRN Linii Curzona jako nowej granicy Polski - obiecywana mniejszościom etnicznym wolność stała się daleka od oczekiwań, jej rzeczywisty zasięg ograniczał się do kontroli nad językiem, kulturą i terytorium.^[7]

Ustalenia odnośnie polskiej granicy wschodniej zostały wstępnie uzgodnione przez Wielką Trójkę na konferencji teherańskiej na przełomie listopada i grudnia 1943 roku, jednak nigdy nie uznał ich oficjalnie rząd polski w Londynie, jako sprzeczne z polską racją stanu. Na swoim II posiedzeniu plenarnym 20-23 stycznia 1944 roku KRN za podstawę granicy wschodniej Polski uznała Linię Curzona, przebiegającą niemal identycznie jak linia podziału polski z paktu Ribbentrop-Mołotow. Deklaracja programowa KRN jako główny cel wysuwała walkę zbrojną o wyzwolenie Polski, zapowiadała utworzenie w kraju Rządu Tymczasowego, przeprowadzenie reformy rolnej bez odszkodowania i nacjonalizacji wielkiego przemysłu, przywrócenie Polsce Ziem Zachodnich i Północnych, sojusz z ZSRR. Dekret KRN powołał do życia Armię Ludową i wezwał do wstępowania do niej. W maju 1944 roku zwierzchnictwo KRN uznała Armia Polska w ZSRR i ZPP. Utworzono szereg konspiracyjnych wojewódzkich, powiatowych i miejskich rad narodowych - lokalnych organów KRN.

Delegacja KRN wraz z działaczami Związku Patriotów Polskich utworzyła 21 lipca 1944 marionetkowy^[8] Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, w którym zasiadali przedstawiciele tych samych stronnictw co w KRN, 31 grudnia 1944 powołała zaś Tymczasowy Rząd RP pod przywództwem Edwarda Osóbki-Morawskiego. Dekretem z 28 czerwca 1945 roku KRN powołała Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej.

KRN była zarówno władzą ustawodawczą jak i wykonawczą (jej Przewodniczący Bolesław Bierut pełnił funkcję głowy państwa). Władzę w KRN sprawowało w sposób praktycznie absolutny^[9] prezydium, które dokonywało mianowania oraz odwoływania posłów, określało porządek obrad i czas ich trwania oraz nadzorowało komisje, kontrolowało system sądowniczy i podejmowało decyzje odnośnie stanowisk państwowych a także wydawało dekrety - prezydium KRN znajdowało się poza wszelką kontrolą^[10], gdyż nie mogło go odwołać plenum KRN - w istocie zatem KRN nie miała istotnego i znaczącego wpływu na wydarzenia polityczne, była jedynie forum na którym opozycja wyrażała swoje protesty przeciwko represjom i składała interpelacje, systematycznie odrzucane przez zdominowaną przez komunistów z PPR większość.

W lipcu 1945 KRN składała się z 273 posłów (PPR-97, PPS-77, SL-56, SD-17, niezrzeszeni-26), w grudniu 288 (w tym 55 z PSL i 15 ze Stronnictwa Pracy), w październiku 1946, po "otworzeniu się na nowe środowiska" do KRN zaczęli dołączać działacze innych ugrupowań (głównie środowisk mikołajczykowskiego PSL), m.in z powodu prześladowania politycznych działaczy PSL przez PPR za pomocą aparatu bezpieczeństwa, liczyła już 444 członków (tyle ile polski Sejm przedwojenny) w tym: PPR-135, PPS-111, SL-62, PSL-57, SD-37, SP-14, mniejszość żydowska (po jednym reprezentancie "Bundu", komunistów i syjonistów-3), niezrzeszeni 26. Uzupełniała swój skład w drodze kooptacji. Organami KRN w terenie były wojewódzkie, powiatowe i gminne rady narodowe. Organem prasowym KRN była "Rada Narodowa".

Oficjalnie KRN zakończyła działalność 17 stycznia 1947 po sfałszowanych przez komunistów wyborach do Sejmu Ustawodawczego.

[edytuj] Zobacz też

• Linia Curzona
• Polska Partia Robotnicza
• Polskie Stronnictwo Ludowe
• Stalinowskie represje wobec ludności polskiej 1939-1946

Przypisy