Theodor Herzl

Z Wikipedii

Theodor (Benjamin Ze'ev) Herzl Herzl Tivadar בנימין זאב הרצל
Urodzony	2 maja 1860 Budapeszt
Zmarł	3 lipca 1904 Edlach
Galeria w Wikimedia Commons

Theodor (Benjamin Ze'ev) Herzl, (węg. Herzl Tivadar, hebr. בנימין זאב תיאודור הרצל; ur. 2 maja 1860 w Budapeszcie, zm. 3 lipca 1904 w Edlach) – austrowęgierski dziennikarz żydowskiego pochodzenia, twórca i główny ideolog syjonizmu.

Spis treści 1 Wczesne lata 2 Kariera dziennikarska 2.1 Sprawa Dreyfusa 3 Lider syjonizmu 4 W Izraelu 5 Zobacz też 6 Linki zewnętrzne 7 Przypisy

[edytuj] Wczesne lata

Urodził się w Budapeszcie. Jego rodzina zamieszkiwała kamienicę znajdującą się przy ulicy Tabak Gasse. Dziadek Theodora miał być przyjacielem protosyjonistycznego rabina Jehudy Alkalai^[1]. Herzl był synem Jakuba i Jeanette, mających jeszcze jedno dziecko - Paulinę. Ojciec Herzla pochodził ze znanej i dość zamożnej rodziny, zamieszkującej przez kilkaset lat Semlin (obecnie Zemun, będący przedmieściami dzisiejszego Belgradu). Początkowo prowadził on działalność handlową w Debreczynie, gdzie posiadał agencję handlową i transportową. Mając 21 lat przeniósł się do stolicy Węgier (wówczas jeszcze Peszt), gdzie w 1857 roku poślubił przyszłą matkę Theodora Herzla, Jeanette. Ta ostatnia była córką zamożnego kupca Wolfa Hermana Diamanta. Na młodego Theodora (nazywanego w dzieciństwie Dori) matka wywarła przemożny wpływ. Ojciec, będąc w ciągłych rozjazdach, był w stanie przekazać synowi tylko niezbędne podstawy edukacji w duchu żydowskim. Herzl jako chłopiec chodził do szkoły żydowskiej, jednak jej poziom był bardzo niski - chłopiec nigdy nie nauczył się mówić biegle w języku hebrajskim.

Od najmłodszych lat Theodor Herzl był bardzo wrażliwy na punkcie swojej tożsamości narodowej. Przykładem tego może być wydarzenie, jakie miało miejsce, gdy chodził już do czwartej klasy państwowej szkoły podstawowej. Podczas lekcji nauczyciel powiedział, iż Żydzi są poganami. Oburzony Herzl przeniósł się do innej szkoły.

W 1878 roku rodzina Herzlów przeniosła się do Wiednia. Jednym z powodów takiej decyzji była śmierć młodszej siostry Theodora, Pauliny. Stratę tę boleśnie odczuła cała rodzina. Po ukończeniu wymaganych szkół, Herzl został studentem prawa. Pomimo studiowania tego kierunku, marzył o karierze literackiej. Później jednak wykorzystywał swą wiedzę prawniczą w swoich syjonistycznych pismach politycznych, kreśląc zarysy systemu prawnego przyszłego państwa żydowskiego.

Na studiach zbliżył się, a następnie wstąpił do niemiecko-narodowej korporacji akademickiej Albia. Wkrótce jednak potem odczuł na własnej skórze wzrost nastrojów antysemickich wśród niemieckiej młodzieży uczelnianej. W 1882 roku członkostwa w korporacjach studenckich zakazano Żydom. Herzl zrezygnował więc z członkostwa w Albie. W tym czasie zaczął zastanawiać się nad przyczynami społecznej nienawiści do Żydów. Miał okazję wysłuchać antyżydowskiej tyrady znanego antysemity pochodzącego z Berlina, Strökera. Nieco później wpadła mu w ręce wydana w 1881 roku książka Eugene Dühringa^[2] zatytułowana Kwestia żydowska jako problem rasy, moralności i kultury. Będąc pod wrażeniem zionącej nienawiścią do Żydów lektury, Herzl miał powiedzieć do jednego ze swoich przyjaciół, że poczuł "jakby ktoś mnie bił młotem po głowie".^[3]

W tym czasie Herzl zaczął pisywać swe pierwsze artykuły dla prasy. Około 1880 roku zaczął tworzyć także felietony. Przez dwa lata wysyłał je do wiedeńskiej gazety Wiener Allgemeine Zeitung. Jednak Herzlowi nie udało się zainteresować swoją twórczością kierownictwa dziennika. W lipcu 1883 roku zakończył ostatnią sesję egzaminacyjną na wydziale prawa, a w maju 1884 zdał egzamin końcowy. Otrzymał tytuł doktora prawa. Początkowo planował pracować w zawodzie - przeniósł się do Salzburga, gdzie rozpoczął praktykę adwokacką. Nie był w tym czasie jednak samodzielny finansowo i w tej dziedzinie musiał wspierać go ojciec. Początkowo marzył także o karierze sędziowskiej, jednak z biegiem czasu coraz więcej sił poświęcał twórczości literackiej i publicystyce.

W 1885 roku Wiener Allgemeine Zeitung ogłosiła konkurs na najlepszy felieton. Herzl zgłosił do niego swój artykuł pod tytułem Das Alltägliche. Niespodziewanie zajął pierwsze miejsce. Dzięki temu zdobył potrzebną renomę, co pozwoliło mu zatrudnić się w dzienniku Neue Freie Presse, wydawanym w Wiedniu. Został korespondentem tej gazety, wysyłany był m.in. do Londynu i Stambułu.

[edytuj] Kariera dziennikarska

W stosunkowo krótkim czasie Herzl stał się cenionym dziennikarzem, o publikację którego artykułów ubiegało się kilka gazet. Od ok. 1890 roku zaczął też pisać teksty sceniczne, które spotykały się z dość przychylnymi recenzjami krytyków. Ze względu na powodzenie w tej branży, Herzl zarzucił karierę prawniczą. W swoich podróżach trafił m.in. do Paryża, Trauville, przebywał także w Normandii, skąd przysyłał artykuły dla Neue Freie Presse.

W 1888 roku Herzl został przyjęty do wiedeńskiego stowarzyszenia literatów i dziennikarzy Concordia, a w swoich artykułach zaczął poruszać tematykę społeczną. 25 czerwca 1889 roku poślubił córkę bogatego kupca Jakuba Naschauera, Julię. Rok później na świat przyszła ich córka, Paulina. W tym samym czasie po raz pierwszy wystawiono jego sztukę, pt. Der Berndardiner. Została ona chłodno przyjęta przez publiczność i krytyków, podobnie jak późniejsze jego dzieło przeniesione na deski teatru, Die Dame in Schwarz.

W 1891 roku Herzl otrzymał posadę stałego korespondenta Neue Freie Presse w Paryżu. Zajmował się tam głównie obserwacją funkcjonowania francuskiego parlamentu. Jego artykuły opisujące życie polityczne Francji zostały później zebrane i wydane w formie książki zatytułowanej Das Palais Burbon. Miało to jednak miejsce już po śmierci autora w 1905 roku.

W tym czasie Herzl niemal nie utrzymywał żadnych kontaktów ze środowiskami żydowskimi. Ulegał asymilacji.

[edytuj] Sprawa Dreyfusa

W latach 80. XIX wieku przez Francję przetoczyła się fala antysemityzmu. Bazował on na frustracji mas ludowych przegraną w wojnie z Prusami. Propagandę antysemicką uprawiał m.in. Edouard Drumont, który wydał książkę pt. La France Juive (Francja Żydowska), a później także dziennik Libre Parole. Antysemityzm był wykorzystywany także przez monarchistów, którzy dzięki temu pragnęli obalić III Republikę.

Pod koniec 1894 roku wybuchła afera szpiegowska w armii francuskiej. Oficer pochodzenia żydowskiego, kapitan Alfred Dreyfus (1859 - 1935) został oskarżony o przekazywanie tajnych informacji Niemcom. Podczas procesu atakowały go środowiska prawicowe, a propaganda antyżydowska uzyskiwała coraz większą popularność wśród społeczeństwa francuskiego. Herzl obserwował wydarzenia towarzyszące procesowi i przekonywał się coraz bardziej, że choć we Francji Żydzi od ponad 100 lat posiadali pełnię praw obywatelskich, to jednak wystarczyła mała iskra, aby odrodziła się cała do nich nienawiść.

Okazało się ostatecznie, iż kapitan Dreyfus był osobą niewinną. Dowody świadczące na rzecz jego rzekomej zdrady okazały się sfałszowane. Jego rehabilitacji zażądali m.in. Emil Zola (który 13 września 1898 roku zamieścił w dzienniku L'Aurore swój słynny list otwarty do prezydenta Republik pt. J'accuse!) i Georges Clemenceau (będący wówczas redaktorem gazety La Justice). Herzl pisał na temat procesu Dreyfusa:

"Jakby to dziś jeszcze było, widzę oskarżonego w ciemnym mundurze artylerzysty i słyszę jego głos: Alfred Dreyfus, kapitan artylerii. W uszach moich brzmią jeszcze wściekłe okrzyki tłumu, zebranego na ulicy: śmierć Dreyfusowi, śmierć wszystkim Żydom!"^[4]

[edytuj] Lider syjonizmu

Po wstrząsie wywołanym przez proces Dreyfusa, w 1896 roku opublikował artykuł pod tytułem "Państwo żydowskie" (Der Judenstaat). Doprowadziło to do narodzenia się ruchu politycznego Syjonizmu, zachęcającego Izraelitów do powrotu do Palestyny. Herzl widział rozwiązanie problemu żydowskiego tylko poprzez utworzenie odrębnego państwa żydowskiego w dawnej Ziemi Izraela. Przedstawił on plan autonomicznego państwa żydowskiego pod feudalnym zwierzchnictwem państwa tureckiego.

Program Herzla odrzucili liczni żydowscy filantropi, między innymi baron Maurice de Hirsch i Rotszyldowie.

W 1897 roku rozpoczął wydawać w Wiedniu pierwszą syjonistyczną gazetę "Die Welt" (Świat). Gazeta propagowała ideę syjonizmu i sprzeciwiała się antysemityzmowi. Razem z Herzlem redagowali ją Martin Buber i Nahum Sokolow.

W sierpniu 1897 roku wraz z Maxem Nordau'em zorganizował w Bazylei (Szwajcaria) I Kongres Syjonistyczny. W kongresie uczestniczyło 200 najważniejszych przedstawicieli żydowskich z diaspory. Powstała wówczas Światowa Organizacja Syjonistyczna w celu organizacji i wsparcia akcji osiedleńczej w Palestynie. Podczas I Kongresu Syjonistycznego uchwalono "Program Bazylejski". Obiecano narodowi żydowskiemu utworzenie ojczyzny w Palestynie. Dokonano wyboru flagi i hymnu państwowego. Sam Herzl został wybrany przewodniczącym Organizacji. Kilkakrotnie był przyjmowany na audiencje u cesarza niemieckiego, brał udział w konferencji pokojowej w Hadze, a w maju 1901 roku spotkał się z sułtanem tureckim, który jednak odmówił oddania Palestyny syjonistom.

W 1899 roku Herzl założył w Wielkiej Brytanii bank Żydowski Trust Kolonialny (Jewish Colonial Trust). Było to finansowe ramię Światowej Organizacji Syjonistycznej.

W 1901 roku spotkał się z sułtanem Imperium Ottomańskiego. Rozmowy dotyczyły ułatwień dla żydowskiej imigracji oraz możliwości utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie. Zakończyły się jednak porażką.

W 1901 roku na V Kongresie Syjonistycznym w Bazylei powstał Żydowski Fundusz Narodowy (Keren Kajemet LeIsrael), który gromadził środki na zakup ziemi oraz zalesianie Palestyny.

W 1902 roku wydał swoja powieść pt. Altneuland (Stare-nowe państwo), w którym opisał utopijny kształt przyszłego państwa żydowskiego. Herzl nie opowiadał się za krzewieniem w nim ortodoksyjnego judaizmu, jako podtrzymującego żydowską tożsamość. Osadnicy nie musieli nawet mówić po hebrajsku. Herzl nie przewidział także żadnego konfliktu z Arabami – przeciwnie, zakładał iż skorzystają oni na rozwoju technologicznym, jaki miał pojawić się wraz z żydowskimi kolonizatorami.

W latach 1902-1903 Herzl współpracował z brytyjską królewską komisją ds. imigracji. Z tego powodu nawiązał wiele znajomości z członkami brytyjskiego rządu, zwłaszcza z Josephem Chamberlainem, wówczas sekretarzem stanu ds. kolonii. Dzięki jego pośrednictwu negocjował z rządem egipskim możliwość osiedlania się Żydów w Al Arish, znajdującym się na Półwyspie Synaj i w południowej Palestynie. Po niepowodzeniu tych starań, rząd brytyjski zasugerował Herzlowi, iż można by umieścić osadników w brytyjskiej Afryce Wschodniej. Miała być to nowa, brytyjska kolonia z własnym, autonomicznym rządem. Jednocześnie Herzl negocjował z rządem rosyjskim, w Sankt Petersburgu odwiedził Siergieja Wittego, ministra finansów i Wiaczesława Plehwe, ministra spraw wewnętrznych. Rozmawiał z nimi na temat sytuacji rosyjskich Żydów i możliwości ewentualnej emigracji. Efektem powyższych negocjacji był projekt, przedstawiony przez Herzla na Szóstym Kongresie Syjonistycznym, który odbył się w Bazylei w 1903 roku, znany jako ugandyjski – od nazwy kraju, w którym rząd brytyjski zaproponował osiedlić syjonistów.

W 1904 roku Herzl spotkał się z papieżem Piusem X, przedstawiając ideę syjonizmu. Papież zdecydowania odrzucił pomysł, że Jerozolima może znajdować się w żydowskich rękach.

Herzl pozostawał przewodniczącym Kongresu aż do śmierci w 1904 roku.

[edytuj] W Izraelu

Po powstaniu niepodległego państwa Izrael, w 1949 roku jego prochy zostały przewiezione do Izraela, gdzie pochowano je z pełnymi honorami państwowymi.

W 2006 roku po uprzedniej ekshumacji we Francji zostały pochowane w Jerozolimie prochy dzieci Herzla - Pauliny i Hansa. W uroczystości wzięli udział m.in. Ehud Olmert oraz Beniamin Netanjahu.

W czerwcu 2004 roku Kneset (izraelski parlament) postanowił uczcić pamięć i zachować nauki Theodora (Binyamin Ze'ev) Herzla. W tym celu utworzono publiczną radę do kształcenia przyszłych pokoleń, aby nadać kształt państwu Izraela w zgodzie z syjonistyczną wizją Herzla. Dzień urodzin Theodora Herzla, 10 Iyar, został uznany Dniem Herzla. W tym dniu co roku odbywają się państwowe uroczystości przy jego grobie na Mount Herzl (Górze Herzla) w Jerozolimie. W Knesecie odbywa się uroczysta debata.

Na cześć Herzla jedno z izraelskich miast nosi nazwę Herzlija.

[edytuj] Zobacz też

• Syjonizm
• Światowa Organizacja Syjonistyczna

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Biografia na Jewish Virtual Library

Przypisy