Karol Marks

Z Wikipedii

Karol Marks

Urodzony	5 maja 1818 Trewir, Królestwo Prus
Zmarł	14 marca 1883 Londyn, Wielka Brytania
Galeria w Wikimedia Commons

Karol Marks (niem. Karl Heinrich Marx; ur. 5 maja 1818 w Trewirze, w Prusach, zm. 14 marca 1883 w Londynie) - filozof, ekonomista i działacz rewolucyjny. Twórca marksizmu, współzałożyciel Pierwszej Międzynarodówki.

[edytuj] Życiorys

[edytuj] Dzieciństwo i rodzina

Pochodził z zeświecczonej rodziny żydowskiej, która wydała w przeszłości wielu wybitnych rabinów. Jego ojciec, prawnik, był zwolennikiem filozofii oświecenia. Aby uniknąć antysemickich ograniczeń ustawy uniemożliwiającej Żydom dostęp do stanowisk prawniczych i lekarskich przeszedł z całą rodziną na luteranizm.

[edytuj] Studia

Po ukończeniu gimnazjum, Marks w 1835 podjął studia prawnicze na uniwersytecie w Bonn, a po roku przeniósł się na Uniwersytet Berliński, w tym czasie jeden z najlepszych na świecie. Na studiach uczęszczał na wykłady Savigny'ego i Gansa. W Berlinie przystąpił do grupy lewicowych heglistów, do której należał min. Bruno Bauer, doszukujących się w Heglu wątków rewolucyjnych i ateistycznych. Zaczął się interesować filozofią i historią, doktoryzował się na uniwersytecie w Jenie w 1840, na podstawie rozprawy o teoriach atomistycznych Demokryta i Epikura (Różnica między filozofią przyrody Demokryta a filozofią przyrody Epikura). Rozprawa doktorska utrzymana jest w duchu idealizmu.

Po ukończeniu studiów przeniósł się do Bonn licząc na karierę wykładowcy, ale plany te, z powodu zmian personalnych na uniwersytecie, nie powiodły się. Młody Marks żywo interesował się rozwijającą się w Niemczech filozofią heglowską i pozostawał pod mocnym wpływem pism Ludwika Feuerbacha wydawanych po 1836.

[edytuj] Gazeta Reńska

1 stycznia 1842 w Kolonii zaczęło wychodzić opozycyjne pismo Gazeta Reńska (Rheinische Zeitung), które zaprosiło Bruno Bauera i Karola Marksa do współpracy. W październiku 1842 Marks został jej redaktorem naczelnym. Pismo spotykało się z represjami władz pruskich spowodowanymi jego demokratyczno-radykalnym charakterem, które spowodowały ustąpienie redaktora naczelnego i ostateczne zamknięciem w marcu 1843.

Na okres pracy w redakcji przypada ewolucja jego poglądów od idealizmu, reprezentowanego w rozprawie doktorskiej, do materializmu, oraz odstąpienie od demokratyzmu na rzecz komunizmu. Na ten okres przypada również wzrost zainteresowania ekonomią polityczną, który zaowocuje w przyszłości wieloma pracami.

[edytuj] Wyjazd do Paryża

W roku 1843 Marks żeni się w Kreuznach z Jenny von Westphalen i przenosi się do Paryża. We Francji ma wraz z Arnoldem Rugem wydawać radykalne pismo emigracyjne, jednak ze względu na rozbieżności ideowe redaktorów, jak i problemy z kolportażem, wychodzi tylko jeden numer zatytułowany "Roczniki Niemiecko-Francuskie". Marks publikuje w nim min. artykuły "Przyczynek do krytyki heglowskiej filozofii prawa" i "W kwestii żydowskiej", w których ostatecznie porzuca idealizm i po raz pierwszy ujawnia się jako rewolucjonista i internacjonalista odwołujący się do mas i Proletariatu.

W 1844 stworzył "Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne" którymi rozpoczyna swoją krytykę ekonomii politycznej i filozofii heglowskiej. Rozwijał w nich również teorię humanizmu socjalistycznego.

[edytuj] Współpraca z Engelsem

We wrześniu 1844 poznał Fryderyka Engelsa, przyszłego przyjaciela i głównego współpracownika. Obaj uczestniczyli aktywnie w życiu politycznym Paryża i wspólnie opracowywali idee socjalizmu proletariackiego, czyli komunizmu.

Pierwszym wspólnym pismem była "Święta rodzina, czyli krytyka krytycznej krytyki" krytycznie analizująca poglądy heglistów, ze szczególnym uwzględnieniem Bruno Bauera.

[edytuj] Wyjazd do Brukseli

W 1845 roku, zostaje na wskutek działań rządu pruskiego wydalony z Paryża wyjeżdża do Brukseli. W latach (1845-1846) powstaje pierwszy wykład tez materializmu historycznego autorstwa obu teoretyków, zawarty w Ideologii niemieckiej. W latach (1845—1847) Marks pisze do gazet wydawanych zarówno we Francji jak i w Niemczech, jego artykuły można znaleźć w "Vor-warts", "Deutsche-Brusseler Zeitung", "Das Westphalische Dampfboot" i "Der Gesellschaftsspiegel".

W roku 1847 wydaje "Nędzę filozofii" dzieło, w którym poddaje krytyce poglądy Proudhona.

[edytuj] Związek Komunistów

Marks zaangażował się w tworzenie Związku Komunistów, którego członkiem został wraz z Engelsem wiosną 1847. Obaj brali udział w londyńskim II Zjeździe tego związku w listopadzie 1847. Ich czynny udział w związku przejawiał się również w tym, iż obaj są autorami jego programu. Stanowił go wydany w 1848 roku "Manifest partii komunistycznej", który zawierał idee rozwiniętego materializmu, dialektyki, walki klas i przypisywał proletariatowi rewolucyjny potencjał. Był to pierwszy program, oparty w całości na zasadach socjalizmu naukowego. Marks prowadził w tym czasie działalność publicystyczną, w 1848 wyszło jego "Przemówienie w sprawie wolnego handlu".

[edytuj] Nowa Gazeta Reńska

Po wybuchu rewolucji lutowej 1848, Marks został wydalony z Belgii. Wrócił do Paryża, a stamtąd po rewolucji marcowej udał się do Kolonii. Został tam redaktorem naczelnym wychodzącej od 1 czerwca 1848 do 19 maja 1849 "Nowej Gazety Reńskiej". Marks publikował w niej m.in. artykuły "Praca najemna a kapitał" i "Liberałowie przy władzy".

[edytuj] Wyjazd do Londynu

Został oskarżony o przestępstwa prasowe i nawoływanie do stawiania oporu zbrojnego rządowi, stanął przed sądem, który go uniewinnił 9 lutego 1849. 16 maja 1849 został wydalony z Niemiec. Wyjechał do Paryża, skąd po demonstracji 13 czerwca 1849 udaje się do Londynu, w którym spędził resztę życia.

W Anglii, borykając się z dużymi problemami finansowymi, utrzymywał się z działalności publicystycznej oraz z bezzwrotnych pożyczek od Engelsa. W Londynie podjął ostrą polemikę z krytykami swojej teorii i osoby. Od 1851 do 1862 był stałym współpracownikiem New York Tribune, gdzie część jego artykułów jest publikowanych jako redakcyjne. W tym piśmie opublikował m.in. "Rewolucja i kontrrewolucja w Niemczech" oraz "Rewelacje z dziejów dyplomacji XVIII w". Współpracował również z "Neue Oder-Zeitung" oraz wiedeńskim "Presse".

Badał ekonomię polityczną i historię oraz tworzył kolejne dzieła. Podsumował wyniki rewolucji (1848-1851) w "Osiemnasty brumaire'a Ludwika Bonaparte" wydanym w 1852.

Pierwszym efektem studiów ekonomicznych był "Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej". Najpełniejszy wyraz praca Marksa na tym polu znalazła w wydanym w 1867 I tomie "Kapitału". Opisał w nim prawa rządzące ekonomią państw kapitalistycznych. W 1871 poddał analizie okres Komuny Paryskiej w "Wojnie domowej we Francji" zaś w "Krytyce programu gotajskiego" skrytykował niemiecką socjaldemokrację.

[edytuj] Pierwsza Międzynarodówka

W 1864 Marks współtworzył Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników, tzw. Pierwszą Międzynarodówkę, którego został przewodniczącym, autorem jej pierwszej "Odezwy" i innych najistotniejszych pism. W 1869 jego przyjaciel i uczeń Wilhelm Liebknecht założył socjalno-demokratyczną partię robotniczą, która, połączywszy się z radykalnymi zwolennikami Lassale'a, stworzyła Socjalistyczną Partię Robotniczą Niemiec.

Doprowadzi również do przeniesienia Rady Generalnej Międzynarodówki do Nowego Jorku po kongresie w Hadze w 1872. Marks pracował nad ukończeniem "Kapitału", w czym przeszkadzała mu choroba. Dwa pozostałe tomy zostały wydane już po jego śmierci przez Engelsa, na podstawie zgromadzonych zapisków.

[edytuj] Śmierć

2 grudnia 1881 umarła żona Marksa, zaś 14 marca 1883 on sam. Oboje zostali pochowani na cmentarzu Highgate w Londynie ^[1]. Według badaczy brytyjskich Marks przez znaczną część życia cierpiał na ropną chorobę skóry, która jako bolesna i upokarzająca prowadziła do obniżenia samooceny co znajdowało odbicie w jego twórczości^[2].

[edytuj] Poglądy

Marks uchodzi za założyciela tak zwanego naukowego socjalizmu, który, wyrósłszy z jego poglądów filozoficznych, tylko w związku z nimi staje się zrozumiały. Marks pozostawał stale pod wpływem filozofii Hegla, zachował też jego sposób dociekania, jego dialektyczną metodę i przekonanie o identyczności „bytu” i „myślenia”. Szczytowym zakończeniem filozoficznego systemu Marksa jest jego materialistyczne pojmowanie dziejów, oparte na historycznym materializmie.

Pod względem ekonomicznym Karol Marks jest uczniem Ricarda, na którego teorii o wartości pracy oparł swój własny system, a zwłaszcza teorię wyzysku. Podobnie jak Ricardo zapatruje się Marks bardzo pesymistycznie na położenie klasy pracującej i przepowiada upadek kapitalistycznego ustroju, wskutek ciągłego wzrostu klasy robotniczej i coraz bardziej zaostrzających się kryzysów (teoria katastrof). Ponieważ zaś według metody dialektycznej postęp dokonuje się w ten sposób, że w miejsce starego systemu przychodzi nowy, wręcz przeciwny, więc Marks potępiał wszystkie reformy socjalne, dążąc do zupełnego zniszczenia systemu kapitalistycznego w drodze rewolucji i do ugruntowania władzy proletariatu w drodze dyktatury.

Marks jest najwybitniejszym teoretykiem socjalizmu, przez swoją krytykę wpłynął również na „burżuazyjną” politykę ekonomiczną. Najważniejsze dzieła:

„Der 18. Brumaire des Louis Bonaparte” (1852)
„Zur Kritik der politischen Ökonomie” (1859)
nieukończone dzieło „Das Kapital” zawiera jego socjalistyczne poglądy i krytykę istniejącego społeczeństwa (3 t., wyd. 10. 1922)

[edytuj] Bibliografia

Henryk Olszewski- "Historia doktryn politycznych i prawnych"
Włodzimierz Lenin- Karol Marks (Krótki szkic biograficzny wraz z wykładem marksizmu)

Przypisy

↑ J. Steipanowa, K. Marks Szkic biograficzny, Wydawnictwo Progress Moskwa 1977, str. 374
↑ Reuters, "Marx's erupting skin may have influenced writings", 30 października 2007 http://www.reuters.com/article/topNews/idUSL3067539420071030